Ons Erfdeel. Jaargang 14

Er is altijd méér, Hamlet.

Wij leven in de eeuw van het interview. Ik konstateer dat ook in de sektor van de literaire informatie het interview in de laatste tien jaar een belangrijke plaats heeft veroverd. Het verschijnsel is beslist niet nieuw, maar de kwantiteit van interviewbundels en van interviews met één enkel auteur die een heel boek vullen, begint op een echte rage te wijzen. Het lijkt erop dat het interview als informatie-instrument niet alleen naast de kritiek is komen te liggen, maar ze in bepaalde gevallen aan het verdringen is. De interpreterende akt van de kritikus wordt tegenwoordig in velerlei autokritische twijfels ingesponnen; interpreteren zou, als noodzakelijk eenzijdige inbezitneming van andermans werk, altijd een verarming van de aangeboden literaire informatie insluiten. Nu de interpretatie in de middens van literatuurteoretici haar krediet begint te verliezen, achten meer en meer kritici het veiliger, maar ineens bij de bron op informatie uit te gaan, nl. bij de schrijver. Ik heb de indruk dat men liever het orakel raadpleegt dan op eigen kracht en met het ingebouwde risiko van eenzijdigheid, vergissing of onvolledigheid gewoon als lezer over een tekst de rug te krommen. Ik weet wel dat in een goed interview de vragen even belangrijk zijn als de antwoorden, en dat er dus geen zinvolle informatie kan overkomen zonder de kritische inbreng van de interviewer. Interpretatie en kritiek zijn niet weg te denken uit het vruchtbare interview. Enkel met kritische vragen verkrijgt men relevante informatie. Een verstandig lezer is geen bandrekorder die alles slikt en spuit, omdat hij nu eenmaal niet lezen (enkel reproduceren) kan. Een interviewer die van wanten weet en vóór een schrijver staat, is uit op door hem gewenste en geleide informatie en moet vooral het gebabbel kunnen onderscheiden van echt relevante informatie in literaire zaken.

Nu heb ik de indruk dat het interviewboek Er is méér, Horatio, dat de Grobbendonkse gesprekken van Robin Hannelore met Hubert Lampo bevat, in dit opzicht op vele plaatsen in gebreke blijft. Het komt mij voor dat de interviewer zowat op bedevaart is gegaan naar iemand die hij, de Heibelperikelen ten spijt, als een Kempense heilige beschouwt en vereert, met het gevolg dat de geringste uitlating van de bewonderde vriend als een selekte zegening over hem vaardig is geworden. Robin Hannelore speelde

[p. 112]

kennelijk de kaart van de informatie, niet die van de kritische dialoog tussen een schrijver en zijn lezer. Ook wanneer hij met Hubert Lampo over literaire, d.w.z. tekstuele aangelegenheden praat, schijnt hij te vergeten dat een schrijver óók lezer van zijn eigen werk is en dat diens informatie over zijn eigen teksten ook al met interpretatie vermengd is. Maar informatie over Lampo's werk komt er in dit interviewboek naar ik meen bedroevend weinig over. Van psychologische uitrafelingen van Lampo's werk wilde Hannelore van te voren niet weten. Wat bedoelde hij dan wel met dit boek, dat bovendien in tijdschriftafleveringen (Er is nog méér, Horatio) al aan het aanzwellen is? Hij bedoelde vooral informatie uit de eerste hand bijeen te brengen over de komplekse entiteit Hubert Lampo, waarvan deel uitmaken: de mens, de schrijver, zijn boeken, zijn beroep, het literaire leven in vele facetten, zelfs het kulturele, ja ook politieke bestel waarin de mens Lampo leeft en waarvan dit interviewboek de neerslag wil zijn. Daar valt heel wat over uit te praten. (Ik heb eerder de indruk dat Lampo's antwoorden die soms echte verhandelingen in Zoek-de-mens-stijl worden, geschreven of altans herschreven replieken zijn. Zó ciceroniaans gedraagt zelfs een Hubert Lampo zich niet ten overstaan van een bandrekorder.) Maar de interviewer beging de vergissing te menen dat nuchterder lezers die niet plegen te bedevaarten, al dat gebabbel onder de informatiedrempel voor lief zouden nemen.

De interviewer faalde bovendien door een te grote nonchalance in de struktuur van de gesprekken. Een lijn en een leiding kan ik er niet in vinden. Het boek springt van de hak op de tak (een paar keer dan nog op dezelfde tak), het gaat nergens naartoe, het vergeet zijn eigen vroegere aanbreng, het kan tot in lengte van dagen aangevuld worden, zoals de addenda in tijdschriftafleveringen al aantonen. Niet iedereen die wil is interviewer. Robin Hannelore die even trouw als zijn apparatuur (lintspeler of papier) registreert, had zich een grotere discipline kunnen opleggen en zich kritischer kunnen opstellen tegenover zijn eigen vragen en replieken van de gesprekspartner. Hij had aldus veel kaf uit het koren kunnen wannen en aan het boek de ruggegraat kunnen geven die het nu ontbeert. Nu is het boek geworden wat waarschijnlijk de Grobbendonkse relaties zijn: een kameraadschappelijk gekeuvel van twee mannen wier vriendschap ertoe leidt dat zij de (wederzijdse) onkritische oppepperij evenals het futiele van een paar babbelstonden niet kunnen zien. Daarenboven fungeert de (schaarse) informatie over Lampo's werk meestal als dubbel gebruik t.o.v. De ring van Möbius en De draad van Ariadne. Echt nieuwe belangrijke dingen levert Er is méér, Horatio in dat verband niet op, behalve als de Lampo-lezers erop gebrand zouden zijn, te mogen vernemen dat de psychiater Paul Grijspeert uit De heks en de archeoloog geïnspireerd werd door prof. dr. Ghysbrecht en dat deze geleerde interkommunaal opgebeld werd om een (blijkbaar negatief) antwoord te geven op de vraag of Hubert Lampo aan achtervolgingswaanzin lijdt. Nu betwijfel ik echt of de Lampo-lezer die van De komst van Joachim Stiller houdt (en terecht), zo in z'n nopjes zal zijn met dit bericht uit Grobbendonk. Als het schrijversinterview op een dergelijke kinderachtige manier moet bijdragen tot onkritische verbabbeling van de literaire informatie, zou ik de huidige euforische rage van het interview wel gaan betreuren.

Naast het gebrek aan bruikbare informatie ontgoochelt mij de toon die zowel de interviewer als de ondervraagde in dit boek aanslaan. Zich storen aan de toon van een uitlating is wellicht ook al een subjektieve, onkritische refleks die de inhoudelijke analyse van meetaf aan vertroebelt, maar het moet mij van het hart dat ik als lezer de toon van de eerste als te beaat en die van de tweede als te gewichtig en gelijkhebberig ervaar. Hubert Lampo zal wel een zachtmoedig, tolerant, vergevingsgezind, gewetensvol man zijn, kortom Robins vriend (al interesseert het me als Lampo-lezer bitter weinig dit te mogen vernemen). Maar in de situatie waarin hij zich o.m. na de Heibelperikelen bevindt, wordt hij ondanks al zijn kameraadschappelijke zachtaardigheid een bijterig en betweterig iemand die vanuit de pozitie van de verongelijkte zijn boodschap van de acht zaligheden verloochent en terugslaat waar het echt niet van pas komt. Ik heb nog geen boek gelezen waarin klichees en scheldwoorden als SS, Feldwebelmentaliteit, tegen de schenen stampen, dreun in de maagstreek, prolurken, intrigantjes, impotenten, marginalen, figuranten, mannekesmakers, rotstreek, maffia, knokploegen en dergelijk evangelisch jargon zo de bladspiegel bevuilen als in Er is méér. Horatio. Het moet wel een vreemd psychologisch mechanisme zijn dat iemand die De komst van Joachim Stiller schreef, ertoe verleidt zich op zo'n ergerlijke manier bloot te geven en, waarschijnlijk ongewild, aan te stellen. Robin Hannelore had geen trek in psychologische uitrafelingen, hij biedt derhalve alleen ongewild en onrechtstreeks informatie over genoemd mechanisme. Ikzelf acht me onbevoegd (gesteld dat het me zou interesseren) de agressieve afweermechanismen die de onbehaaglijke toon van dit boek bepalen, deskundig te analyseren. Ik speel dit liever, zonder het minste leedvermaak, door naar de heren Grijspeert en Ghysbrecht.

Marcel Janssens

Hubert Lampo, Er is méér, Horatio. Gesprekken met Robin Hannelore. Amsterdam, Meulenhoff; Antwerpen, Brito, 1970, 237 blz.