Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

Hoe dat inden slach toeghegaen es, daer die Christelijcke Coninck van Vngaren voor allen Christelijcken natien, sijn ontschuldich ionghe bloet so Rudderlick ghestort, ende sijn leuen gheeynt heeft etc.

HEt es vp der Christenen sijden wel also dye faem gheweest ende ghemeyn segghen, hoe dat die Turck sommege Vngherschen heeren soude gheuen ende toe gheseyt hebbeneen merckelicke grote somme ghelts, dat si hem in dat lant souden helpen. Hier om soude die voorseyde Turck den coninc gheschreuen hebben als dat hi hem wilde laten trecken sijn volc in orloghe te leyden, hi hadde een lant ghecocht dat soude hi besien ende innemen Daer vp aen den coninc begeerde hi spraec met hem te houden des donderdaechs den naesten dach nae dat den slach gheschiede, met ende in gheleytsche wijse. Als die Vngaren dat mercten hebben si tot den coninc gheseyt. Willen si den slach niet doen ghelijc si besloten hebben, so wouden si hem met allen sijnen volck slaen. Daer om soude die coninc met huerlieden te vreden wesen, so moest hy den slach doen nae haren wille.

[Op den woensdach den neghenentwintichsten dach Augusti]

¶ Op den woensdach den neghenentwintichsten dach Augusti, vp sinte Ians onthoofdinghen dach ten.vi.hueren es coninc

[fol. xxx.r]

Lodewijck van Vngaren met alle sijnen volcke vp ghebroken ende huyt der wagenburch ghetoghen, ende als voorseyt es Damere Paul dye monick etc. haer vpperste hooftman hebben hare slach oorden ghemaeckt vp twee hoopen, ende dye voorseyde monick had dat beste gheschut tot hem waerts inden Vngherschen leghere ghenomen ende niet tot des conincx hoep. Also en heeft die coninc niet langhe ghetoeft ende es den Turck onder oghen ghetoghen. doen heeft hem die Turck laten sien met eenen verlorenen hoop, ende te beyden sijden met crachten vp malcanderen ghetoghen, ende hebben begonst te schermutsen, ende schoten dat ghescut af op die Turcken al waer sijt meenden te ghelucken, maer die Turcken en deden noch gheenen schuet. Dat hadde gheduert van smorghens ten viij.hueren af tot vier heuren snamiddaechs Doen hebben dye Turcken begonst te vlien maer dat deden si vp huerlieder vordeel om naerder te locken tot den gheschut, ende sijn so met listen achter hem gheuloden neffens hare waghenburch, welc ghesloten was met enckel Cameelen. Doen heeft dye coninck met sijnen hoope tot hem in gheschoten also crachtich dat si die waghenburch met den Cameelen verlaten hebben. Ende haer vpperste Capiteyn Damiri Paul met sijnen Vngherschen hoop had dat stercste ende beste ghescut al te vergheefs af gheschoten al eer dat ghescut vianden reycken mocht, ende oock veel te hooch gheschoten. Doen sijn die Turcken voor ghecommen ende hem met haren gheweldeghen hoop laten sien. Hoe wel si haer lossinghe goet hadden so en hebben si nochtan haerlieder voordeel nyet ouer ghegheuen, ende hadden hare scans gheweer ende gheschut tusschen twee diepe grauen vp der Mahischen heyden verborghen toe ghestelt, ende haer gheschut begrauen een ontallike grote menichte, daer bi sy Rodissche lieden hadden. Doen nv dye coninc sijnen rechten aengreep doen woude, hart ende vast vp hen haestede tot dat sy hem selfs int gheschut liepen, hebben sy eerst haer gheschut af gheschoten ende altemael wel ghetreffen, dat duerde ontrent een huere lanc. Ende dat gheschut ghinck crachtich vp des conincx hoop af, ende niet vp der Vngaren hoop. Doen es dye Damiri Paul als vpperste, met sijnen Vngherschen hoop gheuloden, ende also eene vlucht sonder noot ghemaect, want die Turck met sijnen gheschut den Vngherschen hoop nerghent na en hadde moghen reycken. Maer die vorme coninck met sijnen rudderlicken volcke duytsche ende Bemen, bleef staende tot dat die Turck driemael gheladen ende af gheschoten hadde. Maer doen daer gheen hulpe oft verlossinghe en was, ende si met den gheschut ende volc vanden Turck so te peerde ende te voet ouervallen worden, vloden si achterwaerts nae den waghenburch, welc die Vngaren in haerder vlucht oock ghebroken hadden, ende met den waghen wech gheuloden waren, den coninck met eenen cleenen hoop alsoo verlatende. Also volchden hem die vianden van achter vp die hielen totten wagenburch, daer en halp gheen weere meer, ende quam menich vroom man schandelic om sijn leuen. Also quam coninck Lodewijck met sommeghen heeren ende edelen ooc vp die vlucht. Ende als si die peerden met vollen toom lieten loopen, so quamen sy aen eenen moschachteghen dootlegge daer quamen si eensdeels door, een deel lieten die peerden steken ende ontliepen te voet van daer. Ende als die coninck met eenen swaren peerde ende harnasch ooc nae reet, es dat peert met hem inghesoncken, so dat hi hem verhaelde ende weder om wilde trecken, heeft dat peert hem hooch vp gheworpen ende met den Coninck achter rugghe gheuallen, dat hem dat kurisch heeft den hals af ghestooten ende also in die dootlegge of somph inden kurisch met dorstigher begeerten der Turcken moeten versticken ende verderuen, ende sijn leuen (als een wreker der verlorender kercken sinte Sophyen tot Constantinopelen) gelijc een christelicke rudder, salichlic gheeynt, die almachtege god sy hem ghenadich, ende loons hem inder eewicheyt. Ende es also doot met peerde ende harnasch niet verde van eenen vlietenden water (dye Trab gheheeten) gheuonden van eenen Vngherschen here ghenoemt Ceterus, ende die heuet onsen ghenadichsten here Ferdinando coninc van Bemen Eertshertoghe van Oostenrijck etc. also verclaert. Ende en

[fol. xxx.v]

hadden die Vngaren niet so seere schandelick gheuloden, maer by haren coninc ende sijnen volc, die hem so langhen tijt rudderlic weerden, blijuen staen, ende dat costelijcke gheschut, welck van veel coninghen ende Keyseren langhen tijt, tot wederstant der Turcken gheordonneert was tsamen met den waghenburch totten voordeel recht ghebruyct hadden, so waren si wel vp dien dach ongheslaghen ghebleuen, ende hadden den Turck grote schade ghedaen, hem ende alle sijn heyr te rugghe ghedreuen etc.

¶ Daer naer swoensdaechs nae sinte Symon ende Iudas dach had onse ghenadichste heer coninck van Bemen, Eertshertoghe van Oostenrijck etc. den voorseyde coninck van Vngaren etc. seer heerlic ende costelic laten begaen tot Ween in Oostenrijc in sinte Steuens kercke, welcke heerlicke beganckenisse nyet wel te bescrijuen en waren etc. Ende als met dier tijt grootelick ghesolliciteert wart om dat Coninckrijcke cen Praga in Bemen van sommeghen Coninclicken ende Vorstelicken grote Ambassaten, welcke om die Coninclike croon te ontfanghen groot ghelt huyt boden, sonderlinc coninc Franciscus van Vranckerijck etc. Ende Ferdinandus als Eertshertoghe van Oostenrijck etc. sijn treffelike Ambassaten ooc daer schicte, die welcke vp die selue tijt Ferdinando die bootschap brochten, hoe dat hi Coninc van Bemen ghecoren was etc. Also hadde dye voorseyde Ferdinandus dat coninclicke sweert huyt Bemen ontfanghen ende aenghenomen vp sinte Symon ende Iudas auont, welc men hem als sijnder Conincliker maiesteyt tot Coninck van Bemen ghecoren vp die beganckenisse hadt voor ghedraghen etc.

¶ Item daer nae also gheringhe die Turc den slach ghewonnen hadde, heeft hy op Ossen ende Pescht toe ghehaest. Pescht in eender hueren ghewonnen ende verbarnt, ende alle tvolc dat hi daer in vant verworcht ende duersteken. So es hi daer naer voor Ossen ghetoghen, ende dat beleghen ende beschoten. Maer om dattet niet beset en was, ende dat meeste deel daer huyt gheweken. Ooc die weere dye si ontrent drie hueren lanck deden teghen die vianden, voor niet te achten was, hebben sijt ouermits sommege huysen die aen der stadt mueren laghen, beclommen ende in ghedronghen. Ende alsoo vp onser lieuer vrouwen gheboerts dach in ghenomen, wat duytsch volc si daer in vonden trichs volc oft wat duytsch conde spreken hebben si te lijue ghelaten. Ende wat Vnghers volc was, man, wijf, ende kinder hebben si al verworcht ende duersteken. Voort dat slot terstont aengheloopen ende twee stormen daer aen verloren. Ten derden male heeft hy begheert men soude hem dat slot vp gheuen ende souden haer leuen behouden, want ten holp gheen ghewalt. Doen hebben si begheert die daer in waren, men soude hem lieden versekeringhe van lijf ende leuen doen. Dat wardt hem toe gheseyt, ende hebben dat slot vpghegheuen. Als dye Turck dat slot in nam, hadde hi den ioden eenen wille vp ghegheuen, oft si wouden met hem trecken oft te Ossen blijuen. Doen es haerder alder meeninghe gheweest tot Ossen te blijuen. Op dat selue hadde hi hem beraet ghegheuen drie daghen, ende als dese drie daghen om waren so es noch haerder alder meeninghe gheweest tot Ossen te blijuen Doen heeft dye Truck drye hoopen ghemaect huyt den Ioden, te weten, die Ioden van.xxx.ende.xl.iaren vp eenen hoop, die ionghen onder.xx.iaren vp den anderen, ende die wijuen ende kinder vp den derden hoop, ende een yeghelicke partye soude kiesen op wat plaetsen si wouden blijuen. Alsoo es haerder alder meeninghe gheweest te Ossen. Doen dat die Truc vernam, liet hy die oude Ioden nemen ende al verworghen, die ionghen onder.xx.iaren des ghelijcx wijuen ende die kinderen heeft hy allen met hem wech gheleyt, ende ontrent vier duysent Ioden doot gheslaghen. Also heeft hy Ossen huyt ghebarnt behaluen dat slot ende den Marstal. Ende heeft daer brocht.xiiij^c.Cameelen, al dat yser ende goet dat hi vant, welc ghelt weert was heeft hy vp die Cameelen gheladen. Oock niet alleen die cameelen, maer ooc vele te schepe, latende alle die fonteynen ende hoecken vaghen die inder stadt waren.

¶ Also heeft die Truck af ghetoghen ende die cameelen voor hem gheschict, die welke hebben ghegaen eenen dach ende ghe-

[fol. xxxi.r]

heelen nacht sonder eynde. Daer na heeft die Turck nae ghetoghen, ende doen hy ouer die Brugghe es gheweest, liet hi die brugghe af werpen. Nochtans en wistmen doen gheenen anderen Turck int lant dan Graef Hans weyda huyt Seuen borghen, welcker dien van Pescht ende Ossen toe screef, hy woude hem met.xl.duysent mans te hulpen commen, hem te verlossene ende tontsetten, dwelc si wachtende hoepten, waer en was niet te voorschijn commen. Dye selue Weyda had die Vnghersche croon ende seyde, so wie die hebben soude die soudese metten sweerde winnen. Desghelijcken so begheerde hi ooc, datmen soude hem die coninginne van Vngaren gheuen, oft neen, hy woudese met ghewalt halen. Also had dye Coninck van Bemen Eertshertooch van Oostenrijcke etc. Vrou Marie coninghinne van Vngaren, gheboren van Castilien, hertoghinne van Oostenrijc, sijner.Coninclijcker.M.suster, den voorseyde Weyda vernomen te ouercommen, ende es te Ween huyt ghetoghen des dinxdaechs voor sinte Marten, om dies wille ende meeninge sijn suster te halen ende te brenghen tot Ween. Doen hi vp den wech quam met eenen machteghen toech te peerde ende te voet naer Presburch te trecken, die tijt heeft een Vnghersche hooftman te Presburch int slot gheleghen die goede kenschap daer vp hadde. Ende als hi dat mercte, heeft hi bi nacht vp ghebroken, ende heuet al vp of gheplondert ende gheruymt dat int slot was, dat hem hem in een schip nemende, ende es also bi nacht met dat goetwech ghetoghen. Des morghens Ferdinandus met sijnen volck foor die stadt commende, terstont lietmen hem in sonder eeneghe weere. Doen es hi totter voorseyde coninghinnen sijnder suster vpt slot ghecommen. Als gheplondert ende nyet meer daer in en was, heeft hi dat slot weder om ghespijst, ende also met duytschen volcke besedt, dattet met gods hulpe, voor den Weyda ende turck wel beuesticht ende bewaert es. Alsoo es die voorseyde Coninghinne te Presburch int slot bi haren erfgoeden ende renten bleuen etc.

¶ Item Marcgraue Iorye ende dye Beemsche Cancelier met veel Beemschen heren sijn in haerder rustinghen gheweest vp den wech totten slach te trecken. Doen had hem dye bisschop van Grahij, als Cancellier in den naem des Conincx ghescreuen, si en dorsten niet commen, want daer en was voor gheenen Turck meer anxt te hebben, men hadde hem lieden niet van doene, si mochten wel weder om keeren ende thuys blijuen. Also es door des bisschops schalcheyt ende des conincx onwetenheyt dat beste volck achter bleuen.

¶ Item het es een capiteyn Woscha, in dye stadt vijfkercken met sijn volc gheweest, ende hebben hem dye van Vijfkercken der stadt slotel twee mijlen weechs teghen gebracht, met begheerte ende ghebuechde knien ghebeden, dat si die stad vp nemen souden in ghenaden. Hoe wel hi hem lieden dat toe seyde, also in dye stadt commende ende twee daghen met vreden daer in ghebleuen es, so hadde hi nochtans des derden daechs laten vp blasen, dat alle man, out ende ionck etc. vp dye marct soude commen, al daer soude men hem lieden wat voorhouden. Als si nv, ghelijc die ghehoorsaem, ende als die gheerne met vreden ende rusten ghebleuen hadden, daer commen waren, hadse die voorseyde Woscha dat christelicke volc al by malcanderen laten doot slaen ende doorsteken. Oock wat si der iongher vrouwen ofte ionghen meyskens verworchden, bedreuen si haren wille daer mede, ende schenctense die een den anderen voort, als sijse dan ghenoech hadden, soe sloughen sijse den hals af. Ten can so iammerlic niet bescreuen worden, of ten es noch veel tyrannisscher gheschiet.

¶ Die voorseyde Woscha hadde den Coninck ende sijn heerschappen laten soucken onder doode ende leuende eer hi vonden wart, van hertooch Nycolaus Matheaschko, maer nyet vindende soe vonden si alleender den Eertsbisschop van Gelitscan ende heeren faxiamisch. Doen hadde hy den Eertsbisscop vanden dooden lichaem thooft laten af slaen ende den Keyser voor ghebracht. Ende als si onder die gheuanghen ende doode sochten gheen heerschap vindende, behaluen sommeghe edelinghen, so hebben si sommege gheuanghen Vngaren, ouermidts hare bequaemheyt los ghemaect, dye in dye vlucht oock sommeghe Turcken versloughen, des liet dye Keysere huyt toornich-

[fol. xxxi.v]

schap haerder duysent, den hals af slaen, ende gaf den voorseyden die daer soecken moesten, het tuych, fluweel ende teeringe ende lietse met.iiij.hondert peerden van Ossen hen vp brenghen.

¶ Item desghelijcken salmen ooc weten, dat Graue Christoffel van Crabaten dye Gricxwittenburch in nam in deser manieren ende volbracht. Als hi te velde es gheleghen, heeft die ouerste van Griecxwittenburch met sijnen dienaren, vp den roef ghereden, dat hadde graef Christoffel vernomen ende hem niet langhe versuymt, maer vp hen ghereden ende hem gheuanghen. Doen seyde die ouerste huyt Griecxwittenburch, dat hi hem sijn leuen liet, hi wilde hem aen dye stadt helpen, alsoo es hem dat leuen toe gheseyt. Doen nam die ouerste aen.iij.hondert duytsche knechten ende leyde hem hare handen vp haren rugghe, of si ghebonden waren gheweest, nochtans hadden si hare bussen ende dengiens bi hem lieden ende verborghen ghedraghen. Also hadden graue christoffel der gheuanghenen Turcken cleeder aen ghedaen ende gheleyt voor die stadt. Doen was nyemant ghebonden, maer alleen die helft hebben Turcken cleeder aen ghehadt, ende die ander helft ghinghen als arme gheuanghen lieden ende also gheuanghen ghebracht voor die stadt Een Turc hadde begheert men soude die poorte vp doen, want daer quamen gheuanghen lieden. Also hebben si haest elc die poorte vp ghedaen. Doen hebben graue Christoffels knechten een lofsinghe ghegeuen als die stadt vp was, met dien nam hi Griecxwittenburch in, ende doorstack wat Turcken daer in waren.

¶ Maer naer dyen Ferdinandus als Coninc van Bemen, ghelijc voorseyde es van Presburch, van vrou Marie Coninghinne van Vngaren etc. sijnder suster ghescheyden es gheweest, ende weder vp na Ween tooch, so heeft hi hem met eender groter machte toe ghemaect, ende es van Ween huyt ghetoghen naer Praga in dat Beemsche landt. Die Coninclijcke croon van Bemen vp dat nyeuwe iaer des teghenwoordighen iaers van.xxvij.te ontfanghen, ende hadde voorseyde Ferdinandus bi hem, ende in die besettinghe tegen den Turck wel tsestich duysent mans, te peerde ende te voet, ende warden alle wel betaelt, dat gheen clacht noch ghebrec aen dye betalinge en was. Men was ooc des sins, terstont naer der crooninghe teghen den somer, in Vngaren te trecken die Vnghersche croon oock te halen, ende dye Vngaren tsamen met den Turc huyt den lande te slaen, ooc den Turck met ghewalt thuys te versoucken, hoe wel dat selue met Raet der Keyserlijcker maiesteyt ende andere christelijcke Coninghen, Vorsten ende heeren gheschieden moeste, dye almachtighe God wil sijne ghenade daer toe verleenen, ende die ghemeen Christenheyt voor alsulcken vreeselicken tyrannie behoeden ende beschermen.

¶ Item die Coninck van Poortegael heeft ghescreuen aen dat Keyserlick regement ende ander duytsche Vorsten, hem gheboden ende ghewilleget, waert sake dat een vpgherechten toech vander ghemeender Christenheyt teghen den Tyrannisschen Turck gheschiede, so woude sijne Coninclijcke maiesteyt daer toe gheuen hondert werf duysent angelotten, alle maent, een gheheel iaer lanc te betalen, ende oft van noode waer twee iaer lanck.

¶ Item desghelijcken ooc die Coninck van Inghelandt, als hy merckte des wreeden Turcx rasende tyrannie, heeft hi oock sijn treffelijcke Ambassaten met eender machtigher sommen ghelts ouer dye zee naer dye stadt van Antwerpen gheschickt, met scherpen beueel alsulcken somme den naesten ende profijtelicsten hoeck ende eynde te beschicken, om den Turck wederstant te doen. Noch es ghesweghen van veel andere christelijcke coninghen, vorsten ende heren, die ooc wanneer een vpgherechte christelicke toech teghen den Turck gheschiede, haer lijf ende goet daer by te setten presenteerden.

¶ Item die Turck laet sijnen krijsch volck al wat si ghewinnen, gout, siluer, ghelt, ende andere haue, behaluen steden sloten, ende landt behielt hi voor hem seluen. Ende die lieden die hem aen den Turck gheuen, die moeten hem hulden ende sweeren, ende nyemant van hem lieden mach wat eyghens hebben.