Ons Erfdeel. Jaargang 27

Jef van Extergem en de Vlaamse Beweging.

Werken over de Belgische tussenoorlogse periode liggen momenteel goed in de markt. Zonder zich bijzonder te bekommeren om de strikt wetenschappelijke criteria, spelen de uitgevers enigszins gehaast op deze trend in. Gevulgariseerde versies verspreiden vind ik een uitstekende zaak. Wel meen ik

[p. 313]

dat men de lezer pas echt een goede dienst bewijst als men ze laat voorafgaan door een uitvoerig en serieus onderzoek. Zo is het slechts in uitzonderlijke gevallen verantwoord licentieverhandelingen in boekvorm te laten verschijnen. Soethoudt nam onlangs toch dit risico met de uitgave van een korte biografie over Jef van Extergem.⁽¹⁾ Zelf banden hebbend met de hedendaagse linkse component van het Vlaams-Nationalisme, zocht C. Dutoit, kabinetsmedewerker van minister Schiltz, naar het vooroorlogse verleden van deze stroming en belandde zo bij de figuur van deze socialistische activist en flamingantische communist.

Van Extergems leven is ongetwijfeld boeiend genoeg geweest om er een biografie aan te wijden. Geboren rond de eeuwwisseling in een traditionele BWP-arbeidersfamilie, die van Dendermonde naar Antwerpen uitweek, was hij al vóór de Eerste Wereldoorlog actief in de radicale Socialistische Jonge Wacht. Zonder de banden met de BWP te verbreken en ook zonder zijn anti-Duitse houding te verloochenen, werd hij vervolgens de centrale figuur van het blad van de voornamelijk Antwerpse socialistische activisten. Als medewerker aan bladen van de groep rond A. Borms nam hij ook deel aan het burgerlijke activisme en stond hij achter het separatisme van de Raad van Vlaanderen. Wegens zijn republikeinse en radicaal linkse opstelling was de rechtspraak bijzonder hard voor hem. Hij werd tot twintig jaar gevangenisstraf veroordeeld, daar waar andere activisten lichtere straffen kregen. Zoals velen onder hen, kwam hij na een aantal jaren vrij, op voorwaarde dat hij niet meer aan politieke activiteiten zou deelnemen. Hij stoorde er zich echter niet aan en kwam als gevolg van zijn geijver voor amnestie weer in de gevangenis terecht. Met de BWP had hij inmiddels geen banden meer, wel met de Frontbeweging, terwijl hij ook contacten had met de ondertussen opgerichte Kommunistische Partij. Na Borms in 1928 als amnestiekandidaat gesteund te hebben, kwam het tot een breuk met de Vlaams-Nationalistische stroming. Hij werd actief als flamingantisch KP-er, wat hem tot in het bestuur van de Vlaamse KP bracht. Zijn verder lot was dat van zovele communisten: hij nam deel aan het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, onderging de gruwelijke folteringen van Breendonk en stierf kort voor de bevrijding in een Duits concentratiekamp.

Een bewogen leven tijdens een bewogen tijd. Beide kunnen dan ook onmogelijk recht worden gedaan in een vulgariserend boekje van amper honderd pagina's en dat slechts gebaseerd is op heel rudimentair literatuur- en bronnenonderzoek. Het socialisme vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog, het activisme, de Duitse Flamenpolitik, de Frontbeweging en -partij, de Clarté-beweging, het ontstaan en de evolutie van de Vlaamse KP, het Volksfront en het communistische verzet: het zijn allemaal bewegingen en stromingen waarmee de hoofdfiguur in direct contact stond, maar waar heel vlug en dus dikwijls ongenuanceerd overheen gegleden wordt. Het boekje leest weliswaar vlot, maar de complexe sociologische, politieke en ideologische achtergronden van Van Extergems optreden blijven zo goed als onbelicht, zodat er jammer genoeg wel een zeer afstandelijk en weinig levendig beeld ontstaat van deze boeiende man. Dat er voor hem en voor de stromingen waarvan hij de exponent was historische belangstelling groeit, kan men alleen maar appreciëren. Jef van Extergem verdiende echter meer dan een biografie in brochurevorm.

Els Witte

(1) Christian Dutoit, Jef van Extergem en de Vlaamse Beweging, Uitgeverij Soethoudt & Co, Antwerpen, 1983, 112 p.