Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Die antwoorde des grootmeesters van Rodes totten Turck.

Dijnen brief mi v Oratuer ouer ghebracht heift heb ic wel verstaen. Ende vander vrientschap daer ghi mi af scrijft es my so lief als leedt, so dancbaer als ondancbaer. Want Cortilogus hadde my ghedreyghet als ic hier quam huyt Galileen, dat hi mi so onversienlic soude verdrucken ende oueruallen, dwelc so niet gheuallen en es. Metter doncker nacht quam hi in die zee van Rodes, ende die gheladen schepen comende van Iherusalem varende nae Venegien, wilde hi nemen. Maer sijn macht heb ic ghekeert met

[fol. xi.r]

schepen dye ic terstont dede comen wt mijn hauen ende dede den zeerouer vlyen, ende hi most verlaten den roof dyen hi ghenomen hadde den cooplieden van Creten. Vale wt Rodes.

¶ Dit verstaende Cortilogus die capiteyn dat die grootmeester van Rodes van hem ghescreuen hadde totten Turck, so quam hi biden Turck sprekende met hem naer den mont, als een flatteerder ende pluymstrijker. O alder beste mogenste keyser, ic hore dagelicx dye iammerlijcke clachten der armer menschen wten eylanden van Mithylenen, Euboia, Peleponeso, Achaya, Caria, Licia, ende van allen dye daer legghen aen die canten der zee van Syrien ende Egipten, ende beclaghen hoemen haer lant bederft, haer steden berooft werden ende haer lieden gheuanghen, haer beesten ghenomen werden, ende ontallijcke veel ander ongelooflijcke persecutien moeten lijden (daer nyemant teghen is) vanden cruysdragers ende zeerouers van Rodes. Die arme menschen begheren van mi, dat ic hem hulpe soude vercrijghen van uwer keyserlijcker maiesteyt, dat si mochten beurijt werden van dat veruolghen ende roouen van desen cruysdraghers. Daer om bidde ic v door den groten name van machumet, door v keyserlijcke gracie, dat ghi dese arme menschen vanden alder wreetsten vianden wilt verlossen, ende van die grote iniurie hem lieden ghedaen, dwelc is een grote oneere tot uwen name. Si quellen den coopman seer, want reysden die schepen ende coopvaerders nae Damasco, nae Alexandrien, nae Memphim, Chaciden, Lestium, Chium, ende na v keyserlijcke stadt van Constantinopelen, si sijn altijt in sorghen van berooft ende ghenomen te werden. Ende cortelinghe hebben die van Rodes gheweest in een van die Turcsche hauenen, ende hebben dat lant berooft, ende die lieden gheuanghen, ende hebben dat so te Rodes ghebracht met al den roof Met dyen woorden wert die turcsche keyser Solymannus seer vergramt, ende dede zijn heren bi een comen, ende hi heeftse so vermaent dat si allen te vreden waren om voor Rodes met macht te trecken, om dat te vercrachten. Ende doe screef die turck eenen brief tot die van Rodes, hem lieden auiserende inhoudende aldus.

¶ Solymannus Staccus bijder gracien gods, een coninck der coninghen.etc.

My hebben beweghen die deerlijcke clachten mijns volcx, door dat groote onghelijc ende iniurie hem lieden ghedaen, ende daghelijcx noch gedaen sijnde, wt dat bose eylant ende stad van Rodes. Hierom ghebiede ic u door die gracie, die ic v goedertierlijc gonne u wech te reysen, wten lande mat alle v goeden ende substancien, ofte belieuet v te blijuen onder mijn ghebodt in v secte ende ghelooue, bi mi bevrijt op uwen tribuyt, dat muechdy kiesen. Sijt ghy lieden van wijsheyt, ghy sult kiesen vrientschap ende vrede, voor oorloghe ende dootlijcke strijden, want wordy met machte verwonnen, alle dinck sal v seer bitterlijc op comen, ende v sal gheschien, ghelijc die verwinner den verwonnen doet, daer af v niet en sal moghen noch connen beschermen, noch v wapenen noch v engienen, noch v hooghe mueren, die ickte gronde toe af werpen sal, noch al v hulpe die ghy binnen hebt, oft van buyten crijghen muecht. Ende dat sweere ic bi den god des hemels, vermeerder der aerden, ende bi die vier Euangelie scriuers, ende bi onsen propheet Machumet, die groot onder duysent propheten is.etc.

¶ Op dye.vi.calende van Iulius int iaer xxij.quam hi met veel hondert schepen arriuieren aen dat eylandt van Rodes, met hem brengende menich hondert duysent mannen, waer af hi die helft bi hem hielt legghen int eylant van Rodes omtrent.iiij.mijlen vander stadt, ende dander helft sende hi voor dye stadt omtrent.iij^c.duysent, om daer haren legher te maken. Mer int eerste aencomen nae der stadt, doden die van Rodes so veel turcken dat si nauwelijc plaets hadden om die doden te begrauen, so dat si half desperaet werden, ende dachten van daer te vliene, so dattet die oude wijse capiteyn den turcschen prince heeft ontboden, die doe seluen quam met sijn ander volc. Ende op die.v.calende van September, nam hi die casteelen daer omtrent, som met fortse, ende som gauen si hem op. Hy hadde daer ghebracht so veel meels, dattet scheen te sijn eenen grooten berch, ende dat was in sacken bepeckt datet die reghen niet letten en mochte. Ende hy stelde sijn armeye met bussen, ende begroeuen hen, ende bestormden doe dye stadt.ix.

[fol. xi.v]

daghen lanc, maer dye van binnen dooden so veel Turcken datte wonder was. Dyt siende die Turck, is daer nae met meerder subtijlheyt voort gegaen, ende heeft tot veel plaetsen ghestelt om stormen.xij.coperen bussen in dat belegghe vanden volcke van Ambusonien, ende hebben veel mortieren in die staet gheworpen, ende hebben so die stadt weder vreeselijck bestormt dach ende nacht, ende veel stercker dat si oeyt te voren ghedaen hadden, nacht ende dach schietende ende werpende grote steenen door die daken der huysen, der kercken, der tooren, dat die kerstenen nauwelijc en wisten waer hem te wachten, maer die kersten keerdense vromelijc. Si schoten dicwijl grote barnende clooten met groote scharpen yseren pinnen, dye vol waren van termentijn, sulphur, ghesmolten pecke, ende met ander barnende dinghen, ende als die vielen oft metten yseren pinnen inhechten dan borsten die clooten, ende wat si dan raecten dat dooden si. Daer waren noch wel.xl.bombaerden die schoten steenen clooten.x.ende.xi.palmen groot. Ende die van Rodes schoten weder seer vreeslijck in die turcken, ende braken dicwils haer bolwercken, die si al terstont des nacht weder ghemaect hadden. Ende daer nae onder groeuen die Turken rasschelijc die stadt bi na te half weghen, ende si meenden so die stadt te winnen. dit vernemende die van binnen maecte een groot gat daer teghen in die straten, ende lietense dan van onder in comen ende versmoordense ende dooden dat meesten deel daer inne met grooten steenen, met grooten vieren die si tot hem in worpen. Die Turcken bestormden die stadt in so menigherley manieren, dat si ten laetsten eenen hoec vander stadt in ghecreghen, so dat si met die van Rodes woonden in haer stadt ende huysen ouer iij^cvoeten verre inder stadt, dien si.vi.maenden daer buyten ghehouden hadden, daer hy wel in was.xlv.daghen eer si dye stadt noch op gauen. Daer wert op een tijt sprake ghehouden, ende die turck seynde den groot meestere eenen brief luydende aldus.

En dade dat ick ontfermen hebbe op dye menschelijck crancheyt, ic en hadde v desen brief niet ghesonden, maer soude v allen doen steruen met eenen stranghen deerliken doot, so ghi wel verdient hebt, dwelc mi lichtelic es om doen, so ghi seluen wel weet ghi hebt mijn macht ghenoech besocht sijde anders wijs, ghi hebt lange ghenoech gheweest in v onghetemde rasernye ende grote sotheyt. Daer om soect gracie ende comt tot v verstant, doet dit gheringhe eer ic weder mijn ghebodt gheue. Ick gheue daer v leuen, lijf, ende goet. Ende daer en bouen so gheue ick v den kuer oft ghi blijuen oft wech gaen wilt. Dus en laet v dit niet verdrieten aen te nemen, want daer ghy om bidden soudt, werdt v met goeden wille ghepresenteert Desen brief wert ghelesen voor den grootmeester ende ouersten ende principaelsten vander stadt. waer op die grootmeester antwoorde ende seyde. O ghi edel heren mijn mederudders, hier hebdi gehoort den druckelijcken brief, wat sullen wi antwoorden, oft wi sullen onderdanich sijn oft steruen, daer op si alle langhen tijt stille sweghen, ende deen sach op den anderen. Doen stont daer op een griecx priester, beweecht met groot medelijden, sprac met tranen alle die heeren informerende om haer leuen, haerder kinder, haer huysvrouwen, ende der vermoeyder ghemeenten leuen te behouwen, want hem gheen hulpe van buyten en quam, so souden si eewelijc daer af prijs ende eere houden. Doen sprac daer een ander radende datmen den Turck noch wederstaen soude ende niet obedieren, daer veel reden toe applicerende, die te lanck waren om scriuen. Waer teghen een ander wijs man op stont, ende seyde met heeten tranen, reproberende den voorseyde raet des anderen met schonen reden die ooc te lanc waren om scrijuen, maer badt den grootmeester ende seide. Ic bidde v grootmeester door v ingheboren edelheit, en wilt dese ellendighe stadt nyet laten winnen met gewelt, ende laet die ouden noch middelbaer ouden metten sweerde vergaen, ons huysvrouwen ende dochteren en wilt niet laten vercrachten, noch ons ionghe kinderen wech vueren om te leeren die vermaledide wet van Machumet, maer wilt der armer ghemeynte sparen vander doot. Als dese sijn reden gheeynt hadde, so wast doncker auont Doen seyde dye Grootmeester, gaet tot huys, ic sal ouerdencken voor dat ghemeyn

[fol. xij.r]

profijt. Des anderen daghes smorgens liet die grootmeester bi een roepen alle die herten vander orden, ende vppersten vander stadt, ende dede hem neerstelijc vraghen na dat profijt van der stadt, die alle seyden dattet niet mogelijc en was die stadt te houden met gheender manieren. Ende daer en binnen dat die kersten van den paeyse tracteerde, so wast.iiij.daghen bestandt, ende daer quam een schip binnen dien daghe bi auontuere, dye brachte wijnen van Venegien, ende.C.Italiaensche ridders, mer dit was al een cleyn sake. So worden twee heren ghesonden totten Turck, die hem ouergauen dat inhoudt vanden paeys. Doe stont hi vp ende nam met hem een grote schare volcx ende ander die totter eeren ende pompe toe behoren, ende ghinc blinckende in sijn harnasch verchiert met goude peerlen ende ghesteenten tot vp sijn conicxstoel, wtseggende die inghesetten des paeys, daer hi god ende machumet in te ghetuyghen nam ende seyde.

¶ Het sal sijn dat dye tempelen gods sullen ongheuioleert blijuen, die kinderen en salmen niet nemen wt dat gheselschap vanden ouders, ende nyemant en salmen dwinghen totten wet van Machumet, ende al dye inder stadt blijuen willen, sullen.v.iaren vry sitten sonder tribuyt, ende die wech willen salmen schepen doen, ende gheselscap om te brengen in Creten, ende so veel bussen als si begheren, sullen si met hem nemen vry sonder wedersegghen. Maer luttel van desen wet hem lieden gehouden, want si namen die stadt in, ende onteerden die tempelen, ende worpen al die beelden der santen wten tempelen, ende braken al de grauen der meesters ende sloeghen die sarcken in stucken. Ende hi dede Machumet eeren in die groote kercke, ende daer nae in alle die ander tempelen, ende wat goet dat si sien mochten dat namen si den armen kersten, ende sloeghense daer toe iammerlijc met groten stocken. Ende Solymannus ontboot den grootmeester bi hem te comen, daer hi mede sprac, ende hy boodt hem grote eere ende groot bi hem te maken ende rijckelijc te begauen wilde die grootmeester bi hem blijuen, dwelc die grootmester refuseerde, ende wilde dat niet doen. Ende nae veel spraken die si te samen hadden, dede hy hem weder geleyden tot in die stadt in sijn plaetse, ende gaf alle den kerstenen dye metten grootmeester quamen ghereden elck een sijden cleet. Ende Solymannus hiet den grootmeester Babba, dat is, mijn alder weerdichste liefste vadere, ende gaf hem veel schoone woorden met een lueghenachtich herte, want terstont hadde hi gheboden een deel van sinen Hertoghen, dat si den grootmeester met die ridders vander oorden soude brenghen in sijn grootste schip, ende brenghense al tot Constantinopelen. Dit quam int openbaer, ende die grootmeester vernam dit, ende bestelde secretelijcke alle sijn dinghen, also hy beste conde, end ghinck te schepe vpten Iaersnachte, ende ontquam also, ende liet dye stadt in handen des Turcschen keyser.

¶ Int eerste vanden somer doe quam mijn here van Emmery, ende nam een Casteel in dat heer Robrecht van Arenborch onrechtelijc besadt. Ende heer Robrecht die was eerst van die Fransche sijde ghecomen, ende hi begeerde bistandt biden Keyser, die hem in sijn onrecht niet helpen en wilde, ende hier omme so track hi aen die Fransche syde, ende hi droech den coninc sijn landt vp. Mijn heer van emmery, ende mijn here van Nassouwe van des keysers weghen trocken in Arenborchs landt, ende werpen daer vier ofte vijf stercke Casteelen af, die altijt quade roofnesten gheweest waren. Hier en tusschen hadde Arenborch vele verraders binnen Luycke ghesonden, om die stadt by nachte te oueruallene, ende so den fransoysen te leueren. Maer tverraetschap quam wt so datter vele van dien gherecht waren ende verdroncken in die Mase.

¶ Doen so screef dye Coninck van Vranckerijc eenen brief inhoudene, waeromme dat die Keyser sijn landt dede bederuen, waer vp die keyser antwoorde met eenen brieue, dat hi aen vranckrijcke niet gheporret noch ghecomen en hadde, maer wi willen heer Robrecht also cleyne maken alsmen mach. Ende wi weten wel dat hi die machte niet en heeft te doene dat hi doet, ten ware duer v hulpe ende dicwijls hebdy mijn vyanden onderstant gedaen met volcke ende ooc met ghelde, om mijn landen te crancken, ende menighen paeys ghemaect wel tot.xxx.toe, met mijn voorvaders diemen niet gehouden en heeft, waer duere ick groote oorsake hebbe om vp v te verhalen.

[fol. xij.v]

¶ Doen die Coninck desen brief las was hi seer ghestoort, ende sandt vele volcx naer Nauaren, ende namen dat Conincrijck in. Maer niet seer langhe daer naer, so quamen die Spaengiaerts met grooter macht ende verdreuen die Fransoysen wt Nauarren, daer der menich versleghen bleef.

¶ In die maent van Iulius, so wierp Heer Heyndrick van Nassouwen, een machtich Casteel ter neder, daer Robrecht van Arenborch vp was, ende namen hem gheuanghen Ende doen sonden die Fransoysen haer commissaresen aen den keyser om paeys te maken, maer si en consten gheenen paeys ghecrijghen, ende tlandt was haer verboden.

¶ In dese voorseyde maent, track die Keyser van Antwerpen nae Brugghe, daer die Cardinael van Enghelant bi hem quam, vp onser lieuer vrauwen Assumptionis, met seer schonen state, wel met.v^c.peerden, waer af hy wel vijftich edel mans bi hem hadden in swarten fluweele, ende met groote gouden ketenen comende onder eenen arme van aenden hals, ende daer sprackmen van thuwelijc van des conincx van Engelants dochtere, ende onsen Keyser alsomen seyde.

¶ Tsanderdaechs daer naer vp onser lieuer vrauwen dach, so reedt de keyser in eenen silueren laken tabbaert, met den cardinael van sinen houe naer onser vrauwen kerck, ende hoorden daer die hoochmisse ende den dienst gods die welcke seer wtnemende schoon gedaen was, ende met schoonder musijcken gesonghen.

¶ In dese maent van Augustus, doen maectemen grote ghereetschap Tantwerpen om te oorloghen, ende daer waren wel vijftich pleyten ghemaect onder al plat, om bruggen af te makene.

¶ In die maent van September, doen wonnen ons volc.iij.oft.iiij.cleyn steden in Vrancrijcke.