Theater
De visie van de regisseur.
Een toneelgroep heeft een artistiek leid(st)er, een regisseur nodig die een visie heeft op wat, hoe en waarom er gespeeld wordt. Een aantal jaren geleden was dat ondemocratisch: er moest inspraak komen van de hele groep die in gezamenlijk overleg moest beslissen wat en hoe er gespeeld ging worden. Dit heeft weinig bijzondere, artistieke, theatrale produkties opgeleverd en b.v. een toneelgroep als Proloog die op deze manier vormingstoneel wilde brengen is er aan ten gronde gegaan. De belangrijkste toneelprestaties zijn geleverd onder supervisie van een bekwaam regisseur. Zo heeft Erik Vos destijds de Appel groot gemaakt, Frans Marrijnen het RO-theater en toen deze mensen daar verdwenen verloor de groep haar gezicht. Zo is het ook nu. Aan de hand van twee voorbeelden wil ik duidelijk maken dat de visie van een regisseur toneel bijzonder en verrassend kan maken. Op de eerste plaats het gezicht van Globe is voor een groot deel bepaald door Gerardjan Rijnders. Als hij aan het roer staat, komt er iets oorspronkelijks voor de dag. Vorige keer met Oroonoko in andere regie was het resultaat dubieus (zie Ons Erfdeel, jg. 27, 1984, nr. 2). Nu met de opvoering van In het tuinhuis van Jane Bowles heeft Globe met regisseur Rijnders weer iets bijzonders gebracht. (Afgelopen april hebben ze het stuk in Italië gebracht tijdens het theaterfestival van Parma.) En in korte tijd heeft ook Çanci Geraedts haar sporen als regisseur verdiend. Zij bewees haar inventiviteit en originaliteit afgelopen zomerseizoen met de openluchtopvoering van Macbeth (Zie Ons Erfdeel, jg. 26, 1983, nr. 4) en nu weer met een opvallende zaalproduktie van Hamlet met het theater La Luna. Over beide stukken en opvoeringen iets meer.
Op de eerste plaats In het tuinhuis van Jane Bowles in vertaling van Janine Brogt, vormgeving Paul Gallis en regie Gerardjan Rijnders. Het meest opvallende bij deze voorstelling was het toneelbeeld dat bepaalde fragmenten uit de scènes toonde. Het toneel was als het ware verknipt, afgedekt zodat een bepaalde inkijk werd gegeven op het gebeuren terwijl de rest van de toneelruimte was afgeschermd met zwart doek. Zo ontstonden soms smalle, dwars over de ruimte lopende beelden, waarbij de spelers geheel of gedeeltelijk zichtbaar waren. Bepaalde scènes werden gespeeld achter een doorkijk van een raam. Verschillende keren deden de aldus getoonde taferelen mij denken aan schilderijen van de Amerikaanse schilder Edward Hopper.
Het stuk geeft een gecompliceerde moeder-dochter-verhouding weer, waarbij de dochter een uiterste passiviteit aan de dag legt, dromend in het tuinhuis of stripboeken lezend om zich zo af te schermen van haar resolute moeder, een weduwe. Tegenover deze afstandelijke moeder-dochter-verhouding staat een meer liefdevolle verhouding tussen de Mexicaanse mevrouw Lopez en haar dochter Frederica. Er zijn in het stuk duidelijk autobiografische gegevens verwerkt van de in 1917 in New York geboren Jane Bowles die op 13-jarige leeftijd haar vader verliest. Zij trouwt met de componist Paul Bowles en zij reist veel o.a. naar Mexico en Marokko. Na een hersenbloeding en diverse opnamen in psychiatrische inrichtingen sterft zij in 1973.
Er zitten in het drama ook wel een aantal komische momenten o.a. rond een zekere Inez, een vrouw van middelbare leeftijd die in een restaurant werkt, een travestie rol van Allard van der Scheer. Maar het einde van het stuk laat een vertwijfelde moeder Gertrude zien (voortreffelijk gespeeld door Elisabeth Andersen) terwijl de dochter (Babette Mulder) is weggevlucht. Zo ontstaat er een tragisch, open einde, waar de schrijfster zelf lang mee heeft geworsteld voor zij besloot het drama aldus te laten eindigen.
Een indringende tragedie over haat en liefde, voortreffelijk in beeld gebracht door Globe.
De tweede bijzondere produktie waarin de visie van de regisseur duidelijk een stempel drukt op de voorstelling, is de opvoering van Hamlet van Shakespeare door Theater La Luna in een regie van Çanci Geraedts. Zij laat het stuk zich afspelen op een kaal open toneel met op de achtergrond een smalle glaswand en voor het toneel staat een tafel die gedekt wordt en waar op het laatst het dode lichaam van Ophelia komt te liggen. Hamlet is de gedrevene die zijn gedode vader wil wreken. Een van de aangrijpendste beelden uit de voorstelling is wanneer hij het naakte, dode lichaam van zijn vader op zijn schoot heeft en zweert hem te zullen wreken. Ook het samenzijn van Hamlet met zijn moeder, gelegen op de gedekte tafel, is fascinerend en Hamlet is daar een soort Oedipous-figuur die zich aan zijn moeder vastklampt als in een soort paringsritueel.
De voorstelling die gesteund wordt door muziek, soms oorverdovende ouverturemuziek, levert zo diverse prachtscènes op: zoals de komst van de toneelspelers, het klaarzetten van de stoelen, de waanzindans van Ophelia, het gesleur van de begrafenisstoet met haar lijk. Ook waren er verrassende komische taferelen zoals de terugkeer van de verbannen Hamlet die aanspoelt uit zee en waarop een soort mond op mond beademing wordt toegepast. De naakte Hamlet met zijn omgekeerde jas doet zijn verhaal, een scène die mij sterk aan het optreden van Freek de Jonge deed denken. De beroemde doodgraversscène, gespeeld achter en op een grote koelkast
Auteursrechtelijk beschermd