Ons Erfdeel. Jaargang 14

Het Nederlandse stuk en andere zaken.

Aan de akteur Ton van Duinhoven werd bovenstaande vraag voorgelegd in een T.V.-programma: ‘Zo maar een zomeravond’ van Koos Postema. Van Duinhoven noemde in dit verband drie punten die zeker het overdenken waard zijn: 1) kwaliteit verhogen; 2) meer Nederlandse produkties van eigen schrijvers; 3) verbetering van de public relations.

Het eerste punt lijkt mij zeer belangrijk. Dit houdt in intensievere voorbereiding (hiervoor verwijs ik naar het vorige nummer waarin ik schreef over Plan 71 van Erik Vos), waarschijnlijk minder produkties, minder toneelgroepen voor het toptoneel. Daar is alles voor te zeggen.

Het tweede punt is al meerdere malen naar voren geschoven, in een nogal absolutistische vorm o.a. door Ischa Meijer die in het Nederlandse stuk een alleenzaligmakende remedie zag voor het verziekte toneel. Dat er nog al eens wat laatdunkend en nonchalant wordt omgesprongen met stukken van Nederlandse schrijvers blijkt ook wel uit een uitlating van W.F. Hermans (H.P. No 48, 1969): ‘Toneel is in Nederland een volstrekt kunstmatige zaak. En voornamelijk door het klakkeloos imiteren van buitenlandse toneelstukken. Door het volkomen ontbreken van kontakt tussen het toneel en de Nederlandse literatuur. (Claus dan wel als uitzondering. Zie boven! P.S.). Zoals Nederlandse stukken door het Nederlandse toneel worden behandeld is gewoon een schandaal.’

Van Duinhoven sprak van 60% van

[p. 150]

de toneelprodukties zouden van eigen bodem moeten zijn. Of dit een haalbare kaart is weet ik niet. De Nederlandse literatuur is nooit zo rijk geweest aan grote dramaturgen en of ze nu plotseling voor de dag gaan komen... het zal mij benieuwen. Of het Nederlandse stuk zoveel meer in de belangstelling staat bij het Nederlandse publiek, en of de akteurs in een dergelijk stuk plotseling beter zouden gaan spelen omdat het dichter bij hun eigen leefpatroon en situatie aansluit, (beweringen van Ischa Meijer), durf ik nog te betwijfelen. Maar dat het Nederlandse stuk een minstens even grote kans moet hebben als allerlei uit het buitenland geïmporteerde, lijkt mij een bijzonder redelijke zaak, waardoor ook het euvel uit de weg geruimd kan worden dat het Nederlandse teaterleven een verre en late echo is van wat het buitenland een seizoen eerder op de markt heeft gebracht.

Het derde punt: de reklame rond het toneel. Hier wilde van Duinhoven het toneel duidelijk onder de aandacht van iedereen brengen door b.v. al trekkend door de stad bepaalde evenementen aan te kondigen, hier en daar fragmenten te spelen met de uitnodiging: Komt zien, komt zien van avond in de schouwburg brengen wij u het hele stuk! Ook de kritieken wilde hij anders, niet zo gericht tot de happy few maar toegankelijk voor iedereen.

Het zal voorlopig wel een vrome wens blijven: Toneel voor iedereen! Want de een blijft 's avond liever bij de T.V., de ander wil liever een pilsje drinken en biljarten, weer een ander heeft weer andere pleziertjes en genoegens. Maar men moet wel oppassen dat men de echte toneelfans en de aankomende liefhebbers niet van zich vervreemdt en daarom is goede voorlichting en kwalitatief verantwoord spel natuurlijk een eerste vereiste, want anders blijft de schouwburgzaal leeg.

Ton van Duinhoven en Guus Hermus geven het Nederlandse stuk in ieder geval in het komend seizoen een goede kans. Zij hebben een eigen gezelschap opgericht en gaan van de Nederlandse schrijver Dimitri Frenkel Frank de komedie spelen: ‘In de holte van je arm’. Dinsdag 29 september is de première in Den Haag.

Piet Simons