Jeroen Bosch als wassen beeld.
Het Panopticum of wassenbeeldenmuseum van Madame Tussaud te Londen heeft een dependance gevestigd te Amsterdam. Er is natuurlijk een entreehal met ‘groten der wereld’ en ook daarbij figureert al een kunstenaar, namelijk Vincent van Gogh, maar in de daaropvolgende items is uitvoeriger aandacht besteed aan Karel Appel - die in een volgespat atelier staat ‘aan-te-rotzooien’, ofschoon hij toch altijd zo zonder knoeien schildert -, aan Rembrandt, waarvan we een dramatisch atelier-interieur zien en aan Jeroen Bosch. Moeilijkheid bij de laatste bleek dat we van zijn leven weinig weten en zelfs onzeker zijn over zijn portret. De samenstellers van het Panopticum hebben dan ook gekozen voor een presentatie van fragmenten van zijn belangrijkste schilderijen d.w.z. dat twee jonge schilders op perspeks bollen en segmenten daarvan details uit de Tuin der Lusten, de Antonius-verzoeking uit Lissabon, het Narrenschip en andere werken hebben
Jheronymus Bosch in het nieuwe wassenbeeldenmuseum van Mme Tussaud te Amsterdam.
gekopieerd. Met toewijding gedaan, ontstond er echter alleen al door de vergroting een zekere vergroving. Man kan bovendien de subtiele figuren uit de Tuin kennelijk niet straffeloos uit die tuin halen en isoleren... maar goed, een en ander moest nu eenmaal populair zijn (het wassenbeeldenmuseum is gevestigd in de Kalverstraat en gaat honderdduizenden bezoekers per jaar trekken), waardoor men de veel koelere weg van de precieze reproduktie niet heeft willen kiezen.
Het portret dat men maakte toont een man van 58-60 jaar (waarschijnlijk is Bosch rond 65 jaar geworden). De tekening van Arras is een van de uitgangspunten geweest, maar dit portret is uit de tweede hand, want een natekening die de verzamelaar Jacq le Boucq liet maken naar een inmiddels verloren gegaan geschilderd portret. Verder kwamen wat aanwijzingen uit een paar vermoedelijke zelfportretten op Bosch' panelen. Alles bijeen dus een slag in de lucht. Men kan dus niet zeggen of het lijkt of niet. Wel is deze man iets goedmoediger dan de Arrastekening, iets minder ironisch ook, maar meer dan ooit geldt het Lampsonius-gedicht: ‘Wat ziet je verwonderd oog toch, Jheronymus Bosch? Waarom is je gelaat zo bleek...?’
Mr. Ton Frenken
Auteursrechtelijk beschermd