Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1997 (nrs. 77-80)

[p. 24]

Nicolaas Matsier
De heer Kortom

De heer Kortom in bad

De heer Kortom prefereert het bad verre boven de douche. De douche, met zijn luidruchtige geklater en de noodzakelijkerwijs verticale positie van de douchenemer, is hem vergeleken bij het bad te energiek, te dynamisch - en al te zeer verwant aan de haast en de disciplinering van de werkdag.

De heer Kortom houdt ervan, in bad te gaan; hij houdt ervan, in bad te zijn. Hij houdt van de stilte van het bad, van de langwerpigheid van dit sanitaire meubelstuk, en van het voornamelijk liggende karakter dat het wezen uitmaakt van het nemen van een bad.

Hij houdt van het smalle panorama dat geboden wordt: de witte licht gewelfde wanden van de kuip, met als einder de rand waarop zich een altijd andere verzameling van tanden- en haarborstels ophoudt, van pincetten en vijlen, hard opgedroogde washandjes, zeep, talkpoeder, shampoo.

Hij houdt van de vertekening van de lijnen waarmee de vertrouwde eilanden van zijn omhoogstekende knieën zich onder water voortzetten als dijen en benen. Hij houdt van de sloomheid waarmee zijn geslacht, licht wuivend of rollend wanneer het badwater in beweging komt, zich neervlijt op zijn onderbuik.

In het bad heeft hij geen enkele haast.

De enige schaduw over het verblijf in bad is dat het eindig is. Het is de heer Kortom uiteraard bekend dat het water geleidelijk afkoelt, maar toch is het nooit dat perspectief dat hem vervult wanneer hij erin gaat. Waarschijnlijk bestaat alle geluk alleen maar uit begin. Uit iets als een onsterfelijk begin. Begin, dat uit wil dijen en geen einde nemen. Het inademen van dat onbeperkte begin, daar gaat het om.

Tegen het afkoelen van het badwater valt helaas maar weinig te ondernemen. Natuurlijk: de bader kan de kraan opnieuw openzetten. Maar daartegen bestaan toch enige bezwaren. Ten eerste, dat de kraan, ook al is het maar kort, de temperatuur van het badwater aanvankelijk nog verder doet dalen. Ten tweede, dat men hoe dan ook in actie moet komen: een beetje overeind, om de stop eruit te trekken. Voor het nieu-

[p. 25]

we warme water dient immers ruimte te worden gemaakt.

Maar dan nog. Gesteld al, dat deze bezwaren niet zouden tellen, dan nog zou een hernieuwd bad in de ogen van de heer Kortom niets minder dan een contradictio in terminis zijn. Bovendien is daar, als onomstotelijk bewijs van de duur die het bad reeds gekend heeft, de aanblik van het oppervlak van het water. Als hij heel goed kijkt, ziet hij dat het minder spiegelt en minder glanst dan bij aanvang. Er zitten nu heel kleine krasjes op de spiegel, en minieme putjes.

Haren, roos, huidschilfers, nagelvuil, zouten, zuren, basen, wie weet wat nog meer: een complete microchemie van het dagelijks leven - dat alles heeft afscheid genomen van zijn lichaam en zich meegedeeld aan het water. Zijn eigen oppervlakte is verschoond, er is een wisseling van de wacht geweest, en nu ziet de heer Kortom tevreden toe hoe het water in een linksdraaiend kolkje - hij is namelijk een bewoner van het noordelijk halfrond - wegspiraalt uit de badkuip.

Dat het water daarna, alvorens de beganegrond te bereiken, nog een paar verdiepingen zakt, waarna het zijn woning verlaten zal om verder te stromen door de stad, en wellicht de stad uit, op weg naar een zandrijke bodem danwel een ander filter, daarbij staat de heer Kortom al lang niet meer stil, verkwikt als hij nu herrijst uit zijn bad, om staande voor de beslagen spiegel - want zoals altijd heeft hij vergeten de ventilator aan te zetten - nog heel even onzichtbaar te zijn.

De heer Kortom en de katten

Hij weet niet helemaal zeker of hij van katten houdt, de heer Kortom. Zeker: hij heeft ze, en geeft ze het hunne. Ook verzorgt hij op verzoek volgaarne andermans katten tijdens vakanties. Net zoals hij zeer wel in staat is, planten water te geven. Maar de vraag: Houd ik van katten? zou hem even onrustig maken als de vraag: Houd ik van planten?

De heer Kortom mag zich graag vermeien in de gedragingen van katten, dat zeker. En eindeloos kan hij nadenken over het vraagstuk of er, in verband met katten, überhaupt van intelligentie gesproken kan worden. De heer Kortom neigt ertoe, de kat iedere vorm van intellect te ontzeggen. Misschien pleit dat wel enigszins tegen de heer Kortom. Want het lijkt toch eigenlijk niet vruchtbaar om dit kleine werkloos geworden jachtdier, alleen omdat het toevallig al weer een groot aantal eeuwen niets meer te doen heeft, onintelligent te achten?

De heer Kortom heeft geobserveerd dat de kat, wanneer hij zijn hoop op voedsel gesteld heeft - regulier voedsel uit blik of ijskast, verstrekt door het baasje - zich luid miauwend op zijn krabplank stort. Dit krabben lijkt hem voor velerlei uitleg vatbaar. Enerzijds zou hij het willen vergelijken met zoiets als een gebed voor de maaltijd. Anderzijds legt

[p. 26]

de kat door te krabben het eeuwenoude verband tussen klauw en jacht. In zekere zin slaat het dier zijn klauwen in een volstrekt symbolisch geworden prooi - door middel van welke handeling hij het initiatief tot zijn maaltijd behouden heeft. Maar voor de rest moet hij de ‘bereiding’ van zijn prooi om zo te zeggen uit handen geven. Dat doen fabriek en baasje voor hem. Hij hoeft geen vlees van karkassen te scheuren met zijn tanden en zijn nagels.

En toch is het een kat niet gegeven, om op zijn dooie gemak te eten, met smaak, glaasje wijn erbij. Zijn ontwikkeling heeft zich nooit aangepast aan zijn nieuwe omstandigheden. Hij blijft een schrokop. Daarom geeft de heer Kortom aan zijn kat pas na lange aarzeling, zij het ook licht beschaamd, een klein stukje van de langdurig door de kat met miauwende verzoeken en smeekbeden omgeven gerookte paling die hij, de heer Kortom zelf, met een heerlijk stuk Marokkaans brood uit de oven en een glas Pinot aan het nuttigen is. Hoofdschuddend ziet hij toe hoe zijn kat het stukje paling met een enkele schrok soldaat maakt.

De heer Kortom kijkt tennis

De heer Kortom is alweer gewend geraakt aan de ongewisheid van het Engelse klimaat. Bijna een week lang heeft hij op de bbc links boven in het scherm de tennisbal met de R gezien: het logo dat aanduidt dat hier een herhaling plaatsvindt. Dreigende wolkenluchten, razendsnel door vele mannen uitgerolde zeilen ter bescherming van de grasmat, paraplu's op de tribunes - het zijn de vertrouwde aanblikken van Wimbledon, dat zal wachten tot liet weer droog is en de tijd intussen zoetbrengt met herhalingen en historische matches.

Sinds een dag of twee wordt er weer gespeeld, Af en toe toont de camera weliswaar een tamelijk bewolkte lucht, maar de commentaarstem geeft in uiterste opgewektheid te kennen dat het hier om een ‘clear blue sky’ gaat. Een voortreffelijke eigenschap van de Engelsen, meent de heer Kortom, dat zij nimmer maar dan ook nimmer klagen over het weer.

De heer Kortom begeleidt, vanaf zijn zitbank, de verrichtingen van zijn beroemde tennissende landgenoot zo veel als hij kan. Hij steunt hem actief en van ganser harte, door in volledige concentratie met hem mee te leven van het begin tot het eind. De landgenoot, die in het afgelopen jaar kampioen was, en om die reden door de bbc-commentatoren met enige regelmaat ‘the defending champion’ genoemd wordt, heet in goede vorm te zijn.

Het toeval wil dat Groot-Brittanië voor het eerst sinds vele tientallen jaren over een eigen kanshebber beschikt, die door dik en dun door het publiek gesteund wordt, om niet te zeggen op handen gedragen. Veel

[p. 27]

Britse papieren vlaggetjes gaan wuivend heen en weer op de tribunes.

De wedstrijd is onderbroken geweest vanwege het vallen van de avond, en wordt nu hervat in de vierde set. De voorafgaande sets zijn alle drie beslist met behulp van een tie-break. Dat duidt uiteraard op goed tegen elkaar opgewassen tegenstanders. De stand is weliswaar twee-een voor de Brit, maar de heer Kortom houdt het erop dat zijn landgenoot, als de wellicht toch iets wispelturiger speler, zal profiteren van de onderbreking.

En zo zit hij dan te kijken, de heer Kortom. Hij bekijkt de opslagen en de returns. Hij telt het aantal keren dat zijn landgenoot de bal laat stuiten alvorens op te gooien voor de service. Hij luistert naar de klaterende applauzen. Hij houdt het aantal dubbele servicefouten bij. Hij ziet hoe zijn landgenoot met de linker wijsvinger langs de rechter wenkbrauw strijkt, op de paar cruciale momenten waarop de geslagen bal net niet heeft voldaan aan de verwachting of de hoop. Af en toe slaakt de heer Kortom een diepe zucht om zich te ontspannen.

Meneer Kortom mag, als dat zo uitkomt, heel graag nadenken over het wonder van de telling van het tennis. Over die verbluffende mogelijkheid van herkansing die tot twee keer toe in het spel zit ingebakken. In welke andere sport mag men overnieuw beginnen, en heeft men het voorrecht van een extra opslag? In welke sport wordt terugvechten bij achterstand zo zeer gehonoreerd als bij het tennis, met zijn miraculeuze deuce? Het is een sport die aarzelingen toestaat en omslagen begunstigt.

Met ontzetting ziet hij de vierde set aan. De opslag van zijn landgenoot wordt voor zijn ogen gebroken. Of liever, hij wordt niet gebroken, hij breekt zichzelf! Hij doet het zelf... Laatste kans om terug te breken. Zo meteen is er niet eens meer een vijfde set nodig. Wat verschrikkelijk is dit om aan te zien. Daar gaat de linker wijsvinger weer over de rechter wenkbrauw. De heer Kortom voelt zich helemaal flauw worden, helemaal hol. Heeft hij wel gegeten eigenlijk? In de verte hoort hij de twee Britse commentatoren, die nu in elke zin het woord absolutely gebruiken. Ze zijn opgetogen, ze zijn in extase, ze hebben elk voorbehoud en elk understatement nu laten varen.

‘So we have here another moment in history,’ zegt de een.

‘A fantastic moment,’ antwoordt de ander.

‘A great moment tor British sport,’ aldus de eerste weer.

Wankel komt de heer Kortom overeind en schakelt het toestel uit.