Raster. Nieuwe reeks. Jaargang 1996 (nrs. 73-76)

Robert Pinget
Het verlangen

Wat moet de lijdensweg zijn van hun minnaars als de personen die vaardig zijn in de kunst van de lichamelijke lusten opeens de wereldse genoegens de rug toedraaien, om zich te wijden aan vrome bezigheden of aan hoogmoedige illusies. Er is, dat is zeker, geen vuriger verering dan die welke gericht is op de zinnen. Alsof het gevaarlijke geheim van deze kunst, door de gevolgen die zij heeft op haar slachtoffers, door hen ertoe te veroordelen gedurende hun hele bestaan niets anders meer te zoeken dan de bevrediging van hun hartstochten, angstvallig en in het diepst van henzelf bewaard moet worden. De slang kruipt vanuit het lichaam naar de geest, om op die manier de minnaar te veranderen in een fantasierijke dromer. Bij iedere stap die hij neemt, bij iedere hoek van de straat ontwaart hij de persoon waarnaar zijn verlangen uitgaat...

Dat is wat mijnheer Songe overkwam, en om mijn koetsier te vermaken vertelde ik hem diens verhaal.

Mijnheer Songe had juffrouw Hortense leren kennen op een openluchtbal. Het volstaat zich een voorstelling van hem te maken bij zo'n gelegenheid. Een oude kwakkelaar, die zijn huis slechts voor een half uur per dag verlaat, na het middageten. Hij wandelt dan door de Rue Casse-Tonelles, gaat de hoek om bij de kruidenier en slaat vervolgens de Rue Gou in. Op dit moment van de dag is er vrijwel niemand buiten. Met uitzondering van de wasvrouw. die soms nog voor haar deur staat na te praten met mevrouw Chinze en die mijnheer Songe gedag zegt; een groet die hij overdreven beleefd beantwoordt. ‘Ik word al misselijk als ik zijn uitgedroogde oudemannetjeslucht ruik’, laat mevrouw Chinze haar buurvrouw steeds weer weten. De betrokkene loopt door tot aan het einde van de straat, om daar opnieuw de hoek om te slaan, ter hoogte van café Het zwaantje. Om de andere dag gaat hij daar naar binnen en vraagt Cyrille om een marc. Het is het moment waarop de jeugd van het dorp, alvorens weer aan het werk te gaan, samenschoolt rond de fruitautomaat of aan het biljarten is. Elders wordt intussen de laatste wedstrijd tussen de elftallen van Fantoine en Agapa besproken. Om kwart voor twee is er niemand meer in de zaak dan de ouwe tobber en

[p. 124]

Cyrille, die de glazen spoelt. De waardin doet een tukje in haar kamer.

‘En zo maken we dus een ommetje, meneertje?’

‘Zo is het, Cyrille, van tijd tot tijd moet je een luchtje scheppen. Pas op, u laat zo nog eens een glas uit uw handen vallen.’

Maar Cyrille laat nooit iets vallen, hij is handig. Deze donkerharige jongeman, die iedereen in de juiste stemming kan brengen en die trouwens ook kampioen basketbalspeler is, zal te zijner tijd nog weleens ter sprake komen.

Mijnheer Songe steekt zijn hand in de binnenzak van zijn vest, haalt daar zijn portefeuille uit en betaalt zijn marc. Hij gaat naar buiten. Cyrille volgt hem met zijn ogen tot aan de melkboer, om zich vervolgens weer over te geven aan zijn overpeinzingen.

Mijnheer Songe is uitgewandeld, hij gaat op huis aan. De deurknop van de poortdeur heeft de vorm van een zeemeermin, koperen welvingen waarover eenzelvige vingers weleens blijven dwalen. Daarna opent hij zijn brievenbus, om die vervolgens weer te sluiten. Hij loopt de trap op terwijl hij eraan denkt dat Machin, een collega van het kantoor waarmee hij destijds weleens ging biljarten, hem vergeet. ‘Hij moet dood zijn’, stelt hij voor zichzelf vast. Na zijn pantoffels te hebben aangeschoten gaat mijnheer Songe aan zijn werktafel zitten. Hij werkt verder aan zijn rapport voor het comité van de voormalige werknemers van het bankiershuis Fifre en Co, een uitgebreid rapport dat hij nooit zal beëindigen.

Zijn kennismaking met juffrouw Hortense past zo weinig bij wat erover hem bekend is dat ik om die mogelijk te maken wel genoodzaakt was te denken aan de tussenkomst van een of andere grappenmaker of de plaagzucht van mevrouw Chinze. Wat er feitelijk gebeurde is het volgende: Op een maandag in oktober, terwijl hij al voorbij de kruidenier was, werd mijnheer Songe aangesproken door een in het zwart geklede dame die hem liet weten dat ze hem iets wilde vertellen over zijn broer. ‘Ik heb hem twee maanden geleden voor het laatst gezien,’ voegde zij eraan toe, ‘in Samba-Pescador. Hij heeft me gevraagd u een brief te overhandigen, een brief over een erfenis. Ik ben al naar u op zoek sinds ik hier ben aangekomen, het is een gelukkig toeval dat ik hier op u stuit.’ Zonder zelfs maar te denken aan de onwaarschijnlijkheid van deze voorstelling van zaken, volgde mijnheer Songe de dame in een kroeg waar zij hem tot 's avonds volgoot met bier en cognac. Hij vroeg om enkele nadere bijzonderheden over het leven dat zijn broer in Samba leidde.

‘Alles zit hem mee’, laat de vrouw weten. ‘Drie jaar geleden heeft hij een fabriek in deegwaren overgenomen en die zaak brengt veel op. Cadillac, huisknecht, renpaarden.’

[p. 125]

‘Is hij ouder geworden?’ vraagt mijnheer Songe, ‘ziet hij er goed uit, heeft hij nog steeds last van zijn lever?’

‘Absoluut niet. Hij is heel gezond. Hij doet elk jaar een kuur voor zijn stofwisseling, dat is alles. Wist u dat hij gescheiden is van zijn eerste vrouw?’

‘Gescheiden? Wat afschuwelijk. Dat zou mama nooit hebben...’

‘Maakt u zich niet ongerust, zijn voormalige... Hoe heette zij ook alweer?’

‘Anna.’

‘Anna, dat is het, is kort na de scheiding overleden. Uw broer is hertrouwd in de kerk en Berthe maakt hem gelukkiger dan hij had kunnen hopen, gezien zijn leeftijd.’

Vervolgens wordt het verwarrend. Mijnheer Songe begrijpt er niets meer van en laat zich door de vrouw verwennen, een vrouw die overigens niets meer of minder dan een hoer was. Ze gaat hem voor naar de eerste etage, kleedt hem uit en zegt tegen hem dat hij op het bed moet gaan liggen. Ze probeert zijn door zijn leeftijd en door de drank gedoofde levenslust weer op te wekken, maar geeft dat ten slotte op. Ze belt het kamermeisje en vraagt haar erop toe te zien dat de klant de volgende ochtend niet weggaat voordat zij hem weer gezien heeft.

‘Ik ben hier om negen uur. Als hij eerder wakker wordt, wilt u hem dan vragen op me te wachten, om het geeft niet welke reden.’

Mijnheer Songe wordt de volgende ochtend om acht uur wakker. Hij voelt zich onthand. Hij kan zich niets meer herinneren. Om half negen opent het kamermeisje, dat net door de gang liep, op goed geluk de deur en ziet dat ons heertje wakker is. Ze sluit onopvallend de deur en klopt aan.

‘Binnen’, roept hij.

‘Hoe maakt mijnheer het? Heeft mijnheer goed geslapen? Mijnheer was er gisteravond niet best aan toe.’

‘Kunt u me laten weten wat er aan de hand is, ik ben niet helemaal mezelf.’

‘Mijnheer is gisteren door een auto omver gereden en hiernaartoe gebracht. Er is een dokter langsgeweest die mijnheer onderzocht heeft, er is niets gebroken en u kunt om negen uur vertrekken. Een mevrouw die getuige is geweest van het ongeval komt straks langs om te vragen of alles goed is. Of mijnheer een half uurtje wil wachten.’

Om negen uur wordt er door een vriendin van de in het zwart geklede dame op de deur geklopt. Zij laat mijnheer Songe weten dat er om half elf een buitengewoon belangrijke zaak moet worden afgesloten, een zaak die van doen heeft met verzekeringen, dat zijn aanwezigheid daarbij noodzakelijk is en dat zij zo vrij zal zijn om samen met hem naar het kantoor van de onderneming te gaan.

[p. 126]

‘Ik zal beneden op uw wachten’, besloot ze haar woorden.

Mijnheer Songe kleedt zich aan. Hij vindt in het café de vriendin terug rug en ze gaan samen weg. Opeens begint mijnheer Songe zich iets te herinneren, hij wendt zich naar de vriendin en neemt haar goed in zich op.

‘Nee, nee,’ zegt de vrouw, ‘u heeft gisteravond niet met mij gesproken. Maar u zult haar straks zien.’

List en moraal

's Avonds bevond mijnheer Songe zich stomdronken bij Pipon, de buurtkroeg. Het was het feest van Sint-Charles. In de achterzaal werd gedanst. Culot, de kappersbediende, op de accordeon en juffrouw Detrange, achter de piano, speelden een wals. Mijnheer Songe, die op een tuinstoel zat, ging verloren in zijn wanhoop. Mevrouw Fine en Juffrouw Hortense hielpen Pipette bij het spoelen van de glazen en het klaarmaken van de hapjes. De jeugd wist zich goed te vermaken, was op een gepaste manier handtastelijk, er werd in elkaars billen geknepen. Is er iets treurigers dan zulke populaire geintjes?

Juffrouw Hortense kijkt van tijd tot tijd naar de tuinstoel. Daar zit een pensioentje, een huisje en een eigen bank voorin kerk.

‘U zou even naast hem moeten gaan zitten,’ zegt mevrouw Fine.

‘Zou u denken?’ zegt juffrouw Hortense.

‘Zeker, ik zou maar gaan.’

‘Maar hij is dronken, mevrouw Fine. Kijk maar eens hoe hij met zijn hoofd zit te zwaaien.’

‘Een nog betere reden, grijp uw kans, dit is het juiste moment.’

Juffrouw Hortense aarzelt. Mevrouw Fine helpt haar om haar schort los te maken en duwt haar naar de stoel toe.

Tegen de ochtend begon mijnheer Songe weer nuchter te worden, na even op zijn stoel te hebben geslapen, met zijn hoofd tegen juffrouw Hortense aan. Dat naar hem toegewendde gezicht bij zijn ontwaken was de eerste openbaring van de liefde.

Ze zagen elkaar vaker. De gunsten die ze beide nog hadden te geven werden in de slaapkamer bij elkaar gevoegd. Dit ritueel, dat min of meer volgens de regels plaatsvond, maakte bij de minnaar allang verwelkte fantasieën wakker. Het duurde niet lang voordat er een zekere dwang ontstond. Hij werd laag-bij-de-gronds en narrig zoals alleen iemand van zijn leeftijd kan zijn. Juffrouw Hortense liet weten wat haar condities waren. Mevrouw Fine incasseerde haar tien procent. En ten slotte was daar de notariële acte en het huwelijk.

Na een maand met hem te hebben samengeleefd had mevrouw Son-

[p. 127]

ge van alles aan te merken op haar man, ze slaagde erin om hem voor het gerecht de schuld te geven en er een scheiding in haar voordeel uit te slepen. Mijnheer Songe was geruïneerd en moest weer gaan werken als nachtwacht. Mevrouw Songe ging er vandoor met zijn geld en heeft in de vallei van de Chanchèze een soort klooster voor dwaze maagden gesticht. Er wordt wel beweerd dat ze daar nog steeds is, als opperpriesteres van het libido, een en al toewijding.

vertaling: jan rijnsburger

In bovenstaand fragment uit de roman Graal-Flibuste (Graalvrijbuiter 1956) zien we voor het eerst de figuur van meneer Songe opduiken, een personage waaraan Pinget later de verhalenbundel Monsieur Songe (1982) zou wijden. Een integrale vertaling daarvan verscheen in Raster 72.