Neerlandia. Jaargang 101

[p. 21]

Cultuur
Een halve eeuw Komitee voor Frans-Vlaanderen
● Luc Verbeke

Op de 50e Frans-Vlaamse Cultuurdag te Waregem op 28 september jl., die plaatsvond in aanwezigheid van Minister-President Luc Van den Brande, gaf secretaris Luc Verbeke een overzicht betreffende de 50-jarige werking van ‘zijn’ Komitee voor en in Frans-Vlaanderen.

Ik heb mijn beknopt overzicht over een halve eeuw werking ingedeeld in zeven punten (met even beknopte samenvattingen...):

1-	Het ontstaan van de Cultuurdag;
2-	De initiële doelstellingen;
3-	De tijdschriften, gegroeid uit de werking van het KFV;
4-	Tal van andere initiatieven;
5-	De groei van het Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen;
6-	Talrijke publicaties;
7-	Een vraag i.v.m. de toekomst.

I. Het ontstaan van de Cultuurdag

Toen velen, in de naoorlogse repressieperiode, dachten dat het met de Vlaamse Beweging bij ons gedaan was en toen we ook in onze kranten korte berichtjes konden lezen over repressieprocessen in Frans-Vlaanderen, is uitgerekend in Waregem, in 1947 een zoektocht naar contacten met Frans-Vlamingen begonnen. Aan de oorsprong daarvan lag het Waregemse Kunstverbond met een toen opgerichte letterkundige afdeling waarvan André Demedts voorzitter was en ikzelf secretaris. In die literaire kring werd door André Demedts in 1947 het idee van het zoeken van

Luc Verbeke aan het woord
foto: Etiène Deman

betrekkingen met vooral Frans-Vlaamse literatoren en kunstenaars naar voren gebracht. In samenwerking met de plaatselijke afdeling van het Davidsfonds zouden wij dan ook in 1948 de eerste Frans-Vlaamse Cultuurdag organise-

[p. 22]

ren: het kleine plantje waaruit langzamerhand het Komitee voor Frans-Vlaanderen zou groeien en gaandeweg ook de hele naoorlogse werking voor Frans-Vlaanderen.

II. Enkele initiële doelstellingen

De doelstellingen, die op die eerste Cultuurdag in algemene vorm door André Demedts werden geformuleerd, zouden ook gaandeweg meer inhoud krijgen en ook meer en meer concreet worden uitgedrukt. Onder die initiële doelstellingen noem ik: het wekken van belangstelling voor Frans-Vlaanderen in Vlaanderen en Nederland en het smeden van relaties met Frans-Vlamingen. Als middel daartoe stelde André Demedts al in 1947 het oprichten van een tijdschrift voor en ook op de eerste Cultuurdag was dit idee, dankzij de inbreng van Prof. Vital Celen en de Frans-Vlaming Maxime Deswarte, het belangrijkste discussiepunt.

III. Tijdschriften gegroeid uit de werking

Nauwelijks vier jaar later, in 1952, zou het eerste naoorlogse tijdschrift, Notre Flandre, in Frans-Vlaanderen worden opgericht o.l.v. de jonge dokter Jan Klaas en met Ward Corsmit en Lode Hoex als Rijselse kern.

Het werd door ons vanuit Waregem gelanceerd, gepropageerd en financieel gesteund tot in 1964. Toen werd onze taak door de vereniging Zannekin overgenomen tot het tijdschrift verdween in 1969, na de dood van J.M. Gantois, de vooroorlogse leider, die ook de belangrijkste redacteur van Notre Flandre was geweest.

Met Notre Flandre was het volksnationale accent in de beweging voor en in Frans-Vlaanderen heel wat sterker geworden en dat kwam ook tot uiting in de spreekbeurten op de Frans-Vlaamse Cultuurdagen en in een hele reeks tijdschriften die elkaar zouden opvolgen tot op heden toe, meestal uitgegeven door allerlei Frans-Vlaamse verenigingen, die ook allemaal door het KFV werden gesteund. Onder de verenigingen die in Frans-Vlaanderen nu nog werkzaam zijn noem ik: de Michiel de Swaenkring, Menschen lyk Wyder en Yserhouck. Daarnaast zijn de jongste jaren ook de Marnixring ter Isele en het Davidsfonds Frans-Vlaanderen actief. Een afzonderlijke vermelding verdient het meer onafhankelijke maar stabiele Comité Flamand de France, dat al bestaat sinds 1853 en nog altijd z'n Bulletin en z'n Annales uitgeeft. Het organiseerde met ons en andere Frans-Vlaamse verenigingen een kwart eeuw lang de Frans-Vlaamse Cultuurdagen in Ekelsbeke o.l.v. pastoor Georges Decalf.

Als tweede tijdschrift moeten we hier het nu algemeen bekende Ons Erfdeel vermelden. Het is ontstaan als een tijdschrift voor jongeren o.l.v. Jozef Deleu, eind 1956, toen Jozef Deleu voor het eerst werd uitgenodigd op een bestuursbijeenkomst van het toenmalige Comité van de Frans-Vlaamse Cultuurdag, ten huize van André Demedts.

Het heeft onlangs z'n veertigjarig bestaan mogen vieren. Jozef Deleu en z'n medewerkers bouwden het uit tot het hoogstaande cultureel tijdschrift, dat een spiegel wil zijn van de cultuur in het Nederlandse taalgebied en die cultuur ook in het buitenland wil verspreiden. Ons Erfdeel is gaandeweg boven de oorspronkelijke doelstelling uitgegroeid maar i.v.m. Frans-Vlaanderen zijn onder de vele publicaties van de in 1970 opgerichte Stichting vooral het Jaarboek De Franse Nederlanden (sinds 1976) en ook het Franstalige tijdschrift Septentrion (sinds 1972) van groot belang.

Als derde tijdschrift in de rij moeten we hier ons eigen tijdschrift KFV-mededelingen vermelden. Het werd opgericht in 1973 en nam voor een deel de initiële opdracht van Ons Erfdeel over, vooral i.v.m. concrete actie en informatie. Het vervult een propagandistisch culturele taak voor en in Frans-Vlaanderen en heeft een oplage van 6.000 ex. waarvan 2.000 ex. gratis in Frans-Vlaanderen worden verspreid. In het tweede kwarteeuw van het bestaan van het KFV heeft het aan de werking meer uitstraling gegeven en sterk bijgedragen tot verruimde belangstelling en tot meer steun (publicitair en materieel) aan de vele initiatieven voor en in Frans-Vlaanderen.

IV. Talrijke initiatieven

Het bleef niet enkel bij Cultuurdagen in Waregem, Ekelsbeke en ook in Nederland (vanaf 1956 tot 1986 o.l.v. achtereenvolgens de heren Stolte, Paardekooper en Hildebrandt) en ook niet bij de al genoemde tijdschriften, maar in de sfeer van belangstelling die door het KFV werd gewekt, zijn in de loop van die halve eeuw nog tal van andere initiatieven ontstaan, te veel om die allemaal op te noemen. We denken in de eerste plaats aan de meest blijvende tot op heden. Hier moet vooral Flor Barbry's Volkstoneel voor Frans-Vlaanderen in het licht worden gesteld. Het is in 1955 met Vlaams toneel in Frans-Vlaanderen gestart en heeft sindsdien ononderbroken elk jaar 15 tot 20 opvoeringen in Frans-Vlaanderen gegeven. Die werden ook door het KFV gesteund. Ze waren trouwens ontstaan in de lijn van de doelstellingen van het KFV want al tijdens de eerste Cultuurdagen werd in Waregem Nederlands toneel gebracht voor de aanwezige Frans-Vlamingen. Flor

[p. 23]

Van links naar rechts: Dirk Verbeke, burgemeester Guido Carros en minister-president Luc Van den Brande.
foto: Etiène Deman

Barbry's Volkstoneel heeft sterk bijgedragen tot een hogere waardering van de eigen volkstaal en het Vlaamse erfgoed.

In de tweede plaats vermelden we hier de heel belangrijke Frans-Vlaamse Veertiendaagsen die sinds 1975 in Nieuwpoort een hele paasvakantie vullen en een heel net van gevarieerde relaties hebben gelegd met een 20-tal dorpen en steden in Frans-Vlaanderen. We moeten hier hulde brengen aan het enthousiaste Nieuwpoortse stadsbestuur en aan Etienne Desaever, hoofd van de toeristische dienst, als bescheiden maar stabiel organisator.

Nog te vermelden zijn: de Frans-Vlaamse Heemdagen van Bachten de Kupe (sinds 1965 o.l.v. de verdienstelijke Bart Bijnens), de meer en meer succesvolle Voettochten door het Slagveld van de Pene (sinds 1977 o.l.v. de veelzijdige Raf Seys), de verhandelingenwedstrijd voor scholieren van de Orde van Driekoningen, de jeugdcontacten, vieringen, tentoonstellingen en publicaties van de Werkgroep De Nederlanden, de Meivelddagen (o.l.v. Renaat Lecluyse), de werkzaamheden van verenigingen als Zannekin, V.T.B.-V.A.B., Davidsfonds, ANV, de Orde van den Prince, de Marnixring met twee afdelingen in Frans-Vlaanderen, en tenslotte maar heel in het bijzonder Euvo o.l.v. Luc Vranckx met z'n zeer doeltreffende en geslaagde actie voor Vlaamse huis- en hoevenamen in Frans-Vlaanderen en recente initiatieven als het bezoek van Frans-Vlamingen aan het Vlaams Parlement.

V. De groei van het onderwijs Nederlands in Frans-Vlaanderen

Onze belangrijkste initiële doelstelling was ongetwijfeld het op gang brengen van een vorm van Nederlands onderwijs in Frans-Vlaanderen. Ook hierbij mag de naam van Maxime Deswarte niet worden vergeten. Hij onderwees Nederlands sinds 1938 aan de Rijselse katholieke universiteit, als opvolger van René Despicht, die ermee was gestart in 1926. Als enige Frans-Vlaamse leraar Nederlands was hij ook de eerste die na de Cultuurdag van 1948 een poging deed om dit onderwijs uit te breiden. Het zou nog tien jaar duren alvorens vrije cursussen Nederlands onder de auspiciën van het KFV op touw konden worden gezet. Die groeiden gaandeweg aan, sinds 1986 met steun van onze Frans-Vlaamse afdeling KNO-KFV, zodat er nu telkenjare in een 15-tal gemeenten een 500-tal Frans-Vlamingen vrijelijk Nederlands leren. Dit onderwijs gebeurde tot nog toe gratis, op kosten van het KFV, dat dit aankon o.m.

[p. 24]

dankzij de vele steungevers die in de steunlijsten van ons tijdschrift KFV-Medelingen werden vermeld, maar ook dankzij de idealistische inzet van een 25-tal leraren die het moeten doen met een minimale kostenvergoeding van het KFV.

De impact van deze jarenlange propaganda voor het onderwijs van het Nederlands via deze vrije cursussen en ook via de al genoemde drie tijdschriften is merkbaar geweest in de groei van een aantal officiële onderwijsinitiatieven,



vooral vanaf de jaren '70 o.m. dankzij de inspanningen daarvoor van onze toenmalige voorzitter Leo Vanackere en ook van Prof. Walter Thys van de Rijselse rijksuniversiteit. Voorts staat het buiten kijf dat de invloed van de Frans-Vlaamse Cultuurdagen, uitgebreid naar Belle, voor een doorbraak van een aantal officiële initiatieven voor het onderwijs van het Nederlands in het basis- en voortgezet onderwijs, doorslaggevend is geweest. Hiervoor verdienen burgemeester Jean Delobel van Belle (nu ook parlementslid), ere-schepen Camiel Taccoen en schepen Jeroom Steenkiste, onze meest oprechte dank en hulde.

Voor het stimuleren van dit onderwijs heeft het KFV ook nog andere initiatieven genomen. We vermelden: een jaarlijkse bijscholingscursus voor leraren van de vrije cursussen (nu al 11), het uitschrijven van Nederlandse Taalprijsvragen voor Frans-Vlamingen (nu al 32), het organiseren van didactische daguitstapjes voor de deelnemers en hun leraren onder het motto ‘Kennismaking met Vlaanderen’ (nu al 16), enz. Al die gezamenlijke inspanningen hebben uiteindelijk als resultaat gehad dat er in officiële cursussen en vrije cursussen samen toch telkenjare 2500 tot 3000 Frans-Vlamingen Nederlands leren. De motivering daarvoor werd ook versterkt door allerlei werkgroepen in het KFV die sinds 1966 de werking hebben uitgebreid o.m. tot sectoren als economie, familiekunde, geschiedenis, toerisme, media en jeugd.

VI. Talrijke publicaties

Dat de belangstelling voor Frans-Vlaanderen bij ons en zelfs in de Frans-Vlaamse regio nooit voorheen zo groot is geweest als nu bewijzen de tientallen publicaties, de vele honderden artikelen in tijdschriften en kranten sinds de Tweede Wereldoorlog, en evenzeer de even talrijke voordrachtavonden of toeristisch-culturele daguitstapjes naar Frans-Vlaanderen, de aandacht ook in de media voor de hele regio, de toekenning van allerlei prijzen aan actieve Frans-Vlamingen zoals de André Demedtsprijs of de Vital Celenprijs, enz. Dat alles mag aantonen dat in die halve eeuw heel wat ten goede voor Frans-Vlaanderen is veranderd. Het KFV met z'n vrijwillige en onbezoldigde medewerkers, zonder ook maar één vrijgestelde, zal daar toch niet vreemd aan zijn.

De vruchten van die halve eeuw werking kunnen niet verloren gaan.

VII. Een vraag i.v.m. de toekomst

Het KFV heeft nooit geopteerd voor onsterfelijkheid. Al na enkele cultuurdagen zei André Demedts dat ons hoofddoel was overbodig te worden. We hebben dan ook nooit gezocht naar een vaste, blijvende structuur. Onze belangrijkste opdracht bestond erin te inspireren en te stimuleren, buiten en boven alle partijpolitiek om. Na 50 jaar kunnen we ons afvragen: kan deze taak nu worden vervuld door de Frans-Vlamingen zelf en ook door het officiële beleid, nationaal en provinciaal, met allerlei diensten voor externe betrekkingen?

Dat is niet zo zeker maar wat ons hierbij sterk bekommert is de visie waarop de officiële grensoverschrijdende werking en samenwerking is gebouwd. Gaat het enkel om een samenwerking tussen twee traditionele staten (België en Frankrijk) of tussen delen van die staten (bv. West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk) en dus om een samenwerking die o.i. meer staatsbevestigend dan ontgrenzend is? Of zal die samenwerking, zoals die altijd door het KFV werd nagestreefd, heel wat inniger en dieper zijn d.w.z. gesteund op een gemeenschappelijke geschiedenis, een gemeenschappelijk cultureel erfgoed, een bewustzijn van verbondenheid over alle grenzen heen, met het verlangen en de wil om een historisch-gemeenschappelijke taal, die als volkstaal verdween of verdwijnt, weer tot leven te brengen als ‘langue de communion et de communication’ (J.P. Sepieter) naast de officiële Franse taal? Een visie die een onbelemmerde kijk veronderstelt op het hele Vlaanderen en de hele Nederlanden in een Europese en zelfs mondiale context. Als die visie er is of groeit - wat we hopen - zullen we met gerust gemoed de toekomst in durven kijken.