Grimbergse oorlog

[vs. 2340-3090]aant.

Aldaer quam doen de heer van Roes,

[p. 112]

 

Die de derde scare met machte

 

Onder sine baniere brachte,

 

Die van goude was, meer no min,

 

Drie leuwen van kelen daerin.

 

Sijn wapenroc was altemale

 

Van den selven; hi sat wale

 

Gewapent op sijn ors verdect.

 

Sijn spere heeft hy uytgerect

 

Met enen schonen confanoene

2350.

Ten vianden als een ridder coene.aant.

 

Van der syde quam van Breda

 

Die here; hem so volgde na

 

Die .vj^e. scare dair ten stride

 

In die Grimberger side.aant.

 

Twee dusent mannen haddi fiere

 

Onder sijn rode baniere,

 

Van selvere drie sautoren daerin;aant.

 

Gewapent sat hi meer no min

 

Op een ors rikelic ende diere

2360.

Verdect gelijc sire baniere,

[p. 113]

 

Ende quam ten stride wert gerant,

 

Scilt op hals, spere in hant.

 

Jeghen hem quam die here van Roes,

 

Diene haestelike vercoes,

 

Ende metten spere den scilt doorreet,

 

Oft hadde geweest een siden cleet;

 

Maer op die plate brac dat spere;

 

Hy ware doot bleven sonder were²³⁶⁸

 

En wert te broken niet de schacht.aant.

2370.

Oec stac met grooter cracht

 

Die here van Breda den anderen weder:

 

Dat peert ende man viel ter neder,

 

Daer hy lach langen tijt

 

Eer hy op quam, des seker sijt.

 

Daer quam sijn volc toegereden;²³⁷⁵

 

Daer wert anxtelic gestreden

 

Van den partien; elc pijnde sere

 

Te bescudden sinen here.

 

D'een hadden haren here, die lach neder,

2380.

Gherne gemonteert weder,

 

Ende d'ander wouden 't hem verbieden.

 

Aldus was daer van dien lieden

2368 Hy hadden doot ghehat sonder weere En hadde ghebroken niet de schacht. Oock gheraeckte hem met groote cracht Die heere van Breda weder Dat man ende ors viel te neder.

2375 Doen quam sijn volck ghereden toe, Ende daer word seere ghevochten doe; Want d'een partye wilden daer Haeren heere op helpen voorwaer; D'ander partie wilden hen verbieden.

[p. 114]

 

Seer ghestreden in beiden siden.

 

Daer sach men vromelijc toe riden²³⁸⁴

 

Des heren sone ridderlike

 

Van Breda, her Heinrike,

 

Met wapen als droech sijn vader,

 

Sonder dat hy hadde te gader

 

Die scilt van goude, ten rant²³⁸⁹

2390.

Van sable, daerin menich bisantaant.

 

Gesait al te rikelike.

 

Sijn ors noopte hi haestelike

 

Ende reet enen in dat bedranc

 

't Spere in den buyc ere ellen lanc,

 

Soe dat hi viel neder doot,

 

Dies menich hadde rouwe groot.

 

D'ors noopte hy ende heeft vercoren

 

Enen anderen, ende stacken voren

 

In 't herte, dat hem dede wee;

2400.

Mettien brac sijn spere ontwee,

 

Daer d'ander met viel op d'erde.

 

Doen vinc hi te sinen swerdeaant.

 

Dat hem ane de side hinc,

2384 Doen quam daer ghereden ten tyen tyde 's Heeren sone van Breda, heer Hendrik, Ghewapent herde rudderlijck, Recht metten wapenen, die droeg sijn vaedre.

2389 Om den schilt eenen rant van goude, Daer bezant, als hy woude, Van sable waeren inne ghesayt, Ende sijn ors quam gheloopen seerder dan wayt Eenighen tijt binnen den jaere, Ende stack eenen ruddre daere, Die hem hielt in dat bedranck, Door den buyck eene elle lanck Den schacht, die sterck was ende groot, So dat hy viel ter eerden doot, Dies daer menich hadde rouwe. Doen voer hy voort by goeder trouwen, Ende stack eenen die hiet Simoen; Syne wapenen en halpen hem niet doen; Want hy hem doot ter eerden stack, Ende wederom 't sperre nae hem track, 't Welck brack in tween te middewaerde. Doen ginck hy tot synen sweerde.

[p. 115]

 

Ende sloechre met een jongelinc,

 

Die van Bruessel was gheboren,

 

Op den scilt, dat hine dede schoren;

 

Anders hi hem geen arch en dede.²⁴⁰⁷

 

Doen voer hi voert tier stede,

 

Daer hi van den Roes den here

2410.

Sach ligghen t'onghemake sere

 

Met sinen orsse; want van Breda

 

Die here, alsoe ic my versta,

 

En lieten metten sinen, dat's waer,

 

Sinen lieden niet opheffen dair;

 

So cort hilt hise daer si vochten.

 

Sy dader toe al dat sy mochten,

 

Ende beetten te voet, als ic verneme,aant.

 

Om te hermonteeren heme;

 

Maer sine consten niet toebringhen,

2420.

Ende daer hem her Heinric soude dringen

 

Van Breda, storte houdeaant.

 

Sijn ors, daer hi liden soude,

 

Soe dat hi viel, des sijt vroet,

2407 Maer anders en dede hy hem geen wee. Doen voer hy voorwaerts mee, Daer van Roes lach die heere Met synen orsse t'onghemacke seere; Want die heere van Breda En lieten niet, als ick verstae, Syne lieden opheffen daer; So cort hielt hy se alle voorwaer Met synen lieden, die seere vochten, Nochtans deden sy al 't ghene sy mochten, Ende waeren ghebeet boven hem te voet Om hem op te heffene, sijt's vroet; Maer sy en consten niet toeghebringhen, Ende heer Hendrik, in waeren dinghen, Van Breda, daer hy lyden soude, Stortte sijn ors also boude So dat hy viel op die lieden, Die daer stonden, als ick bediede, Om haeren heere te heffene op; So dat hy op weert schoot sonder scop; Ende 't ors spranck op syne voeten; Maer heer Hendrick weert onsoete Van den anderen daer onthaelt, Hy hadde 't metten live betaelt, Hadde sijn vaedre niet toeghecommen Met synen lieden, hebbe ick vernomen, Diene hem uyt den handen nam; Ende metter onlede dat dit toequam, Waert van Roes die heere vrome Uyten orsse ghetoghen, als ick gomme; Want 't ors en mochte niet opstaen, So was 't ghequetst sonder waen, Daer 't onder die voeten hadde gheleghen, Ende van Roes die coene deghen Weert ghemonteert op die stat.

[p. 116]

 

Op hem, die daer stoeden te voet

 

Om op te heffene haer here.

 

Sijn ors spranc op met snellen keere;

 

Mer her Heinric wert onthaelt

 

Fellicke, daer hi had betaelt

 

Metten live, en waer sijn vader

2430.

Daertoe comen algader

 

Met sinen lieden, dien te samen

 

Den anderen uten handen namen.

 

Met deser onlede, als ic gome,aant.

 

Wert van den Roes die here vrome

 

Uten ors getogen saen,

 

Dat liggende bleef sonder waen.

 

Het was gequetst so onsoete,

 

Daer 't gelegen hadde onder de voete.

 

Daer wert met pinen sere

2440.

Van der Roes de edel here

 

Hermonteert ter selver stat

 

Op 't ors daer her Heinric op sat,

 

Ende daer hy uyt was ghevallen

 

Van der syde met allen.²⁴⁴⁴

 

Hermonteert was hier na

2444 Ende op d'ander syde weert met allen Heer Hendrik van Breda ghemonteert Op 't schoon ors, als men my leert, Dat hem sijn vaedre bringhen dede, Daer hy op sat ter selver stede; Maer het weert hem seere te seure. Doen track hy 't sweert ter dier eure, Ende ginck by synen vaedre stryden. Die vij^e. schaere quam doen ten tyde, Die de grave van Namen brachte.

[p. 117]

 

Her Heinric van Breda

 

Op een scoen ors, dat tier stede

 

Hem sijn vader brengen dede;

 

Maer [eer] hire opgesat tier ure

2450.

Wert hem te pinen ende te suere.

 

Doen trac hi 't sweert tien tiden,

 

Ende voer met sinen vader striden

 

Toornich ende sere gram.

 

Die vij^e scare daertoe quamaant.

 

Die de grave van Namen brachte

 

Onder syne baniere met crachte,

 

Die van goude, also ic las,²⁴⁵⁷

 

Met enen leuwe van sable was,

 

Van kelen met enen bastoen daer dore;

2460.

Tornekeel ende coevertoere

 

Was algader diesgelike.

 

Gewapent sat hi rikelike

 

Op een ors, spere in sijn hant.

 

Van der syden quam gerant

 

Die stoute grave van Vianden,

 

Met ridderen ende met serjanden,²⁴⁶⁶

 

Die hi met [heme] aldair

2457 Die alle gadere was van goude Met eenen leeu van sable boude, Daer een bastoen van keelen door ginck. Oock so was in waeren dinck Sijn couverteure, sijn tournekeel Van den selven al gheheel. Hy sat op een ors, was rijcke Ghewapent herde verweendelijcke, Helm in 't hooft, 't sperre in de hant. Op d'ander syde quam, sy u becant.

2466 Met menighen man ghewapent te hande, Die hy ten stryde brachte daer. Hy hadde te achterwaerne, dat's waer, De vij^e. schaere, die ten oorloghe Quam; ende sat op een ors hooghe Wel ghewapent totten teen, Dat verdeckt was over een Met eenre couverturen rijckelijcken. Sijn wapenrock was diesghelijcke, So was sijn schilt ende sijn banniere Van keelen schoone ende diere, Een schildeken van kelen daer inne. Hy hilt een sperre, als ick versinne, In sijn hant met eenen pingoene, Ende sach commen den grave coene Van Namen, met spooren ghesleghen. Doen reet hy hem ter vaert jeghen Wat sijn ors mochte rinnen. Op d'ander syde, doen ick u kinnen Ende en schuwede die grave van Namen niet; Maer reet hem jeghens, wat gheschiet.

[p. 118]

 

Hadde bracht ten oirloge swaer;

 

Op een ors rijckelijc scheen,

2470.

Sat hi gewapent toten teen,

 

Al overdect rykelic;

 

Wapenroc, covertuere gelijc,

 

Scilt ende oic sijn baniere

 

Van kelen rijckelic ende diere,

 

Daer in een inscildekijn⁽¹⁾.

 

Een starc spere, voren stalijn,

 

Haddi dair in sijn hant,

 

En quam metten orsse gerant

 

Den grave van Namen recht jegen,

2480.

Die oic jegen hem quam gesleghen

 

Voere al sijn lieden met ghewilt,

 

Ende stacken op sinen scilt

 

Dat hi scoerde, ende ongelet²⁴⁸³

 

Scoerde lijfyser ende plate met.

 

Op sijn ribbe in de slinker syde

 

Maecte hi hem een wonde wyde;

(1) Zie het wapenschild van den grave van Vianden, D.I. Pl. 2. v. 4387.

2483 Die vaste was, sy u gheseyt, Dat hy splyten moeste ghereyt, So dede lijfsysere ende plaete met, Ende gheraecktene, dat wet, Op die rebbe in de slincke syde, Ende maeckte hem een wonde tien tyde; Maer sy was cleyne, segghe ick u, Ende dat sperre dat brack nu In cleyne stucken alle te maele. Oock gheraecktene weder wale Die grave van Vianden te stade, Dat syne sperre dede waden Door syne wapene alle gaedre, Ende en hadde ghedaen God, ons vaedre, Hy hadden ghehat seker doot; Maer alsoo als God gheboot Weder wende dat ysere al; Nochtans die steke weert niet so smal, Hy en gaf hem een wonde cleene, Die seere bloede ghemeene Onder die borst ter rechter hant, Dat hy bleef ligghen, sy u becant, Van der smerten, op sijn aertsoen.

[p. 119]

 

't Spere brac hi ende 't bloet ran neder.

 

Oec so geraecten weder

 

Die grave van Vianen mede.

2490.

Dat hi sijn spere waden dede

 

Doere sijn wapen algader.

 

En hadde gedaen God, Ons Vader,

 

Hy hadde seker gehad doot;

 

Maer alsoe 't Godt onse here geboet,

 

Weder wende dat yser aldair,

 

Dat die steke niet te swaer

 

En was, doch dat hi gewan

 

Een wonde daer dbloet uytran

 

Van onder die borst te rechterhant,

2500.

Dat hi bleef, si u becant,

 

Van smerten liggen op sijn aertsoenaant.

 

In onmacht, ende die grave coen

 

Van Vianden voer hem toe;

 

Doot oft verminct haddine doe,²⁵⁰⁴

 

En ware sijn volc niet toe comen,

 

Die hem met crachte genomen

 

Hebben, dies hi was gram;

2504 Hy haddene doot ofte verminckt doe En hadde sijn volck niet ghecommen, Die hem met crachte hebben ghenomen, Dies hy erre was, wet wel. Oock voeren sy hem toe in dat spel, Ende ghinghen seere op hem slaen; Maer hy weerde hem, sonder waen, So vreeselick ende so seere, Men gheseyt's u nimmermeere; Want hy sloech hem af, sijt vroet, Hant ende aermen, been ende voet, Ende al dat hy gheraken mochte. Doen quam sijn volck met grooten gherochte Op die andere seere slaende. Daer weert de strijt groot ende staende, Doen die twee schaeren waeren vergadert, Datter weert menich bloet gheschadert, Die hem niet en conste ghewerren. Daer worden gebroken vele sperren In 't vergaedren, dat segghe ick u, Ende menich slach gheslaghen nu, Die naemaels seer weert ghevroken. Daer werden gheslaeghen vele croken In die sterke beckeneele. Doch bequam in dien speele Die vroome grave van Namen, Ende sach sijn volck droeve t'saemen Omme dat sy waenden hy waere doot. Oock so sach hy den strijt groot Ontrent hem ende vreeselick, Ende seer stryden de grave rijck Van Vianden ende syne lieden. Doen greep hy, als ick bediede, Sijn sweert in sijn slynker vuyst, Ende sloech derwaert met ghedruysch; Daer hy sach die meeste porsse, Daer voer hy in metten orsse, Ende ginck slaen groote slaeghen. Op d'ander syde, dat en es gheen saeghe, Daer vacht van Vianden die grave daer teghen.

[p. 120]

 

Want op hem al wel varen quam.

 

Daer streden vreselike sere

2510.

Beide die partien, ende elc here

 

Stont sinen volcke by tier tijt.

 

Daer wert een fel staende strijt,

 

Daer dese twee scaren te gader quamen;

 

Daer storte menich in 't versamen,

 

Die hem niet en consten verweren.

 

Daer worden te broken vele speren

 

Ende sweerde geslaghen ontwee;

 

Daer wert van wonden menighen wee.

 

Men sloech croken in geheelenaant.

2520.

Helmen ende beckeneelen,

 

Ende sommigen sloech men duere.

 

Wapenrocke ende covertuere

 

Mocht men daer, ende tornekeele

 

Luttel vinden geheele;

 

Ghelavien, pijcken, scilde, scachte,

 

Ende colven waren daer met crachte

 

In twee gehouwen, in spaenderen al.

 

Selc hadde geluc, selc ongeval;

[p. 121]

 

Nu es vercomen de grave van Namen,aant.

2530.

Die sijn lieden droeve siet te samen;

 

Si waenden wel dat hi ware doot.

 

Oic sachi den strijt starc ende groot,

 

Ende sijn lieden fellike gaen ane

 

Randen den grave van Vianen,

 

Ende sine lieden mede.

 

't Sweert greep hy tiere stede,

 

Ende reet in metten orsse

 

Dair hi sach de meeste porsse;

 

Daer voer hi groote slaghe slaen,

2540.

Ende dede menigen de doot ontfaen.

 

Die grave van Vianen lach hem daerjeghen, Ende met hem menighe coene deghen,

 

Die wel van rechte conste striden.²⁵⁴³

 

Daer sijn gewont in beiden siden

 

Menich man ende ors doorsteken.

 

Daer toe quam haesteleken

 

Heer Segher doe van Breda,

 

Wel gewapent, die voer ende na

2543 De welcke stryden conste ten rechte. Daer wordt doen, als ick u verplechte, In beyde syden menich ghewont, Ende menich verminckt te dyer stont, Ende doorsteken menich paert. Doen quam door den strijt ter vaert Ghereden die heere Zeghere van Breda, Wel ghewapent, als ick versta, Die des daghes seer hadde ghestreden, Ende menighen man overreden So dat hy van den bloede was bestoven. Hy reet op een ors, dat mocht men loven, Met syne wapenen verdeckt al. Hy droeg, als ick u segghen sal, Den schilt van kele met dry saultoiren Van silvere daer in, doen ick u hooren, Daer eenen rant ommeginck van goude. Hy hilt in sijn hant met ghewoude Synen goeden snydenden brant, Ende sloech met spooren ter hant, Slaende eenen in dat bedranck Synen arm af sonder wanck Metten schilde ende met allen Dat hy ter eerden quam ghevallen Al waerme in dat groene gras. Doen sloech hy voert in den tas, Daer hy die presse sach aldermeest. Daer weert gheruchte ende groot tempeest, Ende die lieden in groot ghejach. Daer wordt gheslaeghen menichen slach, Die niet onvergouden en bleef; Dat seyde mi dieghene die 't screef, Dat men daer vacht met grooten wille; De grave van Vianden en hielt niet stille: So menighen man doode hy, Ende verminckte, dat segghe ick dy, In die schaere, daer hy hilt. Daer street oock met groot ghewilt Heere Zeghere van Breda's heeren sone, Ende menighen ruddre, als ick vernoeme, Daer ick den naeme niet af en weete. Doen quam daer ghevaeren, doen ick u weten, Een ruddre van Naemen weert gheboren, Ende hiet heer Geeraert, so ghy mocht hooren, Van der Straeten, een vrome man.

[p. 122]

 

Gestreden heeft ridderlike;

2550.

Menighen man sekerlike

 

Haddi gequetst ende overreden.

 

Sine wapenen ende sine leden

 

Waren van bloede al bestoven;

 

Op een ors dat men mocht loven

 

Sat hi, dat wel was verdect,

 

Ende met wapenen wel gerect.

 

Hi droech van kelen den scilt voren

 

Van selvere met drie sautoren,

 

Daer een rant van goude om ginc.

2560.

In sijn hant hi bevinc

 

Enen scerpen snidenden brant,

 

In den strijt es hy gerant,

 

Ende sloech enen af den arm

 

Dat hi metten bloede al warm

 

Nederviel in 't groene gras.

 

Doen sloechi voert in den tas,

 

Dair hi sach die persse meest;

 

Daer was 't geruchte ende groet reestaant.

 

Onder 't volc ende groot gejach.

[p. 123]

2570.

Daer was geslegen menigen slach,

 

Ende menich gesteken ter mouden,

 

Dat niet bleef onvergouden.

 

Die vrome grave van Viane,

 

Hi ende die sine reden ane

 

Den vianden verre ende na;

 

Ende heer Segherc van Breda

 

Vacht daer wel, als ic vernam,

 

Ende menich ridder, die dair quam.aant.

 

In dat bedranc te samen

2580.

Horte een ridder van Namen

 

Met sinen orsse seer utermaten,

 

Ende hiet her Geraert van der Straten.

 

Het was een stout vrome man;

 

Sijn wapenroc, die hi hadde an,

 

Was wit met drie kepere blau.²⁵⁸⁵

 

Oic sat hi op een ors grau

 

Dat hi met sporen sloech ter vaert²⁵⁸⁷

 

Rechte te her Segeren waert

 

Van Breda, diene oic versien

2590.

Heeft ende reet hem jeghen mettien.

2585 Twee keeperen.

2587 Dat seerder liep dan een ree, 't Sperre in de hant, wat sal 's meer, Ende liet loopen metter vaert Rechte te heeren Zeghere waert Van Breda, wat hy leysteren mochte. Oock versaemdense, alsoo my dochte, Mijn heere Zeghere ter hant weder, Ende sloech met spooren jeghens hem nedre In die valeye, daer hy quam, Ende hy gheraecktene, als ick vernam, Op den schilt.

[p. 124]

 

In een valeye, daer hi quam,

 

Geraicten die heelt lofsamaant.

 

Op den scilt, dat hine doorstac;

 

Maer 't spere op die plate brac,

 

Soe dat hi hem geen arch en dede;

 

Heer Gerart geraecte mede²⁵⁹⁶

 

Her Segheren, ende roofde

 

Den helm uten hoofde,

 

Ende hi verdoevelt ende t'ongerekeaant.

2600.

Sat van den selven steke,

 

Hine wiste wenwaert

 

Hy was gekeert. Doen trac 't swaert

 

Her Geraert staphans uten scoe,

 

Ende voer mijn heer Segheren toe,

 

Ende sloechem op 't beckeneel,

 

Dat's niet een twint bleef geheel,

 

Ende maecter in sulcker sceure,

 

Dat 't sweert sanc ten tande deure,

 

So dat heer Seghere met allen

2610.

Van Breda doot quam gevallen,

 

Dat jammer was ende scade.

2596 Ende heer Geeraert, dat es waerhede, Gheraeckten en luttel bat Heere Zeghere; want hyne ter stat Boven den schilt gheraeckte aen 't hooft, Dat hem den helm vlooch, des ghelooft, Uyten hoofde herde verre, Ende sat verduyselt sonder merre, Dat hy niet en wiste waer hy was, Ende heer Geeraert track het sweert nae das, Ende voer mijn heere Zeghere toe, Daer hy verduyselt sat alsoe, Ende sloech hem op het beckeneel, Datter niet vele bleef gheheel Wat hy gheraeckte, als ick hoore, Ende het sweert schoot den anderen doore Dat heer Zeghere van Breda met allen Op d'eerde doot quam ghevallen, Dat jammer was ende groote schaede; Want hy was vrom ende wijs in raede, Daertoe wetende ende vroet. Doen nam heer Geeraert d'ors goet.

[p. 125]

 

Hy was vroom ende wijs van rade,

 

Wetende ende daertoe vroet.

 

Hi nam d'ors dat daer stoet,

 

Daer heer Seghere op hadde gheseten.

 

Dit sach die grave, doe ic weten,²⁶¹⁶

 

Van Viane, die stoute here,

 

Dies droefdi uter maten sere;

 

Want hi was die neve sijn,

2620.

Ende seyde: ‘Edele rudder fijn,

 

Wat jammer eest, dat ghy sijt doot;²⁶²¹

 

Ic wiste niewer u genoot

 

Van doeghden, van vromicheden,

 

Van manne, van ridder joncheden;aant.

 

Lasen! wat sal seggen u vader

 

Ende u broeder algader²⁶²⁶

 

Dat gy dus verslaghen sijt.

 

Te vele heeft hem dese nijt²⁶²⁸

 

Gecost; want si hebben verloren

2630.

Vele aen u, ridder uytvercoren.’

 

Al wenende sprac dit die grave,

 

Ende sprac voert hier ave:

 

‘By Jesus-Christus van Nassarene

2616 Ende leyde het wech, doen ick u weten. Dit sach van Vianden die grave vrome, Dies hy droeve weert, als ick gomme, Want hy was.

2621 Wat schaede is dat ghy sijt doot; En wiste gy nievers u ghenoot Van deuchden no van vromicheden, Nae mannen die was van uwe joncheden; Eylachen.

2626 Ende uwe broeders allegaedre.

2628 Ende heeft te vele ghecost de strijt; Sy hebben te veele nu verlooren Aen uwe doot, rudder uytverkooren.’ Al weenende seyde de grave dit. Daernae sprack hy, dat weet: ‘Ick sal u vreken, ruddre reene, By Jesum Christum van Nazareene, Ofte icke verlieser omme mijn lijf!’ Doen sloech hy met spooren stijf Sijn ors rechte ten anderen weert, Ende herhaelden daer te vaert Dat hy soude vaeren uyten stryde Metten orsse ten selven tyde.

[p. 126]

 

Sal ic u wreken, heer ridder rene,

 

Ocht ic verlieser om mijn lijf.’

 

Met sporen sonder enich blijf

 

Sloechi sijn ors ten andere waert,

 

Ende hi haelden [in] metter vaert

 

Daer hi soude varen ten selven tide

2640.

Metten orsse uten stride,

 

Dat hi te voren hadde ghewonnen;

 

Maer die grave, die hem niet onnen²⁶⁴²

 

En woude, riep: ‘Ghy blives hiere;

 

Dat goede ors ic calengiere,aant.

 

Want ic hebber redene toe.’

 

D'ander keerde hem weder doe,²⁶⁴⁶

 

Als hi den grave roepen hoorde

 

Hine antwoorde noyt van den woorde

 

En liet sijn ors ten grave wert lopen;

2650.

Harer enich sal't becopen;

 

Hi ende die grave, des es waer,

 

Hadden beiden die sweerden daer

 

Getrocken uyt haren scoe,

 

Ende elc reet ten anderen toe.

 

Die grave quam als een wilt bere;

2642 Die grave die hem niet en woude honen Riep op hem: ‘Ghy blives hier! Ick calengiere dat ors fier.

2646 Omme doe, Als hy den grave spreken hoorde; Maer hy en verantwoorde hem niet nae den woorde, Ende liet rechte ten grave weert loopen, Becoopen wie dat mach becoopen, Sijn sweert in sijn hant al baer; Ende die grave, dat es waer, Hy brachte daer sijn ors ghetoghen, Ende quam op heere Geeraerde ghevloghen Oft hy hadde gheweest een wilt beer; Want hy hadde te grooten geer, Ende sloechen op het beckeneel boven, Dat hy in twee heeft ghecloven, Ende het sweert sanck neder te dien stonde, Ende gaf hem in 't hoot eene groote wonde.

[p. 127]

 

Hi hadde des anders groten ghere.

 

Op 't beckeneel sloech hine boven

 

Dat hine totten tanden heeft gecloven.

 

't Sweert sanc neder ter selver stonde,

2660.

En maecte in 't hooft een grote wonde,

 

Soe dat hy nicte op sijn artsoen,

 

Ende van Vianden die baroen

 

Hief op 't sweert willichlike,

 

Ende sloech enen slach vreselike

 

In sinen hals metten scerpen sweerde

 

Dat sijn hooft viel jeghens d'eerde;^2666.

 

Den buic horte hi uten gereide,²⁶⁶⁷

 

Ende nam d'orsse alle beide,

 

Ende es gekeert sire verde,

2670.

(D'ander bleef liggen op de erde),

 

Ende es onder sijn lieden comen,

 

Die hi vechtende heeft vernomen.

 

Die twee orsse goet ende fijn

 

Gaf hi beide den neven sijn,

 

Diere op beide saten saen,

 

Ende lieten de hare ledich gaen.

 

Daer was sere gevochten doe,

2666. Hieft 't sweert anderwerf willelijcke, Ende gaf hem eenen slach vreesselijcke In den hals metten sweerde.

2667 Den buyck hort hy neder daernae, Ende nam beyde de orssen, als ick verstae, Ende es sijnder verden ghekeert; Den anderen liet die heere Geert Op die eerde doot ligghen, Ende es commen, hoorick segghen, Daer syne lieden seere streden. Die orssen beyde by waerheden Gaf hy twee syne neven, Die opsaten sonder sneven, Ende lieten de haere ydel staen. Doen weert daer sonder waen Seere ghevochten, hebbe ick vernomen; Doen die grave daer was commen, Daer werden vele aermen ende handen.

[p. 128]

 

Als die grave was comen toe.

 

Daer worden armen ende handen

2680.

Afgeslaghen in den sande,

 

Ende menich wert gesteken door den buic;

 

Hem dochte, hi hadde groot geluc,²⁶⁸²

 

Die daer ten stryde 't lijf ontdroech.aant.

 

D'een stac, d'ander sloech,

 

Elc hadde op anderen groten nijt.

 

Daer quam gevaren in den strijt

 

Die grave van Loen, hi leide hire

 

Die achtste scare onder sijn baniere,

 

Die van goude groot ende smal

2690.

Ende van kelen gevaescht was al,

 

Ende van den selven was verdect

 

Sijn ors ende wale berect,

 

Daer hi op quam gerant.

 

Hy hield een spere in sijn hant,

 

Dat scerp was ende sneet wel;

 

Op een ors sterc ende snel

 

Quam hi ende sijn volc als hertoghen

 

Wale met wapenen overtogen.

2682 Ende menich ghesteken door den buyck. Hem dochte dat hy hadde groot gheluck, Die daer tot dien stryde het lijf ondroegh; Want d'eene stack, d'ander sloech, Ende daden elcanderen groot verdriet. Doen quam ghereden, en lieghe u niet, Die grave van Loon in den strijt, Ende bracht met hem, des seker sijt Die achtste schaere onder syne banniere, Die van goude was goet ende diere, Ende van keelen ghevaescht al. Sijn andere wapenen groot ende smal, Ende sijn ors mede, dat meckt, Was van den selven al ghedeckt, Daer hy op ghereden quam. Hy hilt een sperre, als ick vernam In sijn hant, daer 't ysere af sneet In beyde syden, dat ick wel weet. Oock was sijn volck ghewapent wel, Ende saeten op orssen die waeren snel, Met haere wapenen overtoghen; Sy quaemen ghelijck hertoghen Van verre te siene, dat segghe ick u, Het scheen oock eenen bosch ruu Met sperren, die sy brachten daer. Op d'ander syde so quam voorwaer Van Grimberghen mijn heere Aernoult, Met synen lieden die waeren stout. Ende doorwapent menighevoude. Daer blickte menighen schilt van goude.

[p. 129]

 

Dair sy quamen dus rijckelijc

2700.

Schenen haer speren den woude gelijc;

 

Jeghen hem quam met gewout

 

Van Grembergen heer Arnout,

 

Met sinen volcke menichfoude.

 

Daer blicte menich scilt van goude,

 

Daer die heren quamen gevaren.

 

Sy brachten in haren scaren²⁷⁰⁶

 

Menich ors, menich peert,

 

Menich spere, menich sweert,

 

Dat scerp was van snede goet.

2710.

Voer alle de andere, des sijt vroet,

 

Quam van Grimbergen her Arnout,

 

En neven hem sijn sonen stout.

 

Voren voerde men den staendaert

 

Van Grimbergen, dien bewaert

 

Heer Paridaen hadde van Massenhove,

 

Ende sijn oem, een ridder van love,

 

Die heer Gerart hiet van Liere,²⁷¹⁷

 

Ende twee knapen stout ende fiere,

 

Daer d'een af hiet Jan van den Dale,

2706 Oock brachten sy met hem ter waeren Menich ors ende menich peert, Ende menich sterck snydende sweert, Ende menich sperre dat sterck was. Voor alle d'ander, sijt seker das, Quam heer Aernoult selve ghereden, Ende neven hem, by waerheden, Syne soonen beyde, die waeren vrome, Ende voor hem, als ick gomme, Quam van Grimberghen die standaert. Het brachten daer in die vaert Heere Parydaen van Massenhove.

2717 Die heere Geeraert van Liere hiet, Ende oock twee knaepen, ick en lieghe u niet, D'eene hiet Jan van den Dale, D'ander heer Geeraert, wet waele.

[p. 130]

2720.

Ende d'ander Gerart, wet wale,

 

Van der Biest, een vrome man;

 

Dese vier hadden genomen voertan²⁷²²aant.

 

Te behoedene van goude den standaert,

 

Met vaeschen wel verclaert

 

Dair ingaende van lasuere⁽¹⁾;

 

Des her Arnout was wel ter cuere

 

Gewapent ende rijckelijc:

 

Scilt, wapenroc al gelijc

 

Sinen standaert, dat wet,

2730.

Ende des ors covertuere met,

 

Daer die here van Grimbergen op sat;

 

En sijn twee sonen, verstaet my dat,

 

Her Wouter ende her Geraert,

 

Waren gewapent ende wel bewaert

 

Metten selven wapene;

 

Sonder dat si droegen teykene:aant.

 

Heer Wouter, d'ouste, also ic lie,

 

Boven die vaesche twie

 

Coeken van sable, ende een onder⁽²⁾;

2722 Dese viere hadden in hoede dan Den standaert van goude schoone, Met eender fasche, sonder hoene, Daer inne ghaende van laseure. Heer Aernoult wel fel ter keure Ghewapent seer costelicke, Den schilt ende sijn wapenen diesgelijcke, Ende synen standaert, dat wet, Ende syne couverture met, Die op d'ors lach daer hy op sat. Syne soonen beyde, verstaet dat, Heer Woultre ende heere Geeraert mede Waeren oock, dat's waerhede, Ghewapent metter selver wapene, Sonder dat sy droeghen byteekine; Heer Woulter d'ouste droech coucken drye Van sable, twee boven, als ick lye, Ende eene ondere die fache staende. Ende heer Geeraert, als ick waende, Die jonxste sone, droech van keelen Een saultoir, al sonder helen, In de wapene van synen vaedre. Oock waeren sy alle drye te gaedre Op groote orssen ghemonteert, Ende heer Aernoult, als men my leert, Liet loopen het ors al voor sijn rote Meer dan eene bogheschote, Den schilt voor syne borst ghetoghen Het sperre in de hant.

(1) Zie het wapenschild van den heer van Grimbergen, heer Arnout, D.I. Pl. III. v. 4656.

(2) Zie het wapenschild van den heer Wouter van Grimbergen, D.I. Pl. I. v. 3415.

[p. 131]

2740.

Her Gerart de jonxste besonder

 

Hi droech een sautore van kelen

 

In sterker wapen, sonder helen.

 

Dese heren quamen in 't perc

 

Gemonteert op orssen sterc;

 

Heer Arnout reet uyt sine roteaant.

 

Meer dan een boghenscote,

 

Den scilt voor de borst getoghen,

 

Spere in hant; ooc quam ghevloghen

 

Die grave van Loen te hemwaert

2750.

Op een sterc ors vermaert,²⁷⁵⁰

 

Dat hi wel conste bestieren.

 

Den scacht hilt hi metter banieren,

 

Daer sijn teycken in stont gewracht.

 

Dus quamen si met groter cracht

 

Te gader, ende elc stac anderen vore

 

Metten spere den scilt aldore.

 

Die yseren leden nevens der platen,

 

So dat si den doot ontsaten;

 

Maer so vreselijc sijn si te samen

2750 Op een ors groot, sterck ende lyaert, Wat hy conste ghelaystieren. Hy hilt den schacht metter bannieren, Daer sijn teekene stont inne ghevracht. Daernae quaemen sy t'saemen met grooter cracht Dese twee heeren, dat segghe ick u, Ende raeckten elcanderen nu Rechte op den schilt vooren Dat sy beyde staeken doore, Ende die plaete met dien tyde Dat men die pinnonceelen van syde Over d'ander syde doore sach blicken; Maer niet en hadde sy sekerlijcke In haer lijf; want God en woude. Daernae quaemen sy met ghewoude, Met helm, schilde ende met lichaeme So vreeselick beyde te saemen
Dat die orssen daer sy oppe saten.

[p. 132]

2760.

Met helmen comen ende lichamen,

 

Dat die orssen dair si op saten

 

Borsten, ende vielen op der straten

 

Onder die heren beide steen doot,²⁷⁶³

 

Ende den heeren beide uytscoet

 

't Bloet ten neusen uyt ende ten monde;²⁷⁶⁵

 

Dus laghen sy een corte stonde

 

Tot dat haer volc toe quam,

 

In beide syden herde gram.

 

[Doe] reet uyt heer Wouter Berthout,

2770.

Ende stac enen ridder stout,

 

Die van Loen her Segherman hiet²⁷⁷¹

 

Dat hem en conste ghehelpen niet

 

Al sijn wapen: hi dorreet²⁷⁷³aant.

 

Dat hem d'iser in 't herte sneet.

 

In den grase viel hi doet,

 

Ende her Wouter greep al bloot

 

Metten handen den orstoem,

 

Ende leidet, des nemt goem,

 

Daer sijn vader lach op d'erde.

2780.

Daer beete hi met grooter verde,²⁷⁸⁰

 

Om op te hulpen sinen vader,

 

Ende [stelde] vier ridders t'enen gader,

2763 Metten heeren alle steene doot.

2765 Dbloet ten neuse ende ten monde. Dus laeghen sy in corten stonden Tot dien dat haer volck toequam. Doen liet loopen, als ick vernam, Mijn heere Woulter Berthout.

2771 Die heere Zegherman van Loon hiet.

2773 Gheene wapenen, die hy hadde aene; Want hyne door het herte stack, ick waene, Dat hy doot viel op den grase. Dien nam heer Woultre, by S^t Thomaese, Dat ors by den sydenen toome, Ende leyde 't recht, als ick gomme.

2780 Ende beete nedere met groote weerde Om synen vaedre te helpen op, Ende stelde vier rudderen sonder scop.

[p. 133]

 

Die stout waren ende coene.

 

Van der syde beten in 't groene²⁷⁸⁴aant.

 

Ridderen ende knapen neder

 

Om te hermonteren weder

 

Van Loen den stouten grave,

 

Die dair lach gesteken ave.

 

Mettien dat si onledich waren

2790.

Met desen twee, quamen gevaren

 

Die scaren toe van beiden siden;

 

Dair ginc men vreselike striden.

 

Menich speer wert dair ontwee

 

Gesteken; elc van d'anderen gheree,

 

Ende elc was dair even stuer.

 

Den strijt wert menighen te suer,

 

Daer worden ermen, voeten, handen

 

Afgeslagen in den sande.

 

Her Wouter Berthout die here

2800.

Vacht boven sinen vader sere

 

Om te monteren of hi conste.

 

Ic segghe dat hi begonste

 

Sijn slagen te dobbeleren sere;²⁸⁰³

 

D'ander hadden oic haren here

 

Den grave gerne willen hermonteren,

2784 Ende op d'ander syde waeren in 't groene Lieden ghebeet om den grave Op te helpene, by S^te Bave, Ende met dien dat sy onledich waeren Omme die twee, so quaemen ghevaren Van beyde syden die schaeren toe. Daer wert ghestreden doe In beyde syden herde seere; Daer weert oock, by mijnder eere, Menich groote sperre ghesteken ontwee; Oock wert daer menich man ghemee; Want die strijt weert daer steur: Elck was anderen quaet ghebeur, Ende sloeghen af aermen ende handen, Dat sy vielen in den sande.

2803 Te dobbleren syne slaeghen, Ende op d'ander syde, dat en es gheen saeghe Vochten die graven lieden seere
Om te monterene haeren heere, Die onder het ors lach t'synen onwille. Doen quam daer ghereden stille Heer Gheeraert, mijn heeren Aernoults sone Van Grimberghen, als ick vernoeme Op een verdeckt ors al grijs, Ende stack eenen ruddere ter tijts Op den schilt dat hy hem cloof, Ende die plate met, als een loof, So dat hy het ysere nam in het herte, Ende hy doot ter eerde steerte. 't Sperre brack, ten sweerde hy vinck, Ende sloeger met een jonghelinck Dat hem het hoot af vloch verre. Doen voere hy voorts sonder merre.

[p. 134]

 

Ende van den orsse delivereren,

 

Daer hi te sinen onwille onder lach.

 

Doen quam als een donderslach

 

Van Grimbergen heer Geraert,

2810.

Heer Arnouts sone, een ridder waert,

 

Ende es in den loop gereden

 

Op een grau ors van stercken leden,

 

En stack een ridder dat hem cloef

 

Den scilt oft had geweest een linden loef;

 

Dor plate, dor iser, in 't herte bloot

 

Ran dat spere, dat hi viel doot.

 

Doen brac dat spere; ter sweerde hi vinc,

 

Ende sloech mede een jongelinc,

 

Dat hem 't hooft afvloech verre.

2820.

Voert reet hi sonder merre,

 

Daer sijn vader op d'eerde lach.

 

Hy beete so hy ierst mach²⁸²²

 

Ende ginc bi sinen vader staen

 

Om op te helpen sonder waen,

 

Van dair hi lach onder voet.²⁸²⁵

 

Op d'ander side daer stoet

 

Menich man die sere street

2822 Ende beete neder so hy best mach.

2825 Van daer hy lach, des sijt vroet, Ende in d'ander syde so stoet.

[p. 135]

 

Om op te helpene ghereet

 

Den grave van Loen, haren here.²⁸²⁹

2830.

Soo vele pijnden si ende soe sere

 

Dat sine over sijn voeten bracht

 

Hebben, ende van groter macht

 

Hem gaven een ors, daer hi op sat;

 

Want 't sine doot lach op die stat.

 

Bander syde so vele dede

 

Her Wouter Berthout, ende oic mede

 

Sijn broeder her Geraert

 

Dat si van daer onder 't paert

 

Haren vader hebben getogen,

2840.

Ende setten wel vermoghen

 

Op d'ors dat heer Wouter wan.

 

Oic hermonteerden si voert an²⁸⁴²

 

Her Wouter ende her Gerart saen,

 

Die dair toe te voet waer gestaen.

 

Doen si waren van beiden syden

 

Opgeseten, ginc men daer striden.

 

Elc betaelde sijn gelach

 

Den anderen dien hi naest hem sach.

2829 Den heere, den grave van Loon; Doch daden so vele die baroen Dat syne brachten op syne voeten. Daernae wert hem met goeder moyte Een ors bracht daer hy op sat; Want 't syne lach doot op die stat. Op d'ander syde deden so vele Heer Woulter Berthout tot dien spele, Ende sijn broedere, heere Geeraert, Dat sy haeren vaedre waert Van onder 't ors hebben ghetoghen, Ende setten ter hant ongheloghen.

2842 Daernae sat op, by S^t Jan, Heere Woultre ende sijn broedere mede, Ende alle haere lieden, dat 's waerhede, Ende alsy waeren gheseten In beyden syden, doen ick u weten, Die daer te voete hadden ghevochten Weert daer ghestreden met coenen ghedochten Herde seere in beyde syden; Nietmant en woude den anderen myden; Want elck betaelde sijn ghelach Den ghenen die hem naest sach, Ende van Loon die vrome grave, Hy velde menighen man ave.

[p. 136]

 

Niemant en wou den anderen borgen,

2850.

Noch sculdich bliven tote morgen:

 

Soe wat elc anderen misdede,

 

Gout hi hem op de stede.

 

Van Loen, die stoute grave

 

Velde menigen man dair ave

 

Met sinen sweerde, dat sere sneet.

 

Den vianden was hi wreet,²⁸⁵⁶

 

Ende gaf in dien daghe

 

Steken vele ende oic slaghe;

 

Oic vacht sijn volc met goeden wille.

2860.

Van d'ander syde en hielt niet stille

 

Her Arnout ende syne sonen beide,

 

Ende hare lieden, dat es waerheide;

 

Want si velden menighen ter neder.

 

Dus vacht men voort ende weder

 

In beide syden op en tale.²⁸⁶⁵

 

Daer wert menich helm van stale

 

Ontwee gheslegen, die was geheel,²⁸⁶⁷

 

Ende menich sterc tornekeel

 

Gescuert ende doorsteken.

2870.

Dor platen, dor yser, sach men leken

 

't Roede bloet in goeden trouwen.

 

Men sach oic aldaer dorhouwen

 

Beckeneel ende scilden;

2856 Want hy was hen al te wreet, Ende sloech op hen groote slaeghen, Ende sijn volck, dat en es gheene saeghe, Vacht oock seere met goeden wille. Op d'ander syde en hielt.

2865 Op berch ende in daelen.

2867 Die waeren gheheel, Ende menich sterck beckeneel, Ende menich sperre ende menich schilt. Omtwee ghehouwen met ghewilt, Ende ghebroken menich sweert, Ende ook doorsteken menich peert, Daer die darmen uytehinghen, Ende menich man in waeren dinghen Seere ghequetst ende ghewont.

[p. 137]

 

Daer was gestreden met gewilde,

 

Ende te broken menich sweert,

 

Ende dorsteken menich peert,

 

Daer af uythinghen de darmen;

 

Daer laghen handen, voeten, armen.

 

Menich man wert daer gewont,

2880.

Die nimmermeer en wert ghesont.

 

Binnen desen, dair ic af spreke,²⁸⁸¹

 

Dat die strijt dus vreseleke

 

Duerde ende even swaer,

 

Quamen die voetelieden naer

 

Van Grimbergen sonder sparen,

 

Wel bescaert in twe scaren;

 

Maer doe si den strijt alsoe

 

Groot sagen, braken si toe

 

Hair twee scaren ende maecten ene,

2890.

Ende sloegen in, alle gemeene,

 

Overhoop op de viande

 

Met haer staven menigerhande,²⁸⁹²

 

Die waren swaer ende groot,

 

Sy sloeghen menigen man ter doot,

 

Die onder hem gevaren quam.

2881 Binnen desen, dat es waer, Dat men dus seere vacht daer, Quaemen daer gheghaen die voetlieden Van Grimberghen, als ick bediede, Wel gheschaert in twee schaeren; Maer so haestich sy waeren te gaeren, Ende dat sy den strijt so groot saeghen, Braken, so ic hoorde ghewaeghen, Haere schaeren, ende maeckten daer af eene, Ende sloeghen alle in 't ghemeene.

2892 Met haeren colven, als ick becande Ende met haeren staven groot, Daer mede sy sloeghen menighen doot, Die onder hen ghevaeren quamen; Ende op d'ander syde, wille ick vermanen, Quaemen daer ghemeenelicke Die voetlieden sekerlijcke, Die den Brabander toebehoorden, Ende gheleydese in waeren woorden; D'eene hiet heer Jan van Haspegouwe: Oock was hy goet ende getrouwe, Wel ghewapent totter teenen. Sijn tournekeel was ghemeene Al van sable, een duyve daer inne Van silvere naer mynen sinne, Die van goude was ghecroneert. Desen Jan, als men my leert, Was der voetlieden ruwaert, Ende quam in den strijt ter vaert, Endie voetlieden volgden hem. Ende op d'ander syde, ick seker bem, Sach men commen heer Paridaene Van Heppeghem, naer mynen verstaene, Die stout was ende vrome seere, Ende leytsman was, by mijnder eere, Van den erre-schaere te voet, Daer lieden in waeren, sijt 's vroet, Vijf duusent, ofte wel so veele Wel ghewapent sonder hele Van hoofde totten voeten. Daer quam oock mede met goeder moyten Van Beyghem die vrome baroen Met sijnder schaeren in dat doen, Dier oock .v. duusent was ende meer. Dese twee waeren sonder keer Van de voetlieden die leytsheeren, Ende wederstonden by mijnder eeren Die voetlieden op d'ander syde. Oock versach ten selven tyde Heere Paridaen, die heere vry, Heer Janne van Haspegouwe, segghe ick di, Seere stryden met syne partye.

[p. 138]

 

Van d'ander side, als ic vernam,

 

Quam 't voetvolc al te hant

 

Ghemenelic van Brabant;

 

Hen geleide in goeden trouwen

2900.

Een, hiet heer Jan van Haspegouwen;

 

Wel was hi gewapent toten teen

 

Van boven den hoofde; al in een

 

Was van sable sijn tornekeel,

 

Van selveren daer in een duve geheel,

 

Die gecroneert was van goude.

 

Dese edel ridder boude

 

Was der voetlieden ruwaert,

 

Ende quam met hem te stride waert.

 

Van Eppinhem heer Paridaen

2910.

Sag hem ten stride wert comen saen;

 

Hi was leitsman, des sijt vroet,

 

Van ere scare daer te voet

 

Waren in vijf dusent man,

 

Platen of halsberch an,

 

Van den hoofde ten voeten toe

[p. 139]

 

Wel gewapent; daer met quam doe

 

In d'ander scare in dat doen

 

Van Beyghem die baroen.

 

Vijf dusent volcx haddi of mere,

2920.

Diese wederstoeden met groter ere

 

Die voetlieden oec van d'ander side.

 

Oec versach van der side

 

Her Paridaen voirt anne

 

Van Haspegouwe her Janne,

 

Die sere street met sire partie.

 

Doen liet lopen de here vrie

 

Sijn ors, dat hi sloech met sporen;²⁹²⁷

 

Te hem wert oec heeften vercoren

 

Mijn heer Jan haestelic weder.

2930.

Hy quam van enen berge neder;

 

D'ander reet opwaert uter dellen.aant.

 

Dus quamen de vrome stercke gesellen,

 

Elck met enen stercken schachte,

 

Ende elc stac (den) anderen met crachte²⁹³⁴

 

Op de bokelere van den scilden,aant.

 

Die si jegen de steken hilden,

2927 Sijn ors rechter dan een draet, Daer hyne sach houden, dat verstaet, Ende heer Jan die sach hem commen, Ende sloech sijn ors, hebbe ick vernomen, Metten spooren jeghens hem weder, (Die) daer quam van eenen berghe neder, Ende d'ander reet opwaert uter ellen. Daer quaemen te gaeder die twee ghesellen.

2934 Ende staken elcanderen met crachte Op die borde van den schilde, Dat sy jeghens die steke hilden.

[p. 140]

 

Dat die speren in splinteren braken,²⁹³⁷

 

Ende mense verre hoirde craken,

 

Ende daer elc neven (den) anderen leet,

2940.

Onderhorten si hem gereet,

 

Dat si na waren gevallen;

 

Doch onthielden si hem met allen,

 

Ende keerden hem beide omme doe.

 

Haer sweerden trocken si uten scoe,²⁹⁴⁴

 

Ende ginghen elc op den anderen slaen

 

Soe vreselike sonder waen,

 

Dat 't vier uten helmen spranc;

 

Doch wert omtrent hem dat bedranc

 

Soo groot dat si werden ghescheiden.

2950.

Doen quam ghereden sonder beiden

 

Van Beyghem daertoe die here,²⁹⁵¹

 

Met sinen maighen die sere

 

Vrome waren gewapent wel.

 

Selve was hy in dat nijtspel

 

Wel ghewapent totten teen.

 

Syne schilt ende sijn baniere was een

 

Van lasuere, verstaet dit,

 

Daer in van selvere een cruce wit⁽¹⁾.²⁹⁵⁸

 

Hi sat op een ors snel,

2937 Dat die spere ende splinters braken, Ende men verre hoorde craken, Ende daer sy neven elcanderen leden Onderhortense hen by waerheden, Dat sy binae waeren ghevallen.

2944 Ende toghen de sweerden uyter schoe.

2951 Die vrome heere van Beyghem, Ende oock syne maeghen met hem, De vrome waeren ende ghewapent wel. Selve was hy, sonder spel.

(1) Het wapenschild van den heer van Beyghem was hetzelfde als dat van den heer van Bossu. Zie D. II. Pl. 2. v. 2032.

2958 Een cruce daer inne van silvere wit. Oock sat hy op een ors rijcke, Ende liet loopen haestelijcke, Schilt om hals, sperre in de hant, Ende stack eenen ruddere vaillant, Die van Namen was gheboren; So seere gheraeckte hem die heere uytvercooren Metten steke, die hy stack, Dat hy viel ende synen hals brack. 't Sperre brack, hy vinck ten sweerde, Ende riep: ‘Grimberghen!’ luyde ende stercke: ‘Nu strijt vromelick, ghy heeren, Die vyanden sijn, by mijnder eeren, Alsoo versaecht ende vervaert.’ Doen weert daer menich man weert Seere vercoent van den woorde; Ende toghen doe, als ick hoorde, Op d'andere vreeselijcke. Doen weert daer, sonder loese treke, Seer ghevochten ende ghestreden Ende menich man overreden. Ende die voetlieden vochten seere, Ende dronghen voort so lanck so meere, In den strijt, dat segge ick u, Met haeren colven, daer sy nu Menich peert ende menighen man Mede dooden, daer sy quamen aen; Want sy en spaerden, gheloves my, Hooghe noch nedere, dat segghe ick di. Doen aldus vergadert waeren die schaeren Van beide syden, van waer sy waeren, (was) Groot gheruchte.

[p. 141]

2960.

Dat hi selve dede loopen wel,

 

Scilt om hals, spere in hant.

 

Op enen ridder es hi gerant,

 

Die van Namen was geboren;

 

Soe seere geraicte hine voiren

 

Dat hi [ne] metten steke, dien hi stac,aant.

 

Viel, ende den hals ontwee brac.

 

't Spere brac, hi vinc ten sweerde:

 

‘Grimbergen! riep hi lude ende herde,

 

Strijt vromelijck, ghy heren,

2970.

Die vianden sijn, by mire eren,

 

Alle versaecht ende verveert.’

 

Daer wert menich man vermeertaant.

 

Sere vertoernt van den woerden,

 

Ende togen toe, alse dat hoirden,

 

Op de andere vreseleke.

 

Daer wert menich slach ende steke

 

Gegheven, ende sere gestreden;

 

Daer wert menich man overreden;

 

Die voetlieden vochten sere;

2980.

Sy dronghen toe in lanc soe mere

[p. 142]

 

In den strijt vastelike naer;

 

Met haren colven sterc ende swaer

 

Doden si peert ende man;

 

Ende aldair si quamen an

 

Sine spaerden nederen no hoghen.

 

Doe die scaren dus aentoghen

 

Waren van beiden siden,

 

Sach men daer vreseliken striden.

 

Daer was geruchte ende groot gescal,

2990.

Beide op berch ende in 't dal.

 

Men blies de trompen ende basinen,

 

Ende hoornen met groter pinen.²⁹⁹²

 

Niemant en spaerde (den) anderen daer

 

In den strijt, dat es waer,

 

Dien de voetlieden dorbraken.

 

Sy onderslogen hem ende staken

 

Met nide groot in beiden siden.

 

Daer quam gereden tien tiden

 

In den stride ridderlijc

3000.

Van Oijenbrugge her Heynric,

2992 Dat men ghehooren conste met pynen Dat men dede ende dat men seyde. Daer en was nietmant, by waerheyde, Hyne hadde te doene ghenoech; D'eene stack ende d'ander sloeg, Ende elck vercoes daer den synen. Doen ginck ('t) te sorghen ende te pinen; Want nietmant en spaerde den anderen daer, Ende die schaeren dat es waer, Werden doordronghen ten selven tyde; Want die voetlieden in dien stryde Doorbraken die schaeren, wien lief, wien leet, So dat elcken mannelicke reet Stryden op dien hy begheerde Op datter niemant voore en weerde. Hierenbinnen quam sekerlijck Van Oyenbrugghe heer Hendrick Ghereden neven synen vaedre, heer Aernoult, Op een ors met ghewoude.

[p. 143]

 

By her Arnoude, den vader sijn,

 

Op een ors goet ende fijn,

 

Gewapent utermaten wale,

 

Beide met ysere ende met stale;

 

Syne scilt was scone, dat wel wet,

 

Van goude en van cinople met,

 

Van .vj. stuken wel gesneden

 

Met enen rande van rijclicheden,³⁰⁰⁸

 

Getandeert van roder kelen.

3010.

Hy was gesceden sonder helen

 

Van her Wouter, den here,

 

Van Grimbergen, dien hi sere

 

Was bevolen te houden daer

 

In den strijt, die was swaer.

 

Sijn ors noopte hi met sporen recht,

 

't Spere in sijn hant gerecht,

 

Ende stac enen vromen knape

 

Op sinen scilt, ocht (ware) een rape,³⁰¹⁸

 

Heeft hine gecloven in stucken twee.

3020.

't Spere scoet voort, dat hem dede wee,

 

Dore sijn herte ere elle lanc;

 

Doen viel hi doot in dat bedranc.

 

Daer brac in twee sijn stercke scacht.

3008 Met eenen rande, by waerheden, Van rooden keele ghedanteert. Hy was geschieden, als men my leert, Van heere Woultre van Grimberghen, Die hem was, sonder berghen, In den strijt te hoedene bevolen, Ende liet loopen, sonder dolen, Sijn ors, dat schoone was ende goet, 't Sperre in de hant, dies sijt vroet.

3018 Door den schilt oft waere eene raepe, Dat hy in twee stucken cloof, Ende 't sperre voer, dies ghelooft, Door sijn herte eender ellen lanck. Doen viel hy nedere in 't bedranck, Ende die schacht brack in twee. Doen track hy 't sweert uyter scheê.

[p. 144]

 

't Sweert trac hi met grooter cracht

 

Dat hem ane die syde hinc.

 

Nu hoort hier wonderlike dinc,

 

Daer hi 't sweert voert ane³⁰²⁷

 

Op hief om mede te slane,

 

Quam een gescutte dair gevlogen

3030.

Ende geraectene, onghelogen,

 

Jeghen die hant met snelle druust,³⁰³¹aant.

 

Dat hem 't sweert viel uyt de vuust,

 

Ende scoet van hem een roede verre,

 

Dies hi toornich wert ende erre.

 

Hine wiste wat te doen:

 

Doen nickte neder die baroen,

 

Ende nam op d'erde enen scacht,

 

Ende horte voort met groter cracht,

 

Met sporen sijn ors groot ende sterc.³⁰³⁹

3040.

Het saghen comen in dat perc

 

Jeghen hem mijn heer Jan van Aa.

 

Met sporen sloechi hem na

 

Sijn ors goet ende snel;

 

Gewapent was hi herde wel

 

Van kelen met een sautoer daerinaant.

3027 Daer hy het sweert nae mynen waene Op hief om mede te slaene Quam daer een gheschut ghevloghen.

3031 Tegen die hant met sulcker ghedruschs, Dat hem het sweert voer uyter vuyst Meer dan eene raeproede verre. Dies hy tornich was ende erre; Maer hy en wister wat toe doen. Doen nickte weder die baroen.

3039 Sijn ors, dat groot ende starck was; Ende op d'ander syde, sijt seker das, Sach men commen heer Jan van Aa, Ende sloech metter sperre; als ick verstae, Sijn ors te hemwaert, wat hy mochte. Hy was ghewapent, so my dochte, Van keelen met eenen saultoire
Van silvere daerinne, als ick hoore; 't Sperre in de hant, dus quamen sy, Te gaedre gherent, des segghe ick dy, Ende staecken elcanderen op den schilde, Die sy hilden met ghewilde.

[p. 145]

 

Van selvere, meer noch min⁽¹⁾;

 

Spere in hant, dus quamen sy

 

Beide te gader die heren vry,

 

Ende staken met gewilde

3050.

Elc anderen op den scilde,

 

Dat sise alle beide doorstaken,

 

Ende mense verre horde craken;³⁰⁵²

 

Hare speren braken als riet.

 

Oic quamen si te gader, ic liege u niet,

 

Onder hem beiden metten siden,

 

Dat si jockeerden in 't overliden;aant.

 

't Vel rifeleerde hem van den bene.aant.

 

Doe keerden hem die ridders rene

 

Ende her Heinric heeft verheven

3060.

Een trinsoen dat hem was bleven,

 

Ende sloech heer Janne van Aa op 't hoeft³⁰⁶¹

 

Dat hi liggen bleef verdooft

 

In onmacht op 't gereide sijn,

 

Ende heer Heinric, die ridder fijn,

 

Es te hant aen hem gevaren,³⁰⁶⁵

 

Ende nam hem 't sweert, sonder sparen,

(1) Zie het wapenschild van den heer van Aa, D.I., Pl. 3. v. 4818.

3052 Ende men verre hoorde craecken; Want sy braeken als een riet. Oock quamen sy, wats gheschiet, Daer te gaedre metter syden, Dat sy jockheerden in haere lyden, Ende het vel rifeleerde van haeren beene. Doen keerden sy om, die ruddren reene, Om te slaene op elcanderen, Ende heer Hendrick liet wandren.

3061 Ende sloeger mede sonder sneven Heer Janne van Aa boven op het hooft, Dat hy bleef ligghende al verdooft In onmacht op het ghereyde sijn.

3065 Is ter hant ghevaeren aen hem, Ende nam sijn sweert, ik seker ben, Daer hy mede te stryden plach. Doen hort hy voorts in bedrach, Daer hy de persse sach meest.

[p. 146]

 

Daer hi met te striden plach.

 

Doen horte hi voert in dat bedrach,

 

Daer hi die persse sach aldermeest,

3070.

Soe helpe my die Heilige Geest!

 

Dat hy metten selven brande

 

Sere voer striden op de viande,

 

Dien hi dair voer te gemoete.

 

Hi sloech hem af handen ende voete,

 

Ende quetste wat hem te voren quam.

 

Doen voer hi houde, als ic vernam,aant.

 

By mijn heer Wouter Berthoude,³⁰⁷⁷

 

Die sere street met ghewoude,

 

Als een here van groter cracht;³⁰⁷⁹

3080.

Groote moort haddi gewracht.

 

Cort es becomen hier na

 

Van der dolingen heer Jan van Aa;

 

Tierst dat hi was becomen,

 

Ende sijn magen dat vernomen

 

Hadden, quamen si sonder sparen

 

Hem alle te hulpe gevaren,

 

Ende gaven hem al ongespaert

 

Met te striden een ander swaert,

 

Dair hi mede doe voer striden,

3077 Ende ginck stryden metten brande, Ende sloech af voeten ende handen, Ende al dat hem te vooren quam.

3079 Als een lantsherre stout ende vrome, Ende hierenbinnen, als ick gomme, Es heer Jan van Aa becommen; Doen hadden 't syne maeghen vernomen, Ende quaemen alle te hem ghevaeren, Ende holpen hem, sonder spaeren, Dat hy bequam van de doolinghe. Doen gaven sy hem in waeren dinghen Al te hant een andere sweert, Daer hy mede ginck stryden ter vaert, Ende syne maeghen alle by hemme. Doen quam ghevaeren, als ick verneme, Van Breda, heer Jan, des heeren sone, Wel ghewapent, als ick vernoeme, Met wapenen, die hem wel stoeden, Ende het tournekeel was, wilt wel ghevroeden, Alleens ende syne couverture, Van keelen, ende daer inne ter dier euren Dry saultoiren van silveren wit, Daer eenen rant omginck, verstaet dit, Van goude ghedanteert, ende was ghemaeckt. V. 3098 ontbr. Van den teekene al te maele. Sijn sweert hielt hy, sonder haele, In sijn hant, Ende sloech met spooren, Eenen ruddre by hem uytvercoren, Die hiet heer Jan van Hannuyt, Ende hadde dies daechs overluyt Wel ghestreden, segghe ick u; Mer Jan van Breda gheraeckten nu Op sijn beckeneel te onstaden, Dat 't sweert ten tanden toe moeste waden.

[p. 147]

3090.

Ende sijn maghen by sire siden.