Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

By welcke ceremonie die Keyserlijcke Crooninghe voleynt wart.

Ende hoe die seer edele heere Adriaen van Croy, heere van Roeulx, vpper Hofmeestere vander Keyserlijcker maiesteyt was graue van Roeulx ghemaect.

[fol. liij.v]

ALle dese groote menichte ende gheselschap was ghecommen in dye vpperste salen vanden pallaeyse ghelijck wi gheseyt hebben, vander welcker nae der ordonnancie voren verhaelt, men descendeerde in dye nederste sale, die welcke was in die tweede staedgie, ende daer was den muer vp ghebroken ende een groote poorte ghemaect van die welcke poorte totter kercken van Sinte Petronye ouer die plaetse, een luttel min dan twee hondert voetstappen was ghemaeckt eene hooghe brugghe in manieren van eender galerye aen deen sijde ende aen dander sijde, al omme verchiert ende seer schoone behanghen met groene, als laurieren, geneuriers, ende dier ghelijcke costelijcke toegemaect, ende was vander selfder hoochde dat die staedgie vander salen was. Ende int eynde van der Brugge teghen die duere vander kercken was een capelle ghemaect, representerende die capelle van onser vrouwen tusschen die torren van Roomen. Vandaer so extendeerde noch dese brugghe duer dye kercke tot inden choor voor den hooghen outaer, so dat alle die pompuesheyt ghinck vanden Pallaeyse totter kercken ouer dese voorseyde brugghe. Ende als die Keyserlijcke maiesteyt ghecommen was totter capellen die wy gheseyt hebben, dye ghemaeckt was int eynde vander brugghen, teghen dye poorte vander kercken, was hy daer ontfanghen vanden canonicken ende Dekene van Sinte Peeters van Roomen, dye welcke om deser saecken wille waren van Roome ghecommen te Boulongien, ende wart gheleyt in die cappelle byden outare waer dat ghemaect was eenen schoonen tabernakel vercleet van dierbaren tapijtse ende goude cussenen, vp welcke cussenen dye Keyserlijcke maiesteyt knielde. Ende als hi sijne bedinghe gheseyt hadde so dede hy den eedt tot sinte Peeter ende sijnen Vicaris den heleghen vader den Paeus van Roomen inden handen vanden Cardinael Saluiati, nae der formen ende manieren, als dat die rechten ghetuyghen den Keyser Lodewijck ghesworen te hebbene, sone ende successuer vanden Keyser Kaerle. Daer nae so was die keyserlijcke maiesteyt byden eerweerdeghen bisschop van Cicera, ghenaemt dom Ariost van Ferrare Hofmeestere vanden Paeus, ghecleet met eenen choorcleede ende een mutse, ende was daer ghemaect, ghecreeert, ende ontfanghen als Canonick van sinte Peeters Ende die keyserlicke maiesteyt stont in deser manieren voor den outaer, ende die Deken ende alle die canonicken deene na den anderen in behoorlicker ordonnancien, eere doende der keyserlicker maiesteyt, custen hem sijn handen. Ende nae dat die keyserlicke maiesteyt wat wt deser capellen ghegaen tusschen beyde die voorseyde Cardinalen in die kercke, daer twee ander Cardinalen die oudtste nae den eersten Cardinael, te weetene, den cardinael van Anconne ende den cardinael Sanctorum quatuor quamen hem teghen aen dye duere vander kercke, ende ontfinghen hem daer met seer groter eerweerdicheyt ende reuerencie, byden welcken tween eerweerdighen cardinalen naer datse sommeghe Oracien ende ghebeden gheseyt hadden aen die duere vander kercken, wardt gheleyt in die selue, ende terstont also die Keyserlijcke maiesteyt ende die eerweerdighe Cardinalen in die kercke ghecommen waren met sijnder gaerde, een deel vander brugghe vander langde van ontrent twintich voeten brack ende viel achter huer nedere, ende daer vielen ontallicke vele luyden, waer af maer een ofte twee en waren in dangiere van steruen, maer sommeghe ghequetst. Ende dese voorseyde auentuere was reputeert als voor een myrakele, van datter nyet meer volcx ghequetst en was. Ende sommege nament voor ouerdadege beteekeninge, segghende, dat dyt beteykende als datter nae desen Keysere gheen ander commen en soude noch gheraken totter keyserlijcker crooninghe. Also dan die Keyserlijcke maiesteyt aldus in die voorseyde kercke ghecommen sijnde was gheleyt in eene schone capelle, die welcke men den name ghegheuen hadde sinte Gregoris, ende daer het choorcleet wt ghedaen hebbende ende die mutse, was byden eerweerdeghen Bisschop van Caurie weder om vercleet met

[fol. liiij.r]

een der amyte ende albe, metten rocke, coussen ende metter keyserlijcker sandalen. Ende bouen alle dese abijten hadde daer bouen eene seer rijckelicke ende costelicke keyserlicke cappe, diemen heeft het Pluuial, dye welcke ghewrocht was byder conste van ghefriseerden Boulonischen friseringhe, ende ghefigureert met diueersche costelicheyt van bloemen, ende verchiert met menighen costelijcken steen ende peerlen, als dyamanten, rubinen, esmerauden, groote saphiren, groote ballaisen, ende andere soe dat difficijl ende swaer ware om die te exestimerene, ende waren weert bouen alle dinck, oock sijne hoocheyt es ooc onprijselijc ende get te bouen alle prijsinghe ende louinghe. Ende die keyserlicke maiesteyt aldus ghecleet ende verchiert sijnde met dese heleghe ende seer costelijcke abijten, was gheleydt tusschen beyde dye Cardinalen tot inden middele vander kercken, die welcke plaetse ghenaemt was la roue porphiricque, ende aen elcke sijde van hem waren twee Bisschoppen, te wetene, dye Bisschoppen Barrensis, Palatinensis, Brixiensis, ende Cauriensis, ende achter hem die doorluchtighe Graue van Assauwe, ende alle vijue hielden die panden ende steerte vander cappen, so vol ghesteenten ende costelicheyt was si ende soe swaer, so datter gheen edel man en was so sterc, die die swaerheyt van diere souden hebben connen onderhouden, in die welcke plaetse die Keyserlicke maiesteyt drie reysen ontfinc die benedictie, ende dit ghedaen sijnde was gheleyt achter den hooghen outaer, dye welcke outaer representeerde den outaer van sinte Peeter te Roomen, ende daer knielde hy nedere vp eenen trap verdeckt met gulden lakene ende cussens vanden seluen, ende bleef daer tot dat die Letanien ende ander suffragien ende oracien voleyndt waren. Ende daer naer twee ander Cardinalen, te wetene Campegius prioor vanden Cardinalen dye priesters sijn, ende Cibo prioor vanden Cardinalen dyakenen, hieuen die Keyserlicke maiesteyt vp, ende leedenne in die capelle diemen heet sinte Mauricis, ende daer was hy byden eerweerdighen vader in Gode ende Cardinael van Frenesis bisschop van Ostie ende Prioor vanden Cardinalen, bisschoppen, ende Dekene, ende oudtste vander eerweerdeger collegie der Cardinalen, nae dat hem sijn cleederen wt ghedaen waren, ghesalft met dat heleghe Crisma, vanden lede van sijnder rechter hant, totten elleboghe toe, ende tusschen beyde sijne schouderen, ende vp den rugghe, ende ditte met vele schoonder ende deuote benedictien ende ceremonien, ende was gheuaecht vanden eerweerdighen bisschop van Caurie, daer nae was hi weder ghecleet met dat helich ende weerdich abijt dat hy daer voeren aen hadde. Dit aldus ghedaen sijnde, dye voorseyde eerweerdighe cardinael Frenesis, ende twee andere die hem assisteerden ende behulpich waren, te wetene, Saluiatus ende Rudolphus gheleedden die keyserlicke maiesteyt voor den alder helichsten vader den paeus, die welcke verchiert sijnde metten helegen paeusschen abijten ende ornamenten, was gheseten als Vicaris ende Stedehoudere van gode almachtich, inden heleghen stoel Apostolijck, den welcken die Keyserlijcke maiesteyt dede eerlijcke reuerencie, knielende voor hem nedere vp een sitten daer toe seer rijckelijck ende wtnemende costelick verchiert ende toeghemaect. Dit ghedaen sijnde die seer eerweerdighe ende heleghe vader die paeus ghinck aen den outaer in seer grooter solempniteyt ende begonste den dienst gods, ende het Confiteor ende die absolucie ghedaen sijnde, ende dat die heleghe vader dye Paeus hooghe vp gheheuen hadde ende gheintoneert hadde het introit vander missen, ende nae dat hi den outaer ghewierooct hadde, die keyserlijcke maiesteyt hem voughende byden heleghen vader den paeus, custe hem aen sijn kake ende aen sijn borst, daer nae met den Princhen die voor hem ghinghen draghende die preparementen der keyserlijcker Crooninghe, dye Keyserlijcker Maiesteyt was gheconuoyeert tot in een rijckelijc sitten, dwelck voor hem verchiert was int eynde vanden choore, in die welcke plaetse ooc gheconuoyeert was die helege vader die Paeus in eenen anderen stoel ooc seer chierlick ende rijckelic verchiert ende

[fol. liiij.v]

toeghemaeckt. Ende die Princhen weder keerende totten outare gauen die preparatiuen ende teykenen der crooninghe ouere die welcke byden sacristeyn ende meester ende bewaerdere vander cerimonien, waren vp den outaer gheset, ende die Princhen keerden weder omme totter Keyserlijcker maiesteyt elck in sijne stede. Dit duerende den heleghen dienst Gods ghinck vaste voor in groter solempniteyt ende eerweerdicheyt totter epistele toe, die welcke twee Subdyakenen songhen, deene ghenaemt dom Ian Albericus Subdyaken Apostolijck, diese sanck in latijne, ende dandere ghenaemt Braccius martellus camerlinc van den Paeus, diese sanck in griecx. Ende die Epistele aldus ghesonghen sijnde, die voorseyde twee Cardinalen leyden die keyserlijcke maiesteyt totten heleghen vader den Paeus, voor den welcken hi knielde vp een tapijts ende cussen van gulden lakene. Dit ghedaen sijnde so was daer ghebrocht van den outare dat keyserlijcke sweert byden Bisschop van Pistore, ende ghegheuen den Cardinael Dyakene, die welcke gaft den Paeus, ende die tract wter scheyde, ende dat ghebenedidende met vele schone cerimonien, gaft der Keyserlijcker Maiesteyt in sijne rechter hant, hem daer mede gheuende die rechten der orloghen seggende. Ontfanct dat helich sweert die heleghe ghifte gods, metten welcken ghi ter neder werpen sult ende destrueren den vianden Gods, welc sweert daer nae ghenomen was wt den handen der Keyserlijcker maiesteyt van eenen Cardinael die als Dyakene ter missen diende, ende die stact weder in die scheye ende gaft so den heleghen vader den Paeus, dye welcke by hulpe vanden Cardinalen gordet die Keyserlijcke maiesteyt vp sijne slincker sijde ende beene. Daer naer dye Keyserlijcke maiesteyt hem vprechtende vp sijne voeten track het voorseyde Keyserlijcke sweert wt der scheyde, ende met sijnder rechter hant schuddet drie reysen in dye lucht, ende telcker reyse so stack hi den punt in deerde. Dit ghedaen sijnde stact weder in die scheyde, ende knielde wederomme voor den heleghen vader den Paeus, dye welcke ghebendydende met vele schone Cerimonien alle die Keyserlijcken Dyademen ende teykenen, gaffe hem in sijne handen, te wetene in sijne rechter hant den gouden appele, beteykenende die werelt, ende in die slincker hant den sceptre, dwelcke es het teyken der saechtmoedicheyt ende onsterflijcke ghelooue ende cracht, ende gaf hem het gouuernement des Keyserdoms ende van alle die weerelt, het welcke die keyserlijcke maiesteyt ontfinck met ynnigher ende seer grooter corragie. Ende achteruolghende bi seer eerweerdighe ende solempnele cerimonien, ende helege ghebenedijnghe, die heleghe vader die paeus settede hem vp sijn hooft dat helich Dyadema ende keyserlijcke croone, hem gheuende den heleghen name ende tijtele van eenen keysere. Ende terstont daer nae een yeghelick groot ende cleyne, edele ende onedele, siende die keyserlijcke maiesteyt aldus metter keyserlijcker preparatiuen verchiert ende ghecroont sijnde, waren so seer verblijt van binnen, so datter ooc menich mensche hem dye tranen wt den ooghen liepen van blijschappen. Dyt aldus ghedaen sijnde, dye Keyserlijcke Maiesteyt prosterneerde hem ende knielde ten voeten van den paeuse, die cussende, ende die Souuerain Prelaat Clement na sommege woorden, met hulp vanden cardinalen hief hem vp. Daer naer was hem dat Keyserlicke sweert omghegort, ende wtghetrocken, ende also den seer edelen Hertoghe van Durbin ghegheuen om te draghene voor hem. Daer naer dye twee eerweerdighe Cardinalen Saluiatus ende Rudolphus gheleyden die Keyserlijcke maiesteyt ghecroont metter keyserlijcker croone in sijnen throon, houden in die slincker hant den sceptre, ende in die rechtere die weerelt, den welcken throon was seer hoochlick verchiert ende toeghemaect byden stoel vanden heleghen vader den Paeus, ende also met weerdigher reuerencien die Keyserlijcke maiesteyt in sijnen throone gheleyt te hebbene, denuncieerden publieerden, ende vercundichden Kaerle den vijfsten van dier namen Keyser te sijne van Roomen, ende altijts vermeerdere des rijcx, heere van alder weerelt, ende weerdich bemint te sijne, ontsien, ende gheeert van allen

[fol. lv.r]

Princhen, volcke ende natien. Ende in deser manieren bleef die keyserlijcke maiesteyt ter slincker hant vanden paeus, bouen den eersten bisscop cardinael sittende, ende daer waren in sijnder assistencie ende behulpinge twee Cardinalen Dyakenen, ghelijc om den Paeus. Ende binnen desen tijden waren daer seer eerweerdelijcken ghesonghen sommeghe suffragien voor die Keyserlijcke maiesteyt, die welcke men noemt Letanien, van twee eerweerdighe Cardinalen Dyakens die die Sancten aenriepen, ende die sanghers antwoorden. Tu illum adiuua voor Ora pro nobis, dwelc men ghewoonlick es te antwoordene. Ende als die supplicatien van der Letanien alsdus voleyndt waren, soe was daer ghesonghen dat helich Euangelium in tweederley sprake. Eerst in latijne byden Cardinael Ceserium, ten tweeden in griecx byden eertsbisschop van Rodes. Daer naer so sangtmen met grooter melodien ende schoonder musijcke het Credo. Ende alsmen quam ten offere, soe dede die keyserlicke maiesteyt van sijnen hoofde die croone, ende den sceptre ende die werelt wt sijnen handen, ende gafse sijne princhen in die handen, met ooc sijne costelijcke cappe die hi aen hadde, ende quam so metten blooten hoofde seer ootmoedelic in sijnen rock, offerende ten voeten vanden Paeuse sijn offerhande, welcke ghifte ende offerhande was dertich stucken gouts, waer af elck stuck gouts weert was thien ducaten. Daeromme datten den dach was van sijnder gheboorten ende dat hi vp dien dach dertich iaer oudt wiert, ende ooc so eest sijn ghewoonte alle iare vp den dach van sijnder gheboorten so veel stucken gouts te offeren als hy iaren heeft. Dese offertorie ghedaen sijnde, men brochte seer solempnelic ende met groter weerdicheyt water om des paeus handen te wasschene, die welcke ghewasschen sijnde, ghinc aen den outaer, ende die Keyserlijcke maiesteyt volchde hem, ende diende hem seer deuotelic gheuende die hoste, den wijn ende watere, om te consacrerene dat weerdighe helich lichaem christi Iesu. daer naer so knielde die keyserlicke maiesteyt neder vp eenen stoel daer toe verchiert ende verdect met gulden lakene, ende cussens vanden seluen, ter sijden vanden outare, ende bleef so die gheheele consecratie duerende in sijnder deuocien, tot Agnus dei toe, want doen so stont die Keyserlijcke maiesteyt vp, ende ghinc den Paeus cussen aen sijne rechter wanghe, en aen sijnder borst. Dit ghedaen sijnde, volghende den heleghen vader den Paeus, keerden alle beyde vanden outare in huere throonen, ende daer so bleuen si in groter deuocien, segghende duere ghebeden, ende verbeydende met ynnigher deuocien ende grooter ootmoedicheyt dat helich Sacrament ende lichaem christi Iesu, het welcke onse heleghe vader dye paeus, ghelaten hadde vp den outaer vp die platine. Ende dye Cardinael Cibo dye Dyaken was in die administracie vander missen, hief die heleghe platine voor den outaer vp, die tooghende voor alle het volc, daer nae so gaf hijse den cardinael Cesis, die welcke bediende het officie vanden subdyakenscap. Dese voorseyde eerweerdighe cardinael Cesis nemende dese platine met seer grooter deuocien ende reuerencien, brochtse tot den heleghen vader den Paeus, dye welcke met beyde sijnen handen nam dye hostie ende bracse in twee deelen, ende deene van deser met deuoter oratien ende contemplacien nutte ende ontfinc selue dat weerdighe heleghe Sacrament ende lichaem Christi Ihesu. Ende nae datmen hem ghebrocht hadde den kelct, in ghelijcker deuocien dranc ende ontfinck met eender plume van goude dat helich bloet ons liefs heeren Iesu Christi, ende hier naer so nam hi den wijn der preceptien wt eenen anderen kelckt. Dit ghedaen sijnde so nam hi dander helft vander hostie, dye brekende in tween, ende administreerde dat helich Sacrament den tween Cardinalen dye hem assisteerden ende dienden, te wetene den cardinael Cesaryn Dyakene, ende den cardinael Alberyn Subdiakene. Ende als die heleghe vader die paeus ende die voorseyde cardinalen ghecommunickeert hadden die Keyserlijcke maiesteyt prosterneerde ende knielde voor hem nedere. Ende die doorluchtighe graue van Assauwe vpper Camerlinck, ende die seer edele heere, mijn heere van Roeulx vpper Hoofmeestere, hielden voor hem eene seer sump-

[fol. lv.v]

tueuse ende costelijcke dwale van goude ende sijde ghewrocht, verchiert ende gheaorneert van peerlen ende ander costelicke ghesteenten, seer rijckelic toeghemaect. Daer naer onse heleghe vadere die paeus met sijnen eyghen handen administreerde ende gaf in eene andere cleyne hostie dat eerweerdich ende helich sacrament, ende lichaem christi Iesu der keyserlicker maiesteyt. Ende als die keyserlijcke maiesteyt dat met groter deuocien ontfanghen hadde, so stont hi vp, ende custe den heleghen vadere aen sijne kade, ende daer nae weder knielende, ontfinc den wijn, die wy heeten die preceptie, byden handen vanden Cardinael Dyakene, waer af eerst die eerweerdighe bisscop van Caurie de credencie ende gheloofsaemheyt dede, ende daer naer werdt ghebenedijt vanden heleghen vader den paeus, door veel oracien ende ceremonien, ende van daer vp staende, keerde weder omme in sijnen throone. Ende naer dat hy weder vercleet was metter keyserlijcker cappen, nemend in sijn handen den sceptre ende dye weerelt, ende dat hem die croone vp thooft gheset was, soe beual dye keyserlijcke maiesteyt datmen tot hem soude doen commen, den edelen heere, here Adriaen van Croy here van Roeulx, heere vanden gulden vliese, ende nv ter tijt vpper Hoofmeestere van des Keysers huysghesin. Die welcke voor hem commende, prosterneerde ende viel der keyserlijcker maiesteyt te voete. Ende dye Keyserlijcke maiesteyt hem aldus sinede voor sijne voeten, seyde tot hem in deser manieren Here Adriaen ick en hebbe nyet vergheten die tijtelen vander ouder edelheyt van allen uwen predecesseurs ende voorvaders, noch oock dye groote verdiensten van hem lieden, verdient teghen mijne predecesseurs, Ende oock en hebbe ick nyet vergheten, maer ben ghedachtich uwer stantafticheyt, die ghi behouden hebt ende van rechter natueren hebt van uwen ouders, ghelijc ick wel gheexperimenteert hebbe by uwen fayten, stoutheyt ende vaillanticheyt. Daeromme willende ende begheerende eene yeghelijc van sijnen solaris ende verdiensten te voldoene so heb ic u alleene gheroupen, om v eerst ter eeren van mijnder croonin

ghe, ende uwe verdiensten te beghiftene, ende renuncerene, met mijnder eerster beghiftinghe mijnder coronatien, v promouerende, creerende, ende verheffende in eenen Graue des Keyserlijcken rijcx, dwelcke v verdiensten ende diensten te mywaerts wel verdient hebben, welcke digniteyt ende hoogheyt nv v gheschoncken ende ghegeuen wordt, ter eerweerdicheyt van onsen keyserlicken rijcke, ende v ende allen uwen naercommers ter eeren. Ende willen ende ordonneren dat nv voort aen ghi sijn ende wesen sult ende gheheeten sult worden, graue vanden heleghen Roomschen rijcke, ende dat uwe heerlicheyt van Roeulx, met den lande der heerlicheyt aencleuende, alsoo wel voor v als voor uwe nacomelinghen nv voortaen ende teeweghen daghe sal draghen ende voeren den tijtele van een Graefschap, ende dat ghi ghelijcke digniteyt hebben sult als andere grauen des keyserlijcken rijcx, ende dat ghi vseert ende ghebruyct van ghelijcker eeren, priuilegie, preeminencien ende vryheden sonder eenich teghen segghen. Ende die ghene die die stoutheit sal hebben hier teghen te segghene, het si bi obstinacie oft quaetwillicheyt ende nyet en wil obedieren ons mandement ende beuel, dat dese sal worden ghehouden als rebel ende inobedient des keyserlijcken rijcx, ende culpable ende in amende onser keyserlicker maiesteyt. Die Graue van Roeulx seer verwondert sijnde van groter blijscap van sulcker digniteyt dye welcke hy nyet en verwachtede noch en verbeyde, also hi pretendeerde grootelic te bedanckene der keyserlicker maiesteyt van sulcker eeren in hem bewesen, onse heleghe vader die paeus vertrack hem tot aen den outaer, ende voleynde dye misse metter benedictien, gheuende allen ende eenen yeghelijcken, also wel den ghenen dye in dye kercke waren als die daer buyten waren, met ooc allen den ghenen dye in die teghenwoordicheyt waren vander keyserlicker crooninghe, volcomen remis ende aflaet van allen huere sonden ende misdaet, welcke was vercondicht byden eerweerdighen Cardinael Cibo, in dye voorseyde kercke van Sinte Petronye.