Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

[Item om tvoorseyde volc van Vlaendren moet te gheuene]

Item om tvoorseyde volc van Vlaendren moet te gheuene, so was te Brugghe een dichtkin ghemaect vp den name van onse ionghe princersse, als quansuys of sijt int heyr ghesonden hadde.

Als hier naer volcht.

Mijne gheminde ick biddu hertelick
Aensiet hoe lettel mijn voys gheacht es
Remedieert mijn lijden smertelick
In also varre alst in hu macht es
Een weese een maecht die dus vercracht es
Van hem die my ter vonten hief
Acht doet mi bijstant, eert al versmacht es
Noeyt volck so goede cause besief
Betraut in gode hebdy my lief
Voor een maecht vechten es eer ende vruecht
Raept moet ghi bluscht hy eyghen grief
God sal ons helpen bi sijnder duecht
Ooc biddic hu minlic hebt of ghi muecht
Eendrachticheyt tsamen wats gheschiet
Ne weist in zijn heyrcracht niet ongehuecht
In tmeeste volc en licht dye victorie niet
Eere ionst, ende duecht mijn siele hu biedt

By my als ionghe princersse cleene
Doet bystant dat hu god vruecht verleene.

¶ Ende dit selue ghescrifte was ghesonden int ghendtsche ende in brussche heyr, ende was allomme wellecomme. Ende ooc waren dese twee heyrcrachten, als Ghendt met harer casselrye, ende Brugghe met die vanden vryen, ende metten smalle steden, seer sterc ende wel ghelogiert in tvelt te Spiere, ende elck hadde sijn parc so vromelik ende sterc ghestoffiert naer costume also die orloghe toebehoorde, dattet een wonder om sien was.

¶ Item het ghebuerde vp den.xxv.dach van Wedemaent. Anno.lxxvij.dat mijn heere van Gheldre naer middernacht een sprincreyse ende assault dede vp dye vasticheyt van pont amerre, so varre dat hijer tvier in dede steken, ende tvolc verslouch, ende ghecreech die engienen dier binnen waren, ende namender vele coeyen, scapen ende swijnen. Ende dit ghesciet sijnde, hy consenteirde den voetganghers van ghendt die dreuen al den roof te haren parcke waert. Seggende met schonen woorden, broeders van Brugge si sullen desen butijnc duechdelic deelen, alsoot betamelic es.

[Den.xxvi.dach in wedemaent Anno.lxxvij]

¶ Item mijn here van Gheldre rijdende ontrent Doornicke met lettel volcx van wapenen by hem, ende was hooghe vp den dach gheworden, ende was doe vp den.xxvi.dach in wedemaent Anno.lxxvij. Dese hertoge aldus rijdende, so quamen die fransoysen teender ander poorten huyt, ende besprongen hem met groter menichte, so varre dat hem geraden was te vliene. Maer hi seyde dat en sal mi god nemmermeer verwijten dat ic vlien sal of dat ic mijns dancx mi sal gheuanghen gheuen, maer ic salder mi duer vechten of doot blijuen. Ende het ghebuerde dat die fransoysen so foortselic vp den hertoghe quamen, daer hi hem so princelic weerde, so dat hi hem ten sijne doot vacht want hi grotelic vermenicht was, maer es daer rudderlic in tvelt ghebleuen, ende met hem een edel man van ghendt, ghenaemt Ian vander gracht, die bleeffer ooc zijn sestere te peerde. Ende die fransoysen voerden den hertoge doot binnen Doornicke, daer si hem weerdelic deden begrauen in sinte Iacobs cappelle, in onser vrauwen kercke, met schone exequien.

¶ Item die van ghendt dit wetende, si velden haer tenten ende pauwelioenen, ende si loeden huere carrijnen, ende trocken thuyswaert met al den rooue, sonder die van brugge mede te deelen, ende namen bouen dien.xij.carrijnpeerden, toebehorende die van brugge, ende ghinghen binnen den auende tot Oudenaerde met al den rooue.

[fol. C.lxxxix.r]

[Den.xxvij.sten dach in wedemaent]

¶ Item die van Brugghe metsgaders den anderen Vlamingen, merckende dat dye van Ghendt gheulucht waren, si waren medallen moedeloos, ende meenden alle verraden te sijne, ende drougen ouer een dat si ooc thuysewaert trecken wilden, ende velden haerlieder tenten ende pauwelioenen, ende trocken naer Cortrijcke, ende dit was vp den.xxvij.sten dach in wedemaent

[Den.xxix.sten dach van Wedemaent]

¶ Item tvolc van Cortijcke, ende daer ontrent was seere beladen dat die van Brugge thuysewaert wilden, ende baden hemlieden hertelicken dat si doch peynsen wilden om tprofijt vanden lande van Vlaendren. Ende men slough al omme die clocke aen een boort in alle prochien ende daer versaemde groot volc, so varre dat den.xxix.sten dach van Wedemaent te Cortijcke een trompet gheslegen was, ende metten mont gheseyt dat alle die ghene die onse gheduchte Princersse wel wilden, dat si haestelicken trecken souden ter seluer plecke daer si gheleghen hadden, ende men soude hem lieden haer engienen naer seynden terstont.

¶ Item die van Brugghe ende die vanden Vryen ende meer ander steden trocken rechteuoort met haren carijnen daer si gheweist hadden, ende si deelden hem in drie heyrcrachten, ende dye van Brugghe ghinghen ligghen daer dye van ghendt huyt gheruymt waren, ende die van den Vryen trocken ligghen int parc van dye van Brugge, ende die derde partye van al tander volc trac ligghen daer die vanden vryen gheleghen hadden, ende aldus meende hem elc vast te gaen makene yeghens die vianden

[Den.xxx.sten dach van Wedemaent en den eersten dach van Hoymaent]

¶ Item die van Doornicke siende die besicheyt vanden vlaminghen, ende dat sy moede van reysene waren, si quamen vp den.xxx.sten dach van Wedemaent, smorghens met trijsen vander sonne, met drie grote heyrcrachten, met sulcke cleedinghe als die vlaminghen hadden alle te peerde ende wit ghewapent. Ende midts dat die van Brugge gheen engienen en hadden, so waren si vele te blootere. Ende daer warer grote menichte die kele of ghesteken, want si in gheender ordonnancie noch ter weere en consten gheraken Eeneghe swommen duer die schelde, andere liepen duycken in bosschen ende in haghen, andere ontscapeirden ende liepen thuysewaert Ende daer waren vele brugghelinghen gheuanghen ende gheleet binnen Doornicke, daer si hooghelic gherentsoeneirt waren, ende sy ghecreghen alle die artijlgerye van Brugghe, ende ontsprekelicke groten schat. Ende die van Brugghe diere ontscapeirt waren, quamen thuysewaert al druypende vp den eersten dach van Hoymaent, soberlic ghewapent, want si haddent al achter ghelaten om tlijf tontdraghen. Ende daer bleef vele volcx versleghen.

¶ Item dat die van Brugghe segghen wilden dat si verraden waren, dat was al niet, maer si waren soe weeldich ende soe broodroncken dat sy gheen sorghe en droughen, want si hadden meestendeel alle.xij.grote sdaechs, si droncken hem lieden droncken, si speilden tverkeerde, ende si rouffelden, eeneghe ontboden bedden van Brugghe, ende deden haerlieder wijfs bi hem commen, als ofter al keermesse gheweist hadde. Ende eeneghe warer die songhen al den dach.xij.groten sdaechs ende eenen nyeuwen rock, nemmermeer paeys verleene ons god. Ende andere seyden droncken drincken wint.xij.groten.ende vele andere onghemanierde saken dye daer ghebuerden, ende si en ontsaghen hueren Capiteyn niet. Ende aldus gheuaren te parcke waert, maer haer lieder menichte was te cleene om haer vianden te wederstane, want die meeste menichte en volchde hem niet. Ende aldus quam dye scoffulture vp die van Brugge, ende daer bleef gheuanghen den capiteyn vanden roode capproene, dye welcke hiet Pieter dye mol. Ende Iacob van Halewijn Baliu van Brugghe was daer ooc gheuanghen ende noch vele meer andere Ambachtslieden ende ghemeen volck.

¶ Item alle dye standaerden ende bannieren die die van Doornicke ghecreghen in die voorseyde sprincreyse, die waren alle ghesteken in onser vrauwen kercke te Doornicke. Ende die landtslieden die quamen binnen.ij.of.iij.daghen daer nae in tvoorseyde parc, ende brochten te Brugghe tenten ende pauwelioenen, potten ende pannen te cope, dye si metter haest al achter lieten.

¶ Item den standaert van mer Ioncfrauwe van Bourgoengien, ende den standaert van Brugghe die waren ghebrocht ende ghestelt int velt achter die magdaleene. Ende

[fol. C.lxxxix.v]

daer waren beuolen alle die vluchtege saudenieren vanden poorters, ende vanden ambochten. Ende also vele volcx alsmen huyt elck ledt ghemiste, waren daer toe weder ander gheordonneirt om weder darwaert te seynden.

¶ Item mijn here van Dudzeele capiteyn van den volcke van Brugghe, hi was ontboden van buyten der magdalene in die camere van Brugghe, voor Burchmeesters, scepenen, hooftmannen, ende dekenen, ende die.vi.ghecommitteirde, daer hi swoer bi sinen rudderscepe, al woudemen hem gheuen.M.croonen sdaechs, hi en soude met sulcken volcke nemmermeer huyt trecken willen, want si en sijn niet te bestierene, ende hi claechde seere dat hi die schande nemmermeer verwinnen en mochte.

[Den derden dach van Hoymaent]

¶ Item mijn here Adriaen van haeskercke was capitein gemaect van.ij.of.iij.^m. volcx huyt diueersche prochyen, als Iabbeke, ende zeleghen, ende meer andere daer ontrent gheleghen. Ende hi trac ligghen te Waerdamme, verbeydende die van Brugge. Dus moesten die van brugge weder huyt trecken houde ende nieuwe, vp eewelic haerlieder ambocht te verliesene. Ende si vertrocken den derden dach van Hoymaent, naer Waerdamme, onder mijn heere Daneel van moerbeke. Ende tsegghen was dat sy souden gaen ligghen ontrent Haerlebeke lancx der Leye.

[Den.ij.sten dach van Hoymaent]

¶ Item het garnysoen van Valenchiene, van Duway, ende van Rijssele. Dese.iij.garnisoenen hadden malcanderen dach ghestelt vp den.ij.sten dach van Hoymaent byder stede van Doornicke, waer of tgarnisoen van Rijssele ende van Duway ghinghen luysschen by Doornicke in een busch. Ende tgarnisoen van Valenchijne ghinghen galoperen, ende rijdende clouckelic voor die poorten van Doornicke. Ende die van Doornicke quamen clouckelic huyte, ende die van Valenchiene weken Ende die van Doornicke volchdense scerpelic Ende als die van Valenchiene varre ghenouch waren, soe keerden si weder omme vp die van Doornicke. Ende dandere van Rijssele ende van Duway quamen van achter inghesleghen, soe dat si omringhet waren. Ende al dat huyt Doornicke quam was daer versleghen

[Den vierden dach van Hoymaent]

¶ Vp den vierden dach van Hoymaent voor die noene waren te Brugghe onthooft drie persoonen. Deerste die hadde gheseyt dat die Schouteeten van Brugghe ende sijn broedere mijn here vander vicht alle quade verraders waren, ende dese beroerte maeckte hy ij.daghen achter een. Ende dander was een arbeyder van sconincx brugghe, die sach den bisschop van Doornicke achter strate gaen Hi maecte hem seluen here ende vind den Bisschop voorseyde met sijnen medepleghers, ende hi track eenen vpsteker huyte als om den bisscop te grieuene van sijnen lijue, ende hi hiet hem verradere met meer andere spijteghe woorden, waer omme die vander wet, die Dekenen ende hoofmannen alle seere vergramt waren, sulc eenen prelaet ende bisschop alsoo te hantierene. Die derde was een makelare van goeden gheslachte, ende hy hadde eens raet gheweist vander stede van Brugghe, maer hi hadde metsgaders sijne medepleghers gheweist ten comptoire van sommeghe cooplieden, ende hemlieden vertasseirt ende of ghedreecht een groote somme van penninghen, het welcke voor straetroof gherekent was. Ende naer lange ontfaermenesse was hi ten hende onthooft, omme andere exemple daer aen te nemene. Ende dese.iij.personen waren gherecht inden burch vanden hancman van Ghendt, want die hancman van Brugghe was te Doornicke gheuanghen metten anderen.

[Den.viij.sten dach van Hoymaent]

¶ Vp den.viij.sten dach van Hoymaent was ghesloten bi de vander wet, hoofmannen ende Dekenen, datmen houden soude eenen eerlicken dinghedach, het welcke ghedaen was. Ende waren ontboden ter rechte te stane.xij.persoonen, ende tsanderdaechs daer naer hoorde elck sijne sentencie. Eenege van desen waren ghebannen.L.iaer huyten lande van Vlaendren, andere.vij.iaer, andere sonder tijt, ende som deden si ander beteringe.

[Den.xviij.sten dach van Hoymaent]

¶ Item vp den.xviij.sten dach van Hoymaent, so wasser een man van Ghendt waert ghestelt vp een scauot ghebonden, ende stont daer een groote huere, ende dat om dieswille dat hy in dye toochdaghen vander Brugghe marckt groote beroerte maecte lancx der strate tusschen der crane brugghe, ende sint Ians brugge in die cramen vanden lakene ende hy seyde sonder cesseren dat die van ghendt alle meutmakers waren, ende dat die van ypre waren alle ongheloouighe heretijc

[fol. C.xc.r]

ken, ende dat die van Brugge bugghers waren Ende dese woorden sprac hi ooc voor den burchmeestere vanden courpse, dies was hy in den steen gheleyt, daer hi lach tot desen dach voorseyde. Ende daer een huere ghestaen hebbende, so quam dye hontslaghere ende verbant hem sijn ooghen, ende stac hem met een scherpe elsene duer sijn tonghe, ende was bouen dyen ghebannen.vi.iaer huyten lande van Vlaendren vp sijn hooft.

[Den.xi.sten dach vander seluer maent]

¶ Item vp den.xi.sten dach vander seluer maent, twelc was sinte Benedictus dach was ghedreghen eene deuote processie generale, gaende huyter burch ouer dhoude muelen brugghe, voorby den Iacoppijnen lancx den diuere, tot in onser vrauwen kercke, daermen een schoone Antiffene sanck, ende van daer in sinte Saluators kercke sghelijcx, ende quamen van daer duer die steen strate ouer die marckt, ouer die plaetse Mauberch weder inden burch te sinte Donaes Ende die bisschop van Doornicke drouch selue thelich sacrament, ende dede den dienst te sinte Donaes voorseyde, ende hi gaf elcken die deuotelic metter processie ghinghen.xl.daghen pardoens. Ende dit was om den almoghenden god te biddene om victorie ende voorspoet te ghecrijghene vp den vianden.

¶ Ende voor dese processie ghinghen voor die wet.vi.persoonen in haer lijnwaet, blootshoofts, elc met een keerse in haer hant, daer aen hinghen.iij.schildekins, een die wapene van Bourgoengien, tander die wapene van Brugghe, ende terde die wapene van haren ambochte. Ende dit was in amenden van onredelicke ende quade woorden te sprekene in diueersche stonden. Ende tvolc ghinc in dese processie seer deuotelic, eenege baeruoets andere ghinghen ten heleghen sacramente, om welcke deuocie die bisschop verlanghede sijn gracie tot tsondaechs gheduerende, ende men preicte in dese processie.viij.sermoenen. Laus deo.

¶ Item als die van Ghendt hem wel bedochten dat si hem qualic ghehadt hadden, si trocken weder huyt met eenen dullen hoofde te Cortijcke waert, daer si niet al te willecomme en waren, ende midts dat dye van Ghendt ende die van Brugghe ongheordineirt waren ter orloghe, ende niement en wilden obegieren, so was gheordonneirt bi mer vrauwe van Bourgoengien, ende byden edelen van den lande, datmen Saudenieren nemen soude, ende gheuense.iij.vrancken dye maent, comt.v.groten ende eenen Inghelschen sdaechs.

¶ Item dit ghedaen sijnde, mijn here van Lutcenburch capiteyn generael hi quam tot ioncker Ian vanden Gruythuyse met een deel van dese nyeuwe ghehuerde saudenieren binnen Cortrijcke, om Cortrijcke te versterckene. Ende die van Ghendt dit vernemende, si liepen te Cortrijcke in die wapene, soe dat mijn heere van Lutcenburch moeste vlien, ende si quetsten ioncker Ian van den Gruythuyse, ende sloughen.v.of.vi.saudenieren doot, ende schoten met eender serpentijne int huys daer die heeren in gheulucht waren. Ende hier of vielen die heeren clachtich aen mer vrauwe die princersse ende aen die stadt van Ghendt.

¶ Item beede die ouerdekens, ende noch wel xxiiij.Dekenen van Ghendt reden terstont wel met.iij^c.peerden te Cortrijcke waert. Ende daer was iusticie ghedaen van.iij.ghentenaers, die vpstelders waren vander voorseyde beroerte, ende drie van Cortrijcke. Aldus so wasser.vi.onthooft.

¶ Item in desen seluen tijt tgarnysoen van Valenchiene ende van Duway ende van Rijssele si hielden het garnysoen van Doornicke alsoe cort in dye stede, dat si niet een hooft en dorsten huytsteken. Nyet yeghenstaende die van Doornicke ontfinghen groten schat vanden rentsoene van dye van Brugghe, maer die van Valenchiene, die van Rijssele ende van Duway hadden oock vele fransoysen gheuanghen, maer men ghecreegher niet of, want het waren al aerme waelkins Want die Coninck van Vranckerijcke en was niet huyt dan om ghelt ende schat te ghecrijghene.

[Den dach van sinte Marie magdaleene]

¶ Vp den dach van sinte Marie magdaleene drouchmen binnen der stede van Brugghe eene schone processye metten heleghen bloede, in onser vrauwen kercke, daer dye Suffragaen van Doornicke thelich bloet drouch, ende selue den dienst dede, ende hy gaf elcken.xl.daghen pardoens. Die cause was om te biddene om paeys ende om vrede.

[fol. C.xc.v]

 

M edicinaelste hoochste offerande

 

C uerieus ghebenedijt christus bloet

 

C omt ons te baten in onse meshande

 

C laert ons schande by huwer ootmoet

 

C onforteirt ghi niet ons lijf ons goet

 

L acen so sullen die sonden ons plaghen

 

X pristus bloet hu ontfaermen doet

 

V an hu eest dat wi processie draghen

 

V p magdaleenen dach tsi hu behaghen

 

V erporret sijt ghi den sesten termijn

 

I n onse vrauwe kerck was nv tgewagen

 

I ck bidde hu latet hu bequame sijn

¶ Item in desen tijt waren ten nyeuwen dijcke wel.xx^m.vlaminghen ghereet, omme te strijdene yeghens die fransoysen.

¶ Item in dien tijt was een knechtkin van xiij.iaren, ende was van Brugge gheboren, dat voor Doornicke ghewont was ende ontscapeirde in een stick corens, ende lach daer.xv.dagen dat niet en adt dan surcle ende haeukins van coorne, ende bi ghelucke warer.ij.vrauwen die trensoen van haren mans droughen te Doornicke, ende vonden dit kint ende drougent ten naesten huyse, ende suuerden hem sijn wonden, daer die maeyen huyt liepen, ende gauen tkijnt gheete melc, byden welcken het wat bequam. Ende dese vrauwen commende te Brugghe, daden tkint clijncken, ende vader ende moeder wordent gheware, ende liepen met weenenden ooghen haer kint thuys halen.

[Den.xxvij.sten dach van Hoymaent]

¶ Item in desen tijt was mijn here van symay ghemaect huyter name van mer Ioncfrau van Bourgoengien capiteyn vander stede van bethune, die welcke hi overgaf den fransoysen, ende hi track selue vechten metten fransoysen, so varre dat hi bi duway in een sprincreyse gheuanghen was. Ende hi boot.xxx^m. croonen voor sijn rentsoen, ende hy was mer ioncfrauwe van bourgoengien ghebrocht in eenen waghene, den.xxvij.sten dach van Hoymaent, ende sijn sone met hem.

¶ Item vp desen tijt waren dye hollanders seer sterc ter zee, ende si ghecreghen die schone craueelen vanden fransoysen, twelcke waren lieden van orloghen, ende si vonden daer inne vlaminghen, picaerts, ende brabanders, scotten, ende ooc hollanders, die si alte male verdroncken, maer de fransoysen die hilden si gheuangen

[Den.xix.sten dach van Hoymaent. Anno.M.iiij^c.ende.lxxvij]

¶ Item als onse gheuanghen brugghelinghen waren binnen Doornicke, dye welcke waren wel.viij^c.bi ghetale, so was daer woonachtich eenen persoon die van Brugge gheboren was, dye welcke den brugghelinghen al te vele spijts dede, ende hy wrouchdese wie die rijcste waren, daer menich man bijstier om was. Ende dese voorseyde man quam te brugghe stoutelic vp die strate gaende, niet yegenstaende dat hy vele quaets corens vp sijn tonghe hadde, hendelicke hi quam sinte Donaes in die kercke ,daer hi bespiet was ende beleyt. Ende hi vloodt in die santuwarie, maer hy wasser sauents te clocke.ix.huyt ghehaelt met.ij.dienaers vanden proosschen, ende met.ij.dienaers van brugge, ende was vp den steen gheleet gheuanghen, vp den.xix.sten dach van Hoymaent. Anno.M.iiij^c.ende.lxxvij.

[Den xxi.sten dach van Hoymaent en den eersten dach van Ougstmaent]

¶ Item die Ambassaduers van des keysers sone Maximiliaen ons brudegomme, als si langhe tijt gheweist hadden te Gendt by mer Ionckfrauwe, ende wel gheaccoordeirt in allen sticken, so vertrocken si huyt ghendt den xxi.sten dach van Hoymaent, wel ghetroost ende verblijt, ende reysden naer onsen bruydegomme, ende om onsen here te biddene dat hi ons ghehulpich wilde wesen in al onse nooden. So was te Brugge ghedreghen eene processye generale, metten heleghen drye Fierters. Te weetene sinte Donaes, sinte Bonefacius, ende sinte Loy. Ende was vp den eersten dach van Ougstmaent ten Iacoppijnen. Ende men drouch die processie om drie causen. Te wetene om gode te biddene om paeys, om ghetijdich wedere, ende omme dat die brulocht salichlic vergaen soude. Alst blijct in die naeruolghende Incarnacioen.

I onstlicke sielkijns vouchthu ter bedinge
I nwendighe tranen aenschaut ons eere
V an dese oorloghe crijcht ons beuredinge
V oort dat god de bruloft in duecht vermeere
V oorspoedich wedere, bidt daer omme seere
V ervlijt ons bonefacius donaes en loy
V ercoorne gods heleghen vul wijser leere
L acen anders blijuen wij in t vernoy
C leenes svolcx wijsheyt al niet dan hoy
C onforteirt ons dan in ons verswaren
C onsciencie smaect niet dan sondeghen toy
C racht doet ons dies gaen in ougst verbaren
M et processien minlic ten predicaren

[fol. C.xci.r]

[Den.v.sten dach van Ougst]

¶ Vp den.v.sten dach van Ougst ontrent der noene wordet ouer al so duyster datmen waende dattet Eclyps gheweist hadde, maer was een teeken van onghenouchten. Ende in dese selue maent wast groot ongewedere van dondere ende van blixem, ende het reghende groot water datter die vruchten des ackers mede verladen waren al die maent duere.

[Den.xi.sten dach van Ougst]

¶ Item vp den.xi.sten dach van Ougst, ende was maendach, soe was te Ghendt ghedaen in Sint Ians kercke die huytuaert ouer sie siele vanden hertoghe Kaerle, salegher ghedachten, seere rijckelic, alst wel betaemde, naer dordonnancie vanden landen.

¶ Item van hier voort salmen beghinnen van der comste vanden Hertoghe van Oostenrijc Maximiliaen, skeysers Fredericx eeneghe sone, oudt ontrent.xviij.iaren, als'bruydegomme van mer Ioncfrau Marie van Bourgoengien, oudt sijnde ontrent den xxij.iaren. Tincarnacioen.

Marie als bruyt in ghendt skeysers sone ontfinc
Achtiene in ougst den edelen ionghelinc.