OSO. Tijdschrift voor Surinaamse Taalkunde, Letterkunde en Geschiedenis. Jaargang 4

[p. 63]

De spelling van het Surinaams Javaans
Hein D. Vruggink

Inleiding

Op dit moment is het Nederlands de enige in Suriname gesproken taal met een officiële, gestandaardiseerde spelling. Van de andere talen, vaak ‘nationale talen’ genoemd, bestaat er geen standaardspelling, met als gevolg dat ze op uiteenlopende en vaak nogal inkonsekwente wijze gespeld worden.

Voor het Sranan en het Sarnami, om ons tot de belangrijkste nationale talen te beperken, zijn reeds verschillende spellingsvoorstellen gedaan^1. en de diskussie hierover is momenteel in volle gang. Wat het Surinaams Javaans^2. betreft is dit bij mijn weten het eerste artikel waarin een min of meer uitgewerkt voorstel wordt gedaan. Dit artikel kan en wil daarom niet meer zijn dan een eerste aanzet tot gedachtenvorming, die uiteindelijk zal moeten leiden tot een konsensus over de vraag wat de meest geschikte spelling van het Surinaams Javaans is.

Het ontbreken van een officiële spelling van de nationale talen wordt algemeen betreurd. De Surinaamse overheid heeft, om aan deze onbevredigende situatie een eind te maken, enkele jaren geleden een taalprojekt in het leven geroepen, dat als één van haar taken meekreeg het uitwerken van spellingsvoorstellen voor het Sranan, het Sarnami en het Surinaams Javaans.^3. De schrijver van dit artikel was met het laatste onderdeel belast. Deze bijdrage, die dus een direkt uitvloeisel van de werkzaamheden binnen genoemd projekt is, komt overigens geheel voor rekening van de schrijver.

Om te beginnen zal ik enkele algemene uitgangspunten, waardoor ik me bij mijn voorstel heb laten leiden, formuleren. Na een kort overzicht van het Javaanse klanksysteem zal ik vervolgens aangeven tot welke spelling ik op grond van deze uitgangspunten kom. Na een korte toelichting en verantwoording geef ik, ter illustratie, een stukje Surinaams Javaans in de voorgestelde spelling. Het artikel wordt besloten met een evaluatie, waarbij ook het punt van de acceptatie aan de orde zal komen.

1. Voor het Sranan: Seuren (1982). Voor het Sarnami: het artikel van Damsteegt in dit nummer. In deze publikaties vindt men ook verdere literatuurverwijzingen.
Overigens heeft de Surinaamse minister van Onderwijs en Wetenschappen in begin 1984 een spellingskommissie voor het Sranan ingesteld. Het voorstel van deze kommissie, dat bij mijn weten nooit gepubliceerd is, komt in grote lijnen overeen met dat van de Surinaamse Kartografische Commissie en dat van Seuren. Inmiddels is ook een dergelijke kommissie voor het Sarnami ingesteld.

2. Meer informatie over het Surinaams Javaans in het algemeen kan men vinden in het artikel ‘Het Surinaams Javaans’, elders in dit nummer.

3. De officiële benaming van het taalprojekt was: ‘Projekt Taal- en Taalgedrag als Funktie van de Multilinguale Surinaamse Samenleving’. In 1978 in het leven geroepen ressorteerde het aanvankelijk direkt onder het Ministerie van Onderwijs en Volksontwikkeling. Van medio 1980 tot begin 1984 - het tijdstip van opheffing - was het ondergebracht bij het Instituut voor Ekonomisch en Sociaal Onderzoek (I.E.S.O.) van de Universiteit van Suriname. Voor het Sarnami waren aangetrokken: S. Kishna en M.A. Nabibaks. Voor het Sranan: J. Defares en N. Esajas.

Uitgangspunten

Bij het ontwerpen van een spelling kan men zich door uiteenlopende overwegingen laten leiden. Naast overwegingen van zuiver taalkundige aard zijn er overwegingen van sociolinguistische (met name taalpolitieke) en van funktioneel-technische aard.^4. Bij elk van deze overwegingen komt men voor een reeks van vragen te staan. Als we naar de zuiver taalkundige kant kijken, kunnen we ons afvragen in hoeverre de spelling het klankstelsel van de taal moet weerspiegelen, in hoeverre met morfologische verschijnselen rekening ge-

4. Een en ander wordt uitgebreid behandeld in Seuren (1982).

[p. 64]

houden moet worden, enzovoort. Met vragen als: in hoeverre moet men aansluiten bij de dominante taal en tot welke hoogte moet men rekening houden met bestaande spellingtradities, betreden we het terrein van de sociolinguistiek. Bekijkt men spelling vanuit funktioneel-technisch gezichtspunt, dan stuit men onder andere op de kwestie van de reproduceerbaarheid van de symbolen, vooral type-technisch.

In de praktijk zijn deze, zoals gezegd uiteenlopende, overwegingen vaak moeilijk verenigbaar. Wat taalpolitiek wenselijk is, kan om taalkundige redenen ongewenst of zelfs ongegrond zijn; wat taalkundig verantwoord is kan op praktische gronden onuitvoerbaar zijn, enzovoort. Iedere spelling is met andere woorden een kompromis tussen vaak konflikterende principes. Het ene principe zal daarbij meer gewicht in de schaal leggen dan het andere - er zullen met andere woorden prioriteiten gesteld moeten worden. Hieraan ligt een taalpolitiek, en in laatste instantie een politiek standpunt ten grondslag.

Wat betekent dit in het konkrete geval van het Surinaams Javaans?

Laat me om te beginnen expliciet aangeven wat mijn taalpolitieke standpunt in dezen is. Men zit in Suriname met de situatie dat het Nederlands de officiële taal is en bovendien de enige taal die - buiten de andere moderne talen - op de scholen onderwezen wordt en waarin les gegeven wordt. Men kan hier verschillend over oordelen, maar niemand zal serieus kunnen menen dat het Nederlands deze monopoliepositie zal behouden. Vroeg of laat zal het als officiële taal ofwel voor het Engels ofwel voor het Sranan moeten wijken - om ons tot de twee meest waarschijnlijke kandidaten te beperken.

Bij het ontwerpen van een spelling voor de nationale talen kan men zoveel mogelijk proberen aan te sluiten bij de dominante taal, het Nederlands, met het argument dat dit het leren van de spelling vergemakkelijkt. Men moet zich echter afvragen of dit, gelet op het feit dat de toekomst van het Nederlands als officiële taal op z'n zachtst gezegd onzeker is, wel zo zinnig is. Men kan nog verder gaan en het kiezen van een eigen spellingsysteem dat los staat van dat van het Nederlands beschouwen als een noodzakelijke fase in de dekolonisatie. Deze visie ligt, naar men mag aannemen, impliciet ten grondslag aan het spellingsvoorstel voor het Sranan van de Surinaamse Kartografische Commissie^5. en wordt door Seuren in zijn voorstel expliciet verwoord:

Een niet te verwaarlozen faktor in dit geheel, in de huidige situatie in Suriname, is het dekolonisatieproces. Het losser worden van de banden met het oude koloniserende land, Nederland, zal ook in de spelling tot uiting moeten komen, juist omdat de Surinaamse gebruiker van de spelling gebaat is bij een manifestatie van eigen kultuurtrots. (Seuren, 1982: 22)

In plaats van zich op het Nederlands te richten, doet men er, aldus Seuren, beter aan om aansluiting te zoeken bij wat hij ‘internationaal gebruik’ noemt, een begrip dat helaas niet nader wordt omschreven. Over een andere mogelijkheid, namelijk zoveel mogelijk aansluiten bij de spelling van de andere nationale talen, zegt hij:

Hoewel, in de mening van de auteur, het erg mooi zou zijn als dit zou kunnen, heeft hij toch afgezien van het streven dit ideaal te verwezenlijken: hij heeft zich bij het opstellen van zijn voorstel niet door deze overweging laten leiden. (Seuren, 1982: 10)

Evenals Damsteegt^6. betreur ik het dat Seuren geen poging in deze richting heeft ondernomen, sterker nog deze mogelijkheid zelfs niet in serieuze overweging heeft willen nemen. Op het bovengenoemde taalprojekt is dit

5. Dit voorstel werd in 1979 in een interne nota gedaan en stond onder redaktie van Eersel. Vier jaar later kwam er bij de Sranan Akademiya te Paramaribo een boekje over de spelling van het Sranan uit. Het is getiteld Fa y'e skrifi dati? Wan skrifmodo fu Sranantongo en komt inhoudelijk overeen met het voorstel van de Kartografische Commissie - niet zo verwonderlijk want de auteur is Eersel.

6. In zijn recensie van De spelling van het Sranan, een diskussie en een voorstel van Seuren (1982), verschenen in OSO, jrg. 3, nr. 2, december 1984.

[p. 65]

wel gedaan^7., dat wil zeggen dat gepoogd is om, zoveel mogelijk, dezelfde of gelijksoortige klanken in de drie belangrijkste talen (Sranan, Sarnami en Surinaams Javaans) met dezelfde symbolen weer te geven. Het resultaat hiervan is op de vierde konferentie van de Society for Caribbean Linguistics die in september 1982 in Suriname gehouden werd, gepresenteerd.^8. Helaas is het hierbij gebleven.

Afgezien van de genoemde uitgangspunten, n.l. loskoppeling van het Nederlands en zoveel mogelijk uniformiteit in de spellingen van de nationale talen, zou ik willen pleiten voor een spelling die niet al te veel van die in het ‘stamland’ afwijkt. Dit geldt met name voor de talen van Aziatische oorsprong: het Sarnami en het Surinaams Javaans. Natuurlijk moet de oriëntatie op de Surinaamse situatie voorop staan, maar daarnaast is het een gegeven dat de kontakten met het land van herkomst (India en Indonesië) van grote religieuze en kulturele betekenis zijn. Overeenkomsten in de spelling van de respektieve talen zullen de kommunikatie zeker bevorderen.

Over de taalkundige eisen waaraan een goede spelling moet voldoen bestaat een grote mate van overeenstemming. Algemeen is men van mening dat ernaar gestreefd moet worden om de fonemen van de taal in het schrift weer te geven, en dan het liefst één foneem-één symbool. Ook is men algemeen van oordeel dat een spelling die tot op zekere hoogte morfologische verschijnselen weerspiegelt, het leren lezen kan vergemakkelijken omdat daardoor de struktuur van de taal zichtbaar wordt.

Iedereen is het er ook over eens dat een spelling aan bepaalde vereisten van technisch-funktionele aard moet voldoen. En hoewel de één hier meer belang aan lijkt te hechten dan de ander zal niemand betwisten dat het wenselijk is dat de gebruikte tekens op een standaard typemachine voorhanden zijn. Verder is een algemeen aanvaard principe dat de spelling zo weinig mogelijke diakritische tekens bevat.

7. Met voor het Sranan: J. Defares en N. Esajas, en voor het Sarnami: S. Kishna.

8. Het voorstel was getiteld: ‘Towards a uniform spelling of the national languages of Surinam?’.

De fonemen van het Surinaams Javaans

Welke spelling men ook kiest, er zal altijd een analyse van het klanksysteem van de betreffende taal aan vooraf dienen te gaan. Wat het Surinaams Javaans betreft is er nog niet een dergelijke analyse gemaakt. Wel beschikken we over een beschrijving van het klanksysteem van het Javaans in Indonesië (Uhlenbeck, 1978: 23, 24). Aangezien er geen aanwijzingen zijn dat het klanksysteem van het Surinaams Javaans hier wezenlijk van verschilt, kunnen we deze beschrijving veilig als basis nemen.

De leenklanken buiten beschouwing latend heeft het Surinaams Javaans 27 fonemen, en wel 6 klinkers en 21 medeklinkers.

De klinkers zijn: /a/ /i/ /u/ /e/ /o/ /ɔ/

Deze klinkerfonemen hebben, met uitzondering van de /ə/ elk twee varianten ofwel allofonen, waarvan de één gedekt is (meer achter in de mond uitgesproken), en de andere ongedekt (meer voor in de mond uitgesproken). Het foneem /a/ heeft nog een derde allofoon, die gerealiseerd wordt als [ɔ] en dus, zoals men in onderstaand schema kan zien, qua uitspraak met de gedekte variant van het foneem /o/ overeenkomt. Voor de spelling heeft dit, zoals straks zal blijken, belangrijke konsekwenties.

foneem		allofoon
	gedekt		ongedekt
/a/	[α]	[ɔ]	[a]
/i/	[ι]		[i]
/u/	[ω]		[u]

[p. 66]

/e/	[ɛ]	[e]
/o/	[ɔ]	[o]
/ə/

In het algemeen kan men zeggen dat de gedekte allofoon in gesloten lettergrepen en de ongedekte in open lettergrepen voorkomt.

De medeklinkers zijn in onderstaand schema aangegeven:

	stemloos		stemhebbend		nasaal
velaren	/k/		/g/		/ng/
palatalen	/c/		/j/		/ṇ/
cerebralen	/ṭ/		/ḍ/
dentalen	/t/		/d/		/n/
labialen	/p/		/b/		/m/
halfvokalen		/y/		/w/
liquidae		/r/		/l/
sibilanten			/s/
glottaal		/h/		/?/

Daarnaast kent het Javaans in leenwoorden nog de volgende medeklinkers: /f/, /X/ (Ned. ch), /S/ (Ned. sj) en /z/.

Tenslotte moeten nog de klinkercombinaties ai, au en èi genoemd worden. Deze worden door Uhlenbeck niet als aparte fonemen (tweeklanken) beschouwd maar als clusters van twee fonemen. Hoe het ook zij, de hier voorgestelde schrijfwijze is: ai, au en èi.

Schriftelijke weergave in het verleden

Alvorens mijn spellingsvoorstel te presenteren, wil ik even een blik in het verleden werpen. Het Javaans wordt al meer dan tien eeuwen geschreven. Aanvankelijk gebeurde dit in een uit India afkomstig schrift, het zgn. Pallawaschrift. In de loop der eeuwen onderging dit schrift allerlei veranderingen, o.a. als gevolg van aanpassing aan het klankstelsel van het Javaans. Op den duur ontstond er een schrift met geheel eigen kenmerken: het Javaans schrift.

Toen Java in de veertiende eeuw geïslamiseerd werd, deed het Arabisch schrift zijn intrede. In de daarop volgende eeuwen werd het Javaans zowel in het Arabisch als in het Javaans schrift geschreven.

Het Nederlandse koloniale gezag voegt hier tegen het einde van de vorige eeuw een derde schriftsoort aan toe: het Romeinse schrift. Tot ± 1930 worden het Javaans en het Romeins schrift naast elkaar gebruikt, daarna krijgt het laatste duidelijk de overhand en wordt nauwelijks meer in het Javaans schrift gepubliceerd. De onafhankelijkheid in 1949 heeft hierin geen verandering gebracht.

De Romeinse spelling van het Javaans sloot, zoals men verwachten kan, aan bij die van het Nederlands. Na de onafhankelijkheid werd deze schrijfwijze nog lange tijd gehandhaafd. Alleen werd de als te Nederlands beschouwde oe vervangen door u (dus buku i.p.v. boekoe).

Een veel ingrijpender wijziging vond in 1974 plaats, toen men in navolging van de spellingshervorming van de Bahasa Indonesia die in 1972 werd doorgevoerd c ging schrijven in plaats van tj, j in plaats van dj, y in plaats van j, en ny in plaats van nj. Dit betekende een radikale breuk met de Nederlandse spelling - die overigens niet voortkwam uit anti-Nederlandse gevoelens - en een aanpassing aan de op het Engels gebaseerde spelling van het Maleisisch (de nationale taal van Maleisië).

[p. 67]

‘Het Javaans schrift’

Het spellingsvoorstel

Na dit historische zijsprongetje keren we terug naar de spelling van het Surinaams Javaans. In onderstaand schema staat in de vierde kolom de door mij voorgestelde spelling. Ter vergelijking geef ik in de tweede en derde kolom de in Indonesië respektievelijk vóór en na 1974 gehanteerde spellingen. De Javaanse woorden in de laatste kolom dienen slechts ter illustratie van mijn voorstelspelling.

Fonemen		Indonesië		Suriname	woorden	betekenis
		voor 1974	na 1974	voorstel
klinkers
	[ ɔ ]	a	a	â	lârâ	ziek
/a/	[ a ]	a	a	a	amit	pardon
	[ α ]	a	a	a	ketan	kleefrijst
/i/	[ i ]	i	i	i	pari	rijst
	[ ɩ ]	i	i	i	wis	reeds

[p. 68]

/u/	[ u ]	u	u	u	telu	drie
	[ ω ]	u	u	u	rambut	haar
/e/	[ e ]	é	e	é	kowé	jij
	[ ɛ ]	è	e	è	ènèng	zijn
/o/	[ o ]	o	o	o	loro	twee
	[ ɔ ]	o	o	o	montor	auto
/ə/		e	e	e	seneng	houden van

medeklinkers

/k/	k	k	k	kawin	huwen
/g/	g	g	g	gawé	maken
/ng/	ng	ng	ng	ngawé	wenken
/c/	tj	c	c	cacah	aantal
/j/	dj	j	j	jâwâ	javaans
/n/	nj	ny	ñ	ñolong	stelen
/ṭ/	ṭ	th	t	tukul	groeien
/ḍ/	ḍ	dh	d	duwit	geld
/t/	t	t	t	tuku	kopen
/d/	d	d	d	adat	gewoonte
/n/	n	n	n	nangis	huilen
/p/	p	p	p	papat	vier
/b/	b	b	b	bakal	zullen
/m/	m	m	m	males	lui
/y/	j	y	y	wayang	wajang
/w/	w	w	w	wani	durven
/r/	r	r	r	larang	duur
/l/	l	l	l	mèlu	meegaan
/s/	s	s	s	siji	één
/h/	h	h	h	lurah	dorpshoofd
/ʅ/	k	k	q	bapaq	meneer
/f/	f	f	f	kafir	heiden
/X/	ch	kh	kh	akhérat	hiernamaals
/S/	sj	sy	sh	sharat	voorwaarde
/z/	z	z	z	zakat	aalmoes

Toelichting en verantwoording

Zoals men in bovenstaand overzicht kan zien is met de voorgestelde spelling

[p. 69]

het principe van één foneem-één symbool vrij dicht genaderd.

Bij de klinkerfonemen /a/ en /e/ zijn diakritische tekens (resp. een dakje en streepjes) geïntroduceerd om de allofonen van elkaar te onderscheiden. Strikt genomen is dit niet noodzakelijk - in Indonesië is het in 1974 afgeschaft. Zoals bij de behandeling van de klinkers al werd aangegeven, is het voorkomen van de allofonen afhankelijk van de plaats in het woord, dwz. of het in een open of in een gesloten lettergreep staat. Er is echter een aantal bijkomende regels die het geheel nogal gekompliceerd maken. Dit geldt met name voor het a-foneem, dat drie allofonen heeft waarvan één niet als a maar als o (in bv. hok) klinkt. Om dit aan te geven schreef men in Indonesië voor de oorlog soms å; om typografische redenen is hier voor een dakje boven de a gekozen.

Zowel het foneem /e/ als het foneem /ə/ (de zgn. stomme e) plegen in ons schrift met e weergegeven te worden. Door het gebruik van accenttekens kunnen in dit geval misverstanden worden voorkomen.

Is bij de medeklinkers in de regel één foneem door één symbool weergegeven, uitzonderingen zijn: ng, sh en kh. In deze gevallen was schrijven met twee symbolen (n+g; s+h; k+h) onvermijdelijk omdat ons alfabet daar geen aparte tekens voor heeft.

Zoals men ziet worden in mijn voorstel de cerebrale medeklinkers door een streepje onder de letter aangegeven (t en d). Hierbij is de Indonesische schrijfwijze met dh en th niet gevolgd omdat de h in dit soort gevallen in het Sarnami aspiratie aangeeft.

In plaats van ny wordt hier n (n-tilde) voorgesteld, een gebruik dat we o.a. uit het Spaans kennen. Het heeft als voordeel dat er slechts één symbool geschreven wordt, ook al kan men zich afvragen of het zoveel verschil maakt of men twee symbolen gebruikt dan wel één symbool met diakritisch teken. Hoe het ook zij, met de hier voorgestelde schrijfwijze krijgt het Surinaams Javaans, zo zou men kunnen zeggen, een zeker Zuid-Amerikaans tintje.

Tenslotte nog iets over de glottal stop, in dit voorstel als q geschreven. We kennen dit gebruik uit andere talen en ook in het Javaans is het niet geheel onbekend^9.. In Indonesië wordt deze klank met een k weergegeven, hetgeen nogal verwarrend is. Vandaar dat hier voor q gekozen is.

Ter illustratie volgt hieronder een stukje Surinaams Javaans in de hier voorgestelde spelling. Het is een fragment uit het boekje Dongèng Kancil - Het verhaal van Kantjil dat twee jaar geleden in Suriname uitkwam.^10.

9. Zo wordt het gebruikt in het Practisch Javaansch-Nederlandsch woordenboek van P. Jansz, waarvan de eerste druk in 1876 verscheen.

10. Dongeng Kancil - Het verhaal van Kantjil, verteld door paq Saleman Siswowitono en samengesteld door J.J. Sarmo en H.D. Vruggink. In 1983 uitgegeven door de afdeling Cultuur Studies van het Ministerie van Cultuur, Jeugd en Sport (thans samengevoegd met het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen).
Het gekozen fragment staat op pagina 86 en 87.

[p. 70]

In dit gesprek is kantjil - in Indonesië een dwerghertje maar in Suriname een konkoni (goudhaas) - in gesprek met de slak. Hij bevindt zich op dat moment in het oor van de slak.

‘O mbah kéyong, matur kesuwun déné kowé nduduhké kabeciqan karo aku. Aku ora pisan-pisan gawé sediyâ âlâ lan gawé pati. Aku gawé beciq lan bisané wong mangan kepènaq bisâ ñandang apiq-apiq bisâ keturahan kadoñan.’
‘Yâ saqiki taq-duduhnâ mlayuâ nang gunung Ngantáng. Kowé bakal dadi ratuning kéwan. Sembarang kéwan wajib mboq-tâtâ wajib mboq-duduhaké. Sing ora nduwé gaman perlu dikèhi gaman, sing nduwé gaman loro dijipuq sitoq.’
Kancil metu sângkâ kupingé kéyong banjur ñembah kalawan kéyong lan ngrumangsani senajan kéyong kuwi âlâ tanpâ rupâ tapi guruné kancil. Mulâ banjur saking bungahé kancil kéyong mau direnggâ-ruwâ omahé, dibatiq, banjur digawé apiq kagungané kéyong ora saq-wernâ tapi diclonèh-clonèh.

Vertaling

‘Eerwaarde slak, dank u wel dat u mij het goede hebt voorgehouden. Ik zal geen kwade plannen smeden en anderen de dood injagen. Ik zal het goede doen en ervoor zorgen dat iedereen lekker kan eten en mooie kleren kan dragen en in overvloed leeft.’
‘Ga nu snel naar de berg Ngantang, ik zal je de weg wijzen. Jij wordt de koning der dieren en op jou rust de taak om onder de dieren orde op zaken te stellen en hen het goede voorbeeld te geven. De dieren die geen wapen hebben moet je er één geven en van de dieren die er twee bezitten moet je er één afnemen.’
Kantjil kroop uit het oor en maakte een sembah voor de slak. Hij besefte dat de slak zijn leermeester was, ook al was hij nog zo lelijk. Van blijdschap knapte hij het huis van de slak helemaal op en schilderde het in allerlei kleuren.

Evaluatie

De hier voorgestelde spelling vertoont een groot aantal overeenkomsten met de (na 1974) in Indonesië gangbare schrijfwijze. Verschillend zijn: n in plaats van ny; d in plaats van dh; t in plaats van th; q in plaats van k; en sh in plaats van sy.

Deze spelling komt ook op veel punten overeen met die van het Sarnami, zoals voorgesteld door Damsteegt elders in dit nummer. Een, mischien, storend verschil is dat â in zijn voorstel voor de lange a staat, terwijl het in het Surinaams Javaans de ò-klank van het a-foneem weergeeft - twee klanken die fonetisch dus nogal ver uit elkaar liggen. Gebruik van een ander diakritisch teken, bijvoorbeeld een accent of een trema, zou de oplossing kunnen zijn.

Met de door Seuren (1982) voorgestelde spelling van het Sranan heeft dit voorstel, althans wat de keuze der symbolen betreft, weinig gemeen. Indien men de spellingen van het Sranan, het Sarnami en het Surinaams Javaans op één lijn wil brengen, kan de spelling Seuren overigens moeilijk als basis dienen - maar dit is een onderwerp apart.

Een mogelijk bezwaar van de hier voorgestelde spelling is een teveel aan diakritische tekens. Eventueel zouden enkele diakritische tekens, met name de accenten op de e en het dakje op de a, weggelaten kunnen worden. Iemand die het Javaans beheerst en reeds een ontwikkeld woordbeeld heeft,

[p. 71]

zal het ook zonder diakritische tekens kunnen stellen. Gezien de Surinaamse situatie, waarin de Javaans-sprekenden een minderheid vormen, lijkt het me beter om ze wél te gebruiken.

De spelling die hier voorgesteld wordt, is reeds in een aantal publikaties in Suriname gebruikt.^11. Uit de reakties bleek dat vele mensen er moeite mee hadden, niet omdat de spelling op zich moeilijk of ingewikkeld is maar doordat men het niet gewend is. Attitude en motivatie spelen hierbij een zeer belangrijke rol. Aangezien deze spelling niet bij het bekende (de spelling van het Nederlands) aansluit, staat men er nogal eens negatief tegenover. Deze houding kan echter snel in positieve richting veranderen als men de spelling met argumenten kan verdedigen die zowel rationeel als emotioneel aanspreken. Nog één keer kort samengevat zijn deze dat de voorgestelde spelling:

a.	aansluit bij ‘internationaal gebruik’
b.	in veel opzichten overeenkomt met die in Indonesië
c.	een eigen Surinaams stempel draagt
d.	veel gemeen heeft met die van het Sarnami en Hindi.

11. Behalve in het in noot 10 genoemde boekje:

a.

Djoko Miskin - De arme jongeling, verteld door paq Pamin Asmawidjaja en samengesteld door J.J. Sarmo en H.D. Vruggink. Een uitgave van de afdeling Cultuur Studies (1983) van bovengenoemd ministerie.

b.

Panglipur Ati, door Slamet Modiwirjo. Samenstelling Johan Sarmo en Hein Vruggink. Uitgegeven door de afdeling Cultuur Studies van het Ministerie van Volksmobilisatie en Cultuur (thans samengevoegd met het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen).

c.

Cikal, Kâlâwarti Jâwâ Suriname (Surinaams-Javaans/Nederlandstalig kultureel tijdschrift), no. 1 - december 1982; no. 2 - mei 1983; no. 3 - oktober 1983; no. 4 - maart 1984.

Besluit

Twee opmerkingen tot slot. Het is zowel voor de schriftelijke kommunikatie als voor de status en identiteit van het Surinaams Javaans van het grootste belang dat er spoedig een officiële spelling komt. En dan nog dit: welke spelling men ook kiest, wil deze werkelijk ingang vinden dan zal ze ook op school onderwezen moeten worden. Ik denk dat daar aanmerkelijk minder tijd voor nodig zal zijn dan men nu aan het leren van de spelling van het Nederlands kwijt is.

[p. 72]

Literatuur

Seuren, P.A.M., 1982. De spelling van het Sranan. Een diskussie en een voorstel. Nijmegen, Masusa.

Uhlenbeck, E.M., 1978. Studies in Javanese morphology. The Hague, Martinus Nijhoff.