Neerlandia. Jaargang 101

[p. 8]

Brussel
Een Vlaams-Nederlands huis in Brussel: een fata morgana van papier?
◼ Guido Logie

Minister Anne Van Asbroeck overhandigt Paul De Ridder de ANV-Visserneerlandiaprijs, foto: Dann

In het kader van ‘Oranjebloesems’, de Vlaams-Nederlandse veertiendaagse (15-30 april 1997) in Brussel, vond in het idyllisch gelegen Rood Klooster in Oudergem, aan de rand van het Zoniënwoud, een debatavond plaats over de wenselijkheid van een Vlaams-Nederlands huis in Brussel.

[p. 9]

De samenstelling van het deelnemersveld was erg onevenwichtig. Een dame uit het Noorden, Hedy d'Ancona, Europees parlementslid en vice-voorzitter van de fractie van de Europese sociaal-democraten, trad in de ring tegen drie heren uit het Zuiden. Hun namen: Herman Suykerbuyk, ondervoorzitter van het Vlaams parlement; Michiel Vandenbussche, Vlaams volksvertegenwoordiger en SP-fractievoorzitter in de Brusselse Hoofdstedelijke Raad; en Walter Moens, waarnemend directeur Cultuur van de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Een rondje bekvechten werd het niet. Integendeel. Moderator Jef Lambrecht, BRTN-journalist, stuurde de meningen vaardig in de richting van een algemene consensus over het doel én de plaats van zo'n Vlaams-Nederlands huis. Hij overgoot het debat met een flinke dosis ironie, even zacht als zijn mooie radiostem. Hij constateerde dat de Heilige Geest waarlijk over het Rood Klooster was neergedaald en de geesten van de aanwezige stervelingen behoorlijk had verlicht.

De Louis Paul Boonkring, die aan ‘vormingswerk doet in de sociaal-culturele sector’, organiseerde de avond, in samenwerking met Soproko-Oudergem. Na afloop reikte Anne van Asbroeck, Vlaams minister voor Brusselse aangelegenheden en Gelijke Kansenbeleid, een ANV-Visserneerlandiaprijs uit aan dr. Paul De Ridder voor zijn jarenlange onverdroten inzet voor het Nederlandstalige karakter van Brussel en voor het behoud en de restauratie van zijn kunstpatrimonium.

Niet eenzijdig op taal

De moderator viel met de deur in huis. Komt zo'n Vlaams-Nederlands huis in Brussel er ooit echt, of is het slechts een fata morgana opgetrokken uit papier? Hedy d'Ancona, op wie nogal wat Vlamingen ooit zeer gebelgd waren omdat ze als minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur liever naar Parijs trok dan op een ANC-congres het woord te voeren en zich dan maar liet vertegenwoordigen door een ambtenaar die een verhaal voorlas over twee verschillende culturen in Noord en Zuid, mocht de spits afbijten. Ze bekende onomwonden dat haar hart niet vlugger ging kloppen bij de gedachte aan zo'n huis. Ze meende dat men daar in Nederland al nooit zo positief tegenover stond, en dat de behoefte aan Vlaamse kant veel groter was en is. Is het niet opvallend dat de Nederlandse kabinetsnota van maart jongstleden over het internationale cultuurbeleid met geen woord rept over een bijzondere band van Nederland met Vlaanderen? Ze constateerde dat er desalniettemin op het vlak van de samenwerking heel veel gebeurt en dat daar in de Neder-

[p. 10]

landse media uitgebreid over bericht wordt. Als dat Vlaams-Nederlandse huis er al komt, dan mag het volgens haar zeker niet eenzijdig op taal gericht zijn. Het moet een levendig centraal punt zijn waar de Nederlandse cultuur in haar vele facetten aan bod komt. Ze gebruikte het beeld van een spin in zijn web.

Herman Suykerbuyk plaatste een en ander in een ‘historisch perspectief’. In juni 1978 herinnerde hij het parlement aan het besluit van de Belgisch-Nederlandse ministerconferentie van 4 februari 1974 om in Amsterdam en Brussel een Nederlands huis op te richten. In de jaren tachtig deed men zeer euforisch over culturele huizen. Het Vlaams cultureel centrum De Brakke Grond - in de activiteitengids ‘Oranjebloesems’ een ‘evenementenhal’ (sic) genoemd - werd in 1981 in Amsterdam geopend. Toenmalig cultuurminister Karel Poma droomde eveneens van een cultureel huis in het Franse Rijsel. De volgende jaren daalde het enthousiasme langzamerhand. Er waren andere (budgettaire) zaken aan de orde. ‘Maar nu is het de hoogste tijd om te beslissen wat we gaan doen,’ aldus Suykerbuyk.

Voor Michiel Vandenbussche is het gewoon vanzelfsprekend dat de Nederlandse cultuur naast alle andere culturen aanwezig wil zijn in Brussel. ‘Wij hebben geen enkele plek waar het Nederlands naar de Europese instellingen toe verdedigd wordt,’ zei hij. Enerzijds is het belangrijk voor het Nederlands op te komen binnen de Europese Unie. Anderzijds is het voor de Vlamingen in Brussel noodzakelijk dat het Nederlands er aanwezig blijft. Brussel is immers de hoofdstad van Vlaanderen. ‘Welke andere Europese stad zou het aanvaarden dat de eigen taal niet gebruikt wordt om in internationale gebouwen de zalen aan te duiden?’, vroeg Vandenbussche zich af. Wat ruggensteun vanuit Nederland voor dit alles zou bijzonder welkom zijn.

Ook voor Walter Moens is de politieke besluitvorming nu noodzakelijk, maar er ontbreekt nog steeds een evenwichtig en goed samengesteld dossier. De positie van onze taal in Europa staat voorop. Het Nederlands moet verdedigd worden én tegen de francofonie én in de Europese Gemeenschap.

Hedy d'Ancona beaamde dat er in Nederland voor het verdedigen van het Nederlands in Europa minder belangstelling bestaat. Toch kunnen welbepaalde omstandigheden een grotere alertheid in het Noorden teweeg brengen. Ze verwees naar het plan van minister van onderwijs Jo Ritzen om aan de Nederlandse universiteiten het Engels als doceertaal in te voeren. ‘Toen brak de hel los.’ Men vindt in Nederland wel dat iedereen in het Europees Parlement vanuit democratisch standpunt zijn eigen taal moet kunnen spreken. ‘Maar voor een huis als hier beschreven, is er in Nederland geen hand op elkaar te krijgen,’ aldus de gewezen minister van WVC. Suykerbuyk oordeelde dat Moens gelijk heeft. ‘Wij Vlamingen en wij Nederlanders hebben in Europa een gemeenschappelijk belang te verdedigen, uitgaande van culturele verwantschap en van één taal. We moeten dat huis gebruiken om ons naar Europa toe te profileren. De politieke wil om het hele project te realiseren is na 24 jaar nog niet in voldoende mate aanwezig. Er is wel een beweging gaande die ons nader tot elkaar brengt.’

Zo moeilijk?

Vandenbussche voelde zich bij de hele discussie wat ongemakkelijk. ‘Het gaat om iets heel kleins, iets van een paar miljoen frank. Een knooppunt waar informatie te verkrijgen valt over wat we te bieden hebben, en van waaruit het Nederlands in Europa verdedigd wordt. Een centrum in de hoofdstad van Vlaanderen, in de hoofdstad van Europa. Een informatiebalie, een paar vergaderzalen, een documentatiecentrum, een ruimte waar men een pilsje kan drinken... Is dat nu zo moeilijk?’ Hij zei verder ‘razend kwaad’ te zijn op de Vlaamse regering die een unanieme resolutie van het parlement over de oprichting van een Vlaams-Nederlands huis achteloos naast zich neerlegt.

Suykerbuyk deelde de wrevel van Vandenbussche. ‘De behandeling van het dossier sleept veel te lang aan,’ zei hij. ‘Het is de bedoeling om vanuit het parlement druk uit te oefenen op de regering. Maar iets verbaast me. De regering praat ons alle mogelijke vormen van samenwerking aan, maar als het om iets concreets gaat, is het antwoord niet ja en niet nee, maar iets daartussen in... Een Vlaams-Nederlands huis heeft niets met grootheidswaanzin te maken. We hebben geen cultuurpaleis voor ogen.’

Moens stelde de zaak heel concreet voor. ‘Ten eerste gaat het om de ondersteuning en de bevordering van het Nederlands, zowel lokaal als Europees. Er kan aan taaldienstverlening aan anderstaligen worden gedaan, er kunnen acties ondernomen worden om het Nederlands te versterken, enzovoort. Ten tweede coördineert men op die plek alle initiatieven om de culturele samenwerking hechter te maken. Zo'n huis is dan het gezicht van de Nederlandse cultuurgemeenschap. En waarom zou dat huis ook niet als een soort literaire salon fungeren? In het centrum van Brussel is er geen enkele Nederlandstalige kwaliteitsboekhandel te vinden.’

Moens opperde een pand op de hoek van de Leopoldstraat, de Koninginnestraat en de Schildknaapstraat te verwerven. Naast de Munt, naast de hoofdstedelijke bibliotheek en binnenkort naast het centrale bureau van Brussel Culturele Hoofdstad 2000.

‘Nou, het klinkt heel gezellig,’ repliceerde d'Ancona.

‘Geen groot en log instituut, maar een klein en flexibel

[p. 11]

praktijkbureau. En een literaire salon. Ik ben om te krijgen. Maar het kost natuurlijk geld. We moeten gebruik maken van de activiteiten van de Taalunie.’

‘We moeten dit op een ernstige manier onderzoeken,’ voegde Suykerbuyk eraan toe. ‘Van zo'n huis moet iets afstralen op de omgeving. Brussel is zeker belangrijker dan Den Haag. Misschien moet het secretariaat van het verdrag tussen Vlaanderen en Nederland er ook bij komen. We moeten inderdaad vertrekken van de dingen die reeds bestaan.’

Het draagvlak

‘Is het vermetel nu te vragen wanneer het Vlaams-Nederlands huis open gaat?’ vroeg moderator Lambrecht. ‘Ik ga morgen op de genoemde plek kijken,’ lachte Hedy d'Ancona. ‘Ik heb net gehoord dat er niets gebeurt ondanks het feit dat het parlement het unaniem eens is over zo'n huis. Wat we moeten doen, is een draagvlak creëren. Dan moeten de politici wel luisteren. We moeten aansluiting zoeken bij de bestaande initiatieven waar al geld in zit. Ook de apathie van het kunstenveld moet worden doorbroken.’

Michiel Vandenbussche deed vervolgens een plechtige belofte. ‘Als er volgend jaar geen belangrijke stap gezet wordt, zal ik er nooit meer over praten!’ Hij bood meteen alle aanwezigen de kans om hun steun te betuigen aan een actie om ‘de Vlaamse en de Nederlandse regering ertoe aan te zetten in 1998 met een concrete verwezenlijking voor de dag te komen’. Zodoende begon hij aan het genereren van een maatschappelijk draagvlak.

Dit was voor Jef Lambrecht het gepaste moment om het gesprek af te ronden. ‘Ik heb nog nooit zo'n debat meegemaakt,’ zei hij. ‘Politiek kan nog mooi zijn. Dat jarenlange geduld is niet voor niets geweest. In dit klooster is het wonder geschied. Hier werd vanavond geschiedenis geschreven. In elk geval zijn de uiteenlopende standpunten ten zeerste naar elkaar toegegroeid.’

Brussel, hoofd en hart

Na de pauze hield Vic Anciaux, staatssecretaris van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, de laudatio voor zijn gewezen kabinetsmedewerker dr. Paul De Ridder. Hij zei dat De Ridder ‘zich nooit heeft teruggetrokken in de hermetische beslotenheid van zijn studeerkamer maar integendeel veel mensen deelachtig heeft gemaakt aan zijn passie voor geschiedenis, en, vooral, zijn engagement voor Brussel.’ Anciaux legde sterk de nadruk op het feit dat De Ridder de eerste Nederlandstalige historicus is die een beknopte en overzichtelijke geschiedenis van Brussel schreef. Het boek Brussel: geschiedenis van een Brabantse stad is nu - o.a. dank zij het geld van de Visserneerlandiaprijs - in zeven talen beschikbaar: naast het Nederlands, in het Frans, Engels, Duits, Spaans, Italiaans en Russisch.

v.l.n.r.V. Anciaux, A. van Asbroeck, P. de Ridder, R. Nauwelaerts en A. de Beul

Na de uitreiking van de Visserneerlandiaprijs door minister Anne Van Asbroeck sprak Paul De Ridder een dankwoord uit. Het werd een gepassioneerde oproep aan de hele Nederlandse gemeenschap om Brussel niet op te geven, maar integendeel ten aanzien van deze historisch Nederlandse, nu multiculturele stad een ‘doordachte en positieve politiek te voeren’. ‘Brussel is voor de Nederlandse cultuur wat Jeruzalem is voor het jodendom. Deze stad is niet alleen het historische hart maar ook het hoofd van de Nederlanden. Wee het lichaam dat geen hoofd en geen hart meer heeft!’ aldus de laureaat.

De Nederlandstaligen moeten in Brussel blijven wonen en de stad meebesturen. Ze moeten vooral een sociaal beleid voeren, uiteraard ook naar anderstaligen en migranten toe. ‘Het contact met de plurinationale grootstad belet immers dat sommigen zich zouden nestelen in de zelfgenoegzaamheid van het (o zo knusse!) “Vlaamse Vlaanderen”. De vreedzame confrontatie met anderstaligen vormt inderdaad de beste stimulans om onze eigen Nederlandse identiteit te verdedigen en te cultiveren,’ stelde De Ridder.

-	Meer informatie over de actie van Michiel Vandenbussche voor een Vlaams- Nederlands huis in Brussel: Louis Paul Boonkring, Nieuwelaan 60, 1040 Brussel.
-	Wie belangstelling heeft voor een bezoek aan de kathedraal van St.-Michiel en St.- Goedele en/of voor een wandeling in het historische hart van Brussel met Paul De Ridder als gids, kan terecht bij de Vereniging voor Brusselse Geschiedenis, St.-Kristoffelstraat 12, 1000 Brussel. Tel. [phone]; fax: [phone] (B).