Neerlandia. Jaargang 101

[p. 22]

ANV-Visserneerlandiaprijs

Paul De Ridder, foto: Ingeborg Knigge

Brussel is een Nederlandse stad!
◼ Guido Logie

Dat is de boodschap van dr. Paul De Ridder. Hij kreeg op 28 april 1997 de ANV-Visserneerlandiaprijs voor persoonlijke verdienste: zijn onbaatzuchtige inzet voor het behoud van het Nederlandstalige karakter van Brussel en van het kunstpatrimonium.

De kathedraal van Brussel wordt nog vaak als de Sint-Michielskathedraal aangeduid. Ten onrechte. Het is de kathedraal van Sint-Goedele. De geschiedenis heeft haar rechten. De primaat van België, Godfried kardinaal Danneels, stond enkele jaren geleden toe dat de Brusselse kathedraal voortaan de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele zou worden genoemd. Hij herriep daarmee de beslissing van zijn voorganger, Leo Jozef kardinaal Suenens, die de kathedraal alleen Sint-Michiel als patroonheilige had toegewezen, en herstelde zodoende de oude patrones in haar eer. Het kerkelijk recht schrijft voor dat een kathedraal toegewijd wordt aan de patroon van de stad.

‘Probeer maar eens een buitenlander diets te maken dat aan het Sint-Goedeleplein de Sint-Michielskathedraal staat’, zegt dr. Paul De Ridder. Aan hem is het te danken dat dit hoogtepunt van de Brabantse gotiek vandaag de dag grotendeels gerestaureerd is. Alleen aan het koor en de kooromgang, waaronder men de crypte van de oude Romaanse kerk ontdekte, wordt nog gewerkt. Paul De Ridder voerde van 1978 tot 1982 een intense (pers)campagne om de zeer vervallen kapittelkerk in haar oude luister te herstellen. Vanaf 1983 dan was hij nauw betrokken bij de restauratie. Die verliep niet altijd zonder slag of stoot. Meer dan eens moest een gevecht worden geleverd met de (bureaucratische) overheidsinstanties, en bepaalde werkzaamheden werden uitgevoerd zonder de nodige officiële toestemming. Beeldhouwer Alois Van Gool beloonde Paul De Ridder met een beeld. Aan de zuidgevel hangt hij levensgroot als spuwer met in zijn armen het maaswerk van het gerestaureerde triforium. Hij blikt over het standbeeld van kardinaal Mercier heen naar het Markiesge-

[p. 23]

bouw, de zetel van de administratie van de Vlaamse Gemeenschap.

De restauratie is niet de enige bemoeienis van De Ridder met de kathedraal. Na zijn aanstelling in 1979 als archivaris bij het Algemeen Rijksarchief kreeg hij de opdracht het zeer rijke archief van de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele te ordenen en te inventariseren. Het was een gigantische klus waar hij in zijn eentje zo'n acht jaar aan werkte. Hij nam 150 meter documenten uit de periode 1047-1797 door. Dit mondde uit in de publicatie van ‘De inventaris van het Oud Archief van de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele te Brussel’, 1180 dicht bedrukte bladzijden in drie banden! Ook het onderbrengen van het archief van de Brusselse hoofdkerk bij het Algemeen Rijksarchief kostte moeite. De Ridders aandringen bij de archivaris was kloppen aan dovemans deur. Gelukkig vond hij steun bij de voormalige deken van Brussel, Mgr. Bernard Vanden Berghe, die ook dit rijke cultuurpatrimonium voor de toekomst veilig wilde stellen.

Paul De Ridder, geboren in Ukkel in 1948, is doctor in de middeleeuwse geschiedenis. Hij behaalde die titel aan de Rijksuniversiteit van Gent in 1977 met een proefschrift in drie delen: ‘Hertogelijk inkomstenbeleid en ontwikkeling van de standenstaat in Brabant onder de regering van de hertogen Jan I (1267-1294) en Jan II (1294-1312)’. Van 1989 tot 1995 was hij als adviseur verbonden aan het kabinet van de staatssecretaris van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Sinds 1 april 1995 werkt hij als ‘werkleider’ bij de Koninklijke Bibliotheek Albert I te Brussel.

Ik ontmoet De Ridder op ‘zijn’ terrein, de kathedraal. Het is een zaterdagmiddag. Hij heeft er een afspraak met een groepje mensen dat hij een drietal uur door het oude Brussel zal gidsen. Eerst de kathedraal, waar de bouw- en restauratiegeschiedenis uitgebreid aan bod komen. Hij besteedt heel wat aandacht aan de gevangenis van de kanunniken van het kapittel vooraan in de noorderdwarsbeuk, van waaruit ze nog de diensten in het koor konden volgen. De weinig stichtelijk levende heren kwamen niet in de nor terecht omdat ze de celibaatsverplichting niet naleefden - dan was die gevangenis zeker te klein geweest -, maar wel omdat ze o.a. een van hun vrouwen behoorlijk afgetroefd hadden. Vervolgens gaat de tocht langs de Nassau-kapel in het gebouw van de Koninklijke Bibliotheek, langs de Koudenberg, de Zavel, een stukje van de Marollen, om dan langs de Grote Zavel en het beroemde mannetje aan de Stoofstraat op het voortreffelijk gerestaureerde Sint-Goriksplein te arriveren. Af en toe houdt De Ridder halt om uitleg te geven. Hij gebruikt al zijn acteertalent om de aandacht vast te houden. Er behoren enkele Antwerpenaren tot zijn publiek. De hele ‘wandelvoordracht’ - zoals hij deze tocht zelf noemt - door vergelijkt hij ‘die andere Brabantse stad’ Antwerpen met Brussel, en uiteraard valt de vergelijking steeds in het voordeel van Brussel uit. Het groepje speelt het spelletje met genoegen mee. Maar een enkele keer zijn er mensen in een groep die niet door hebben dat dit uitdagende vergelijken een trucje van de schoolmeester-gids is, en zich kwaad maken. Bijna ieder weekeinde trekt De Ridder met een groep door het oude Brussel. Voor hem staat het als een paal boven water: Brussel is historisch gezien een Vlaamse stad. En die boodschap wil hij op zijn manier aan zo veel mogelijk mensen doorgeven: door hen al wandelend daarvan te overtuigen.

Hij is geen man van organisaties, comités en vergaderingen, maar een gedreven man van de daad. Met zijn wan-

[p. 24]

delvoordrachten bereikt hij al gauw zo'n vijf- à zesduizend mensen per jaar. De Ridder is van de generatie '68. De generatie die de verbeelding, de creativiteit aan de macht wou brengen. In zijn voorkomen houdt hij het midden tussen provo en kabouter. Hij vindt het niet meer dan normaal dat hij zich als Brusselaar voor zijn stad inzet. Gratis en belangeloos. ‘Op dezelfde manier als ik ook voor mijn vrouw en kinderen zorg’, zegt hij. Hij geeft toe dat een dergelijke visie vandaag de dag niet meer zo vanzelfsprekend is. ‘De meeste mensen zijn tegenwoordig zo hard bezig met hun baan en met geld verdienen, dat er geen ruimte meer is voor andere dingen’, aldus De Ridder. De liefde voor Brussel heeft De Ridder van zijn vader meegekregen. Die eenvoudige drukker ging op zondag regelmatig met zoon Paul door de binnenstad wandelen en wees hem dan af en toe op gebouwen en plekjes die hij mooi vond, en vertelde wat over het verleden van de stad. Vaak zuchtte hij dan: ‘Als die stenen konden spreken...’. Uiteraard besefte hij niet dat zijn zoon als historicus het als een levenstaak zou beschouwen om die stenen inderdaad te laten spreken.

‘Alle taalwetten die men vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw en in onze eeuw heeft uitgevaardigd, zijn telkens weer in Brussel betaald. Om Vlaanderen eentalig Nederlands te maken, heeft men telkens weer toegevingen gedaan aan Franstaligen in Brussel’, zegt Paul De Ridder met grote stelligheid. ‘Men heeft dus voor een groot deel het “probleem” Brussel zelf gecreëerd. De grote verfransing van Brussel is het werk geweest van de Belgische staat. Indien die er niet was geweest, dan zou niemand het vandaag de dag in zijn hoofd halen om te spreken over het Frans in de zeventiende en achttiende eeuw in Brussel.

Daarvoor was het fenomeen veel te marginaal. Rond 1900 was 90% van Brussel Vlaams. Daarenboven bestonden er toen overal in Europa Franstalige groepen: in Warschau, Moskou, Berlijn.... Brussel is in belangrijke mate verfranst door mensen die men deed inwijken: Walen én Fransen. De Brusselaars kenden geen Frans, maar uiteraard werden ze onder sociale druk verfranst. Vandaar dat ik aan de Nederlandstaligen zeg: “In 's hemelsnaam, geef Brussel niet op”. Men geeft Brussel in de mentaliteit op. Het interesseert de mensen niet meer. Men wil het probleem niet meer zien, dan is het er niet meer. Wel, dat zal hen bijzonder zuur opbreken. Brussel ligt in het Nederlandse taalgebied, is er met duizend-en-één vezels mee verbonden. Het grootste gedeelte van zijn geschiedenis was het een eentalig Nederlandse stad. Als men Brussel een eentalig Franse stad laat worden, dan vallen binnen de kortste keren ook Leuven en Mechelen. Men moet in Brussel aanwezig blijven. Het is een opvallende paradox: op het ogenblik dat het er in Brussel voor de Nederlandstaligen inzake politieke rechten, enzovoort, beter uitziet dan ooit, dreigt Brussel de Vlamingen

Sint Michielskathedraal/Sint Goedele

te ontglippen door hun eigen onverschilligheid, door hun drang naar comfort, etc. Brussel is een belangrijk centrum in Europa en de wereld, en wij beschikken over de enorme troef om hier met een gemeenschap van 200.000 à 250.000 Nederlandssprekenden aanwezig te zijn. Vandaar dat ik door mijn voordrachten en publicaties de belangstelling voor Brussel probeer te wekken en levendig te houden.’

‘Mag ik u een Groot-Nederlander noemen?’

‘Als u daarmee bedoelt dat we van vandaag op morgen Nederlandstalig België en Nederland moeten samenvoegen, dan zeg ik: “Wees voorzichtig”. Want ondanks alles, ondanks de enorme band, is er een aantal verschillen gegroeid door de scheiding sinds 1585. Mij valt het, telkens wanneer ik Brusselse documenten raadpleeg, weer op dat men daar spreekt van “Ons Nederlandt, De Princelycke hooftstadt van 't Nederlandt”. Merkwaardig genoeg bedoelt men daar het Zuiden mee. Wat nu Nederland heet, duidt men aan als de Verenigde Provinciën, als Holland. Ik ben van oordeel dat wij eenzelfde volk zijn, maar zoals in ieder volk, bestaan er varianten, en ik pleit voor het eerbiedigen van die varianten. Ik ben een Brabander en verschil als dusdanig van een Limburger. Ik verzet me ook tegen het gebruik van het woord Vlaming wanneer men Nederlandstalige bedoelt. Een Vlaming is voor mij iemand uit West-, Oost- of Zeeuws-Vlaanderen. Daarnaast zijn er Brabanders, Limburgers, Hollanders...’.