Neerlandia. Jaargang 101

[p. 12]

Cultuur
Een eresaluut aan Ons Erfdeel
◼ Joris Dedeurwaerder

Jozef Deleu, foto: Klaas Koppe

Ons Erfdeel is in de Lage Landen, zeker in Vlaanderen, een begrip. Dit bleek eens te meer toen, onder ook letterlijk overrompelende belangstelling, op I maart van dit jaar in de Pacificatiezaal van het Gentse stadhuis de veertigste verjaardag van het tijdschrift werd gevierd. Het tijdschrift verschijnt vijfmaal per jaar, op 160 bladzijden per nummer. Volgens de uitgever is de gemiddelde oplage 10.000 exemplaren per nummer. 95% daarvan wordt verspreid door rechtstreekse abonnering, 5% via losse verkoop. Het eerste nummer van de nieuwe jaargang, het 180e in de reeks, werd bij die gelegenheid in een speciale oplage van 40.000 exemplaren verspreid. De voorbije jaargangen beslaan 26.974 bladzijden, geschreven door meer dan tweeduizend verschillende auteurs: ze bieden welhaast volledige encyclopedische informatie over de culturele en maatschappelijke ontwikkelingen in Nederland en Vlaanderen gedurende de betrokken periode.

[p. 13]

Martine Tanghe, Hugo Claus, Jozef Deleu en Frits Niessen tijdens de toespraak van Frits van Oostrom (Pacificatiezaal Gent, 1 maart 1997)

Aanvankelijk werd Ons Erfdeel uitgegeven door de redactie zelf. Die vertrouwde vanaf 1970 de uitgave toe aan een vereniging zonder winstoogmerk, de ‘Stichting Ons Erfdeel’. Die stichting publiceert naast het ‘moederblad’ het Franstalige tijdschrift ‘Septentrion’, het Engelstalige jaarboek ‘The Low Countries’, het tweetalige jaarboek ‘De Franse Nederlanden-Les Pays Bas Français’ en ook een groot aantal boeken en brochures, in verschillende talen, over de taal, de geschiedenis en de cultuur in ons taalgebied.

De in elke aflevering van het tijdschrift afgedrukte informatie over de particuliere en de officiële steun geven enig inzicht in de middelen die de activiteiten van de Stichting mogelijk maken. Subsidies worden verleend door de Nederlandse Taalunie, het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, het Nederlandse Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, de Vlaamse provinciebesturen en meer dan vijftig Vlaamse gemeentebesturen. Over de hoogte van de subsidiebedragen doet de Stichting discreet. Maar ronduit indrukwekkend is het grote aantal particuliere donateurs, verenigingen en bedrijven die door hun steun bijdragen tot de uitstraling van ‘Ons Erfdeel’.

Hoe het groeide, het begin van dit in de cultuurgeschiedenis van onze landen unieke succesverhaal, is inmiddels in bredere kringen bekend. Het blad is van start gegaan in de tweede helft van de jaren vijftig, in een periode toen de spraakmakende gemeente in Nederland nog veel meer dan vandaag de opvatting koesterde dat de Nederlandstalige cultuur ophield bij de rijksgrens met België, en in Vlaanderen de eigen taal en cultuur nog niet veilig waren gesteld. De Vlaamse auteur André Demedts (1906-1993), die velen tot culturele en cultuurpolitieke initiatieven heeft geïnspireerd, organiseerde in 1956 een bijeenkomst van een aantal mensen die ijverden voor meer contact met Frans-Vlaanderen. Tijdens die vergadering stelde hij de jonge dichter Jozef Deleu voor een tijdschrift op te richten dat aandacht zou besteden aan het Nederlands in Noord-Frankrijk en aan de samenwerking tussen de Nederlandstaligen.

Culturele samenwerking

Nu al veertig jaar lang maakt Deleu, intelligent, dynamisch en ondernemend, ‘Ons Erfdeel’. Anders dan het geval is geweest bij vele goedbedoelde initiatieven, die sinds 1830 met het oog op algemeen-Nederlandse samenwerking werden genomen en die na een kortstondig en kwijnend bestaan weer verdwenen, heeft hij met een scherp oog voor de reële mogelijkheden en kansen ter zake, ongebonden en

[p. 14]

met kwaliteit als enige norm, een



doordacht redactioneel beleid opgezet. Tegelijk werd de uitgave van het blad en de andere publicaties van de Stichting Ons Erfdeel veilig gesteld door de creatie van een stevige juridische en financiële onderbouw, waardoor de voortzetting van haar activiteiten slechts in beperkte mate afhankelijk is van de nooit helemaal zekere overheidssteun. Sinds het tweede nummer al maken ook Nederlanders deel uit van de redactie. Adjunct-hoofdredacteur is Frits Niessen, die als lid van de Tweede Kamer (PvdA) tijdenlang talentrijk en bevlogen op de bres heeft gestaan voor het intensiveren van de Vlaams-Nederlandse samenwerking en de Nederlandse Taalunie.

‘Ons Erfdeel’ interpreteert het begrip ‘cultureel’ zeer ruim. Elk nummer van ‘Ons Erfdeel’ brengt, in de vorm van meestal goed geschreven oorspronkelijke bijdragen, kronieken en recensies, behoorlijk evenwichtige informatie over de ruime maatschappelijke actualiteit in de Lage Landen. Het blad heeft in de loop der jaren groot gezag verworven als pleitbezorger voor een hechte culturele samenwerking tussen Noord en Zuid en voor een eigen cultuurpolitiek ten aanzien van het buitenland. Vooral in het jongste decennium hebben de bewindslieden in Den Haag en in Brussel de door Deleu en de redactie van het tijdschrift voorgestane ideeën over internationale culturele samenwerking - misschien ook bij gebrek aan eigen inspiratie? - in niet onbelangrijke mate tot de hunne gemaakt. Zonder het pionierswerk van, onder meer en vooral, ‘Ons Erfdeel’ waren het tot stand komen van de Nederlandse Taalunie (1980) en de ontwikkeling van deze intergouvernementele instelling, en het cultureel verdrag tussen Nederland en de Vlaamse Gemeenschap (1995) ondenkbaar geweest. In de verschillende organen van de Taalunie hebben redactieleden en medewerkers van ‘Ons Erfdeel’ trouwens een belangrijke rol gespeeld.

Vlaamse Beweging

De redactionele uitgangspunten van ‘Ons Erfdeel’ in de voorbije veertig jaar zijn grotendeels dezelfde gebleven.

Verschuivingen zijn er nochtans in de aandacht en in de benadering van bepaalde onderwerpen. Nummer na nummer blijft er ruimte voor de actualiteit in verband met de ‘Franse Nederlanden’, en ook dat is uniek in het Nederlandstalige tijdschriftenwezen, maar het onderwerp vormt niet meer, zoals in de beginjaren, de hoofdbrok van het blad. Opvallend is ook de wijze waarop ‘Ons Erfdeel’ dezer dagen omspringt met de actualiteit en de publicaties in verband met de Vlaamse Beweging. In het voorjaar 1996 vroeg het tijdschrift aan enkele publicisten hun visie op de toekomst van deze Vlaamse Beweging te verwoorden, en daarbij uit te gaan van een in opdracht van de redactie door Jo Tollebeek geschreven inleidend stuk (‘Ons Erfdeel’, nr. 2, maart-april 1996). Voor Tollebeek zijn de voornaamste protagonisten van de hedendaagse Vlaamse Beweging - een ‘spektakel’ - ‘... degenen die het monopolie over de Vlaamse Beweging voor zich opeisen. Luidkeels keren zij zich tegen de “renegaten” en de “slappelingen”, de “volksvijandigen” en de “collaborateurs” met de “politieke kaste”.’ Op één lijn met deze rechtsradicale en antidemocratische fundamentalisten stelt de redactionele historicus in deze ‘dodendans’ ‘Ook de Vlaamse regering, haar minister-president voorop...’. De velen die zich de hele bestaansperiode van ‘Ons Erfdeel’ door hebben geëngageerd in de strijd voor, naar het woord van Herman Balthazar, een Vlaamse civil society, heeft het tollebeekse verhaal met verbazing vervuld.

Maar er is op de Vlaamse boekenmarkt dezer dagen inderdaad enige vraag naar het neo-belgicistische proza van een groepje van literatoren, podiumkunstenaars, journalisten en academici dat allergisch is voor de Vlaamse Beweging en dat in ‘Ons Erfdeel’ opvallend vriendelijke recensies krijgt. (Cf. jg. 38, 1995, pp. 784-785; jg. 39, 1996, pp. 141-142; jg. 40, 1997, 148-149).

De ideeën en de doelstellingen van ‘Ons Erfdeel’ zijn ook ‘Neerlandia’, dat sinds meer dan een eeuw aan de weg van de algemeen-Nederlandse samenwerking timmert, dierbaar. Met zijn allen willen wij ons ook in de komende jaren inspannen om het maatschappelijke draagvlak te vergroten van een beleid, dat aan die samenwerking vorm en inhoud wil geven.

Ad multos annos, ‘Ons Erfdeel’!

‘Ons Erfdeel’. Adres in Nederland: Rijvoortshoef 265, 4941 VJ Raamdonksveer. Adres in België: Murissonstraat 260, 8931 Rekkem.

Joris Dedeurwaerder is oud-ambtenaar van het Vlaams Parlement, gewezen griffier van de Interparlementaire Commissie van de Nederlandse Taalunie en medewerker van Ons Erfdeel