Neerlandica extra Muros. Jaargang 1998

[p. 25]

Valse vrienden en dwaalduiders Nederlands-Frans: de originaliteit van het Nederlands
Jean-Pierre Colson (Brussel en Louvain-la-Neuve)

In een vorige publicatie (Neerlandica extra Muros 1992, 30, 35-39) heb ik er al voor gepleit dat de lexicografen meer aandacht zouden besteden aan de ‘faux amis’ of ‘valse vrienden’ Nederlands-Frans. Sinds het verschijnen van een paar veelbelovende artikelen in de jaren zeventig en tachtig (Verhasselt 1973; Cohen 1980, 1981; Ellerbroek 1980, Vanhoof 1980; Van Wesemael 1983) schijnt dit onderwerp weer in het vergeetboek van de Nederlandse taalkunde te zijn geraakt. De hierboven genoemde artikelen baseren zich vooral op bestaande studies over Fans en Engels, zodat het aantal besproken Nederlandse voorbeelden erg gering is. Dit geldt ook voor de zeer doordachte uiteenzetting van J. Van Roey (1993), een specialist van de faux amis Frans-Engels. Sporadische voorbeelden van valse vrienden Frans-Nederlands zijn wel te vinden in Meijer (1991), die echter het bredere probleem van de valstrikken van de Franse taal voor ogen heeft⁽¹⁾. Wie meer over de faux amis Frans-Nederlands wil weten is eigenlijk aangewezen op onuitgegeven ‘licentiaatsverhandelingen’ (scripties)⁽²⁾.

Nu de contrastieve analyse opnieuw in de belangstelling komt te staan⁽³⁾ rijst de vraag of het Nederlands, net als het Engels, geteisterd wordt door veel valse vrienden afkomstig uit het Frans, en of daar een woordenboek aan besteed zou moeten worden. Een afdoend antwoord op deze vraag vereist vooralsnog nader onderzoek. Met dit artikel hoop ik een aanzet te geven tot dergelijk onderzoek. Ik doe erin verslag van mijn eerste bevindingen met een corpus van ongeveer 600 frequente valse vrienden Nederlands-Frans, dat ik de afgelopen jaren op basis van lees- en luistermateriaal heb verzameld.

(1) Het handboekje van R. Meijer (1991) is vooral van praktische aard en heeft geen filologische pretenties.

(2) In België komen daarbij onder meer de volgende universitaire instellingen in aanmerking: Katholieke Vlaamse Hogeschool (Antwerpen), Katholieke Universiteit Leuven, Université catholique de Louvain, Université de Liège. Voorbeelden in de bibliografie zijn, in alfabetische volgorde: Braeckmans (1991), Burnon (1990), Declercq (1992), Depouhon (1991), Dhondt (1986), Nijs (1969), Poisquet (1989), Strubbe (1993), Tops (1992), Van Beeck (1989), Van Vaerenbergh (1987), Wéry (1996). Het lexicon van Van Vaerenbergh (1987) is interessant maar bevat minimale informatie (zie ook Paulussen 1988) en berust bovendien op het vrij naïeve uitgangspunt dat de Van Dale altijd de juiste vertaling geeft (zie in dat verband Colson 1992). Pogingen om de methode van Van Roey e.a. (1988) op het Nederlands toe te passen zijn te vinden bij Burnon (1991) en Wéry (1996).

(3) De huidige trends in de methodes voor woordenschatverwerving worden besproken in Beheydt (1995).

1. Valse vrienden

1.1. Definitie

Een bruikbare definitie⁽⁴⁾ van het begrip faux amis in strikte zin is te vinden in Van Roey (1993, 120): ‘Woordparen uit verschillende talen die dezelfde of een gelijkende vorm vertonen, al dan niet toe te schrijven aan historische verwantschap of ontlening, maar die van elkaar verschillen in hun semantische (d.i. denotatieve, connotatieve, stilistische of collocatieve) inhoud en bovendien eventueel ook in hun (morfo-)syntactische kenmerken, en daardoor voor de vreemdetaalgebruiker misleidend zijn’. Brutaal (Nederlands, voortaan NL) vertoont bv. een opvallende vormgelijkenis met brutal (Frans, voortaan F), maar de betekenissen lopen niet altijd parallel (een brutale leerling is un élève insolent, impertinent).

(4) Voor een overzicht van de gangbare definities, zie Van Roey (1985), Van Roey (1993), Granger & Swallow (1988).

[p. 26]

1.2. Verdeling van de valse vrienden Nederlands-Frans

Zoals gezegd is het aantal studies -en vooral het aantal voorbeelden- van de interactie tussen Nederlands en Frans vrij gering. In deze paragraaf wil ik op basis van mijn eigen taalmateriaal een praktische bijdrage leveren aan dit onderzoeksgebied.

In de loop van 15 jaar onderwijs Nederlands aan de Université catholique de Louvain en het Institut Marie Haps (Brussel) heb ik een (voorlopig) corpus van meer dan 600 frequente valse vrienden verzameld. De selectie gebeurde op empirische wijze, namelijk door het lezen van krantenartikelen en het luisteren naar de Nederlandstalige radio en televisie. Hier volgt een eerste overzicht van de verdeling van de types valse vrienden.

Tabel 1. De types valse vrienden Nederlands- Frans in het corpus

Inclusie N/F	30%
Inclusie F/N	24%
Overlap	30%
Volledig valse vrienden	16%
	_____
Totaal	100%

1.2.1. Inclusie van het Nederlands in het Frans

Gemakshalve gebruik ik hier de terminologie van Van Roey (1993), die evenals Weina (1977) een onderscheid maakt tussen ‘inclusion’ (inclusie) en ‘overlapping’ (overlap).

Het eerste geval in tabel 1 betreft de inclusie van het Nederlands in het Frans. Met andere woorden, de betekenis van de Franse valse vriend is breder dan die van de Nederlandse, en dit vanwege denotatieve, maar ook connotatieve of stilistische aspecten. Het gaat om het bekende verschijnsel dat veel leenwoorden aanleiding geven tot ‘particularisatie’ of een meer specifieke betekenis: ‘(woorden) worden veelal slechts ontleend in één van de betekenissen waarmee ze zich in de loop der tijden in de donortaal hebben verrijkt.’ (Van Roey 1993, 117).

Zo werd NL. journaal aan het Frans ontleend, maar het wordt alleen gebruikt voor een nieuwsuitzending op radio of televisie, terwijl F. journal ook NL. krant kan betekenen. Al met al heeft F. journal dus een breder semantisch veld dan NL. journaal. Tot dezelfde categorie behoren o.a. de volgende voorbeelden uit mijn corpus⁽⁵⁾: Anciënniteit, arriveren, branche, café, carrière, champignon, chanson, collaborateur, coureur, crèche, crediteur, discussiëren, douche, elan, emissie, exact, examen, executie, finesse, front, fysisch, genre, informateur, intelligentie, intentie, interest, interveniëren, investeren, kwestie, letter, mondiaal, natuur, object, opinie, origine, participatie, passage, piste, professor, route, simpel, subject, titel.

(5) In dit artikel kan ik niet bij al die voorbeelden commentaar geven. Veel ervan geven echter aanleiding tot bijzondere opmerkingen.

[p. 27]

1.2.2. Inclusie van het Frans in het Nederlands

In dit geval heeft de Nederlandse valse vriend een bredere betekenis dan de Franse: het gaat om generalisatie. Het is een wijdverbreide opvatting dat deze categorie waarschijnlijk zeer beperkt is. Die opinie vindt men onder meer terug bij Wéry (1996, 28): ‘Dit laatste fenomeen, namelijk de particularisatie, komt veel vaker voor dan de generalisatie’. Dit argument berust op de volgende redenering. De meeste valse vrienden tussen het Nederlands en het Frans zijn eigenlijk woorden van Franse of Latijnse (Griekse) oorsprong. De ontlening van woorden door particularisatie is dan de algemene regel, temeer omdat het Frans in de meeste talen van Europa een soort prestigewaarde heeft bewaard, die vooral in verband staat met literatuur, filosofie, administratie of politiek (niet toevallig zijn die vier woorden van Franse afkomst). Tot mijn eigen verbazing bleek echter uit mijn corpus van 600 valse vrienden dat de inclusie van het Frans in het Nederlands een frequent verschijnsel is (24% van de gevallen, zie tabel 1). Zo is NL. drama meer dan F. un drame, want het Nederlandse woord wordt vaak door le théâtre vertaald (Hij heeft veel belangstelling voor Nederlands drama, Il s'intéresse beaucoup au théâtre néerlandais). Tot deze categorie behoren bv. ook: Automaat, coupé, creatief, efficiënt, elitair, emotioneel, expert, fabrikant, formaat, functioneren, harmonica, index, intellect, intensief, isolatie, jurist, kaart, kabinet, karakter, lijst, meter, moord, olie, pamflet, plan, premie, prestatie, proces, rivier, rol, ronde, sjaal, succes, taak, ton.

1.2.3. Overlap

In dit geval hebben het Nederlandse en het Franse woord een aantal betekenisfacetten gemeen, maar zowel het Nederlandse woord als het Franse hebben op hun beurt eigen betekenissen. Zo kan NL. milieu in bepaalde contexten door F. milieu worden vertaald (NL. het leefmilieu, F. le milieu naturel); in veel gevallen moet NL. milieu echter vertaald worden door F. l'environnement, l'écologie (NL. de milieuprobleemstelling, F. le problème de l'environnement); op zijn beurt valt F. milieu vaak samen met NL. het midden (F. le milieu de la page, NL. het midden van het blad). Deze categorie van overlap is ook uiterst frequent in het geval van de faux amis Frans-Engels. Hier volgen nog een aantal voorbeelden Nederlands-Frans: Batterij, blank, braaf, bruut, campagne, centrale, controleur, coöperatie, dissertatie, effect, empirisch, exclusief, fabriek, failliet, familie, fantasie, feest, figuur, fijn, film, formeel, fractie, grijs, hausse, informatie, informeren, juist, koers, machinaal, mankeren, medicijn, nationaal, noteren, paar, patroon, perceel, pijn, plaats, post, primair, rage, rapport, reserve, station.

1.2.4. Volledig valse vrienden

Het laatste geval is dat van een volkomen scheiding: de Nederlandse en de Franse valse vriend hebben geen enkele betekenis gemeen. Het gaat dus om ‘echte’ faux amis. NL. even horloge is nooit F. une horloge (= een klok), wel une

[p. 28]

montre. Andere voorbeelden uit het corpus⁽⁶⁾: Brutaliteit (F. insolence, impertinence), chanteur (F. maître-chanteur), commotie (F. remous, émoi), conducteur (F. contrôleur), dirigent (F. chef d'orchestre), file (F. bouchon), halte (F. arrêt), hanteren (F. utiliser), imponeren (F. impressionner), jubilaris (F. héros de la fête), mitrailleur (F. mitrailleuse), notitie (F. note), offer (F. sacrifice), pastoor (F. curé), perron (F. quai); plein (F. place), proleet (F. goujat), prominent (F. éminent), quasi (F. en apparence), raar (F. bizarre), recherche (F. police judiciaire), reclame (F. publicité), trakteren (F. offrir, payer).

Bij een aantal valse vrienden Nederlands-Frans wordt de situatie nog moeilijker gemaakt door de regionale varianten. Een econoom houdt zich in het Standaardnederlands bezig met economie (F. un économiste), maar in Vlaanderen bestaat ook de betekenis beheerder van een school, een instelling (F. un économe). Een ander voorbeeld is het bijwoord quasi dat in het Standaard-Nederlands synoniem is met zogenaamd, naar iemand voorgeeft (F. prétendument, sous prétexte de, apparemment), maar dat in Vlaanderen vaak de Franse betekenis krijgt: bijna, nagenoeg, vrijwel (F. presque, pour ainsi dire). In die twee gevallen kan men zeggen dat het nauwe contact tussen het Nederlands van België en het Frans tot het verdwijnen van de valse vriend leidt. Deze vorm van contaminatie kan opgevat worden als aantasting van het Nederlands⁽⁷⁾. De vestiging van de Europese instellingen in Brussel, met vaak het Frans als voertaal, zou die tendens nog kunnen versterken. Ook om die reden is een uitvoerige studie van de valse vrienden Nederlands-Frans gewenst.

Andere valse vrienden zijn bijna uitsluitend in Nederland gebruikelijk, zoals de boulevard (F. le front de mer, la promenade en bord de mer)⁽⁸⁾. Merkwaardig genoeg zullen zowel de Nederlands- als Franstalige Belgen in dit geval hetzelfde woord gebruiken, resp. NL. de dijk, F. la digue. Historische en politieke eigenheid van Nederland, België of Frankrijk blijkt soms sterker te zijn dan culturele en taalkundige banden.

Tot op zekere hoogte draagt het regionale Frans van België ook bij tot een beperking van de valse vrienden. Wanneer Nederlanders en Vlamingen het hebben over filevorming op de autoweg, zullen de Fransen meestal zeggen ça bouchonne, il y a des bouchons, des ralentissements, terwijl de Belgische RTBF voor des files waarschuwt.

(6) Voor sommige woorden kan men aarzelen tussen gedeeltelijke of volledige valse vrienden, bijvoorbeeld omdat een betekenis van het Franse woord niet meer gebruikelijk is. De vertalingen tussen haakjes zijn uiteraard niet volledig. Ze geven alleen een idee van het betekenisverschil.

(7) Ook het Frans ondergaat zo'n contaminatie vanuit het Engels. E. (Engels) Opportunity wordt in principe vertaald door F. Occasion en is dus een valse vriend. Maar de journalisten en de jongere generatie gebruiken steeds meer F. opportunité met de Engelse betekenis, zodat de valse vriend aan het verdwijnen is.

(8) Het Nederlandse woord boulevard werd aan het Frans ontleend, maar het Franse woord komt eigenlijk van het Nederlandse bolwerk.

2. Dwaalduiders

2.1. Definitie

Onze definitie van valse vrienden (par. 1.1.) legt de nadruk op semantische misleiding: het gaat om woordparen die op elkaar lijken, maar een andere betekenis hebben. Wil men rekening houden met andere soorten verwarrende woorden, dan is ook een andere term nodig.

[p. 29]

Hendrickx en Hendrickx (1991) gebruiken in dat verband een neologisme: de dwaalduiders. Daarmee bedoelen ze alle gevallen waarin sprake is van schijngelijkenis tussen woorden uit twee talen, inclusief de valse vrienden dus. Persoonlijk zou ik de term dwaalduider willen bewaren voor die gevallen, die wel verwarring kunnen stichten, maar volgens de definitie toch geen valse vrienden zijn. Een voorlopige definitie luidt dan: dwaalduiders zijn woordparen uit verschillende talen die vanwege hun vorm of de structuur waarin ze gebruikt worden, verwarrend zijn.

2.2 Vormelijke dwaalduiders

Als we schijngelijkenis breder definiëren dan op louter semantische basis, dan komen we in de eerste plaats terecht bij de vormelijke dwaalduiders. Het gaat dan om woordparen uit verschillende talen die een verwarrend vormverschil vertonen, maar wel dezelfde betekenis hebben. In de contrastieve analyse Nederlands-Frans krioelt het van dergelijke gevallen:

NEDERLANDS	FRANS
aborteren	avorter
admiraal	amiral
advocaat	avocat
amnestie	amnistie
applaudisseren	applaudir
catastrofaal	catastrophique
combinatie	combinaison
concluderen	conclure
etappe	étape
exporteur	exportateur
financieren	financer
fotograferen	photographier
orkest	orchestre
raffinaderij	raffinerie
stabiel	stable
theoretisch	théorique
viaduct	viaduc
violist	violoniste

Dit zijn maar een paar voorbeelden. Dat deze categorie roet in het eten gooit bij het leren van het Nederlands als vreemde taal blijkt duidelijk uit de fouten die studenten maken (zie bijvoorbeeld het foutencorpus in Colson 1988; veel Franstalige studenten zeggen bijvoorbeeld: Dat is catastrofisch). Omgekeerd blijken Vlamingen of Nederlanders daar evenzeer last van te hebben als ze Frans leren. Fouten als stabile, combination, théorétique zijn legio in het Frans van Nederlandstaligen. Het gaat in deze beide gevallen om overgeneralisatiefouten op basis van de gebruikelijke morfologische overeenkomsten tussen het Frans

[p. 30]

en het Nederlands: het Franse suffix -ique correspondeert meestal met het Nederlandse suffix -isch, dus zetten de Franstaligen het F. catastrophique om in NL. catastrofisch in plaats van catastrofaal. De derivatieve morfologie is hier misleidend. In andere gevallen (admiraal, amnestie, viaduct) zijn er toevallige etymologische afwijkingen tussen het Frans en het Nederlands in het spel. Het gaat hier weliswaar ook om een probleem van vorm, maar niet van derivatieve morfologie. Om met alle gevallen rekening te houden lijkt het dus beter de term vormelijke dwaalduiders te hanteren, waarin dan eventueel morfologische problemen onderscheiden kunnen worden.

Welke historische factoren liggen nu ten grondslag aan de vormelijke variatie tussen het Nederlands en het Frans? Dit probleem verdient op zichzelf een uitvoerige studie. Meestal gaat het om een verschillende aanpassing van de gemeenschappelijke stam uit het Latijn of het Grieks: op grond van Lat. concludere krijgt men een Nederlandse aanpassing: concluderen en een Franse: conclure. In andere gevallen wordt er in het Nederlands een Latijns woord gebruikt (abortus, antibioticum, museum, universalia) terwijl het Frans de Latijnse vorm heeft aangepast: resp. avortement, antibiotique, musée, universaux. Soms zelfs heeft het Nederlands een Latijnse of Romaanse vorm, terwijl het Frans een totaal ander woord hanteert:

NEDERLANDS	FRANS
academicus	universitaire
accuraat	soigneux
acribie	méticulosité
blamage	honte, déshonneur
labiel	instable
stramien	trame, canevas

2.3. Structurele dwaalduiders

Naast deze vormelijke dwaalduiders kunnen nog enkele andere categorieën worden onderscheiden.

Uitgaande van het begrip ‘faux amis de structure’ (Vinay & Darbelnet 1972) vermeldt J. Van Roey (1993, 112) ‘parallel opgebouwde syntactische combinaties waarvan de bestanddelen vanuit vertaaloogpunt equivalent zijn maar waarvan de globale structuur niet dezelfde lading dekt’. Hij geeft als voorbeeld de Franse constructie Elle est assez désordonnée, die de betekenis heeft van Ze is nogal slordig en niet van Ze is slordig genoeg.

Aangezien deze categorie buiten de strikte definitie van valse vrienden valt, zou men ze beter kunnen benoemen als ‘structurele dwaalduiders’. In mijn eigen foutencorpus (Colson 1988) heb ik vastgesteld dat bij Franstalige leerders van het Nederlands dit soort constructies frequent voorkomt. F. Ceci n'a rien à voir avec cela is bijvoorbeeld NL. Dit heeft er niets mee te maken. Vlamingen of Franstaligen in contact met het Nederlands (m.n. germanisten) vertalen bovendien vaak NL. Te maken hebben met door F. Avoir à faire à, terwijl de juiste

[p. 31]

vertaling Avoir affaire à is. Dit voorbeeld ligt op het grensgebied van grammatica en spelling. Op dezelfde grens vindt men een frequente fout van Franstalige germanisten die Nederlands leren: op basis van NL. tien procent/percent schrijven ze in het Frans dix pourcents, een substantief dat in het Frans helemaal niet bestaat (de enige correcte vorm is dix pour cent). NL. Een appeltje voor de dorst is F. Une poire pour la soif en niet une pomme. N.L. Op de hoogte zijn is niet F. être à la hauteur (=NL. op peil, op niveau zijn), wel être au courant. Een mooi voorbeeld is ook NL. Iemand aan iets herinneren, waarvoor het Frans de constructie omkeert: Rappeler quelque chose à quelqu'un. Op dezelfde wijze is NL. Iets in het midden laten F. Laisser quelque chose de côté (in het Nederlands trouwens ook iets terzijde laten). Uit deze voorbeelden blijkt dat structurele dwaalduiders verder gespecificeerd kunnen worden, maar dit zou buiten het bestek van dit artikel vallen. In veel gevallen (Een appeltje voor de dorst, iets in het midden laten) gaat het eerder om fraseologische dan om structurele verschillen.

Daarnaast zijn veel Nederlandse samenstellingen de oorzaak van verwarring bij Franstaligen. NL. overlast is F. nuisances en niet surcharge zoals de letterlijke vertaling zou laten vermoeden. Op dezelfde wijze zal een letterlijke vertaling op het verkeerde spoor zetten voor samenstellingen als nasleep, afvloeien, brugpensioen, meevaller, hamvraag. NL. onbetaalbaar is niet alleen F. impayable (komisch, grappig), maar ook hors de prix. Zo blijkt inzicht in de structuur van samenstellingen, wat vaak erg nuttig is voor het begrijpen van de frequent voorkomende samenstellingen in het Nederlands (postkantoor, zwembad, enz.) een enkele keer ook tot misleidende vertalingen te leiden.

Samenstellingen als buitenbeentje, dwarsligger of zelfs overlast vertonen uiteraard een idiomatisch karakter en bevinden zich derhalve in het grensgebied met de fraseologie. Dit is een van de problemen met de categorie structurele dwaalduiders. Aangezien fraseologismen bijna nooit een letterlijke vertaling gedogen, kunnen ze eventueel allemaal als dwaalduiders worden beschouwd. De lijst van dwaalduiders kan op die manier bijna oneindig worden uitgebreid, door bijvoorbeeld nog rekening te houden met andere grammaticale verschillen (gebruik van het meervoud, het genus), met de spelling, het woordaccent, de intonatie enz. R. Meijer (1991) sluit zijn ‘Valstrikken in de Franse taal’ zelfs af met verwarrende gebaren. Zo betekent de vinger tegen de slaap voor een Nederlander Koppie, koppie, maar voor een Franstalige Ben je helemaal gek!.

3. Conclusies

De valse vrienden vormen een van de moeilijkste problemen uit de contrastieve analyse. Om ze te definiëren en te classificeren moeten heel wat theoretische en methodologische klippen omzeild worden.

In alle talen is de faux amis-probleemstelling dus bijzonder veelzijdig. Het Nederlands doet daarin geenszins onder voor het Engels of het Duits. De geografische nabijheid van Wallonië en Frankrijk zorgt al sinds de Middeleeuwen

[p. 32]

voor heel wat leenwoorden uit het Frans. Ook via het Duits en vooral het Engels heeft het Nederlands deel aan het Europese erfgoed van internationale woorden. Dat er door al die invloeden heel wat eigen betekenisnuances zijn ontstaan ten opzichte van verwante woorden in het Frans, het Duits en het Engels is geen verrassing. De dwaalduiders Nederlands-Duits en Nederlands-Engels hebben reeds aanleiding gegeven tot aparte studies (resp. Van Megen 1992, Hendrickx & Hendrickx 1991). Dit is niet het geval met de toch zeer talrijke valse vrienden Nederlands-Frans. Deze situatie is paradoxaal. Het Frans is immers de taal die op de meest directe manier in contact komt met het Nederlands, vooral in België. Franstalig België is bovendien die streek van de wereld waar het grootste aantal leerders van het Nederlands als vreemde taal te vinden is. Dat de faux amis Nederlands-Frans zo lang vergeten zijn heeft misschien te maken met de haat-liefdeverhouding tussen Nederlands en Frans in Vlaanderen, of met het feit dat de meeste neerlandici ook Nederlandstaligen zijn en zich onzeker voelen met de finesses van het Frans. Het Nederlands heeft als middelgrote taal binnen de Europese Unie in elk geval baat bij contrastieve studies die zijn authenticiteit helpen bewaren. Een lijst van valse vrienden Nederlands-Frans zou een stap in die richting kunnen zijn. Of er een echt woordenboek nodig is zoals voor Frans-Engels is een andere vraag, die in deze fase, bij gebrek aan verdere gegevens, nog niet beantwoord kan worden.

Laten we trouwens niet vergeten dat het Nederlands veel minder Franse (of Latijnse, Griekse) woorden bevat dan het Engels. Ook binnen de valse vrienden komt er een opvallend verschil met het Engels naar voren. Uit het ‘Dictionnaire des faux amis français-anglais’ (Van Roey e.a. 1988) blijkt dat de twee meest frequente gevallen de overlap en de inclusie van het Engels in het Frans zijn. De inclusie van het Frans in het Engels vertegenwoordigt minder dan 10% van de valse vrienden⁽⁹⁾. Welnu, voor het Nederlands is deze categorie (volgens mijn eigen corpus) goed voor 24% van de voorbeelden. Het komt dus vaak voor dat het Franse (Latijnse, Griekse) woord in het Nederlands meer betekenissen heeft dan in het Frans. Dat verschil staat in verband met de parallelle invloeden uit het Engels en het Duits, maar heeft zeker ook te maken met de productiviteit en de eigen dynamiek van het Nederlands. Het wordt tijd dat de taalkundigen vanuit contrastieve hoek meer aandacht besteden aan die originaliteit.

(9) Zie Van Roey e.a. (1988).

[p. 33]

Bibliografie

Beheydt, L. (1984). Woordenschat in het vreemdetalenonderwijs. In: Neerlandica extra Muros, 42, 17-22.

Beheydt, L. (1986). Optimalisering van de woordenschatverwerving - met een praktische toepassing voor huiscomputer. In: Levende Talen, 416, 630-637.

Beheydt, L. (1987). The semantization of vocabulary in foreign language learning. In: System, 15, 55-67.

Beheydt, L. (1989). De vergeten leerprincipes. Cognitieve aspecten van de woordenschatverwerving. In: Toegepaste Taalwetenschap in Artikelen, 34, 42-50.

Beheydt, L. (1995). Leermiddelen voor woordenschatverwerving Nederlands als tweede en als vreemde taal. In: Handelingen van het internationale colloquium ‘Leermiddelen voor het Nederlands als vreemde taal’, Université de Liège.

Braeckmans, L. (1991). Contribution à l'étude de quelques faux amis néerlandais-français. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke Universiteit Leuven, Afdeling Romaanse filologie.

Burnon, C. (1990). Valse vrienden Frans-Nederlands, van abandon tot acteur. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Louvain-la-Neuve, Université catholique de Louvain, Afdeling Germaanse filologie.

[p. 34]

Cohen, A. (1980). Oprechte en bedrieglijke valsheid. In: Onze Taal, 49, 73-74.

Cohen, A. (1981). Leer uw valse vrienden beter kennen. In: Onze Taal, 50, 65-66.

Colson, J.-P. (1988). De verwerving van het Nederlands als vreemde taal: een empirische benadering van Krashens Monitortheorie. Academisch proefschrift, Université catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve.

Colson, J.-P. (1992). Valse vrienden in de Van Dale-vertaalwoordenboeken Frans-Nederlands en Nederlands-Frans. In: Neerlandica extra Muros, 30, 35-39.

Colson, J.-P. (1993a). De fraseologische exploitatie van nieuwsberichten. In: Bulletin de l'Association des Germanistes de l'Université Catholique de Louvain, 15, 3-6.

Colson, J.-P. (1993b). L'usage moderne du passé composé en néerlandais et en français: une étude contrastive. In: L. Beheydt, red., Taal en leren. Een bundel artikelen aangeboden aan prof. dr. E. Nieuwborg. Bibliothèque des cahiers de l'Institut de Linguistique de Louvain, 68. Louvain-la-Neuve, Peeters.

Colson, J.-P. (1993c). Anglicismes et ‘néerlandismes’ dans le français de Belgique: quelques perles récentes. In: Défense de la langue française, Paris, 169, 9-12.

Colson, J.-P. (1993d). Het Nederlands als vreemde taal: fraseologie en luistervaardigheid. In: Le Langage et l'Homme, 27, 113-122.

Declercq, L. (1992). Contribution à l'étude de quelques faux amis néerlandais-français: brioche/brioche-cadet/cadet. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke Universiteit Leuven, Afdeling Romaanse filologie.

Depouhon, A.-M. (1991). Morfologische valse vrienden. Een corpusanalyse en een poging tot classificatie. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Louvain-la-Neuve, Université catholique de Louvain, Afdeling Germaanse filologie.

Dhondt, F. (1986). Faux amis. Introduction théorique: contribution à un glossaire français-néerlandais. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Antwerpen, Rijksuniversitair Centrum.

Ellerbroek, G.G. (1980). Faux amis. In: De Drie Talen, 96, 8-12.

Granger, S. & H. Swallow (1988). False friends: a kaleidoscope of translation difficulties. In: Le Langage et l'Homme, 23, 108-120.

Hendrickx, J. & P.V. Hendrickx (1991). Dwaalduiders. Leuven. Acco.

Meijer, R. (1991). De taalvos Frans. Valstrikken in de Franse taal. Amsterdam, Thomas Rap.

Nijs, P. (1969). Faux amis français dans la langue administrative néerlandaise. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Antwerpen, Rijksuniversitair Centrum.

Paulussen, H. (1988). De implementatie van een Nederlands-Frans woordenboek van faux amis in dBASE III PLUS. Newsletter Informatica, 1987-1988, 1, 23-33.

Poisquet, G. (1989). Contribution à l'étude de quelques faux amis néerlandais-français. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke Universiteit Leuven, Afdeling Romaanse filologie.

Strubbe, I. (1993). Contribution à l'étude de quelques faux amis néerlandais-français: cadre/kader - cascade/cascade. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke

[p. 35]

Universiteit Leuven, Afdeling Romaanse filologie.

Tops, E. (1992). Contribution à l'étude de quelques faux amis néerlandais-français: bamboe/bambou - brosse/brosse. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke Universiteit Leuven, Afdeling Romaanse filologie.

Van Beeck, M. (1989). Contribution à l'étude de quelques faux amis néerlandais-français. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Katholieke Universiteit Leuven, Afdeling Romaanse filologie.

Vanhoof, F. (1980). Valse vrienden. In: Nederlands van Nu, 28, 98-102.

Van Megen, J. (1992). Verwante talen - vreemde vrienden. Leidraad voor het Nederlands-Duits vertalen. Muiderberg, Coutinho.

Van Roey, J. (1984). Le traitement lexicographique des ‘mots- sosies’ anglais-français. In: Langues et cultures. Mélanges offerts à Willy Bal, Cahiers de l'Institut de Linguistique de Louvain, 10, 287-303.

Van Roey, J. (1985). Deceptive Terminology for Deceptive Cognates. In: VAN NOPPEN, J.-P. & G. Debusscher (eds.): Communiquer et Traduire - Hommages à Jean Dierickx. Bruxelles, ULB.

Van Roey, J. (1993). Waar schijn bedriegt. In: L. Beheydt, red., Taal en leren. Een bundel artikelen aangeboden aan prof. dr. E. Nieuwborg. Bibliothèque des cahiers de l'Institut de Linguistique de Louvain, 68. Louvain-la- Neuve, Peeters.

Van Roey, J., Granger, S. & H. Swallow (1988). Dictionnaire des faux amis français-anglais. Gembloux, Duculot.

Van Vaerenbergh, R. (1987). Van je vrienden moet je het hebben! Lexique de faux amis néerlandais-français. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Antwerpen, Katholieke Vlaamse Hogeschool.

Van Wesenmael, T. (1983). Les mots dits ‘cognates’ dans l'apprentissage du français par les néerlandophones. In: Recherches linguistiques françaises, Utrecht, 2, 19-28.

Verhasselt, J. (1973). Valse vrienden. In: Geerts, G. (ed.), Aspecten van het Nederlands in Vlaanderen. Leuven, Acco, 10-13.

Vinay, J.-P. & J. Darbelnet (1977). Stylistique comparée du français et de l'anglais. Paris, Didier.

Wélna, J. (1977). Deceptive words. A study in the contrastive lexicon of Polish and English. In: Papers and studies in contrastive linguistics, 7, 73-84.

Wéry, M. (1996). Aanzet tot een woordenboek van faux amis Frans-Nederlands, Nederlands-Frans. Onuitgegeven licentiaatsverhandeling. Louvain-la-Neuve, Université catholique de Louvain, Afdeling Germaanse filologie.