Poëziekrant. Jaargang 19

Recensie

Maurits van Liedekerke
Een ogenblik van schade
Stefan van den Bossche⁺

Met Voeten in de aarde is Maurits van Liedekerke aan zijn zevende dichtbundel toe. Zowel inhoudelijk als formeel sluit de bundel aan bij Huis van gras uit 1987. Dat is niet toevallig. Van Liedekerke erkent ruiterlijk dat hij zijn specifieke thematiek in al zijn bundels wil integreren.

IN Voeten in de aarde verkent Maurits van Liedekerke in vijf cycli zijn geografische en persoonlijke omgeving in gedichten die thematisch voldoende gediversifieerd zijn, maar waarin toch bepaalde inhoudelijke lijnen samenkomen.

De teneur van de bundel wordt bepaald door een zoektocht naar de bestaansgrond van de dichterlijke instantie. Die queeste wordt gekenmerkt door authenticiteit, eenvoud en natuurlijkheid. In die zin is de titel van de bundel, Voeten in de aarde, tevens de titel van de eerste afdeling, veelzeggend.

Zoals in Huis van gras begint ook deze dichtbundel met een soort terugblik op de vroegste levensfase, het loskomen van de moederschoot. Gras is ook in van Liedekerkes jongste bundel het dominerende beeld: het dekt wonden toe, bekleedt de aarde of blijft over als getuige van veel al dan niet persoonlijke historiek.

In het titelloze openingsgedicht valt de nacht nog sierlijk en smetteloos (p. 7): ‘Ik houd mij vast aan het gras. | En vlucht niet voor het donker’.

Van Liedekerke ziet in zijn poëzie de vanitas onder ogen. Verder in de bundel verrijkt hij de metafoor van het gras met de noties vergankelijkheid en vergeestelijking. De aarde, de bestaansgrond, wordt begin en eindpunt. Uit de gedichten spreekt de innige verbondenheid van de dichter met zijn geboortegrond en zijn leefomgeving.

De auteur ervaart evenwel zijn onmacht en beperktheid vergeleken bij de onmetelijkheid en de ongereptheid van de Umwelt. Het landschap met zijn ongekende en ongetemde krachten is, Neruda indachtig, zowel bron als bestemming.

Overgeleverd aan de gang van dag en nacht en de wisseling van de jaargetijden, kan de dichter het essentiële uit zijn ervaringen isoleren. En daaruit spreekt een onmiskenbare existentiële twijfel. Die wordt, onder meer, verwoord in het gedicht ‘Ik ben niet wie gij ziet’.

De openingsafdeling bevat, formeel

+ Maurits van Liedekerke, Voeten in de aarde, Contact, Antwerpen, 1994, 61 p., fl. 19,90; 395 fr.

[p. 18]

gezien, hoofdzakelijk gedichten die uit disticha zijn opgebouwd. Hun uitgebalanceerde constructie en de opgeroepen visuele en auditieve indrukken vormen de uitvalsbasis voor de meer verregaande en zelfs mythologiserende tochten die verderop in de bundel worden ondernomen.

De dichter sluit evenwel de ogen niet voor de onhebbelijkheden en recalcitrante kantjes van zijn omgeving: de ronkende en soms vervaarlijk ogende boeren, de geluid- en reukhinder. Dat gegeven dook al in vroeger werk op. De ‘boeren als buren vermomd’ en de ‘wanstaltige wijven’ (p. 18) staan in scherp contrast met de vertederende landschappelijke schoonheid van het Pajottenland. En moeten er vervolgens ook voor wijken.

De tweede cyclus, ‘In memoriam matris’, bestaat uit grafgedichten die terugblikken op de laatste dagen van de moeder. De menselijke bestemming ligt in de aarde, en bij uitbreiding dus ook de terugkeer naar de moederschoot, de hereniging.

In de drie volgende cycli ‘Stil leven’, ‘Tijdstippen’ en ‘Paramaribo’ wordt de existentiële problematiek van het hier en nu, alsook de waarde van het momentane uitgewerkt in een zintuiglijke, vaak zelfs expressionistische zegging.

De dichter ervaart het leven als ‘een schade’, een wonde die bezwaarlijk kan genezen. De ogenblikken waarop hij tot inzicht in de ultieme stilte en de innerlijke leegte komt, zijn hem het dierbaarst. De gedichten waarin dit aspect van de thematiek aan bod komt, behoren tot de beste uit de bundel.

De beelden die Maurits van Liedekerke in Voeten in de aarde hanteert, doken al in vroeger werk op: de natuurlijke omgeving, de verbondenheid met de aarde, de intrinsieke kracht van gras en het daarmee verband houdende vergankelijkheidsbesef. Kwalitatief zijn de gedichten nogal ongelijk, maar de geslaagde gedichten zijn volgens mij een plaatsje in een bloemlezing waard.

Schade

Zoals een winterdag verraderlijk
uit bomen valt, smeltend
zilverwerk herinnert
aan tranen. Spoorzoekend

spreekt de zon,
een klare vlag in het decor.
Verlangend

en uitbundig, een ogenblik
van schade.

Maurits van Liedekerke
[foto: archief auteur]