Ons Erfdeel. Jaargang 14

Rover ontmoeten.

R. Vercruysse - de schilder Rover.

Rover is kunstenaar. Een kleine nogal tenger uitziende man, een beetje aan de zwijgzame kant, maar die, als het erop aan komt, zijn gedacht zegt. Iemand uit één stuk. Zijn leven is zijn werk, zijn werk is zijn leven. Hij werkt al jaren aan een oeuvre van schilderijen, tekeningen, kollages, drijfwerk maar hij werkt, denk ik, met grote tussenpozen. Hij doet er lang over eer hij een schilderij loslaat, het als af beschouwt en op een afstand ervan gaat leven. Hij heeft nu in korte tijd twee tentoonstellingen gehouden, eind vorig jaar een retrospektieve in de schouwburg te Kortrijk, in maart een kleinere ekspositie te Brugge in de Korrekelder. Men kan zijn werk nu in zijn geheel gaan bekijken. Rover is een man uit een stuk, maar hij is ook een twijfelaar; hij is niet gauw tevreden met zijn werk (en met het werk van anderen) en hij houdt ook niet veel van apodiktische uitspraken. Hij heeft met de jaren veel leren relativeren, en dat is een teken van levenskunst en wijsheid. Daar komen we allemaal vroeg of laat aan toe. Op de tentoonstelling te Kortrijk kon men nog zien vanwaar hij vertrokken is: uit een aantrekkelijk, zeer kleurgevoelig ekspressionisme. Dat oudere werk is en blijft waardevol en in de retrospektieve tentoonstelling waren er heel wat schilderijen te zien, die wij graag vroeger hadden gekend. Zijn ekspressionisme van vijfentwintig, dertig jaar geleden was aantrekkelijk omdat het bij alle intensiteit van gevoelslading niet agressief was en zeker niet brutaal. Hij hield niet van hevige kleuruitbarstingen, niet van soms inderdaad wat te opzettelijke

Rover (R. Vercruysse) 1954.

deformaties. Hij vond zijn ekspressionisme in een fijne, goed afgewogen tegenstelling van vormen en we zien dat zowel in de stillevens, maar ook in portretten en komposities met figuren, zelfs in enkele landschappen, die blokkig en hoekig in de vormen zitten en die hun aantrekkelijkheid vinden in het woord en wederwoord van vlakken en lijnen en niet in het minst het beheerste spel van kleurenpartijen. Vrij vlug is Rover naar de abstraktie overgegaan of beter naar het nietfiguratieve, vrij vlug, maar niet bruusk en niet onvoorbereid. Hij kent sinds jaar en dag de waarde van de lijn, de spanning van de

Rover (Roger Vercruysse).

[p. 122]

boog, de punten van een hoek en het antwoord van al deze geometrische begrippen in het witte avontuur van het doek. In zijn figuratief werk was al te zien hoe hij zou evolueren. Dat is nu, post factum, vrij gemakkelijk te zeggen, maar toch was het zo. Hij heeft altijd aandacht gehad voor krachtlijnen in zijn werk, naast elkaar lopende lijnen, ronde vormen, diagonale schikkingen, vlakken in het vlak. Het konstruktieve zat er in. En dat dit met de tijd is gaan overheersen, is geen wonder, als wij weten dat de hele schilderkunst sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog die richting is uitgegaan en dat wij blij en gelukkig mogen zijn dat dit gebeurd is. Zeker, de abstrakte golf die de hele kunstwereld overspoeld heeft, heeft beslist uit- en miswassen gekend en was voor potsenmakers en nieuwlichters dé tijd en dé gebeurtenis om uit hun schelp te komen; ze zijn intussen al terug van het toneel verdwenen of ze hebben hun toevlucht gezocht in nieuwmodische tendensen zoals pop art of nieuw-realistische probeersels. Wat weer niet wil zeggen dat ook daar geen ernstige kunstenaars aan het werk zijn. Maar de non-figuratieve kunst heeft dan alvast meegebracht dat de kunstenaar bij voorkeur en met soms té veel voorkeur zich gaan buigen is over wat in feite altijd, in alle tijden, determinerend geweest is voor de kunst, de spanning van de vormen, de optische mogelijkheden van de kleur op zich, de samenhang, het evenwicht, kortom de zuiver plastische en pikturale mogelijkheden van een schilderij. Het vlak is plat en het is allereerst plat, dat weten wij onderhand. Maar het is goed dat wij, aan de hand van kunstenaars als Rover, daar stelselmatig op gewezen worden. Alles moet immers gebeuren op de kleine oppervlakte, die een nieuwe werkelijkheid moet worden. Rover heeft dat begrepen en hij is nu sinds weer al een jaar of twintig voor zichzelf en voor ons de nooit geheel uitgeputte mogelijkheden en kansen van een zuiver voorwerploze kunst aan het verkennen. Hij doet dit weer op zijn eigen wijze, zo eerlijk als goud, met de voortdurend begeleidende twijfel, die van hem een fundamenteel innerlijke levende mens en kunstenaar heeft gemaakt. Het komt van binnenuit; hij is wel geen betogende artiest, denk ik, altans het ligt er niet duimdik op; hij wil geen boodschap uitdragen tenzij dan de zuiver artistieke, maar ik geloof toch dat zijn werk steeds ontstaat uit ergens een innerlijke houding,

Ekspositie van Rover (R. Vercruysse).

standpunt, kijk, verloochening, vasthouden van een idee. Zijn werk zouden wij kunnen onderbrengen in wat men de geometrische abstraktie genoemd heeft, maar dat klopt ook weer niet helemaal, want dan zou het ook koud moeten genoemd worden en in tegenstelling staan tot de warme, de lyrische abstraktie. En dit laatste, lyrische bezieling, intense gevoeligheid, gevoelsspanning zijn tenslotte typische kenmerken van Rovers werk. Hij is gewoon niet te katalogeren en dat hoeft eigenlijk

Ekspositie van Rover (R. Vercruysse).

ook niet. Een artiest is ten slotte maar groot en degelijk in de mate dat hij ontsnapt aan de etiketten waarmee we ze willen vangen en in de kunstgeschiedenis duwen, konsakreren of verguizen. Rover zit dus als het ware een beetje op de wip. Naar de vorm zou men hem eerder bij de meetkundig abstrakten kunnen rekenen; hij heeft schilderijen die als het ware een beeld zijn van een kaleidoskopische kijker, een soort puzzle van over elkaar schuivende vormen, waaruit

[p. 123]

ten slotte toch nog een stramien wordt gepuurd, een vormelijke eenheid ontstaat en dit gebeurt dan in hoofdzaak door de superpositie van kleuren, die Rover in vaak ekstreem gevoelige waarden weet aan te brengen. Dat zien we trouwens niet minder verdienstelijk gebeuren in zijn kollages, een kunstbezigheid die hij de laatste jaren blijkbaar met graagte onderneemt. Ook hier is het resultaat dat wij te zien krijgen de uitkomst van een spel van vormen en vlakjes, al of niet gekleurd, met nadruk op donkere, zwarte, bruine en dan daarbij kontrasterende witte of roze kleuren. Andere van zijn schilderijen vertonen een even boeiend aspekt van zijn artistieke visie; het zijn werken die gewoonlijk een vrij beperkt aantal vormen vertonen, vormen die niet direkt tot de geometrische patronen terug te brengen zijn, en die bovendien nog eens door hun eigen vormen omrand, onderstreept zijn, om ze als het ware nog duidelijker op te stellen in het schilderij of om ze van de omgeving nog scherper te isoleren. In weer andere werken zien wij een voorkeur voor diagonalen, vluchtlijnen, waarvan de artiest een fragment in zijn vlak heeft gevangen. En ten slotte, en hier ontsnapt Rover wel aan de geometrische indeling, zijn tal van werken eigenlijk terug te brengen tot de zogeheten gestuele schilderkunst, van het gebaar en het teken. Bijzonder boeiend en verhelderend is dit uitzicht van Rovers werk En hier kunnen we weer verwijzen naar zijn ekspressionistisch uitgangspunt waar de ronding van een vorm, een hand, een kom, de krullen van een oude naaimachien reeds wezen op een bijzondere belangstelling.

Dit geldt ook voor het metalen drijfwerk van Rover, misschien een minder bekend aspekt van zijn aktiviteit. Ook daar zien wij, verhoogd met de warme tonaliteit van de koperplaat, een intens gebaarlijk bezigzijn. Hier zou men Rover ervan kunnen verdenken dat hij toegeeft aan de elans van de zogeheten actionpainting, maar bij nader toezien moet ook weer gesteld dat de losse, vrije, vaak rondende vorm die op het werk verschijnt, het resultaat moet zijn van een uitpuring, een voortdurend vernauwen van de visie tot een uiteindelijke vorm die als het ware een teken aan de wand wordt, een verwittiging, een gefikseerde gehoorzaamheid.

Rover gaat zijn weg, zijn eigen weg. Hij staat alleen in de bent van de Vlaamse schilders. Dat is zijn sterkte, ook zijn trefbaarheid. De recente tentoonstellingen hebben gewezen op het belang van zijn werk, ze zullen voor de kunstenaar zelf voorzeker een stimulans geweest zijn. Hij is filosoof genoeg om alles met een dikke korrel te nemen. Hij werkt voort, hij ploegt voort. Hij voedt zijn leven aan de brede waaier van de hele kultuur, neemt kritisch en fijnproevend in hem op wat hem aanspreekt en laat een steeds rijker wordende bagage uitkristallizeren tot af en toe een schilderij, een tekening, een kollage. Werken waarvan men af en toe opkijkt, omdat ze eerlijk ontstonden, taal zijn van een levensinzicht, woord van een eigen spraak.

Fernand Bonneure