Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Hoe die ghedeputeirde vanden vier landen byden Prinche versaemt waren.

Ende bi hem was een Legaet van Rome seggende dat die Keyser paeys ghemaect hadde met alle den duytschen heeren. Ende hoe hi ontseyt hadde den Coninck van Vranckerijcke.

[fol. CC.x.v]

ITem in desen tijt waren die ghedeputeirde vanden viere landen Te wetene Vlaendren, Brabant, Hollant, Zeelandt, versaemt byden prinche. Ende daer quam die Legaet bi hem lieden, vertooghende dat hi vulmaect last hadde vanden Keyser van Roome ende vanden duytschen heren, ende hi toochde daer met besegelde brieuen hoe dat die keyser paeys ghemaect hadde met alle den duytschen heren coninghen ende hertogen. Ende dat hi openbaerlic ontseyt hadde den coninc van Vranckerijcke ende sijne medepleghers. Ende alle die princhen vander duytscher nacie, die hebben belooft den keyser bystant te doene.

¶ Item voort so begheerde die keyser aen die voorseyde.iiij.landen dat si hem voorsien souden van.x.duysent mannen van wapenen, altoos bereet te sijne yegens den vploop van den coninc van Vranckerijcke, twelcke vol soude sijn van binnen den vier landen behorende, maer en souden gheen duytschen noch zwitsen nemen tot saudenieren te sijne.

¶ Item voort so was gheconsenteirt byden hertoghe Maximiliaen, ende ghesloten byden iiij.landen dat gheen weerlic prinche noch heere van nv voort aen gheen kennesse hebben en souden vp eeneghe Abdyen of proostyen, maer als een prelaet doot ware, soude byden ghemeenen conuente eenen nyeuwen Prelaet ghecoren worden. Ende waer so datter gheen Monick binnen den cloostere en ware die daer toe bequame ware, so soude men eenen kiesen huyt eenen anderen cloostere vander seluer oordene, maer ne gheene vreimde tonghen en souden kennesse hebben ouer die Abdyen.

¶ Item in desen seluen tijt was die prinche ende sijn gheselnede lange tijt rustende te Bruesel in Brabant, daermen alle daghen vele ghenouchten bedreef van steken ende van tornoyen ende van alle solase ende ghenouchten. Ende het was in Vlaendren als doe ouer al seer dieren tijt van coorne, van bueter, van vleesche, van coeyen ende van schapen, ende van eyeren, ende allerande vitaelgien.

¶ Item in theynde van Septembre was te Brugghe ghenomen aduijs hoe datmen die stede van Brugghe soude moghen helpen huyt hueren laste, want sy was tachtere wel xvij^m. ponden groten. Ende daer om was ghestelt vp elck hoet tarwe.viij.groten van keliote, dat daer te voren maer viere en gaf, ende den stoop vander Delfscher keyte galt.ij.groten de stoop ende die Brugsche keyte eenen'grooten.

[Vp sinte Luycx dach]

¶ Item vp sinte Luycx dach was den besten harijnc vanc die binnen langhen iaren gheweist hadde. Dies quamen dye Fransche cooplieden in alle dye hauenen van Vlaendren ende cochten harijnck sonder nommere, nochtans dat elck last vanden rooue galt.viij.libra groten of meer.

¶ Item in die selue maent quamen die oosterlinghen ter zee, ende namen alle den harijnc die die fransoysen ter sluys ende elders besceipt hadden, ende si trocken daer mede Tamsterdamme

¶ In dese tijt brochten die fransoysen vele wijnen in Vlaendren te schepe, ende ooc te waghen, ende voerden vele harincx wech, maer si en brochten gheen tarwe in Vlaender dat iaer.

¶ Item in desen tijt en lieten dye van Nymmeghe niet lijden die duusburghers, noch kuelenaers te Hollant waert, noch te Vlaender, waeromme dat in dit iaer dye Rijnsche mosten seere diere waren.

¶ In desen seluen tijt was grote orloghe in Lombaerdyen, die florentijnen stelden hem yeghens den paeus van Rome. Ooc wast grote pestelencie al Lombaerdyen duere, so dat vele nederlanders te Roome niet gaen dorsten binnen dien iare.

[Den vierden dach van Nouembre.Anno lxxviij]

¶ Vp den vierden dach van Nouembre.Anno lxxviij.doe was te Brugghe gheiusticiert metten baste een kint vander stede, omme dat hi ghestolen hadde schalen ende croesen in die wijntauerne, gheheeten den Raemhont. Ende vp den.v.sten dach van Nouembre was te Brugge verboden dat ne gheene poorters van Brugge ter marct te Berghen vp den zoom trecken en souden, ende in dien yement sijn goet derwaerts ghesonden hadde, dat si dat weder omme souden doen keeren vp den ban, ende grote boete bouen dien.

[Den.viij.sten dach van Nouembre]

¶ Vp den.viij.sten dach van Nouembre was te Brugge ghedreghen een processie generale, in sint Iacobs kercke, om onsen here te bidden om tweluaren van onsen prinche ende princersse, ende haren ionghen sone, ende te biddene om paeys. Ende als doe was het temmerwerck van sint Iacobs kercke nyeu vp ghe

[fol. CC.xi.r]

stelt, ende men preicte in dye roode poorte, ende in thuys van meester Ian le gros. Ende in desen tijt maecte tvolc grote nieumare gaende, als dat die hertoge Kaerle noch leefde, ende dat hy weder commen soude, ende daer was binnen Brugghe ende elders vele goets vercocht ende ghecocht vp sijne comste. Maer diet cochten voeren best, want hi niet en quam, alst bleec, maer het bleef altijt dieren tijt in Vlaendren.

[Den eersten dach van Decembre]

¶ Ontrent den eersten dach van Decembre doe waren te Brugge neder ghelaten voor tschepenhuys die beilden van hertoghe Phelips le hardy, ende Margriete van Malen sijn gheselnede. Ende ooc tbeilde van hertoge Ian van Dygioen, haerlieder sone, ende waren ghestelt in andere tabernakelen, al nyeuwe verchiert Ende doe wort voor tvoorseyde Schepen huys ghestelt eene nyeuwe beilde vanden hertoghe Phelips van Bourgoengien, ende was ghestelt neffens den Hertoghe Ian sijnen vadere. Ende al dat iaer was men besich met dye voorseyde beilden te stoffeirene, alsoo mense siet staen.

¶ Item in die maent van Lauwe ende van Sporcle was die hertoghe Maximiliaen altoos in Brabant te Bruessele ende oock Tshertoghenbossche laborerende om een accoort te makene tusschen den ghelderschen ende den Cleuenaers.

¶ In die maent van Sporcle waren die staten van Vlaendren vergadert te Denremonde om te besiene hoe men den coninc van Vranckerijcke best wederstaen soude ten minsten grieue.

¶ In dit selue iaer ende maent voorseyde verdroncken vele lieden te Brugghe in die Reye als nv als dan. Doe ghinghen die.vi.ghecommitteirde van der stede ende deden voor alle steeghers vander Reye baelgien maken, diemen tsauents sluyten soude, omme tvolc by auende van dien grieue te wachtene.

[Den eersten dach van Maerte.Anno lxxviij]

¶ Vp den eersten dach van Maerte.Anno lxxviij.so waren in allen kercken ende cloosters deuote processien ghedreghen, omme gode te bidden dat Vlaendren ontcommen mochte die quaetheyt vanden coninc van Vranckerijcke.

[Den.xxiij.sten dach van Sporcle]

¶ Item vp den.xxiij.sten dach van Sporcle was dye wet van Ghendt ende vele notabele vergadert omme te besiene hoemen die stede van Ghendt huyt haren laste helpen soude ten minsten grieue vanden commune. So was voort ghestelt datmen soude willen consenteren van elcken brautenbiers.vi.schellingen groten, dat was vp elcken stoop vanden ghendtschen biere.ij.mijten. Voort dat alle die ghene die gherent sijn vp die voorseyde stede, souden gheuen iaerlicx van elcken ponde dat si incommende hebben viij.groten, drie iaer lanc gheduerende, sonder meer. Ende achtervolghende dye costumen tsanderdaechs daer naer, ende was vrydach so sijn die drie leden van Ghendt ghegaen ten zoldere, ter plaetsen ghecostumeirt om haer lieder antwoorde ouer te draghene, daer tlet vander poorterye ende tlet vander weuerye die voorseyde pointen gheconsenteirt hadden, ende also dede ooc tlet vanden neerijnghen ouer tmeeste deel, huytghedaen.xiiij.of.xvi personen die daer yegens seyden.

¶ Item omme dieswille dat die Schepenen al tijt tbeste hebben ghepijnt te doen, ende noch gheerne doen souden in dit stic voorseyde, vp dat si bi eenich ander middele dat wisten te doene, so syden sy om beters wille ende om die meeste broederlicke minne datmen dye saken soude huytstellen.xiiij.daghen of.iij.weken, omdat men binnen dier tijt alle saken wel ende vriendelic soude moghen accoorderen, omme tlast vander stede of te legghene, ende te betalene den ghenen diemen schuldich es.

¶ Item soe es ghebuert bi eeneghe quaet willende, die van desen ghelde niet gheuen en wilden, maer hebben hem veruoordert vergaderinghe te makene. Te wetene smeden, backers, muelenaers, ende lijnwadiers met meer andere, ende ghecreghen een bannierkin, ende ghinghen om te gane ter smeden huyse waert. Ende het es ghebuert byder gracie gods dat die heren ende Schepenen hem lieden tegens ghinghen, omme haerlieder quaethede te wederstane, ende hebbense ghemoet vp die veebrugge. Ende daer was van tsheren ende van Schepenen weghe den rebellen aen gheroupen, die handen vp stekende, ende vraechden lieue kinderen wat begheerdy. Ende die rebelle weder roupende, segghende slaet doot den heere ende die wet. Ende daer gaf god dye gracie dat die here ende die wet den anderen van daer verdreuen, ende worden ooc sommeghe doot ghesleghen.

[fol. CC.xi.v]

¶ Item dit ghebuert sijnde, so sijn die here ende die wet ter marct ghecommen, ende hebben by hem lieden gheroupen alle die ghene die hem bystandicheyt doen wilden. Aldus quamen daer bi hem lieden een groot ghedeel goeder mannen, ende met hem lieden ter marct staende, tot dat hem lieden gheliefde te gane tot voor der smeden huys. Ende daer es den rebellen gheuraecht of si vanden sinne waren te commene byden here ende byder wet ter marckt. maer si en hebben dat niet vriendelick willen doen, maer men moeste hem lieden bi foortsen daer huyt doen gaen, ende daer warer een deel gheuanghen vp den seluen tijt.

[Den xxvij.sten dach van Sporcle]

¶ Item vp den xxvij.sten dach van Sporcle ende was saterdach, doe waren te Ghendt onthooft drie personen, waer of deene Deken was vanden smeden, ende dander een smet ende naghelmakere, ende die derde een tapijtsweuere, welcke personen verkenden dat si quade ende horribele saken voren hadden, ende baden dat hem elck wachten soude van wapeninghe te makene, ende seyden dit was hem lieden daer of ghecommen. Ende dat meer es, si hadden voren heere ende wet doot te slane ende andere goede mannen, ende haerlieder goet te nemene. Ende dese iusticie ghedaen sijnde, so waren daer terstont ghebannen.xxi.persoonen. Item noch so wasser een gheuanghen, ende was onthooft vp eenen Donderdach in Maerte. Anno lxxviij.

[Derden dach van maerte en den.vij.sten dach van Maerte]

¶ Item dese personen waren ghebannen tot.xxi.toe, elc.L.iaer, om dat si een vpstel van wapeninghe ghemaect hadden, ende hadden voren den here ende die wet, ende meer andere goede mannen doot te slane, ende dan meenden si eenen ommeganck te doene, al Vlaendren deure die quade aen hem lieden trecken kende, ende dye goede doot te slane, ende tgoet te roouene, het welcke was contrarie onsen gheduchten heere ende prinche, ende den drie leden van Ghendt. Ende vp den derden dach van maerte soe schieden die here ende die wet vander marct, maer si bleuen wel bewaert, ende vp dien seluen dach wasser noch seuene gheuanghen.

¶ Item daer naer soe quamen noch eeneghe van Ghendt om den ouerdekene te verrasschene ende doot te slane. Ende dat bestont te doen die cock van sinte Pieters te ghendt ende sijn sone, met noch eenen medepleghere, maer emmer si en quamens niet te bouen, maer waren alle drie gheuanghen ende onthooft vp den.vij.sten dach van Maerte. Ende een groote quantiteyt warer vp dyen tijt gheuanghen, ende vele lieper huyter stede, waer of datter een gheuanghen was Tantwerpen, ende was daer onthooft, want si en waren nyeuwers vry in alle mijns heren landen.

[Den.xiiij.sten dach van Maerte en den.xv.sten dach in Maerte]

¶ Item vp den.xiiij.sten dach van Maerte hieltmen te Brugghe eenen eerlicken dijnghedach, daerer.ix.ghebannen waren van dootslaghen, van tassemente, ende van vele quade sticken, som.L.iaer, som min.

¶ Item vp den.xv.sten dach in Maerte was te Brugghe ghedreghen eene deuote processie generale. Want vp dien dach Tantwerpen die vier landen vergadert waren om raet te nemene, hoemen die landen best bewaren soude yeghens dye macht vanden coninc van Vranckerijcke. Dus drouch men processye om God te biddene datter eenen goeden raet gheordonneirt worden mochte. Ende ter cause van dien so was dyt naeruolghende dicht ghemaect.

M inlicke menschen voucht hu tot duechden
C onscientie beraemt nv tsijne ghedweghen
C ondt es ons van lettel vruechden
C ort es den tijt in tsondich pleghen
C ommer heift ons in tstric ghecreghen
L aet ons nv om verbeteren pijnen
Xpristus es so ontfaermich vul seghen
V oorwaer sijn gracie sal vp ons schijnen
V laendren es accoort noot metten sijnen
V anden welcken wi nv processie draghen
I n maerte.xv.god doe verdwijnen
I eghenwoordege orloghe in onse daghen
I choept alle goede menschen gheerne sagen

Anno.M.CCCC.ende.lxxviij.

[Den.xxiiij.sten dach in Maerte]

¶ Vp den.xxiiij.sten dach in Maerte, ende was onser vrauwen auent, was binnen der stede van Brugghe onthooft eenen van dootslaghe onuersoent. Ende binnen dyen seluen auende stac een man sijns wijfs sustere doot, dat sy starf vp dye strate, maer dye dit faeyt dede, ontliep ende vluchte in Zeelandt.

[fol. CC.xij.r]

[Den eersten dach en den vierden dach van April]

¶ Vp den eersten dach van April, ende was Donderdach, soe waren te Brugghe ghebannen met duergaende waerhede.xxxiij personen onder mans ende vrauwen, onder welcke waren ghebannen vier temerlieden, contrarie den prinche ende den weluaren vanden lande van Vlaendren, elck.L.iaer vp haerlieder hooft.

¶ Item so wasser ooc ghebannen eenen als Capiteyn vander Bouuerye, dye welcke hem seluen een groot here seyde, so dat hy met groten lueghenen ghetrompeirt hadde den coninck van Vranckerijcke, den Coninck van Napels, den coninc van Spaengien, ende den coninc van Inghelandt, ende den Hertoghe van Bretaengien, ende vele meer andere heeren ende princhen, so dat hi dicwijl reedt met.xvi.of met.xx.peerden, ende ghecreech vanden heren vele ghelts, met groten cluchten. Ende ten eynde was hy van Antworpen ghebrocht te Brugge gheuanghen, daer hy langhe in dye vanghenesse lach. Maer sdaechs voor desen bandach was hy inden burch aen eenen stake ghebonden, ende sghelijcx oock vp den seluen bandacht, daer hem elck aensien mochte. Ende sijn tijtele hinc voor hem in een bart ghescreuen, ende hi was ghebannen thien iaer van dieften huyt sprinchens landen.

¶ Vp den vierden dach van April waren ghebannen met eenen eerlicken dinghedach twee schiplieden, elc.L.iaer. Ende die gheselle die tvraukin doot stack als voren, was ooc ghebannen.L.iaer huyten lande van Vlaendren.