Ons Erfdeel. Jaargang 14

Vrouw en Vlaming in vertaling 2.

Gaarne zou ik een aanvulling willen geven op het artikel van Mevrouw Paardekooper in Ons Erfdeel, 14e jaargang nr. 1, herfst 1970.

Tot mijn genoegen meen ik te mogen konstateren dat Mevrouw Paardekooper een heel juist beeld van de Stichting geeft, aan de hand van het door ons verstrekte materiaal. Het spijt mij alleen dat de algemene konklusies die zij trekt slechts op dit materiaal waren gebaseerd.

Wanneer men de grafiek op blz. 158 bekijkt dan lijkt haar bewering te kloppen dat de Vlamingen (de vrouwen laten we nog even achterwege) er maar bekaaid afkomen. De reden hiervan is echter dat zij zich baseerde op een aantal bloemlezingen die maar een halve indruk geven.

Tegenover de Antologia de poetas holandeses zijn een aantal puur Vlaamse bundels te noemen (Poesia moderna Flamenca, Poesia Belga Contemporanea, Las Bellas Horas de Flandes etc.). Literary Review 1961 (Dutch Number) werd opgevolgd door Literary Review 1964 (Flanders Number). Tegenover de Niederländische Erzähler der Gegenwart (Grashoff) zou een Flamische Erzähler der Gegenwart verschijnen, die door gebrek aan medewerking van de Duitse uitgever en een tekort aan middelen helaas niet doorgegaan is. Tegenover Norte Nederlandnummer zal nog een Vlaams nummer verschijnen. Tegenover Nyere Hollandsk Prosa 1968 staat reeds een Nyere Flamsk Prosa 1966. Tegenover Niederländische Erzähler (Schneeweiss) waarvan ik overigens niet wist dat het reeds verschenen was, stond oorspronkelijk een Flämische Erzähler en mijn laatste inlichtingen waren dat deze twee bundels als één geheel verschijnen zouden.

Achterin Poet Netherlands Number staat de aankondiging van een Belgian Number.

Wanneer men nu deze gegevens met die van Mevrouw Paardekooper verenigt dan krijgt men al een geheel ander beeld. Sterker nog, wanneer men alle antologieën van de laatste 20 jaar bij elkaar zou leggen dan zal het opvallen dat de Vlamingen in vertaling overheersen.

De belangrijkste reden hiervan is eigenlijk een politieke.. Vlaanderen ligt in België en volgens de politiek en de geografie is België een land en Nederland een ander land. Nu is België (om welke reden dan ook) aktiever in het sluiten van kulturele akkoorden met andere landen dan Nederland en juist op basis van zulke akkoorden worden vaak bloemlezingen (over en weer) gepubliceerd. Ambtenaren van de betreffende ministeries in België beweren dat het onmogelijk is om, op basis van een kultureel akkoord met een bepaald land, een bundel (in uitwisseling) te publiceren die voor het hele taalgebied (twee landen) geldt. Om die reden is Nederland dus wat achter, ik meen dat België tweemaal zoveel kulturele akkoorden heeft gesloten als Nederland.

Vervolgens is België tweetalig en wil het politiek wel eens goed zijn als er een Vlaamse bundel in vertaling verschijnt al was het maar om de Walen te tonen dat er in Vlaanderen ook geschreven wordt (vergeeft u mij de aanhaling van dit punt, maar het is in deze kwestie funktioneel en het is een argument dat tegenover mij ook altijd wordt aangehaald wanneer ik tegen de ambtenaren van het Belgische Ministerie van Cultuur mijn bevreemding uitspreek over het grote aantal vertaalde bloemlezingen van Vlaamse auteurs in plaats van auteurs uit het gehele Nederlandse taalgebied). Dus ook daardoor ligt Nederland nog wat achter. Wanneer blijkt dat er ergens een Vlaamse bundel is verschenen, of gaat verschijnen dan achten wij het de taak van de gemeenschappelijke Stichting voor Vertalingen te trachten daarnaast ook een Noordnederlandse bloemlezing te laten verschijnen - en omgekeerd. Vandaar de misschien wat verkeerde indruk die gevestigd wordt wanneer men onze resultatenlijst doorneemt en geen rekening houdt met wat er verder is verschenen.

Tevens dient vermeld dat het niet op onze weg ligt een ander voor te schrijven hoe iets moet worden gedaan. In sommige landen geeft men er nu eenmaal de voorkeur aan nationale bloemlezingen te publiceren en wenst men zich, ondanks onze voortdurende pogingen, niet bezig te houden met het wel of niet bestaan van een taalgebied. Wanneer een vertaler en/of samensteller zich met een verzoek om hulp tot de Stichting wendt, van welke aard dan ook, en het blijkt dat deze vertaler zich met een zuiver Vlaamse of zuiver Nederlandse bloemlezing bezighoudt dan zullen wij altijd doen wat wij kunnen om te bewerkstelligen dat het een ‘Groot-Nederlandse’ bloemlezing wordt. Maar men kan iemand niet dwingen of

[p. 164]

hem, om andere dan praktische of kwaliteitsredenen, de hulp ontzeggen.

Tenslotte de vrouwen. Ik moet toegeven me meer bezig gehouden te hebben met de kwaliteit van een werk dan met de woonplaats van de uitgever of het geslacht van de auteur. De vrouwelijke auteur in vertaling komt inderdaad niet zoveel aan bod, maar er zijn ook veel minder vrouwelijke auteurs. Het verdient aanbeveling eerst eens naar het percentage van vrouwelijke auteurs te kijken en dan op basis dáárvan naar het percentage vertalingen.

Mevrouw Paardekooper noemt in haar artikel een aantal namen, voornamelijk van dichteressen, maar ook het aantal dichters dat vertaald werd is maar klein - poëzie verkoopt erg moeilijk. Bij Hella Haasse (van wie twee fragmenten, een van De ingewijden en een van De meermin) geldt het probleem dat niet al haar werk, hoe voortreffelijk ook, voor het buitenland interessant is, wat het onderwerp betreft. Er verscheen e.e.a. van haar in het buitenland en u kunt ervan op aan dat haar werk nauwkeurig wordt bijgehouden.

Van Andreas Burnier is een fragment vertaald van haar eerste boek. Vervolgens verscheen in Duitsland een verhalenbundel (Melzer). Aangezien ons budget zeer beprekt is maakten wij, zoals te doen gebruikelijk, van deze publikatie in een ‘leesbare taal’ weer gebruik voor aanbieding in andere landen. Er bestaan ook een aantal Engelse vertalingen van haar verhalen, maar die zijn niet van de Stichting en staan daarom niet in onze publikatie. Het is echter onnodig door ons iets te laten vertalen als er elders door iemand anders, al iets werd vertaald. Als iets niet in onze lijsten staat houdt dat niet altijd in dat zoiets dan elders niet zou kunnen bestaan. Ik ben overigens al sinds enige tijd met Burniers uitgever in bespreking over de vertaling van een fragment van haar zojuist verschenen roman.

Van Jacoba van Velde tenslotte, werd de meest besproken en geloofde roman De grote zaal in een groot aantal landen en talen gepubliceerd. Daarna was er geen belangstelling meer voor haar werk en kon er dus niet veel meer voor haar bereikt worden.

Ik beloof u echter, Mevrouw Paardekooper, nog eens ekstra aandacht te schenken aan de vrouwelijke auteur en haar werk. Gelooft u mij dat ik het met het allergrootste genoegen zal doen, als ik alleen al denk aan al die ijverige en zeer vrouwelijke vertaalsters met wie ik vrijwel dagelijks de problemen in het werk van alle mannelijke literaire auteurs bevecht.

Het doet mij genoegen dat de redaktie van Ons Erfdeel Mevrouw Paardekooper en mij de gelegenheid gaf nog eens de aandacht te vestigen op enkele van de dagelijkse probleempjes die zich bij dit werk voordoen.

D.J.J.D. de Wit, Stichting voor Vertalingen, Amsterdam

Noot. - Ter illustratie van mijn betoog kan ik de lezer nog verwijzen naar blz. 99 en 103 in hetzelfde nummer van Ons Erfdeel (14 jaargang, nr. 1) waar in de bibliografie van het Nederlandstalige boek in vertaling resp. een Bulgaarse en een Griekse bloemlezing worden vermeld, beide van Vlaamse dichters. Nederlanders komen er, ik meen aan om bovengenoemde redenen, niet aan te pas.

Naschrift I.

1.	Iemand die een artikel schrijft over de Stichting Vertalingen (SV) doet het verstandigst zijn materiaal bij de SV zelf te gaan zoeken. Mijn eerste aanvraag en mijn tweede (ter vervollediging) daar zijn beantwoord met grote bereidwilligheid maar zonder vermelding van onvolledigheid. Dat de SV een bibliografie van resultaten opgeeft zonder die onvolledigheid te vermelden, is dan haar mindere wetenschappelijkheid en niet de mijne. (Prof. Johannessen schreef mij hetzelfde).
2.	Mijnheer De Wit beroept zich op a) 20 jaar antologieën; maar de SV bestaat pas 15 jaar. Naasting? b) op helemaal of nog niet verschenen bloemlezingen; ik heb mij - eksakter - beperkt tot de wel verschenene. Trek ik de niet verschenene van Mijnheer De Wit eraf, dan blijven alleen over Literary Review 1964 en Nyere Flamsk Prosa 1966. Verwerk ik die in het geheel en stel ik de bundel van Prof. Johannessen op 50% (ook dit geeft de SV verkeerd op!), dan blijft het persentage Vlamingen nog maar 25%. (Als de eerste drie dichtbundels die Mijnheer De Wit niet dateert, erbij geteld zouden mogen worden - d.w.z. als ze verschenen zijn onder auspiciën van de SV na 1954 en niet gekomplementeerd worden door weer andere niet vermelde Noordnederlandse! -, dan komt men op 30%).
3.	Dat van de in opdracht van de SV vertaalde fragmenten maar 1/4 deel Vlaamse auteurs betreft, blijft voor mij erg pijnlijk.
4.	Dat Mijnheer De Wit belooft nog eens ekstra aandacht te schenken aan vrouwelijke auteurs (een half dubbelnummer van Writing bv.?) doet me groot plezier; ik zou hem zelfs nog betere redenen daarvoor aan de hand willen doen dan die hij nu vermeldt!

Hanneke Paardekooper-van Buuren

Naschrift II.

1.	De bibliografie van de resultaten van de SV - geen wetenschappelijke instelling overigens - is zo volledig mogelijk. Als men zich echter uitsluitend tot deze resultaten beperkt krijgt men wel een onvolledig beeld van de totale produktie aan vertalingen. Het is juist deze totale produktie die de SV in het oog houdt en die zij in de eerste plaats tracht op te voeren en in de tweede plaats (vooral bij bloemlezingen) tracht aan te vullen waar er sprake is van een te eenzijdige presentatie van de Nederlandse letterkunde als geheel.
2.	a. Doordat de SV vooral op de totale produktie is gericht werd een willekeurige periode gekozen, die niet samenvalt met de periode waarin de SV funktioneert. De SV is eerst in 1960 een gemeenschappelijke instelling van Noord èn Zuid geworden, zodat de Antologia de poetas holandeses niet kan worden meegeteld, maar wèl de andere genoemde Spaanse bloemlezingen van Vlaamse auteurs, die alle sedert 1960 verschenen. Een averechtse naasting dus! b. De nog niet verschenen Vlaamse bloemlezingen zijn weliswaar nog niet verschenen, maar wel door de SV bevorderd. De reeds bereikte 30% Vlaamse auteurs (die dus hoger ligt, zie 2a) komt overeen met de verhouding in bevolking èn in verleende subsidie aan de SV tussen Zuid en Noord, nl. 1/3 tegen 2/3.
3.	Er zijn ongeveer 45 Zuid- tegenover 110 Noordnederlandse werken in fragmentvertaling. Hoewel de SV de eerste vijf jaar een uitsluitend Noordnederlandse instelling was, wordt ook hier de verhouding 1/3-2/3 al dicht benaderd.

D.J.J.D. de Wit

Met déze laatste kanttekening van Hanneke Paardekooper-van Buuren: ‘Volgens eigen opgave van SV zijn er niet 155 fragmenten (zoals De Wit hier zegt), maar ruim het dubbele: 25% daarvan is Vlaams. En de bloemlezing Las Bellas Horas de Flandes is zo puur Vlaams dat zelfs suster Bertken en Veldeke erin rondwandelen’, sluiten we de diskussie.

Redaktie