Filter. Tijdschrift over Vertalen. Jaargang 18

[p. 10]

case study

James Joyce - Eveline
Origineel

She sat at the window watching the evening invade the avenue. Her head was leaned against the window curtains and in her nostrils was the odour of dusty cretonne. She was tired.

Few people passed. The man out of the last house passed on his way home; she heard his footsteps clacking along the concrete pavement and afterwards crunching on the cinder path before the new red houses. One time there used to be a field there in which they used to play every evening with other people's children. Then a man from Belfast bought the field and built houses in it - not like their little brown houses but bright brick houses with shining roofs. The children of the avenue used to play together in that field - the Devines, the Waters, the Dunns, little Keogh the cripple, she and her brothers and sisters. Ernest, however, never played: he was too grown up. Her father used often to hunt them in out of the field with his blackthorn stick; but usually little Keogh used to keep nix and call out when he saw her father coming. Still they seemed to have been rather happy then. Her father was not so bad then; and besides, her mother was alive. That was a long time ago; she and her brothers and sisters were all grown up her mother was dead. Tizzie Dunn was dead, too, and the Waters had gone back to England. Everything changes. Now she was going to go away like the others, to leave her home. [...]

She stood among the swaying crowd in the station at the North Wall. He held her hand and she knew that he was speaking to her, saying something about the passage over and over again. The station was full of soldiers with brown baggages. Through the wide doors of the sheds she caught a glimpse of the black mass of the boat, lying in beside the quay wall, with illumined portholes. She answered nothing. She felt her cheek pale and cold and, out of a maze of distress, she prayed to God to direct her, to show her what was her duty. The boat blew a long mournful whistle into the mist. If she went, tomorrow she would be on the sea with Frank, steaming towards Buenos Ayres. Their passage had been booked. Could she still draw back after all he had done for her? Her distress awoke a nausea in her body and she kept moving her lips in silent fervent prayer.

A bell clanged upon her heart. She felt him seize her hand:

“Come!”

All the seas of the world tumbled about her heart. He was drawing her into them: he would drown her. She gripped with both hands at the iron railing.

“Come!”

No! No! No! It was impossible. Her hands clutched the iron in frenzy. Amid the seas she sent a cry of anguish.

“Eveline! Evvy!”

He rushed beyond the barrier and called to her to follow. He was shouted at to go on but he still called to her. She set her white face to him, passive, like a helpless animal. Her eyes gave him no sign of love or farewell or recognition.

[p. 11]

James Joyce - Eveline
Vertaling

Zij zat bij het venster en keek hoe de avond bezit nam van de laan. Ze leunde met haar hoofd tegen de gordijnen en in haar neusgaten zat de geur van stoffige cretonne. Ze was moe.

Er kwamen weinig mensen voorbij. De man die in het laatste huis woonde, kwam langs op de weg naar huis; zij hoorde zijn voetstappen klinken op het betonnen plaveisel en daarna knarsen op het sintelpad voor de nieuwe rode huizen. Ooit was daar een veldje geweest, waarop ze elke avond speelden met de andere kinderen. Toen was het gekocht door een man uit Belfast en die had er huizen op gebouwd - geen kleine, bruine huizen als de hunne, maar heldere bakstenen huizen met glimmende daken. Op dat veldje speelden vroeger de kinderen uit de laan met elkaar - de Devines, de Waters en de Dunns, Keoghie de kreupele, zijzelf en haar broers en zussen. Maar Ernest speelde nooit mee: die was daar te groot voor.

Vaak joeg haar vader ze met zijn zwarte sleedoornstok van het veld of naar binnen; maar meestal stond Keoghie op de mik en riep hij als hij haar vader zag aankomen. Toch schenen ze toen tamelijk gelukkig te zijn geweest. Haar vader was toen zo kwaad nog niet; en bovendien leefde haar moeder nog. Dat was lang geleden; zij en haar broers en zussen waren nu allemaal groot; haar moeder was dood. Tizzie Dunn was ook dood en de Waters waren teruggegaan naar Engeland. Alles verandert. Nu zou zij weggaan net als de anderen, haar thuis verlaten. [...]

Zij stond te midden van de krioelende menigte in het station aan de North Wall. Hij hield haar hand vast en zij wist dat hij tegen haar sprak, steeds weer opnieuw iets zei over de overtocht. Het station was vol soldaten met bruine bagage. Door de brede deuren van de loodsen ving ze een glimp op van het zwarte gevaarte dat de boot was, gemeerd aan de kade, de patrijspoorten verlicht. Ze gaf geen antwoord. Ze voelde dat haar wangen bleek en koud waren en in haar labyrint van nood bad ze tot God om haar te leiden, om haar te tonen wat ze moest doen. De boot loeide lang en droevig in de mist. Als ze wegging, zou ze morgen met Frank op zee zijn, opstomend naar Buenos Aires. Hun overtocht was geboekt. Kon ze zich nog terugtrekken na alles wat hij voor haar gedaan had? Haar nood wekte een gevoel van misselijkheid in haar lichaam en zij bleef haar lippen bewegen in stil, gloedvol gebed.

Een bel galmde in haar hart. Zij voelde dat hij haar hand greep:

- Kom!

Alle zeeën van de wereld kolkten om haar hart. Hij trok haar erin: hij zou haar verdrinken. Zij greep met beide handen het ijzeren hek vast.

- Kom!

Nee! Nee! Nee! Het was onmogelijk. Haar handen hielden zich radeloos aan het ijzer vast. Te midden van de zeeën slaakte zij een kreet in doodsnood!

- Eveline! Evvy!

Hij stapte snel door de controle en riep haar dat ze hem moest volgen. Er werd geschreeuwd dat hij door moest lopen, maar hij bleef haar roepen. Zij keerde haar witte gezicht naar hem toe, passief, als een hulpeloos dier. Haar ogen gaven hem geen teken van liefde of vaarwel of herkenning.

(Bloem/Bindervoet & Henkes)

[p. 12]

achtergrondinfo case study
James Joyce - Eveline

Gepubliceerd

1914

Story

Eveline Hill, een 19-jarige vrouw, staat op het punt om met haar vriend Frank te emigreren naar Buenos Aires. Met afscheidbrieven in haar hand zit ze bij het voorraam van de huiskamer in haar ouderlijk huis, waar ze alleen met haar vader woont. Ze bekijkt de kamer en overdenkt haar situatie en haar verleden: haar moeder is dood, haar vader drinkt en mishandelt haar, haar broers zijn het huis uit, in het warenhuis waar ze werkt wordt ze niet serieus genomen. Ze is weinig gelukkig met haar leven en overdenkt hoe ze haar vriend heeft ontmoet en hoe haar nieuwe leven eruit zal zien. Ze wordt heen en weer geslingerd tussen prettige en onprettige herinneringen en vooruitzichten. Hoewel de tijd dringt blijft ze bij het raam zitten, totdat ze tot paniek wordt gedreven bij een herinnering aan de laatste avond van haar moeders ziekbed en de belofte om het gezin bij elkaar te houden. In de volgende scène staat ze met haar vriend op de kade bij de boot te wachten. Als na Frank voor haar het moment is gekomen om aan boord te gaan, wordt ze door paniek bevangen en is ze niet in staat zichzelf in beweging te brengen.

Plot

Eveline zit voor het raam en denkt na. Eveline staat aan de kade.

Vertelsituatie head

Extradiëgetische verteller

Narratieve technieken

Focalisatie: wisselt af tussen verteller en Eveline; gebruik van vrije indirecte rede.

Tijdsverloop: vertelheden met flashbacks en tijdssprong.

Thematiek

Volgens auteur James Joyce zou dit verhaal de verbeelding zijn van de paralysis, de verlammende passiviteit van het Ierse volk ten overstaan van de situatie van onderdrukking en ontbering waarin het zich aan het eind van de negentiende, begin twintigste eeuw bevond. Vanuit psychologisch gezichtspunt kan dit verhaal beschouwd worden als de verbeelding van het onvermogen van een jonge vrouw om zich te onttrekken aan haar benauwende situatie en de strijd tussen de angst voor het bekende en de angst voor het onbekende.

Vertaalgeschiedenis

James Joyce, ‘Eveline’ (vertaling Theun de Vries), in: Emmy van Lokhorst & C.J. Kelk. Duizend en één avond. Groot verhalenboek voor den Nederlandschen lezer. Amsterdam: Contact, 1941.

(Een kort vertaalhistorisch terzijde: Tot nog toe nam men aan dat de vertaalgeschiedenis van Joyce begon met de vertaling uit 1962 door Max Schuchart van Portrait of the Artist as a Young Man, Portret van de jonge kunstenaar (zie Onno Kosters &

[p. 13]

Ron Hoffman, ‘Diluted Joyce: Good Old Hollands and Water’, in: Geert Lernout & Wim Van Mierlo (eds.), The reception of James Joyce in Europe. London: Continuum, 2004). Met de ‘vondst’ van deze vertaling van De Vries (aangetroffen in de bibliografie in het Schrijversprentenboek over Theun de Vries (Daan Cartens & Muriël Steegstra (eds.), Vervolg je weg en laat de lui maar dazen! Theun de Vries, getuige van een eeuw. Amsterdam: Querido, 2004) kan het begin van die geschiedenis twintig jaar eerder gelokaliseerd worden.)

James Joyce, ‘Eveline’ (vertaling Rein Bloem), in: idem, Dubliners. Amsterdam: Van Gennep, 1968.

James Joyce, ‘Eveline’ (vertaling Rein Bloem), in: idem, Dubliners. Amsterdam: Van Gennep (zevende herziene druk), 1997.

James Joyce, ‘Eveline’ (vertaling Rein Bloem), in: idem, Dubliners. Amsterdam: Athenaeum - Polak & Van Gennep (achtste met behulp van Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet herziene druk), 2004.

Secundaire literatuur

Robert Scholes, Semiotics and Interpretation. New Haven & London: Yale University Press, 1982. (Hoofdstuk 6: ‘Semiotic Approaches to Joyce's “Eveline”’, p. 87-109).

‘Eveline’, in: John Wyse Jackson & Bernard McGinley (eds.), James Joyce's Dubliners - An Illustrated Edition with Annotations, London: St. Martin's Press, 1995, p. 29-34.

Peter de Voogd, ‘Imaging Eveline, Visualised Focalisations in James Joyce's Dubliners’, European Journal of English Studies, 4: 1, 2000, p. 39-48.

Kiera O'Halloran, ‘The subconscious in James Joyce's “Eveline”: a corpus stylistic analysis that chews on the “Fish hook”’, Language and Literature, 16: 3, 2007, p. 227-244