|
| |
| |
| |
Zbigniew Herbert
Vertaald door Gerard Rasch
Episode in de bibliotheek
Een blond meisje heeft zich over het gedicht gebogen. Met een potlood zo scherp als een lancet brengt ze de woorden over op blank papier en verandert ze in streepjes, accenten, cesuren. Het lamento van de gevallen dichter lijkt nu op een salamander afgevreten door de mieren.
Toen we hem onder vuur wegdroegen, geloofde ik dat zijn nog warme lichaam in het woord zou herrijzen. Maar nu ik de dood van de woorden zie, weet ik dat de ontbinding geen grenzen kent. Van ons zullen alleen lettertekens overblijven, her en der verspreid in de zwarte aarde. Accenten op het niets en op stof.
| |
Het paradijs van de theologen
Lanen, lange lanen, afgezet met zorgvuldig gesnoeide bomen als in een Engels park. Af en toe komt hier een Engel voorbij. Het haar zorgvuldig geonduleerd, de vleugels latijn ruisend. In zijn hand heeft hij het handige toestel geheten syllogisme. Hij loopt snel zonder lucht of zand in beroering te brengen. Passeert zwijgend stenen symbolen van deugden, zuivere kwaliteiten, ideeën van voorwerpen en vele andere volstrekt onvoorstelbare dingen. Verdwijnt nooit uit het oog daar hier geen perspectieven heersen. Orkesten en koren zwijgen, maar de muziek is aanwezig. De theologen spreken ruim. Dat moet ook een bewijs zijn.
| |
| |
| |
De hel
Tellend van boven af: een schoorsteen, antennes, een kromgetrokken, plaatijzeren dak. Door een rond raam is een in snoeren verstrengeld meisje te zien dat de maan vergeten heeft op te zuigen en heeft uitgeleverd aan roddelaarsters en spinnen. Daaronder leest een vrouw een brief, frist haar gezicht op met poeder en leest weer. Op één hoog loopt een jonge man heen en weer en denkt: hoe kan ik met deze stukgebeten lippen en uit elkaar vallende schoenen de straat opgaan? In het café beneden is het leeg, want het is ochtend. Er zit maar één paartje in de hoek. Ze houden elkaar bij de hand. Hij zegt: ‘We zullen altijd bij elkaar blijven. Eén zwarte koffie en één limonade alstublieft.’ De kelner loopt snel weg en barst achter de portière pas in lachen uit.
| |
De kip
De kip is het beste voorbeeld van waartoe nauw samenleven met de mensen leidt. Ze heeft het lichte en bevallige van een vogel totaal verloren. De staart steekt uit boven haar uitpuilende achterste als een te grote hoed die van slechte smaak getuigt. Haar zeldzame ogenblikken van vervoering, wanneer ze op één poot staat en met vliesachtige oogleden haar ronde ogen dichtplakt, zijn huiveringwekkend walgelijk. En dan ook nog op die parodie van zingen, stomdronken smeekbeden om een onuitsprekelijk belachelijk ding: een rond, wit, besmeurd ei.
De kip doet denken aan bepaalde dichters.
| |
Klassiek
Groot houten oor dichtgestopt met watten en flauwekul van Cicero. Een meesterlijk stilist - zeggen allen. Niemand schrijft vandaag nog zulke lange zinnen. En wat een eruditie. Zelfs in steen kan hij lezen. Het zal alleen nooit in hem opkomen dat de aderen in het marmer van de
| |
| |
thermen van Diocletianus gesprongen bloedvaten zijn van slaven uit steengroeven.
| |
Een botanische tuin
Dat is een pension voor planten, even streng bestuurd als kloosterscholen. Grassen, bomen en bloemen groeien er fatsoenlijk zonder plantaardige weligheid, en vermijden verboden vrijerijen met hommels. Ze worden voortdurend gehinderd door hun Latijnse waardigheid en hun plicht tot voorbeeld te zijn. Zelfs de rozen snoeren hun lippen samen. Dromen van een herbarium.
Grijsaards komen hier met een boek en dutten in onder het lome tikken van de zonnewijzers.
| |
Vissen
De slaap van vissen kun je je niet voorstellen. Zelfs in het donkerste hoekje van de vijver, tussen het riet, is hun rusten waken: altijd dezelfde positie en de absolute onmogelijkheid van hen te zeggen: ze hebben het hoofd ter ruste gelegd.
Ook hun tranen zijn als een schreeuw in de leegte - ontelbaar.
Vissen kunnen hun wanhoop niet gebaren. Dit rechtvaardigt het mes dat springend over hun rug gaat en de pailletten van de schubben afschraapt.
| |
De zelfmoordenaar
Hij was zo theatraal. Ging voor de spiegel staan in een zwart pak met een bloem in het knoopsgat. Stopte het instrument in zijn mond, wachtte tot de loop warm werd en schoot, verstrooid glimlachend tegen zijn evenbeeld.
| |
| |
Hij viel neer als een van de schouders geschudde jas, maar zijn ziel bleef nog een tijdje staan, hoofdschuddend, steeds lichter steeds lichter. En ging pas later met tegenzin dat lichaam binnen, van boven met bloed bevlekt, op het ogenblik dat zijn temperatuur de temperatuur bereikte van de voorwerpen, hetgeen - zoals bekend - een lang leven voorspelt.
| |
De technologie van de tranen
Bij de huidige stand van kennis lenen alleen valse tranen zich voor bewerking en verdere produktie. Echte tranen zijn heet, en dientengevolge moeilijk van het gezicht te scheiden. Het is gebleken dat ze, eenmaal gestabiliseerd, zeer broos blijven. De technologen pijnigen hun verstand om het probleem van de exploitatie van echte tranen op te lossen.
Aangezien ze van nature troebel zijn, worden valse tranen voor het invriezen gedistilleerd en zo behandeld dat ze in zuiverheid nauwelijks onderdoen voor echte tranen. Ze zijn zeer hard, zeer duurzaam en kunnen niet alleen gebruikt worden voor sieraden maar ook voor het snijden van glas.
| |
Einde van de dynastie
Het hele koninklijke gezin woonde toen in één kamer. Aan de andere kant van de ramen was een muur, bij die muur een vuilnishoop. Daar werden katten door ratten gebeten. Dat konden ze niet zien. De ramen waren met kalk gewit.
Toen de beulen kwamen, waren ze getuige van een alledaagse scène.
Zijne Majesteit verbeterde het reglement van het Regiment van 's Heren Verheerlijking. De occultist Philippe probeerde door suggestie de zenuwen van de Koningin te kalmeren, de Troonopvolger lag opgerold in een kluwen in een leunstoel te slapen, en de Groot (en mager)-
| |
| |
Hertoginnetjes zongen gewijde liederen en verstelden hun garderobe.
De lakei daarentegen stond bij de wand en deed zijn best behang te imiteren.
| |
Het huis van de dichter
Ooit was hier adem op de ruiten, de geur van gebraden vlees, hetzelfde gezicht in de spiegel. Nu een museum. De flora van de vloeren heeft men verdelgd, de kisten leeggehaald, de kamers schoongespoten met was. Dagen en nachten aaneen waren de ramen geopend. Muizen mijden dit bedorven huis.
Het bed werd netjes opgemaakt. Maar niemand wil hier ook maar één nacht doorbrengen.
Tussen zijn kast, zijn bed en zijn stoel - een witte grens van afwezigheid, even precies als het afgietsel van de hand.
| |
Poging de mythologie te ontbinden
De goden kwamen bij elkaar in een barak aan de rand van de stad. Zoals gewoonlijk sprak Zeus lang en saai. De eindconclusie: de organisatie moet ontbonden worden, het moet uit zijn met de zinloze illegaliteit, we moeten ons in die rationele maatschappij begeven en op de een of andere manier overleven. Athene zat in een hoekje te snikken.
De laatste inkomsten - dit dient onderstreept te worden - werden eerlijk gedeeld. Poseidon was optimistisch gestemd. Brulde luid dat hij zich wel zou redden. 't Slechtst voelden zich de beschermers van genormaliseerde wateren en gekapte bossen. In stilte rekenden ze allemaal op dromen, maar niemand wilde daarover spreken.
Er kwamen geen wijzigingsvoorstellen. Hermes onthield zich van stemming. Athene zat in een hoekje te snikken.
's Avonds laat gingen ze terug naar de stad, met valse papieren in de zak en een handvol kopergeld. Toen ze de brug overliepen, sprong Her- | |
| |
mes in de rivier. Ze zagen hem verdrinken, maar niemand probeerde hem te redden.
De meningen waren verdeeld; was dit een goed teken of juist een slecht. Hoe het ook zij, dit was het punt vanwaar uit iets nieuws, iets duisters begon.
| |
Chinees behang
Een onbewoond eiland met het suikerbrood van een vulkaan. Midden in het vlakke water een visser met een hengel en riet. Daarboven het eiland dat zich uitbreidt als een appelboom, met een pagode en een bruggetje waar twee verliefden elkaar onder een ontluikende maan ontmoeten.
Had men het hierbij gelaten, dan was het een mooie episode geweest - de geschiedenis van de wereld in een paar woorden. Maar het wordt met een geesteloze, hardnekkige precisie eindeloos herhaald - vulkaan, verliefden, maan.
Erger kan men de wereld niet beledigen.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd