Mooi onderwerp - Zwakke behandeling.
Het werd hoog tijd, dat er eens een wetenschappelijke analyse werd gegeven van wat hier ‘de revolte van de Europese gewesten’ heet. Immers, het geldt hier niet meer alleen de hobby van plaatselijke oudheidkundigen en evenmin de curiositeit van dialectologen die bepaalde mini-talen tot alle prijs in stand willen houden. Neen, er is in onze wereld een algemene beweging op gang, om recht te doen wedervaren aan kleinere menselijke gemeenschappen die geen eigen staat (meer) hebben.
Het hier gekozen uitgangspunt van 1916 verwijst naar de beroemde Paasopstand van de Ierse nationalisten. Deze vond trouwens plaats op hetzelfde ogenblik als toen de grondleggers van Tsjechoslowakije in Amerika bezig waren, de geallieerden voor hun zaak te winnen. De Valera hier - Masaryk en de zijnen daar. Sindsdien is deze beroering nooit meer tot rust gekomen. In tegendeel, ze heeft zich veelal verscherpt. Uit taalstrijd is politieke strijd ontstaan en de eis van gelijkberechtiging heeft plaats gemaakt voor die van zelfbestuur, ja, onafhankelijkheid.
De schrijvers van dit boek zijn gelukkig geen jacobijnen, geen mensen die elke afwijking van het unitaire model principieel verwerpen als feodale reactie en ‘Vendée’. In hun slothoofdstuk overpeinsen ze de vraag of de gecentraliseerde, totaal-soevereine natiestaat tenslotte geen voorbijgaand verschijnsel in de geschiedenis zou kunnen zijn. Ze zeggen er ja noch nee op - en dat is voor Fransen al héél veel. Ze hebben dus een gematigde maar reële sympathie voor het moderne regionalisme en beschrijven rustig hoe het zich in de laatste decennia heeft ontwikkeld - meestal geradicaliseerd. Voorts bevat deze studie een nuttige documentatie. Men kan er blij mee zijn.
Toch kan er op allerlei punten bezwaar worden gemaakt.
Allereerst kan men zich niet onttrekken aan de indruk, dat de auteurs wat snel hebben gewerkt. Hun stijl is soms wat slordig en in de bibliografie ontbreken verschillende titels die men als een ‘must’ kan beschouwen. Voor wat de Vlaamse Beweging betreft, bijvoorbeeld het vrijwel klassiek geworden boek van Manu Ruys, De Vlamingen. Wanneer dat ter kennis genomen was, zouden een aantal enormiteiten zijn uitgebleven. Niet alleen laat de spelling van Vlaamse namen hier en daar te wensen over (geen ongewoon verschijnsel in Frankrijk), maar wat geschreven wordt over IJzerbedevaart en frontbeweging is verward en daardoor onjuist. Voorts zijn de schrijvers er niet in geslaagd overeenkomst en tegenstelling tussen Van Severen en V.N.V. duidelijk te maken: die twee worden vrijwel over één kam geschoren. Merkwaardig genoeg is de tekening van Frans-Vlaanderen natuurgetrouwer dan die van onze Belgische problemen: terecht worden hier de Jaarboeken van Ons Erfdeel over de ‘Franse Nederlanden’ aangehaald.
Maar onze kritiek bepaalt er zich niet toe, dat onze eigen aangelegenheden onvoldoende uit de verf gekomen zijn. Ook de wetenschappelijke methode van het boek kan worden betwist, met name op één essentieel punt.
Er wordt hier namelijk niet duidelijk onderscheiden tussen de zeer uiteenlopende vormen van ‘regionalisme’ waarmee we te maken hebben. Zeker, die zijn allemaal zonder uitzondering een uitdaging tegenover de traditionele centraal-georganiseerde natie-staat. Allemaal werpen ze zich in de strijd tegen het beginsel van de unitaire natie naar jacobijns model. Ongetwijfeld! Maar toch: welk een verscheidenheid! Daaraan wordt in dit boek te weinig aandacht geschonken. De auteurs springen van het ene gewest naar het andere, alsof het nauwelijks verschil maakte of men sprak over Bretagne of Corsica, over Latijnssprekende bergbewoners of over Catalaanse industriëlen.
Ook doen zij het voorkomen, alsof de ontwikkeling van al deze bewegingen overal volgens vergelijkbare fases verloopt. Maar zo is het niet. Terwijl bijvoorbeeld de Zuidtirolers evolueerden van terrorisme tot aanvaarding van een nieuw, eigen statuut, het ‘Paket’, dat met grote moeite door het partijcongres werd aanvaard - zien we Bretoenen en Corsikanen overgaan naar directe, soms bloedige actie. Ondanks vérgaande toege-
Auteursrechtelijk beschermd