Ons Erfdeel. Jaargang 14

De Vlaamse nieuw-realisten. Een vernieuwende poëzierichting?

Twintig jaar na Tijd en Mens en vijftien jaar na Gard Sivik ziet het ernaar uit dat er entwat aan het roeren gaat in de Vlaamse poëzie. Tenminste, zoals dat altijd weer is: er heeft iets geroerd en nu pas wordt het geregistreerd en overzien. Voor registratie en dokumentatie is het tijdschrift Kreatief (Lionel Deflo, Goudbergstraat 39, 8610 Wevelgem) aansprakelijk te stellen. Eindredakteur Deflo heeft het derde nummer van jrg. vier, oktober 1970 volledig gewijd aan de Nieuw-realistische poëzie in Vlaanderen. Dit nummer is ook los te verkrijgen voor 100 F. Deflo heeft aan negen zgn. nieuw-realistische dichters vijf vragen gesteld. Nu publiceert hij hun antwoorden, neemt een korte bloemlezing gedichten op en laat het geheel voorafgaan door een helder en boeiend stuk van hemzelf over de NRP in Vlaanderen. Het geheel werd een lijvige ‘dokumentatie voor de poëziekonsument, een neonlicht voor de muggenzifter i.c. de doordeweeksedoordemaandse kritikaster.’ Dank je wel!

Wie veel poëzie leest, omdat hij nogal naïef de job van recensent aanvaardde en nog nieuwsgierig genoeg is om het nog even vol te houden, terwijl hij ondertussen ekstra in onvrede met zichzelf leeft terwille van het ‘tijdverlies’, wie dus poëziekonsument van beroep is (zijn er wel andere, ik bedoel van moderne poëzie?), is wel van wat anders dan van de lektuur van de NRP ‘muggenzifter’ en ‘kritikaster’ geworden. Het is veeleer een (beroeps)misvorming voortgekomen uit lektuur van het kontinuo over hem uitgespoten hermetisme. Nu weet ik wel dat het heel diepzinnig aandoet als je een bundel ‘hermetisch’ noemt. Maar als het zo is, dan moet je wel! Het betekent meestal dat de kritikus het niet heeft gesnapt (dixit M. Van Nierop). Inderdaad. Maar in meerdere gevallen kon hij het ook niet snappen. Het was er niet, snap je? Heel wat dichters voeren in hun blazoen: ‘hoe maak ik het mijn kollega's en mijn (onbezoldigde dus naïeve) kritikus zó moeilijk dat hij gelooft dat ik iets erg intelligents te zeggen heb?’ Een lange wapenleus jawel. Maar de moderne Vlaamse (en Nederlandse) epigoon heeft een hele zak woorden nodig om niets te zeggen. Niets is overdreven: je zegt altijd iets. Je kan volkomen willekeurige regels uit een boek onder elkaar schrijven, zuinigjes retoucheren en zowaar een ‘iets’-zeggend gedicht verkrijgen. Dat wordt gedaan, denk ik. Door sommige Nederlandse post...-eksperimentelen die er hun teoretici op na houden. Altans, het resultaat is navenant. Wat bereikt nu de Vlaamse Claus- en/of Snoek-fan met zijn duister geschrijf? Dat hij gelezen wordt natuurlijk. Dóór zijn enkele verrukte kollega's, die nog maar eens een praktisch voorbeeld zien van hoe het ‘moeilijk-moeilijker-moeilijkst’ ook kan; én door zijn kritikus die zich martelt om toch maar tien regels uit zijn typmachine te hameren. Daarmee is de lijst van de poëzie-konsumenten zowat afgewerkt. Ik neem grif aan dat er vroeger niet méér poëzie-lezers waren dan nu. Maar er waren minder dichters-lezers en meer lezers-lezers, denk ik zo.

Maar terug naar Kreatief. Deflo stelt de Vlaamse NRP voor. Dat moet blijkbaar nog. Want deze groep mensen, die weliswaar tot enkele tijdschriften behoren nl. Yang (Van Ryssel, Jooris, Lasoen, Vanriet) en Ruimten (Wenseleers, De Coninck, Abicht) zijn tot nu toe tamelijk onopgemerkt gebleven. Onopgemerkt dan als groep. Het stichten van de Yang-poëziereeks door Daniël Van Ryssel zou dit soort poëzie kunnen bevorderen. Duidelijk staan ze onder invloed van de Noordnederlanders (Barbarber en De Nieuwe Stijl) en misschien nog duidelijker (iemand zou dit eens serieus moeten nagaan) onder de invloed van de Angelsaksische moderne poëzie. Ook de nieuwe figuratie in de Vlaamse schilderkunst (en natuurlijk ook weer de internationale Pop-stromingen) hebben hun visie op de werkelijkheid helpen vormen. In feite zijn ze - en daarover ben ik het gloeiend met Deflo eens - de enige dichters die het vijftiger-epigonisme doorbreken. Dit wil weer niet zeggen dat er sedert '50 geen dichters zijn gekomen, die genoeg eigens hadden om geen epigonen te zijn: Speliers, Van Maele en Haesaert bv., al zijn woordbarok en hermetisme hun in het oog springende kenmerken. Gelukkig maar voor de Vlaamse poëzie dat de ouderen mee zijn geëvolueerd (cfr. Verbeeck, De Haes, Claus en Gils) of op hoger poëtisch niveau zichzelf zijn gebleven (cfr. Snoek en Bontridder). Wat is nu Nieuw-Realisme, vraagt Deflo zich af. Men mag het niet verwarren met het Frans Nouveau Réalisme van Pierre Restany. NR is revalorisatie van de werkelijkheid en kommunikabiliteit: ‘Het gedicht, geboren uit de beleving van de dagelijkse leefwerkelijkheid, dient teruggeschonken aan de dagelijkse lezer. Kon dit in de hypersubjektieve, metaforische, hermetische taal van de post-eksperimentele dichter?’ Bovendien, en hier citeert Deflo terecht Leo Vroman, de grootste nieuw-realist van vandaag, maar ook de grootste taaldichter van vandaag: een dichter, de enige, van het formaat van de werkelijk belangrijke dichters waaraan Nederland rijk (Gorter, Leopold, Boutens, Bloem, Nijhoff, A. Roland Holst, Weremeus Buning, Achterberg, Hoornik) en Vlaanderen arm is geweest (Gezelle, Van de Woestijne): men moest maar eens ‘dat verdomde godderige van het volmaakte gedicht’ vergeten omdat het ‘niet eerlijk genoeg’ is en de

[p. 126]

Lionel Deflo.
Jan Vanriet.
Stefaan Van den Bremt.

poëzie ‘terugbrengen tot een ogenblik in de gebeurtenissen van de dag’. Via beschrijvingen van konkrete feiten, voorwerpen, gebeurtenissen, wordt een bepaalde idee, een bijzonder gevoel gesuggereerd’ heeft Patricia Lasoen geschreven (geciteerd door Deflo). Beschrijving vormt inderdaad het hoofdbestanddeel van de NRP. ‘Een objektievere soort poëzie’ (Lasoen) waarin het parlando-aspekt, het understatement en de meer traditionele grammatikale konstruktie opvallend zijn. Vraagje: Waarom laat de NR zo vaak de interpunktie achterwege? Nu is er, schrijft Deflo terecht, een fundamenteel verschil tussen de Vlaamse NR en de Nederlandse: het banaal informatisme dat de Nederlanders wordt aangewreven vnl. dan de Nieuwe Stijlers, geldt in veel mindere mate daar waar het de Vlaamse NR betreft. De Vlaamse NRP is niet neutraal-objektief, gezichtsloos en onpersoonlijk. Vrijwel steeds treft men er sociaal engagement, bewust engagement, humoristisch-ironisch relativeren, wat Deflo de ‘human touch’ noemt, in aan. De Vlaamse NR observeert persoonlijk en selekteert ook persoonlijk. Onderhand is het wel typisch dat de Vlaamse dichters altijd weer geloofd hebben dat ze een soort ‘boodschap’ dienden te brengen naar het volk, altans een sociale bekommernis dienden uit te spreken (en slechts héél zelden een politieke). Vergelijk de Nieuwe Gidsers met de Van-Nu-en-Straksers, de Vijftigers met de Tijd-en-Mensers en nu Barbarber en de Nieuwe Stijl met de Vlaamse NRP. Stromingen als humanitarisme en unanimisme bestonden in Nederland nauwelijks tenzij bij enkelingen. Deflo besluit zijn inleiding, o zo optimistisch (en ironisch), met een anekdote betreffende zijn wel erg nieuw-realistische-poëzie-minded-family, die slagroom en poëzie konsumeerde en daarbij méér poëzie en géén slagroom meer vroeg. En ademloos luisterde. Dan toch luisterde. Dat is al iets natuurlijk. De demokratiseringstrend die de NR nastreven is uiteraard toe te juichen, maar persoonlijk durf ik daar nauwelijks iets hoopvols betreffende nieuwe kommunikatie aan te verbinden. De mogelijkheid wel natuurlijk. En dat is iets. De poëzie heeft geen lezers meer en zal er, dunkt me, ook geen meer krijgen. Tenzij ze als chanson of deklamatiestukje op readings wordt aangewend. Niet meer als bundel of boek. Misschien nog even in bloemlezingen, kijkboeken of als bibliofiele uitgave. De NR zijn op zoek naar nieuwe verspreidingsvormen voor poëzie: muurkranten, inpakpapier, poëziemarkt enz. Eigenaardig en zéér verklaarbaar: het aantal poëzie-schrijvers en -bundels is omgekeerd evenredig met het aantal poëzie-lezers en -kopers. (Een bekentenis: morgen geen recensies meer en ik lees geen poëzie meer, ik bedoel: de poëzie die ik nu moét lezen. Dan lees ik wél nog voor mij ‘belangrijke’ poëzie. Die van gisteren én van vandaag. Goed, misschien is het gewoon maar recensiemoeheid. Ik dacht dat het een schuchter inzicht in de innerlijke armoede van veel moderne poëzie was.)

Als tweede deel stelt Deflo dan 5 komplekse en intelligent geformuleerde vragen aan 9 dichters. De dichters: Roland Jooris, Daniël Van Ryssel, Patricia Lasoen, Jan Vanriet, Gerd Segers, Herman De Coninck, Luk Wenseleers, Ludo Abicht en Stefaan Van den Bremt. De vragen (ingekort):

1.	Waaraan is de late aansluiting van Vlaanderen op de NRP in Nederland (Barbarber 1958 en Gard Sivik 1963) toe te schrijven?
2.	Waardoor ontstond de NRP in Vlaanderen? Onder invloed van Noord-Nederland? Uit een gewijzigde houding t.a.v. de realiteit? Als reaktie tegen de estetische en hermetische ‘sakrale’ poëzie?
3.	Zijn er in Vlaanderen parallellen met de zgn. ‘Nieuwe Visie’ in de plastische kunsten (Raveel, De Keyser, Willaert, Elias, Lucassen)?
4.	Wat betekent poëzie voor jou? Je poëtisch credo? Verhouding van jouw poëzie tot de ‘werkelijkheid’? Welke impulsen zetten je aan tot het schrijven van een gedicht?
5.	Je mening over het feit of NRP ‘konsumptiepoëzie’ is?

Op vraag 1 antwoordt Jooris dat enkele mensen reeds sedert jaren ‘met een op de werkelijkheid geakseerde poëzie bezig zijn’. Jammer dat hij geen namen noemt. De Nederlandse NRP vindt hij programmatischer dan de Vlaamse. Toevallig is hijzelf vrij programmatisch (Van Ryssel is dit soms ook). Van Ryssel schrijft een late aansluiting bij de Nederlandse NRP toe aan gebrek aan leidinggevende figuren en onbevoegdheid van de kritiek. Lasoen meent (terecht) dat de Vlaamse dichters niet wisten wat er in het buitenland, vnl. dan in Angelsaksische landen, gebeurde. De Vlamingen zijn inderdaad nog steeds meer naar Frankrijk gericht. De labomensen rond Paul De Vree genieten meer belangstelling dan de NRP (cfr. de recente prijs te Knokke van De Vlaamse Gids voor Mark Insingel). Ook meent Lasoen dat zakelijkheid de Vlamingen minder ligt dan barok. Vanriet bedoelt niets anders als hij de Vlaamse poëzie als geheel ‘metafysisch’ noemt. Voeg er voor mijn part nog het kosmische aan toe en je hebt de ekspressionistische kenmerken die de Vlaamse ekspressionistische schilderkunst groot hebben gemaakt. En het is niet louter toevallig dat de Nederlandse Vijftigers zich solidair verklaarden met de Cobra-groep, het abstrakt ekspressionisme. De 50-ers waren even metafysisch, barok

[p. 127]

Gerd Segers.
Patricia Lasoen.
Daniël Van Ryssel.

en kosmisch als hun voorgangers. De breuk werd enkel geslagen op het formeel vlak (struktuur, taal, beeld). Segers zoekt een verklaring in het feit dat er na '50 in Vlaanderen ook nog '55-ers zijn gekomen. Wenseleers merkt terecht op dat Claus in 1962 reeds zijn ‘Bericht aan de Bevolking’ heeft gepubliceerd. Voeg daar voor mijn part nog Gils' poëzie bij, die reeds enkele jaren vóór de NRP evolueerde naar een grotere verstaanbaarheid (Van Ryssel erkent invloed van Gils). Momenteel lijkt ze mij (in ‘Levend Voorwerp’ (1969) stukken boeiender dan de NRP, waarmee ze verwant is: ze geeft een syntetische greep op de dingen weer en registreert en bekommentarieert de wezenlijke werkelijkheid van de konsumptiemaatschappij die ze afwijst, daar waar de NRP positief beaamt of geen stelling inneemt. De Coninck tenslotte slaat wellicht de spijker op de kop als hij beweert dat de Nederlander sterker politiek bewust is dan de Vlaming en veel vroeger heeft ingezien dat de werkelijkheid het enig beschikbaar materiaal is voor poëzie.

Op vraag 2 antwoorden alle dichters dat én Nederlandse voorbeelden én reaktie tegen 50-er-epigonen èn gewijzigde houding t.a.v. de werkelijkheid een rol spelen. Nagenoeg allen stellen de Vlaamse Nieuwe Visie en Pop-Art mede-verantwoordelijk. Patricia Lasoen (die bijzonder indringend de gestelde vragen beantwoordt, net als Van den Bremt en De Coninck overigens) onderstreept de betekenis van de NRP in een maatschappij waarin de mensen het kontakt met werkelijkheid en omgeving verliezen. Deze poëzie moet de omgeving haar waarde teruggeven. Dit is dan ook meteen een verklaring van het overwegend deskriptief karakter van de NRP en m.i. een vrij naïeve overschatting van de ‘kommunikabiliteit’ van poëzie. Gerd Segers schreef vroeger hermetisch maar gestimuleerd door de readings stelt hij niet langer de vraag ‘wat en hoe schrijf ik?’ maar ‘voor wie schrijf ik?’ Even naïef eigenlijk want het poëzielezend publiek zal zich wel blijven bepalen tot kollega's en recensenten, vrees ik. Wenseleers stipt zijn kennismaking met moderne Amerikaanse dichters aan en Van den Bremt, die voor zichzelf het etiket NR weigert (terecht overigens!) vraagt zich af of er een Vlaamse NRP en een Vlaamse NR schilderkunst bestaat. Hij noemt de benadering van de werkelijkheid door Raveel problematisch en vindt (terecht) iets heel dubbelzinnigs in het NR: enerzijds beweren deze dichters de werkelijkheid positief te benaderen, dus te weerspiegelen zonder een standpunt in te nemen, dus zich onkritisch en ongeëngageerd te integreren; anderzijds merkt hij in veel pop-produkten een ‘Verfremdungs’-techniek, een kontestatie-element.

Vraag 3 werd ten dele al beantwoord waar de meeste dichters de invloed van de Nieuwe Visie en de Pop-Art erkennen. Zij willen de werkelijkheid als werkelijkheid ervaren en weergeven, hun leefmilieu weerspiegelen (cfr. Raveel) en een demokratische en relativerende houding aannemen. De Coninck stelt dat spreektaal en parlandisme de ingewijdentaal en gewone ervaringsgegevens de inhoud van de allerindividueelste emoties vervangt. Terloops even: in Nederland zijn er een aantal belangrijke dichters die al heel lang parlando-gedichten schrijven, meestal sterk geëngageerd en mét vertolking van eigen emoties: o.a. Ellen Warmond, Sybren Pollet, J.B. Charles, T. van Deel enz. En, aangezien de Vlaamse NRP in mineur ook wel eigen emoties behandelt, ben ik geneigd ze met deze Nederlandse dichters te gaan vergelijken. Met behoorlijke verschillen evenwel. Misschien ook kwa formaat...

Op de vraag naar de betekenis van het poëzie-schrijven voor ieder dichter komen natuurlijk diverse antwoorden uit de bus. Jooris vindt poëzie een manier om bezig te zijn met de werkelijkheid en drukt erin uit een kameraadschappelijke houding t.a.v. het leven. Hij relativeert zo volledig mogelijk omdat hij niet bij machte is de realiteit te wijzigen. Van Ryssel vindt poëzie schrijven eveneens een doodgewone bezigheid maar spreekt zeer sterk zijn waardering uit voor zijn medemens. Hiermee samengaand is er ook een terugkeer naar de epiek. Dat zijn timmerman zijn gedichten leest zal ofwel aan die timmerman ofwel aan Van Ryssel zelf liggen: er bestaan inderdaad nog witte raven en voor een sympatieke vent doet men wel eens iets (zelfs met tegenzin). Patricia Lasoen zegt bescheiden dat ze het niet kan laten gedichten te schrijven maar dat ze de noodzaak tot kommunikatie essentieel vindt. Vanriet ziet in het poëzie-schrijven een facet van het leven van iedere dag. Seghers wil niet de werkelijkheid kopiëren, maar ze in haar kompleksiteit relativeren. De Coninck wenst evenmin te kopiëren maar gevoelens en ervaringen te overstijgen, het bedrog subtieler te maken door zoveel mogelijk werkelijkheidsgehalte erbij te voegen. De Coninck is trouwens de meest estetische dichter van de negen. Bravo, waar hij stelt: ‘of de poëzie sakraal is of niet, magisch of niet, esthetisch of niet, het kan me eigenlijk geen bal schelen.’ Deze kategorieen voor kritici en literatuur-historici deugen inderdaad hooguit om de warwinkel van de poëten wat te onderscheiden, maar zijn helemaal geen waardemeters voor de poëzie. Van den Bremt tenslotte wil zich bezinnen op de essentie van de dingen. Hij wil een kritisch realis-

[p. 128]

me, dat de werkelijkheid interpreteert en als veranderbaar weergeeft. Net als De Coninck, maar geleerder, zegt hij dat men een kunstwerk moet beoordelen vanuit de eigen maatstaven in het werk zelf.

Over de vraag of NRP konsumptiepoëzie is, hebben de dichters niet zo veel te vertellen. Akkoord, als dit begrip niet pejoratief is, m.a.w. niet duidt op gemakzucht of armoede, zegt Van Ryssel. Akkoord, als ermee bedoeld wordt een zo groot mogelijke kommunikatie te verkrijgen, zegt Lasoen. De Coninck is de enige die vrij uitvoerig en scherp stelt dat de NRP natuurlijk gedemokratiseerd wordt, mét gevaar voor een nieuwe retoriek (nl. van zo gewoon mogelijke woorden) en gevaar voor inhoudelijke demokratisering nl. tot een soort Biedermeyerkunst. Na lektuur van de bloemlezing lijkt me dit laatste helemaal niet zo denkbeeldig. Tenminste niet bij de dichters die het zuiverst NR zijn, nl. Jooris, Van Ryssel, Lasoen. Dat sluit in dat de anderen helemaal géén NR zijn of (nog) geen eigen gezicht hebben. De Coninck is té estetiserend om NR te kunnen zijn en bovendien aardig op weg een maniërist te worden. Momenteel is hij evenwel nog steeds mét, eigenlijk naar mijn gevoel nà Stefaan Van den Bremt de belangrijkste dichter van de negen. Van den Bremt is wel de dichter met de ruimste armslag, de enige die met de elementen uit de realiteit een eigen (en niet banale) wereld zal opbouwen, waarvan ‘de ondergrond kommuniceert kunstmatig met het oppervlak’ zoals het luidt in zijn merkwaardige gedicht ‘Bodemonderzoek’. Van Ryssel mag ik eigenlijk evenmin vergeten, al wordt hij m.i. in de bloemlezing niet zo best vertegenwoordigd. Hij is naar mijn gevoel de enige autentieke NR, meer dichter dan teoretikus. Met de anderen weet ik niet zo best raad: Vanriets poëzie lijkt me te jong om er een oordeel over uit te spreken. Het gedicht Zwarte Pelikaan bv. valt m.i. struktureel in delen uiteen en eigenlijk illustreert de dichter de tesis die hij verwerpt: de ontreddering waarvan het gedicht getuigt is ontstaan uit de spanning tussen de alledaagsheid van de werkelijkheid nu (nl. Birkenau) en het diabolische van de werkelijkheid destijds, een werkelijkheid zo onmenselijk dat ze onwerkelijk of in de terminologie van Vanriet ‘eeuwigheid’ werd. Overigens vraag ik mij af in welke mate Vanriet met dit gedicht de ‘kommunikabiliteit’ van de poëzie heeft bevorderd. Geef mij maar Majakowski of Jevtoesjenko of zelfs Jonckheeres Kinderen met de krekelstem, die gedichten grijpen je bij een eerste lektuur al aan. Dit geengageerd tijdsgedicht is op zijn manier kryptisch. En zelfs estetiserend. Terloops: ‘een stapvoets drogende anjer’ is je reinste (slechte) 50-er beeldspraak. Toch bevatten Vanriets gedichten genoeg elementen om verwachtingen voor later te wekken. Wenseleers' parlando-stijl, zijn anekdotische en onemotionele mededelingen maken dat hij bij deze groep thuishoort, al lijkt hij me eigenlijk een ekspressionist. De kommunikatiestoornissen en -kortsluitingen in de volgende verzen bv. zijn wel even groot als in een metafysisch-kosmisch-barok gedicht. Hij kan natuurlijk aanvoeren dat hij zo'n gedicht wil ironiseren, maar, dan is zijn ironie van een onbegrijpelijke soort. Citaat: ‘Ik keek gefascineerd, nauwlettend toe, / maar hield het nog bij minérale, / ijskristallen splinterend in mijn éne oog, / als Jozef ongelovig, tastend -’ Nijhoff zit er zowaar ook in. De gedichten van Abicht boeien me even terwille van

Roland Jooris.

hun sociale bewustheid; De Laatste der Algonkijnen is een waardevol, kommunikatief gedicht. Het onderscheid tenslotte tussen Seghers' ‘observaties’ en het 50er-epigoongedicht is vrij gering. Kwa ‘kommunikabiliteit’ vooral.

Slotbalans: de NRP als groep bestaat in Vlaanderen nauwelijks. Het is natuurlijk de vraag in hoeverre Tachtigers, Van-Nu-en-Straksers, Tijdstromers, Vormen-dichters, Vijftigers, Tijd-en-Mensers ‘als groep’ bestaan hebben. Wel hadden ze een eigen tijdschrift, dat vrij vlug ter ziele ging. De NR-dichters hebben liefst drie tijdschriften: Yang, Ruimten en Kreatief. Intussen zal m.i. dit nummer van Kreatief voor de (Vlaamse) literatuurgeschiedenis - wat zijn wij Vlamingen toch eenkennig, bijna even erg als de Nederlanders - belangwekkend zijn. Het zou wel eens een datum kunnen aangeven: een eerste poging tot groepering van dichters die ànders denken en ànders zijn dan de gangbare kryptisch-metafysisch-kosmisch-barokke Vlaamse dichters. Merkwaardig genoeg, dezen gaan zich scharen rond Pol Le Roy (die ik n.b. waardeer!). Typisch is dan wel dat Daniël Van Ryssel een Richard Minne-boek samenstelt!

Intussen geloof ik niet dat de zuivere NR ooit een belangrijk dichter kan worden: hij registreert teveel en interpreteert te weinig. Het samenbrengen van dingen, zelfs in hun dagelijks verband, heeft iets mysterieus (en je hoeft geen metafysisch aangelegd iemand te zijn om dit te erkennen): iets surrealistisch en als je even interpreteert magisch en symbolisch. De dichter moet dit mysterie aanboren en tot táál maken. Overigens is de realiteit, zoals Jooris, Lasoen (soms) en Van Ryssel ze (soms) aangeven, vaak in haar idyllische eenvoud zo simplistisch en zo arm, doodgewoon omdat ze onbezield is. Of m.a.w. omdat ze niet rond een idee of als illustratie van een idee werd opgebouwd door de dichter. Hij laat de werkelijkheid inderdaad voor wat ze is en ze is voor hem ook zelden een probleem. Zo'n levenshouding ekstreem doorgetrokken moet al evenzeer als de 50er-epigonen-leegte aan ideeën en woordoverdaad leiden tot geestelijke dorheid en armoede. Natuurlijk is wat teoretisch geformuleerd werd in de praktijk vaak anders. Overigens is een literaire teorie wel altijd opgebouwd tégen iets of iemand. En in het geval van de Vlaamse NR-dichters zal dit wel tégen de 50er-epigonen zijn, zodat men ekstreem anders wil zijn. Het kan dan ook niet genoeg onderstreept worden dat deze dichters een zuiveringsproces in de Vlaamse poëzie aan het doorvoeren zijn, en reeds ten dele doorgevoerd hebben. Misschien moeten ze nog een tijd doorgaan met teoretisch formuleren. Voor mijn part moeten ze hun tijdgenoten ook in kritieken te lijf gaan. Ook dit is een praktische aanpak. En tenslotte moeten ze gedichten schrijven. Misschien nog even in de marge van hun teorieën, maar stilaan - ik hoop het voor hen - als bezielde mensen die hun ontroeringen om wat ze waarnemen, voelen, denken, in woorden verdichten, niet om de realiteit te verhullen (wat de 50-er-epigonen inderdaad doen), maar om iets nader te komen bij de essentie van de realiteit in haar kompleksiteit (en daar hoort de dichter zelf en zijn leefwereld en zijn tijd en noem maar op ook bij). De kompleksiteit van de werkelijkheid ontsluieren betekent niet zo maar relativeren of vereenvoudigen of aanvaarden. Men schrijft, dacht ik, omdat men niet instemt.

Willy Spillebeen