Neerlandia. Jaargang 101

[p. 29]

Muziek
Nederhop taal van de straat
◼ Michèl Hulsink

‘Geen jaloerse taal / geen platvloerse taal / geen ouwehoerstaal / ook geen boerse taal / 't is een stoere taal / niet je broers taal / maar je moerstaal’ (‘Je Moerstaal’ / Osdorp Posse).

Def P, tekstschrijver en rapper van de Osdorp Posse, geeft in ‘Je Moerstaal’ aan waar het in de Nederlandstalige rap om draait: taal van de straat, zoals die gebezigd wordt in de grauwe buitenwijken van de randstad. Hij rapt voor ‘Nederlandse en Surinaamse hardcore hip-hopfanaten die hun eigen slang praten van de Amsterdamse straten’ (‘Hard met m'n Hart’ / Osdorp Posse).

Def P is het boegbeeld van de Nederlandstalige rap. Sinds de Osdorp Posse in 1992 debuteerde met de cd ‘Osdorp Leeft’ is in zijn kielzog een ware hausse aan Nederlandstalige ‘posses’ of ‘crews’ ontstaan, waardoor inmiddels gesproken kan worden van een nieuwe muziekstroming: de Nederhop. Nederhoppers rappen over gescheiden ouders, psychopaten en vechtpartijen op straat. Ze gebruiken zelfbedachte woorden, letterlijke vertalingen van Amerikaanse ‘slang’ (taal van de straat) en worden zelden gehinderd door de regels van politieke correctheid. Aanvankelijk imiteerden Nederhoppers hun Amerikaanse voorbeelden, tegenwoordig putten zij steeds meer uit persoonlijke ervaringen.

Drive-by's, moord en verkrachting

Hip-hop ontleent haar bestaansrecht aan de realiteit. Rap is ontstaan in de verpauperde Amerikaanse stadswijken.

Osdorp Posse (Djax Records, foto: Stefan Schipper)

Over de harde ‘beats’ van de rhythm-box en niet gehinderd door enige vorm van melodie wordt in een hoog tempo verhaald over het leven in de zwarte getto's aan de onderkant van de maatschappij. In de afgelopen vijftien jaar is hip-hop uitgegroeid tot één van de succesvolste en invloedrijkste stromingen in de hedendaagse popmuziek. De ‘gangsta rap’ uit de getto's van Los Angeles, waar het recht van de sterkste geldt, is de meest omstreden hip-hop-variant. De gewelddadige ‘rhymes’ van Tupac Shakur, Ice T en Snoop Doggy Dogg over bende-oorlogen, moordpartijen

[p. 30]

Spookrijders (Djax Records, foto: Stefan Schipper)

en seksueel geweld spreken een ongekend breed publiek aan. Logisch, menen de gangsta-rappers, geweld en onverschilligheid zijn voor de zwarte bevolking van de Verenigde Staten immers een onderdeel van het dagelijkse leven.

Hip-hop is geen exclusief Amerikaanse stroming meer. Tegenwoordig wordt er overal in de wereld gerapt. De Nederlandse hardcore (‘gedreven’) rap-scene heeft zich de afgelopen tien jaar gestaag ontwikkeld. Rapte men aanvankelijk uitsluitend in het Engels, tegenwoordig moet je het haast wel in het Nederlands doen om een woordje mee te ‘rappen’. Van Heerhugowaard tot Deventer, van Groningen tot Eindhoven. In heel Nederland ‘rijmen’ (letterlijke vertaling van ‘rhymes’) rappers in hun moerstaal. Maar waarover wordt er gerapt? De grauwe buitenwijken van Amsterdam hebben weliswaar dringend een opknapbeurt nodig en de vooruitzichten voor jongeren die in achterstandwijken opgroeien, zijn nu ook niet bepaald florissant te noemen, maar bende-oorlogen, ‘drive-by's’, moorden en verkrachtingen? Gelukkig maakt dit in ons kikkerlandje (nog) geen deel uit van het straatbeeld.

Een ‘oveetje’ zetten

De eerste generatie Nederlandstalige rappers waren een nauwkeurige kopie van hun Amerikaanse voorgangers. Zij kleedden en uitten zich als ‘tough guys’ (‘ruige gasten’) uit Watts of The Bronx. Amerikaanse ‘slang’ werd vaak letterlijk vertaald in het Nederlands. ‘Bitch’ werd ‘snol’, ‘homie’ werd ‘gabber’. Ze probeerden elkaar, net als de Amerikaanse rappers, de loef af te steken met stoere taal: hard moest altijd harder, bloed moest altijd bloediger.

Snoevers, opscheppers en praatjesmakers. De Osdorp Posse maakte een paar jaar geleden een parodie op de gangsta-rap met het nummer ‘Moordenaars’, dat indertijd het nodige stof deed opwaaien. Het nummer ontaardt in een bloedbad als de ‘ik’-persoon geen geld heeft voor een tramkaartje en een pistool tevoorschijn haalt: ‘men vindt mij een beetje raar / ik ben gewoon een moordenaar...’. Harde, agressieve teksten: uit de klei getrokken polderjongens die indruk proberen te maken door gangstertje te spelen. Lopen in ‘Moordenaars’ fictie en werkelijkheid nog door elkaar, in het nummer ‘O.V.’ (slang voor overval) van de rap-groep West-Klan wordt wel degelijk uit eigen ervaring geput:

‘... einde van de week / weet niet wat ik moet doen / kan niet gezellig uit / want ik heb geen poen / ga naar mijn gabbers toe en neem ze mee / we rijden weg uit west en zetten een o.v...’ (‘O.V.’ / West Klan).

Braun van de West Klan: ‘Als zwarte jongens konden we moeilijk de discotheken in komen. Tja, je wilt toch ergens je vertier zoeken. Dan kwam je al snel in aanraking met jongens die net ergens een containertje met Nike-schoenen of trainingspakken hadden gekraakt. Er werd altijd van alles geraamd, niet dat het ook altijd werd uitgevoerd... maar het is wel iets waar iedereen op de straat zich mee bezighoudt.’ Enige mate van stoerdoenerij is hier niet vreemd aan, maar tegelijkertijd wordt ook de functie aangeboord die Nederlandstalige rap in toenemende mate vervult: het recht voor de raap aansnijden van controversiële thema's die vaak liever vermeden worden.

Gezond verstand

Def P van de Osdorp Posse heeft zich inmiddels gedistantieerd van het imago van jeugdige delinquenten. Voor de duidelijkheid: de Osdorp Posse is nog steeds fel gekant tegen de commerciële rap, skinheads, racisme en zeurderige feministen. Maar het letterlijk vertalen van de aanstootgevende en seksistische teksten van Amerikaanse gangstarappers hebben ze inmiddels achter zich gelaten. Def P zoekt het tegenwoordig dichter bij huis, zonder overigens aan agressiviteit in te boeten. Zijn teksten zijn nog steeds scherp, maar hij rapt ook over het perspectief van gewone

[p. 31]

jongeren, racisme, alcoholisme, eenzaamheid en zelfrespect.

Het nummer ‘Zelfrespect’ van de cd ‘Afslag Osdorp’ leverde hem veel brieven en telefoontjes op van jongeren die zichzelf hierin herkenden. Het prijsnummer van hun laatste cd ‘Geendagsvlieg’ ligt in het verlengde hiervan: ‘Onkwetsbaarheid is eenzaamheid’, een bewogen duet met Hennie Vrienten van Doe Maar. Def P is ouder en wijzer geworden en komt steeds subtieler uit de hoek. ‘Toen ik begon, was ik een opgefokt en gefrustreerd mannetje dat op alles liep te schelden. Al mijn frustraties gooide ik in de muziek, maar ik kreeg weinig terug van het publiek. Nu dus wel’. Gebleven is echter zijn uitgesproken ‘no-nons-ense’-houding, die nog steeds een verfrissende en relativerende werking heeft. Def P noemt zichzelf dan ook een ‘gezond verstand rapper’ die er in slaagt taboes te doorbreken en deze tegelijkertijd op een buitengewoon aanstekelijke en oorspronkelijke manier weet te verwoorden.

Hollandse Kleidouwers

De Osdorp Posse vervult nog steeds een voortrekkersrol in de Nederlandstalige rapmuziek. Probeerden hun navolgers aanvankelijk elkaar de loef af te steken in vulgair en

White Wolf (Djax Records, foto: Stefon Schipper)

seksistisch taalgebruik, tegenwoordig rappen zij over wat er gebeurt in hun eigen omgeving. Nederlandstalige rapgroepen zijn inmiddels uitgekeken op simpele ‘ego-raps’. We horen niet steeds meer dezelfde opschepperige teksten met hetzelfde refrein: ‘ik ben de beste’. Samp B van rapgroep White Wolf uit Heerhugowaard noemt zijn raps ‘opinie-raps’. Hij rapt over zaken waar hij zich dagelijks aan ergert, zoals de kleinburgerlijkheid van een dorp als Heerhugowaard:

‘Pottekijker in godsnaam geef mij een break / dat gegluur naar elkaar is een klerestreek / wat je buurvrouw eet / wat je kennis koopt / dat vriendje van Margreet / weet je hoe die loopt / Bullshit pure angst om je eigen gedrag / doodsbang dat je buur je in je nachthemd zag...’ (‘Gluren’ / White Wolf).

Vanzelfsprekend rapt Samp B in het Nederlands: ‘Ik ben nou eenmaal een gewone Hollandse kleidouwer met mijn

[p. 32]

Djax (Djax Records)

beide benen op de grond.’ Door in het Nederlands te rappen over herkenbare onderwerpen wordt iets ‘eigens’ toegevoegd aan de rapmuziek. De Nederhop is hard op weg een volwassen muziekstroming te worden met een geheel eigen identiteit. Braun van West-Klan: ‘We hebben geen boodschap aan Amerikaanse voorbeelden. Wij weten goed dat het in Nederland heel anders is. Onze teksten, dat is de taal die jongens van de straat begrijpen. Zij zijn ons publiek: jongens uit de coffeeshops, uit de snackbar.’

Gevoelsonderwerpen

Het onafhankelijke platenlabel Djax uit Eindhoven heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de Nederlandstalige rapmuziek. Tegenwoordig brengt Djax bijna elke maand een Nederhop-cd uit. De stand van zaken in de Nederhop wordt regelmatig bijgehouden door het uitbrengen van ‘De Posse’, een serie verzamel-cd's van Nederlandstalige rap-groepen, zoals Klaas Vaak, Ouderkerk Kaffers en de Doopse Rijms. Deze verzamelaars geven een goed beeld van de ontwikkeling die de Nederhop heeft doorgemaakt. Saskia Slegers van Djax: ‘De Nederhop is volwassener geworden. De thema's variëren van pesten op school tot drugs en drankmisbruik. De “kids” kunnen daar nog veel van leren.’

Hoewel de teksten nog steeds hard en agressief zijn, worden er steeds meer ‘gevoelsonderwerpen’ aangeboord. Eenzaamheid, zelfmoord, verslaving. Pijnlijke ervaringen waar veel jongeren zich voor schamen, worden door Nederhoppers zonder blikken of blozen uit de doeken gedaan.

‘Het is pure shit als je jankend langs het spoor zit / als je wacht op de trein voor je laatste rit / een zelfmoordenaar ja of nee. Je hebt jezelf al veroordeeld je loopt ermee / in gedachten ben ik al -tig keer vermoord / de dader ken ik goed / hij is aan het woord’ (‘Zelfmoordenaar’/ White Wolf).

Taal van de straat

Hip-hop als therapie. Een onwaarschijnlijke ontwikkeling. De opscheppers van weleer deinzen er niet meer voor terug hun gevoelige kant te etaleren. Teksten over moord en verkrachting roepen tegenwoordig eerder afschuw dan bewondering op. Stefan Kuil van het literaire rap-collectief De Spookrijders: ‘Gangsta-rap is alleen nog maar populair bij jonge fans. Wij gooien het meer op gevoelsonderwerpen. Ik kan me goed voorstellen dat, als je een jaar of vijftien bent, je snel beïnvloed raakt door je omgeving. Doet je buurman stoer, dan doe jij dat ook, om erbij te horen. Wij zijn daar inmiddels overheen gegroeid. Tussen de eerste cd van de Osdorp Posse en wat je nu van hen hoort zit ook een wereld van verschil.’

Nederhop blijft jongeren aanspreken. Aanvankelijk vanwege het agressieve taalgebruik en het stoere ‘haantjesgedrag’, maar zo langzamerhand steeds meer omdat er gerapt wordt over zaken die van wezenlijk belang zijn. Onderwerpen die uit het leven gegrepen en voor iedereen herkenbaar zijn. Dit is het wezen van rapmuziek: het weergeven van de dagelijkse realiteit. Nederhop is geen gril meer, maar een blijvertje in de muziekwereld. De herkenbaarheid van Nederhop wordt vergroot door het gebruik van een geheel eigen vakjargon: een mengelmoes van (stads)dialect, ‘omgangsnederlands’ en letterlijke vertalingen van Amerikaanse ‘slang’. Het is de taal van de straat die vertelt waar het om gaat:

‘De giftige g / de sissende s / de rollende r / ze snijden als een mes zo scherp / en elke onderwerp klinkt hard / want Hollandse rap deukt, scheurt en beukt’ (‘Hondsdolheid’/ White Wolf).