Neerlandia. Jaargang 101

[p. 34]

Conclusies
Geduldig gereedschap
◼ Joep Baartmans-van den Boogaart

Op de eerste plaats, meneer Roëll, ambassadeur van Nederland in Vlaanderen, heel fijn dat u op een zaterdagmiddag hier wilt zijn. Dat geldt uiteraard ook voor de heer Vanholder die de plaats inneemt van minister-president Van den Brande die wegens persoonlijke omstandigheden op een zeer laat moment heeft moeten afzeggen. Erg prettig dat u bereid was om hem te vervangen. En mijn bijzondere welkom geldt ook de heer Hans Kruishoop, met wie wij al vaker vanuit de organisatie een buitengewoon prettig



contact hebben gehad, en die hier is in plaats van staatssecretaris Patijn, die ons tot zijn spijt heeft moeten laten weten andere verplichtingen eerder te zijn aangegaan. Wat ik nu ga doen is moeilijker dan wat ik vanmorgen moest doen, want dat had ik gewoon keurig kunnen voorbereiden. Wat ik nu ga doen, heb ik overigens ook voorbereid maar veel en veel korter. Ik ben degenen die mij de voornaamste conclusies en aanbevelingen vanuit de diverse werkgroepen hebben aangereikt buitengewoon erkentelijk voor de manier waarop ze dat effectief gedaan hebben. Als het nu dus mis gaat, ligt dat niet aan hen.

Toerisme

Ik volg de orde van het programma. U weet dat het eerst gegaan is over toerisme. De betrokkenheid in de werkgroep is heel groot geweest, maar dat heb ik ook van de andere werkgroepen begrepen. Belangrijk is dat men het volstrekt eens was over de knelpunten. Knelpunten leiden uiteraard ook tot klachten. Op de eerste plaats verschillen de structuren en organisaties nogal en dat is lastig voor de samenwerking. Maar er is ook een verschil in cultuur, in de manier waarop projecten gestart worden. Het is aardig om te constateren dat Nederland bijvoorbeeld eerst altijd alles zeer uitvoerig wenst te onderzoeken. De snelheid in de besluitvorming varieert. (U hoort mij in het midden laten wie er vlugger is.) De ontwikkeling laten beginnen bij de besluitvorming is misschien wel de belangrijkste constatering. En dan moet je denken aan grensoverschrijdende fietspaden: dat zijn goede leerscholen en er wordt een concreet programma ontwikkeld om dat te vervolgen. Er moeten gesprekken komen over nadere afstemming. Een heel duidelijk punt waar je echt winst in zou kunnen maken, is natuurlijk een gezamenlijke boekingscentrale. Er is een dringende behoefte om officieel partner te zijn als het gaat om ruimtelijke inrichting. Het zou vanzelf moeten spreken, als er ruimtelijke plannen zijn, dat de sector toerisme officieel partner is. Om die sterke positie in te kunnen nemen zijn er middelen nodig. Maar ook dat zult u in de loop van deze dag nog wel vaker horen. En dan een heel duidelijk idee: het moet toch mogelijk zijn om het Nederlands-Vlaamse gebied samen toeristisch te promoten tijdens het Europees Kampioenschap Voetballen in 2000. Een krachtige aanbeveling...

Grensverkeer

In de werkgroep grensverkeer ging het over twee onderwerpen: openbaar vervoer en grensarbeid.

Wat betreft het openbaar vervoer is de informatie in verband met de tarieven en de reductiemogelijkheden absoluut ontoereikend. De kosten van het grensoverschrijdende openbaar vervoer zijn nog steeds te hoog. Dat wordt veroorzaakt doordat de kosten van verschillende systemen intussen weliswaar zijn opgeheven, maar dat diezelfde kosten nog wel steeds worden doorberekend aan de consument. Dat hoort natuurlijk niet zo en daar moet ook wat aan te doen zijn. Misschien is daar wat aan te verhelpen als de vervoersbedrijven meer georganiseerd zijn, maar gedecentraliseerder opereren. Dan kan men elkaar gemakkelijker vinden, omdat men elkaar in de praktijk ook tegen komt. Er moet uitgegaan worden, en dat is zeer wezenlijk, vanuit het standpunt van de gebruikers en die wensen geen last te hebben van die grens en van die aparte structuur. Grensarbeiders worden nog steeds geconfronteerd met grote problemen, waarbij vooral de Belgen die in Nederland gaan werken het moeten ontgelden. Dit is mede te wijten aan de geringe kennis die er aanwezig is over grensarbeid.

[p. 35]

De aanwezigen zijn het erover eens dat de Benelux Economische Unie een spilfuntie zou moeten vervullen wanneer het erop aan komt om informatie over grensarbeid te verstrekken, en om de beleidsmakers te mobiliseren. Het heeft geen zin om een apart instrument daarvoor in het leven te roepen, wanneer een instantie als de BEU prima geplaatst is om de honneurs waar te nemen.

Welzijn

Ik kom bij de werkgroep welzijn. Dat betekent dat we nu bij een hoofdstuk zijn beland waar tot nu toe eigenlijk nog veel te weinig is gebeurd, en waar het op de eerste plaats ontbreekt aan een heldere definitie-afbakening. Er is zeer sterk gesproken over het aspect welzijn en het aspect zorg. De zorg heeft de neiging overigens om heel nadrukkelijk naar voren te komen. Het is aardig dat in deze groep juist ook de kant van het welzijn zeer nadrukkelijk aan de orde is gesteld. Welzijn mag geen vijfde rad aan de wagen zijn, het gaat vooraf aan zorg en het is zeer wezenlijk. Er moet gekeken worden naar de complementariteit en het moet voor de welzijnsvragers of de zorgvragenden wat op kunnen leveren dat de landen met elkaar samenwerken. Daar moeten we nog veel over praten. Ouderenzorg is zeer omvangrijk en uitermate complex, maar het is niet alleen een zorg, het is een veel breder sociaal-cultureel probleem en daar moet je tijd voor willen maken. Er is hier een grote kloof, een grote discrepantie ontdekt: de overheid trekt zich gaandeweg terug uit deze sector en dat betekent dat er een extra taak komt te liggen bij de vrijwilligers. Een toenemende zorgvraag en een afnemend aanbod, dat is het spanningsveld waarnaar gekeken zal moeten worden. Het is wat gemakkelijk om de gedachte dat de markt dat zelf doet, zo te promoten dat de overheid zich teveel terugtrekt. Als vrijwilligers zaken moeten oppakken die structureel opgepakt behoren te worden door de overheid, dan moet minstens de voorwaarde voor de vrijwilliger geschapen worden. Dat betekent dat men er voorstander van is om een studiedag met het veld te organiseren en dat vooral ook op het gebied van de psycho-geriatrische zorg kleine initiatieven weliswaar bestaan, maar veel meer steun nodig hebben.

Volkscultuur

In de werkgroep volkscultuur is er een zeer geanimeerde discussie geweest, naar ik heb begrepen. Er liggen een paar heldere aanbevelingen voor:. 1. Volkscultuur is cultureel erfgoed en dat heeft met identiteit te maken en dat is maatschappelijk relevanter dan over het algemeen gevonden, en in de praktijk gebracht wordt. Ook financieel moet zo'n beleid vertaald worden. 2. De volkscultuur van Vlaanderen en Nederland is een eenheid in verscheidenheid, en dat maakt nu net samenwerking interessant. 3. Volkscultuur heeft de naam oubollig te zijn: dat hoeft niet zo te zijn, er is absoluut een eigentijdse invulling voor te geven en dat gebeurt ook. Daarin kan de samenwerking alleen maar toenemen wanneer er ook in Vlaanderen een officieel, professioneel landelijk aanspreekpunt is. Dat bestaat wel in Nederland, dat bestaat niet in Vlaanderen.

Universiteit en hoger onderwijs

Er is in deze werkgroep eerst een voorstellingsrondje geweest en er is een toelichting gegeven op het beleid van

[p. 36]

Vlaanderen en Nederland. De bedoeling is overigens bij iedereen natuurlijk optimalisering, kwaliteitsverhoging. Nadruk is gelegd op de culturele dimensie die erbij hoort. Er is een Vlaams-Nederlands aspect en dat maakt de zaak cultureel interessanter. Een waarschuwing die men over het algemeen zou willen geven, is dat optimaliseren vaak betekent dat we gaan zoeken naar uiterste rationalisering, en dat betekent weer een handvatje voor bezuiniging, en dat is wat in deze werkgroep vanmorgen nu net niet gewild wordt. Dat behoort geen automatisme te zijn. Er is gesproken over de feitelijke bestaande samenwerking, de situatie Maastricht-Hasselt, en de Scheldefaculteit, die passen precies in het grenslandenbeleid, maar er is ook een andere samenwerking Nederland-Vlaanderen, tussen Utrecht en Antwerpen, tussen Nijmegen en Leuven, en ook die heeft buitengewoon goede effecten. Een overheid zal dus op die beide categorieën samenwerking moeten letten omdat ze beide hun gunstige gevolgen hebben. Bij de Open Universiteit is geconstateerd dat er een verschuiving plaatsvindt van studentgerichtheid in de richting van vooral innovatie, technologische vernieuwing. Dat is op zich prima, maar het goede moet niet weggegooid worden omdat het betere gewild wordt.

Onderwijs

Er is in de onderwijswerkgroep gesproken over de verschillen in bevoegdheid tussen Vlaamse provincies en Nederlandse provincies. Vlaamse provincies zijn bevoegd gezag voor scholen en de Nederlandse provincies niet. Als je samenwerking zoekt, moet je dat doen in heel concrete actieplannen met prioriteiten, en ik zeg het maar weer, bijbehorende budgetten. Het kan een provinciale taak zijn om informatie te geven over de samenwerking en om die te coördineren en om scholen te mobiliseren om eraan mee te doen. Het gaat om ontmoeting en uitwisseling, maar die moet wel een meerwaarde hebben, een serieuze kennismaking met een andere cultuur. De provincie moet kijken naar complementariteit in voorzieningen en in infrastructuur en het is verstandig om basisprojecten en voortgezetonderwijsprojecten te ondersteunen en vooral om ernaar te kijken of leerlingen uit alle maatschappelijke geledingen op deze manier niet extra een mogelijkheid hebben om kennis te maken met een andere cultuur.

Leefmilieu

In de leefmilieu-werkgroep is het gegaan over het beheer van grensoverschrijdende natuurgebieden. Geconstateerd is dat samenwerking van groot belang is en dat er al heel wat gebeurd is. Er zijn goede voorbeelden van te geven in de particuliere sector, bijvoorbeeld het gemeenschappelijk beheer van Altenbroek in Limburg door Natuurreservaten Vlaanderen enerzijds en Natuurmonumenten Nederland anderzijds. De overheden zullen een kader moeten scheppen voor samenwerking. De Benelux Economische Unie is hier een belangrijke instantie. Voor concrete realisatie is het nodig dat het lokaal niveau er zo dicht mogelijk bij wordt gehaald, dat er met alle betrokkenen wordt samengewerkt: overheden, eigenaren, landbouwers en natuurverenigingen. Men constateert dat er nog een lange weg is af te leggen en dat er aan Vlaamse kant meer geld nodig is voor natuurbeheer en het is opvallend dat dat van Nederlandse kant niet bepleit wordt. Dat mag niet tegen hen gebruikt worden!

Media

De media-werkgroep heeft een geweldig stel hele concrete aanbevelingen. 1. De omroepwetgeving in Nederland en in Vlaanderen moeten op elkaar afgestemd worden. 2. Grensoverschrijdende televisie moet mogelijk worden. 3. Er moeten concrete samenwerkingsverbanden gestimuleerd worden via punctuele amenderingen van het Vlaamse decreet. 4. Er moeten programma's uitgewisseld worden die nu al gemaakt zijn. 5. Er moeten ook samen programma's gemaakt worden, andere dan puur commerciële. 6. De samenwerking tussen de BRT en de NOS zou intensiever moeten zijn. 7. De samenwerking van Nederland en Vlaanderen bij een commerciële omroep lijkt zeer de moei-

[p. 37]

te waard. 8. De werkgroep media gaat dit persoonlijk aansturen.

En dan de inventaris

Meneer de ambassadeur, meneer Vanholder en meneer Kruishoop, vanmorgen ben ik geëindigd met te zeggen: Al die mooie beloften, dat mag niet het motto worden van deze dag, er moet wat concreters gedaan worden. Dat was een citaat uit een bundel van Rutger Kopland, zelfs de titel van een bundeltje. Vandaag had ik toevallig een ander bundeltje van Kopland bij mij voor mijn terugreis, en dat heet Geduldig gereedschap: ook heel bruikbaar, denk ik, en ik denk eigenlijk nog veel mooier. Geduldig gereedschap, dat slaat bij Kopland op de fotograaf, op de geduldige zoeker en sluiter. Wij maken hier vandaag een momentopname en die willen wij aan anderen laten zien. Zo zijn wij bij elkaar geweest, dat gebeurde er, zo willen we er een gevolg aan geven. Geduldig gereedschap, zoals wij hier zitten, zijn wij werktuigen, net het tegenovergestelde van werkschuw tuig dus, instrumenten voor de samenwerking zijn we. Ook papier is overigens geduldig, zelfs een verdragstekst, maar papier werkt niet. Wij hebben geduld, maar wij hebben ook intussen allang vorm gegeven aan heel veel zaken. Sommigen hebben dat gedaan tegen betaling. Dat zijn er ongelofelijk weinig in dit gezelschap, en anderen doen het gewoon door er gratis voor te werken, gratis, en niet voor niets, want er ligt nu een inventaris.

U begrijpt dat ik op dit moment een overgang aan het maken ben naar het aanbieden van de inventaris die wij hebben gemaakt. Die wordt u aangeboden, en ik kom even terug op wat ik daar vanmorgen over gezegd heb, omdat u er alle drie vanmorgen niet was. De anderen willen mij dat wel vergeven.

Een aantal jaren geleden is er een inventaris gemaakt voor het ANC-congres. Het ANC bestaat nog, maar is nu geïntegreerd binnen het ANV. Dat was voor het congres in het provinciehuis van Den Bosch. Er is nu zeer hard gewerkt aan actualisering en completering, aan een nieuwe inventaris die voor iedereen een handig naslagwerk moet worden. Dat is gebeurd door ANV- en Benego-medewerkers en door bestuurders. Het gaat om een opsomming van projecten en om structuren. Er is dus vooral te zien wat er al gebeurt, maar het laat natuurlijk ook zien waar er nog leemten zijn. Die zijn niet expliciet geformuleerd. Als u dat nog wilt, dan moet u ons daar gewoon middelen voor geven, dan doen we dat ook.

Waarom, heb ik vanmorgen heel kritisch gevraagd, waarom is dit niet een initiatief van de overheid zelf? U zult toch willen weten wat er allemaal al gebeurd is als u uw



beleid gaat ontwikkelen. Ik vind dat een terechte vraag, maar wij hebben niet op u gewacht. Dit is dus een particulier initiatief in de goede oorspronkelijke zin van het woord. Maar het is wel volkomen terecht, vinden wij, dat zulke kleine organisaties die dichtbij de praktijk staan van de samenwerking, die zelf feitelijk de samenwerking zijn, om financiële steun hebben gevraagd voor deze onderneming. Uit Vlaanderen is die overigens ook voluit toegezegd. Zo'n algemeen nuttige zaak gaat de capaciteit van een klein bureau, waar ook het dagelijkse werk moest doorgaan, uiteraard te boven. In die termen heb ik het vanmorgen gezegd en het leek mij nuttig dat nu ook nog maar eens even te doen.

De inventaris is onderverdeeld per beleidsmaterie en zal vanaf nu worden bijgehouden en op een goed moment opnieuw worden uitgegeven. Het is mij een groot plezier dat ik u een exemplaar mag aanbieden. De ambassadeur krijgt er uiteraard straks ook een maar nu gaat het even om de twee officiële vertegenwoordigers van de ministerpresident en van de staatssecretaris van Buitenlandse Zaken en u ga ik mijn eigen exemplaar geven, meneer Roëll. Na afloop van die overhandiging zal nog even het woord gevoerd worden van de zijde van degenen die de inventaris aangereikt hebben gekregen en daarna, want ik wil daarna niet nog een keer hier hoeven staan, is er een borrel en zal er voor de perslui nog gelegenheid zijn om met de mensen die ze nog willen zien te spreken.