Berlioz en Shakespeare
Als in september 1827 een Engels toneelgezelschap in het Théâtre Odéon in Parijs Shakespeare komt spelen, luisteren alle groten der romantiek, Gérard de Nerval, Alfred de Vigny, Alexandre Dumas en Victor Hugo, de voorstellingen met hun tegenwoordigheid op. Hector Berlioz is er ook en hij is een der hevigst-geraakten. In zijn Mémoires lezen wij: ‘J'assistai à la première représentation d'Hamlet à l'Odéon. Je vis dans le rôle d'Ophelia Henriette Smithson qui, cinq ans après, est devenu ma femme. ... Shakespeare, en tombant ainsi sur moi à l'improviste, me foudroya. ... Je reconnus la vraie grandeur, la vraie beauté, la vraie vérité dramatiques. Je mesurai en même temps l'immense ridicule des idées répandues en France sur Shakespeare par Voltaire ... et la pitoyable mesquinerie de notre vieille Poétique de pédagogues et de frères ignorantins. Je vis ... je compris ... je sentis ... que j'étais vivant et qu'il fallait me lever et marcher.’
Als hij Hamlet gezien heeft, wil hij zich geen tweede keer aan de ‘flamme Shakespearienne’ blootstellen. Maar hij doet het toch en, al verstaat hij geen woord Engels, opnieuw wordt hij diep getroffen door ‘ces luttes désesperées de l'amour et de la mort’. ‘Aussi, dès le troisième acte, respirant à peine, et souffrant comme si une main de fer m'eut étreint le coeur, je me dis avec une entière conviction: Ah, je suis perdu!’ Maar Berlioz was niet verloren: de door Shakespeare in hem opgezweepte impulsen ontlaadden zich in een Fantaisie sue La Tempête, in de Symphonie fantastique - waarin ook Goethes Faust meespeelt - en, later, in de dramatische symfonie Roméo et Juliette, waarvan het adagio, de ‘scène d'amour’, als een der beste beschouwd wordt ooit door Berlioz geschreven. Een contemporaine criticus zei, naar aanleiding van dit werk, dat Berlioz Shakespeare niet had begrepen. Misschien is dat wel zo, maar in ieder geval heeft hij hem, oprechter en gevoeliger dan menige Fransman, een grootse, romantische hulde gebracht. Waarvan Shakespeare, waarschijnlijk, ook niet veel begrepen zou hebben!
van m.
Auteursrechtelijk beschermd