ziet is toch dat er gangen achter zitten, het belangrijkste aan kinderen die je ziet spelen is toch hun thuisgebleven zuster of hun schoolatlas met het volgekrabbelde Afrika, het belangrijkste aan een kleurige dame op het strand is dat zij morgen papier zit te sorteren of gif zal nemen. Bekijk eens een stadsplattegrond: hij zegt dat u door de Bierschedelsteeg langs de oude brouwerij naar de Dirndlmarkt kunt gaan en - even werkelijk! - door de Roetneussteeg via de Jodenval naar hotel Wildzwijn. Zo is de wereld. En ik wil u geen gevoelige exporteur in een glazen kast laten zien, maar een reisje, een micromodel wereld, gegroepeerd rond de gevoelige exporteur, die daarvan deel uitmaakt zoals zij deel van hem uitmaakt.
Nog iets: Wie heeft al niet eens in het lexicon, met de bedoeling goudglans na te slaan, eerst het artikel over goldoni, en dan dat over goudenregen gelezen, daar naar laburnum verwezen vluchtig de inrichting van laboratoria bekeken, belangstelling gekregen voor de vervaardiging van een chloorcalciumbuisje, leren glasblazen, daarbij een scheur in z'n wang opgelopen, met een pleister op een clown geleken, bedacht wat voor een clown nog meer nodig was, daarvoor blanc en rouge gevonden en is zodoende weer bij de gedachte teruggekeerd dat hij eigenlijk goudglans wilde opzoeken - en dat uiteindelijk doet. Ook dit genoegen kunt u smaken: u hoeft alleen maar in mijn lexicon te grasduinen, zoals u toch ook door elkaar herinneringen kunt hebben aan uw sergeant-majoor, uw eerste flessemelk en uw toekomstige kamer in het bejaardenoord. Zo is de wereld. In de voorgeschreven volgorde voorgeschreven blikken werpen is daarentegen de klassieke manier van lezen of het toerisme in het Oosten van voor de dooi. Ik wil u - laten we het eens proberen - uit de lectuur bevrijden de wereld in.
Dat de Sentimentele Reis een mogelijkhedenroman is, is nu uitgesproken. Het is een mobile, zoals die aan het plafond hangt zodat hij bij elk zuchtje wind meeleeft en verandert. Het is een spel dat niet na eenmalig gebruik is uitgespeeld. Leest u een keer volgens de scheepsroute en een keer volgens het alfabet, een keer door elkaar en een keer inhalend wat u hebt overgeslagen of van stadje naar stadje. Vergelijkt u de kater bij het vertrek met die bij aankomst, zaaigoed met oogst, ondermelk met het varkentjesroze. Schuift u eens de held opzij en speelt u zonder hem met de achterbuurtkinderen, gaat u van boord en begint u een eigen zaak in de uiterwaarden. Bladert u later eens in het wilde weg en zonder erbij na te denken in het boek en gebruikt u het ganzenbord en de dobbelstenen van uw kind. (‘U moet drie hoofdstukken overslaan’ of ‘U gaat terug naar Af’.) (Bauer + Jelinek hebben de aleatorische tekstverwerking overigens onafhankelijk van mij ‘uitgevonden’.)
Auteursrechtelijk beschermd