Neerlandia. Jaargang 101

[p. 17]

Kunst
De kunst van het verzamelen
◼ Ina Verrept

De tentoonstelling De kunst van het verzamelen sloot op 25 mei 1997 haar deuren. Ter gelegenheid van het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie werd in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten gedurende drie maanden een selectie getoond uit de collecties van een aantal Nederlandse musea voor moderne kunst. Het Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, het Haags Gemeentemuseum, het Kröller-Müller Museum in Otterlo, het Stedelijk Museum Amsterdam en het Van Abbemuseum in Eindhoven waren de belangrijkste bruikleengevers voor deze expositie.

Piet de Jonge (Museum Boijmans Van Beuningen) en Hans Janssen (Haags Gemeentemuseum) stelden de tentoonstelling samen. Hun opzet was niet chronologisch, maar gebaseerd op overeenkomsten en verschillen tussen de afzonderlijke kunstwerken. In elk van de zalen stond het werk van een Nederlander centraal. Dat werd geconfronteerd met schilderijen en sculpturen van buitenlandse kunstenaars. Soms leidde die confrontatie tot traditionele, haast klassieke combinaties. Rond zes schilderijen van Piet Mondriaan werden b.v. werken samengebracht van Pablo Picasso, Georges Braque, Fernand Léger en Juan Gris. In andere zalen werd met contrasten gespeeld. In de eerste zaal van de tentoonstelling, met onder andere werk van Stanley Brouwn en Lawrence Weiner, werd een kleine, ongenaakbare sculptuur van Constantin Brancusi (De oorsprong van de wereld, 1924) nadrukkelijk tegenover een monumentale, voor het publiek toegankelijke Dubbele stalen kooi (1974) van Bruce Nauman geplaatst. Tussen deze werken ligt een wereld van verschil. De makers ervan worden echter allebei beschouwd als gevestigde waarden binnen de kunstgeschiedenis van de 20e eeuw. Dat geldt trouwens voor het overgrote deel van de kunstenaars op de

Een hongerig gevoel, Asger Jorn

René Daniëls

expositie; De kunst van het verzamelen behoort duidelijk niet tot het soort tentoonstellingen dat een lans wil breken voor de hedendaagse kunst. Er was heel weinig écht recent werk te zien in het Paleis voor Schone Kunsten, en ook in hun keuze voor hoofdzakelijk sculpturen en schilderijen waren de samenstellers weinig avontuurlijk. Video's en installaties ontbraken op de tentoonstelling. Piet de Jonge en Hans Janssen selecteerden hoofdzakelijk ‘klassieke’ moderne kunst.

Dat bood hen de kans heel regelmatig te verwijzen naar de geschiedenis van het verzamelen in de Nederlandse musea voor Moderne Kunst. De meeste van deze musea begonnen kort na de Tweede Wereldoorlog met het systematisch aankopen

[p. 18]

Compositie met gele lijnen, Piet Mondriaan

van internationale eigentijdse kunst. Dank zij de gedrevenheid van een aantal museumdirecteuren en hun goede contacten met vooroorlogse verzamelaars wist men op betrekkelijk korte tijd de zogenaamde Collectie Nederland uit te bouwen. Deze collectie is verdeeld over verschillende musea, die samen een beeld geven van bijna alle belangrijke stromingen in de moderne kunst.

Hulde aan de verzamelaars

Men kon De kunst van het verzamelen in zekere zin opvatten als een hulde aan het werk van een aantal Nederlandse museumdirecteuren. Heel wat aandacht ging b.v. naar de

De oorsprong van de wereld, Brancusi

verwezenlijkingen van Willem Sandberg, die van 1945 tot 1962 de leiding had in het Stedelijk in Amsterdam. Hij organiseerde o.m. een legendarische Cobra-tentoonstelling (1949) die de basis legde voor de bijzondere verzameling met werk van mensen als Karel Appel, Asper Jorn, Constant en Corneille in het Stedelijk. Het werk van Cobra werd op de tentoonstelling op overtuigende wijze gecombineerd met schilderijen van Pablo Picasso en Jean Dubuffet. Van Karel Appel werd trouwens een aantal schitterende sculpturen uit de reserves gehaald, werk dat het publiek maar zelden te zien krijgt dus.

Ook twee werken van Kasimir Malevitch herinneren aan het beleid van Willem Sandberg: in de jaren vijftig kocht hij voor het Stedelijk 28 schilderijen die Malevitch na een tentoonstelling had achtergelaten in Berlijn. Dank zij Sandberg beschikt het Stedelijk nu over één van de mooiste Malevitch-collecties ter wereld. Het vooruitstrevende, internationale verzamelbeleid dat deze man voerde, is exemplarisch voor dat van zijn collega's en opvolgers, ook in andere musea dan het Stedelijk.

De kunst van het verzamelen was geen vernieuwende tentoonstelling. Hier en daar valt zeker ook iets aan te merken op de combinatie van bepaalde kunstwerken (James Ensor hing een beetje verloren tussen werk van Daan Van Golden, Yves Klein en Martial Raysse). De samenstellers slaagden er wel in een indrukwekkend en overtuigend beeld te scheppen van de Collectie Nederland. De uitzonderlijke positie van de Nederlandse musea -zeker in vergelijking met de Belgische situatie- werd overduidelijk. Jammer dat het publiek zo moeilijk de weg vond naar deze mooie tentoonstelling.