Internationale Neerlandistiek. Jaargang 2012

[p. 119]

2000
Thomas F. Shannon & Johan P. Snapper (red.), The Berkeley Conference on Dutch Linguistics 1997: The Dutch language at the millennium
American Association for Netherlandic Studies

De bundel The Berkeley Conference on Dutch Linguistics 1997 draagt als titel The Dutch language at the millennium en is verzorgd door Thomas F. Shannon en Johan P. Snapper. Het is niet de eerste in zijn soort en evenmin de laatste, maar wel een waardige representant van een ijzersterke traditie.

In het bedenken van titels zijn ze niet zo goed, gezien New perspectives on the modern period (1987), Issues and controversies, old and new (1989), Dutch literature in an international context (1991), Dutch linguistics in a changing Europe (1993), Dutch poetry in modern times (1995) en Contemporary explorations (1996). Maar de saaie titels dekken wel een belangrijke lading. Er zijn maar weinig landen in de wereld waar de neerlandistiek op zo'n hoog niveau beoefend wordt als in de Verenigde Staten, en dat al heel lang. De Berkeley conferences, nu eens aan de literatuur gewijd en dan weer aan de taalwetenschap, zijn van de Amerikaanse neerlandistiek algemeen erkende hoogtepunten. Op zo'n conferentie kom je behalve Amerikanen steevast ook Nederlanders en Belgen tegen, en collega's uit nog andere landen; en ik denk dat dat een gelukkige gang van zaken is.

Neem nou de bundel van 1997. Daar tref je onder anderen Sieb Nooteboom in aan, Henk Verkuyl, Jan Renkema, Willy van Langendonck, Wim Klooster, Arie Verhagen en Jan Goossens. Maar eendrachtig naast Robert Kirsner, Tom Shannon himself en Nelleke van Deusen-Scholl. Ook uit andere landen waren trouwens neerlandici aanwezig, zoals Roel Vismans, Reinier Salverda, Stanisław Prędota, Klaus-Peter Lange, Jennifer Boyce Hendriks en Robert B. Howell. En dan vergeet ik nog een paar belangrijke namen.

De bijdragen bestrijken een breed gebied, met onder andere stukken over experimenteel onderzoek naar woordherkenning, semantiek, hoor aan het einde van zinnen, woordvolgorde (een terugkerend thema in verschillende stukken), er, Pools-Nederlandse woordenboeken uit de achttiende eeuw, klankverschuiving in een ver verleden in Oost-Nederlandse dialecten (volgens mij een van de belangrijkste bijdragen), een kritische evaluatie van theorieën over de zuidelijke emigratie naar de noordelijke Nederlanden in de zestiende en zeventiende eeuw, en zelfs iets over het Afrikaans. Ook al is iedereen de woorden at the millennium verder vergeten, de diverse bijdragen zijn eigenlijk allemaal heel goed.

Er is inderdaad voor elk wat wils. Mijn eigen favorieten zijn de stukken van Robert Kirsner en Tom Shannon (wat ik al had verwacht), en van Klaus-Peter Lange (voor mij een verrassing). Bij Kirsner en Shannon spreekt me vooral de combinatie aan van weinig getheoretiseer en uiterst concreet corpusonderzoek,

[p. 120]

maar wel corpusonderzoek ten dienste van een interessante vraag. Tegenwoordig zie je nogal eens dat de mogelijkheden van grootschalig digitaal zoeken de vraag overwoekeren, zodat er conclusies getrokken worden over dingen die je helemaal niet wilde weten, alsof het corpus uitmaakt wat we moeten willen weten. Bij Kirsner en Shannon zijn vragen en zoeken in mijn ogen in een verantwoord evenwicht. Bij Lange krijgen we een verrassend nieuw perspectief aangeboden op de vroege geschiedenis van het Nederlands en het Duits en hun uiteengaan. De zogenaamde Hoogduitse klankverschuiving speelt daarin een grote rol. Allerlei ‘verschoven’ vormen in oude Nederlandse (beter: Ripuarische) teksten zijn altijd aangezien voor ‘Hoogduitse invloed’, maar als Lange gelijk heeft, dan was de situatie een beetje ingewikkelder dan dat, en is er ook, om zo te zeggen, een ‘Nederlandse verschuiving’ geweest. Als dat zo is, dan moeten we die vroege geschiedenis op belangrijke punten herschrijven.

Maar ik kan me goed voorstellen dat iemand anders, om maar eens wat te noemen, de stukken van Roel Vismans, Reinier Salverda of Jennifer Boyce Hendriks het meest interessant vindt. Het maar net wat je op dat moment zelf aan het doen bent, en wat daarbij aansluit.

Natuurlijk is bijna niemand geïnteresseerd in alle onderwerpen, en dat is meteen ook de zwakte van zo'n bundel. De mensen maken een fotokopie van wat ze willen hebben, en kopen de bundel niet. Misschien was het vroeger anders; ik weet het niet. In ieder geval waren er vroeger minder. Bij mij is het kopen door de jaren heen zeker veranderd. Dertig jaar geleden was ik geabonneerd op zes of zeven tijdschriften en kocht ik veel bundels. Onder andere in 2000 bij verschijnen nog The Dutch language at the millennium, dat ik zelf in de kast heb staan. Maar tegenwoordig verschijnt er zo veel, dat ik nu op minder tijdschriften geabonneerd ben en nauwelijks nog bundels koop. En ik denk dat ik geen uitzondering ben. Het tijdperk van verzamel- en congresbundels lijkt me min of meer ten einde. Er zal in de zeer naaste toekomst uitgekeken moeten worden naar alternatieve manieren van publiceren.

Maar het belang van de onderneming ligt dan ook volgens mij niet zozeer in de bundels als wel in de conferenties die eraan voorafgaan. Die samenkomsten van collega's zijn echt onvervangbaar, en we kunnen enkel hopen dat er zo nog veel georganiseerd zullen worden. Hoe de bijdragen dan achteraf verspreid worden, op een eigentijdse manier, daar komt wel een oplossing voor.

Joop van der Horst, Leuven