Ons Erfdeel. Jaargang 27

[p. 621]

Nederlandse taal- en cultuurpolitiek

Nederlandse taal en cultuur in het buitenland

‘Nederlandkunde’ in de Verenigde Staten en Canada.

Het is niet ongebruikelijk dat er conferenties over de Nederlanden zijn. Het is ook niet vreemd dat op dergelijke samenkomsten meer dan 150 personen aanwezig zijn. Maar het wordt wel bijzonder wanneer dit congres in Washington DC plaats vindt. De ‘Interdisciplinary Conference on Netherlandic Studies’ (ICNS) werd door de American Association for Netherlandic Studies (AANS) georganiseerd. De AANS is al jaren actief in de Verenigde Staten: het is één van de belangrijkste groeperingen bij de promotie van de Nederlandse cultuur.

Aan meer dan dertig universiteiten in de Verenigde Staten worden cursussen Nederlands of Nederlandse cultuur gegeven. Meestal worden die in het kader van de afdeling Duits georganiseerd, maar daarnaast zijn er ook een aantal vaste leerstoelen in belangrijke universiteiten. De Juliana-leerstoel aan Calvin College in Grand Rapids (Michigan) wordt door Walter Lagerwey bezet. Aan de universiteit van Californië in Berkeley doceert Johan P. Snapper Nederlandse cultuur (Beatrix-leerstoel). Aan dezelfde universiteit is er de Rubens-leerstoel: elk jaar doceert hier een gast uit Vlaanderen een trimester lang over de zuidelijke inbreng. Aan de New York City Universiteit is er de Koningin Wilhelmina-leerstoel: hier doceert Jan W. Smit de geschiedenis van de Nederlanden.

Deze en andere hoogleraren en docenten hebben zich verenigd in de AANS. Het congres is slechts één activiteit van de vereniging. Daarnaast wordt ook een Newsletter gepubliceerd en wordt er ook naar gestreefd om de lezingen van het congres te bundelen en uit te geven.

Het congres zelf werd door Bill Fletcher georganiseerd. Net voor het congres mocht hij vernemen dat zijn leeropdracht als docent Duits geschrapt werd, en dat zijn cursus Nederlands meteen van het programma werd afgevoerd. Dat toont aan hoe onzeker de toekomst voor vele docenten Nederlands is.

Het ICNS-congres.

Het congres vond plaats in het oude hoofdgebouw van de Georgetown Universiteit. Meer dan 150 deelnemers waren naar Washington gekomen. Ook twee Nederlandse hoogleraren (A.G.H. Anbeek uit Leiden en E. Kossmann uit Groningen) en twee Vlaamse professoren (M. Janssens en J. Goossens uit Leuven) waren aanwezig.

Buiten een hittegolf, 35 graden was gewoon, de vochtigheidsgraad was 80 tot 90%! Gelukkig was er in de Formal Lounge, waar de meeste lezingen werden gegeven, airconditioning. Van 7 tot 10 juni werden 31 lezingen gehouden over zeer diverse aspecten van de Nederlanden. De lezingen waren thematisch gegroepeerd: literatuur, Nederlands onderwijzen aan Engelstaligen, geschiedenis, cultuur en maatschappij, kunst, en linguïstiek. Het is uiteraard onmogelijk om in kort bestek alle lezingen te behandelen, daarom een schets van het verloop.

Over literatuur kwamen o.m. volgende onderwerpen aan bod: Elsschot, de Tachtigers, de Nederlandse vertaling van Miltons On Divorce, de gezusters Loveling, en de weergave van de economische crisis in de jaren dertig in twee romans. Prof. Anbeek uit Leiden gaf de eerste lezing. Hij behandelde de wijzigende thematiek in tien romans over de Tweede Wereldoorlog uit de periode 1945-1983. Kathleen Verduyn schetste in haar bijdrage het beeld van de Nederlander in de Amerikaanse literatuur. Dat beeld is stereotiep: ‘stolid and phlegmatic, talks funny, swears a lot and likes drinking’. Hoezeer zulke vereenvoudigingen kunnen doorwerken, toonde Verduyn aan met een stuk uit de biografie van Walt Whitman. Whitman was volgens de biograaf voor het ongeluk geboren, hij maakte de ene helse situatie na de andere mee, en - zo schrijft hij - zijn moeder was van Nederlandse afkomst...

In vijf lezingen werden verschillende methodieken voor het doceren van Nederlands aan Engelstaligen voorgesteld. Ze waren vooral gericht op mensen die een spoedcursus Nederlands nodig hadden. Voor de theoretische omkadering zorgde Beatrice Lamiroy, een Vlaamse linguïste die aan Harvard Spaans doceert. Zij ging in op de betekenis van taalvergelijking.

Ernst Kossmann gaf een overzicht van het ‘Dutch Republicanism’ in de 17e en 18e eeuw. Hij onderscheidde twee vormen: een commerciële en een plichtsbewuste. Hij betoogde dat beide houdingen ook nu nog terug te vinden zijn. Bryce Lyon van de Brown Universiteit uit Providence, New Jersey, belichtte in zijn lezing de historici Pirenne en Huizinga. Vooral het interdisciplinair karakter van Huizinga's werk werd benadrukt.

Verder werd de Indonesische kwestie vanuit Amerikaans standpunt bekeken, en gaf Wyger Velema, een student aan de John Hopkins Universiteit, een lezing over Elie Luzac.

Bij de andere thema's viel o.m. William Shetters lezing op: hij gaf een ‘freewheeling’ overzicht van de toekomst van de ‘Nederlandkunde’. Ray Wakefield van de Universiteit van Minnesota behandelde het succesvolle writers-in-residence programma. De universiteit nodigde elk jaar een Nederlandse schrijver uit die daar een deel van het onderwijs over de Nederlanden op zich nam.

James Tanis had het over de geschiedenis van de spotprent waarop Nederland als melkkoe voorgesteld werd. En Bill Fletcher, organisator van de conferentie, behandelde de verschui-

[p. 622]

ving van het genus in de Noordnederlandse spreektaal.

Bij het congres hoorde ook een bezoek aan de National Gallery, het enorme museum voor beeldende kunsten in Washington. Hier hield Arthur K. Wheelock, conservator van de Nederlandse en Vlaamse collectie, een korte lezing over de aanwezige schilderijen.

Ter afronding van de eerste en tweede dag werden de deelnemers op de Belgische en Nederlandse ambassade voor een receptie uitgenodigd.

Het congres was een geslaagd initiatief. De excellente organisatie, de kwaliteit en de diversiteit van de lezingen, en de aangename sfeer onder de deelnemers, maakte het tot een boeiende ervaring. Slechts één hapering was er: op de laatste dag bleek plots dat de universitaire overheid de Formal Lounge dubbel verhuurd had. De ‘Interdisciplinary Conference on Netherlandic Studies’ moest wijken voor een trouwfeest...

De CAANS-jaarvergadering.

Geen trouwfeesten op de jaarvergadering van de Canadian Association for the Advancement of Netherlandic Studies (CAANS). De jaarvergadering van deze vereniging werd op 30 en 31 mei 1984 in het kader van de Learned Societies Conference / Congrès des Sociétés Savantes aan de Universiteit van Guelph (bij Toronto) gehouden. Guelph heeft voor Vlaanderen een speciale betekenis: hier leefde John McCrae, de auteur van het wereldberoemde gedicht over de Eerste Wereldoorlog In Flanders Fields.

Voor het congres van de CAANS waren veertig deelnemers naar Guelph gekomen, allen lid van de CAANS. De CAANS zelf is een kleinere groep dan de AANS, maar daarom niet minder actief. Naast de eigen nieuwsbrief en de jaarvergadering, geeft de CAANS ook een eigen tijdschrift uit.

Er zijn ook heel wat contacten tussen beide groeperingen. Verschillende leden van de CAANS zijn ook lid van de AANS en A.P. Dierick van de Universiteit van Toronto was zelfs op beide congressen aanwezig. Verder leeft er het plan om van het CAANS-tijdschrift een gemeenschappelijk blad te maken, wat uiteraard de publikatiemogelijkheden voor wetenschappelijke artikelen over de Nederlanden aanzienlijk zou verbeteren.

In Guelph werden twaalf lezingen gegeven. Ze waren net zo divers als die van het AANS-congres: Willem de Zwijger (L. Vanhee), de Belgische staatshervorming van 1970 en 1980 (J. Ballegeer), de architect Cuypers (R. Siebelhoff), Maria Sybille Merian (J. Magee en Baron van Aersen), de autobiografieën van Gide en Teirlinck (Basil Kingstone), en de bindingen tussen Adriaan en Olivier van L. Huizinga en de Nouveau Roman (Adrian van den Hoven).

Twee lezingen waren voor een buitenstaander opmerkelijk. David Moyer, anthropoloog en socioloog aan de universiteit van Vancouver, bracht een minutieus verslag van een Sinterklaas-viering aan de Canadese westkust. Ook hier kwam de stoomboot aan, en voor alle duidelijkheid werd er aan de boeg een spandoek gehangen waarop in grote letters stond te lezen: ‘Spain’! Een tweede opvallende lezing ging over het clandestiene boek tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Will Rueter werkt hier al jaren rond. Hij is geen academicus maar ontwerpt kaften voor de boeken van de Toronto University Press.

Door dit congres werd duidelijk hoe actief de leden van de CAANS zijn. Het is opmerkelijk hoe deze groep in een immens land als Canada de Nederlandse cultuur weet te verspreiden. Op het congres stond Remkes Kooistra zijn voorzitterschap aan Jim Tassie af. Wij wensen hem een succesvol jaar toe.

Verder moet de Netherlandic Press nog vermeld worden. Deze kleine uitgeverij onder leiding van Joan Magee en Henny Ruger publiceerde vertalingen van Nederlandse poëzie. Zo hebben zij onlangs een bundel met vertalingen van de 20e-eeuwse Noordnederlandse poëzie uitgegeven, en onlangs kwam ook een vertaling van gedichten van Willem M. Roggeman van de pers.

Voor meer informatie.

De lezingen van het AANS-congres van 1982 werden gebundeld en zullen dit najaar nog verschijnen. Ook die van 1984 zullen samengebracht worden, maar daarvoor is nog geen preciese datum van publikatie vastgesteld. Wie meer informatie wenst, kan schrijven naar Prof. William Fletcher, Language Studies Department, United States Naval Academy, Annapolis, MD21402, USA. Ook kan men op dat adres meer inlichtingen krijgen over een abonnement op de nieuwsbrief.

De CAANS kan men via Basil Kingstone, Department of French, University of Windsor, Windsor, Ontario N9B 3P4, Canada, bereiken. Hij kan alle inlichtingen verstrekken over de nieuwsbrief van de CAANS, het tijdschrift en de komende activiteiten.

Wim Trommelmans