Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1997 (nrs. 77-80)

(1997)– [tijdschrift] Raster– rechtenstatus



[pagina 89]
Vitězslav Nezval Twee gedichten (uit Pantomime, 1924)

[pagina 90]
Abc Danscompositie voor Milča Mayerová Toen er in 1922 een enquêtecampagne over de betekenis van moderne poëzie werd gehouden en er zich een front vormde dat de zgn. proletarische poëzie toejuichte, tegenover een dat die richting afwees, - dat was in een tijd dat het leek dat de poëzie met een nieuwe inhoud opgefrist kon worden -, heb ik geprobeerd tegen dit soort ideologische opvattingen te ageren door juist elk thema van de hand te wijzen en als aanzet tot de hersengymnastiek, waar de poëzie het meest concrete voorwerp van is, de letter te kiezen. Uitgaande van de vorm, klank of functie daarvan schiep ik al associërend een subconstructie, waar ik met mijn fantasie op verder borduurde, en zo ontstonden er door een onderling huwelijk van dat plan met de realiteit en de fantasie 24 gedichten, waarvan de inhoud autonoom is: de inhoud beantwoordt aan geen enkel thema en is in die zin reëel dat de gebruikelijke, abstracte ideologie vervangen is door de zakelijke inhoudelijkheid van verbeelding. Het ging me er niet om, zoals Rimbaud in zijn bekende ‘Sonnet des voyelles’, de kleur van de klinkers fysiologisch te typeren en dichterlijk te reconstrueren. De letter was voor mij eerder een motief dan een thema, een steentje dat het wateroppervlak in beroering moest brengen, een aanzet tot het gedicht. Milča Mayerová, wier dansopvattingen net zo ver van ideologische bedoelingen af staan, vatte deze gedichtencyclus op als een moyens die in de ruwe subcompositie de wijde onbeperktheid van de onformalistische dans determineert. Op de impulsen van die op vorm gebaseerde inhoudelijke intentie van de gedichten organiseerde ook zij, met haar eigen bewegingsvindingrijkheid, autonome danscomposities. Zo werd zij dus een medium van gedichten, zogoed als Karel Teige dat werd van de grafische uitbeelding ervan: absoluut niet in thema-, maar in motiefrelatie tot de typografische tekens van het alfabet. Vítězslav Nezval
[pagina 91]
A wees als een schamel stulpje aangeduid O palmen breng uw evenaar tot voorbij de Moldau! Een slak met een huisje steekt zijn sprietjes uit Maar een mens vindt geen onderdak zo gauw B oranje vrucht lampion die in melkwit licht baadt waarbij een zoon in zijn wieg naar zijn moeder dorst B als tweede letter die op het leesplankje staat en als plaatje van je geliefder borst
[pagina 92]
C straalt op water als een maan zo groot Doof je licht maan! Kwijn en ga! Gondelromances zijn allang morsdood vooruit kapitein! Op naar Amerika! D een boog die zich vanuit het westen spant Een Indiaan ontdekt een spoor op de grond Jaren her beten zijn laatste broeders in 't zand bij een volle maan die boven de prairie stond
[pagina 93]
E voor jou weet ik echt geen goede metafoor Drie streepjes en 'n gerekte toon weerklinkt Liegt er iemand een telegrafiste liefde voor? Drie streepjes dus en niet een ervan verminkt F pikken in boombast heilige vogels uit Assisi boven 't hoofd van Gods geliefkoosd maatje Bidprentje! Voor een betere klandizie geurt ergens 'n franciscaner wierookvaatje
[pagina 94]
G Nu zij me vergund te denken bij de g aan de trefzekerheid van cowboylasso's Ik smikkel bij een Argentijnse steak van 't vlees van zo'n kudde buffalo's H je ademt hem uit en niet meer naar in Een clown springt van een trapeze Trommels! Een nar in een hoekje klapt in verrukking Uitstekend ik ben ook publiek Drommels!
[pagina 95]
I is het lenige lijf van een danseresje Boven haar hoofd wappert een rode stola De rosse haren van 't hoofd van 't orkestje de hoogste tonen van de Indianola JQ Van Duitsland tot in Frankrijk speelt zijn blaasbalg klankrijk Tsjechische liedjes met gemak perst hij uit zijn doedelzak
[pagina 96]
K in de vitrine van een opticien Zag ik een lichtflits heen en weer gaan Spiegel Mijn evenbeeld? Dichter zijn is als zonlicht, als een ijsbaan L een horizontale Lijn met verticale voet Een ingenieur denkt wat een fraaie lier ben jij! Een student noemt je foutief een geodriehoek Op de tramrails licht je een wegarbeider bij
[pagina 97]
M heldere ster van de chiromantie! Succes is een kruis op een hoofdlijn 't Leven en 't hart als dikke strepen die in jouw hand ontslapen ook de dood zijn N Van top tot teen voel ik vaak hoe ik tot mijn liefje aangetrokken ben Maar liefde is zo'n tere zaak als 't dunne verbindingsstreepje van de N
[pagina 98]
O baan van een komeet astronomische wende Een ellips betekent zonder eind zijn Weer eeuwigheid? Ahasversus' geheim? Einstein? Bereken bij een vergelijking de onbekende P als een wegwijzer die bij een tweesprong staat Symbool dat gemeenzaam voor preutsheid doorgaat en soms klinken uit jou alle menselijke noden - Voor bedelaars ten strengste verboden -
[pagina 99]
Rrrrr Trommels beginnen te marcheren langs zeven bruggen zeven meren Rrr de komedianten van Devětsil zoeken hun heil in 't mollen van een kraam aan de heilige Nijl S Op de bergvlaktes van Nederlands-Indië leefde een slangenbezweerder John heette die Hij deed het met het slangemeisje Elis zij beet hem en hij stierf aan syfilis
[pagina 100]
T een galg met dubbele zijden Een droevig lied een liedje over doodgaan Duizenden stierven er aan deze beide Zo hing daar ook Jozef Kolinský aan U doet denken aan mijn kalme kindertijd met het loeien van de koeien bij de beek herderlijke messiassen in linnen habijt en fruit dat wel smaragdgroen leek
[pagina 101]
V schaduw van een piramide in smoorheet zand Als een constructief gedicht in Disk beland W Cassiopeia trok feilloos als pilote op cirkelend boven een machtige faraokop
[pagina 102]
X de kop van 'n adder is met dit Kainsteken behept X vergif X eeuwigdurend zijnd X gekruiste botten Tijd die bloeit En die verlept X aan 't begin X aan 't eind Y Nu ben je simpel kinderspeelgoed Door geweren werden onze sprookjes verstoord en toch heeft ooit heel onvermoed David Goliath met een katapult vermoord
[pagina 103]
Z ten afscheid Welnu adieu dan maar weer Tiende muze Schutter van flitsend getande bekjes Is elk afscheid scherp getand? Nou jij weet meer Tandradbaan! 't Eiffeltorentje op langs de hekjes! uit Pantomime, 1924