Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Hier naer volcht een ouerdaet vanden Graue van verwijck.

¶ Dat.lvij.Capittel.

[fol. C.l.r]

[INt selue iaer van.lxix]

INt selue iaer van.lxix.doe was een grote moeyte in Ingelant ende dat om eenen Graue van werwijc geheeten Ridtsaert nyewelijnc heere van Salsbry, ende es te wetene dat dese Ridtsaert Tgraefschip van Werwijc behuwede aen sijn wijf, die welcke Graue so vele moeyten ende beroerte ghemaect hadde, dat bi hem vele Princhen ende heren hier voortijdts onthooft waren. Ende vele ghemeens volcx versleghen sonder ghetal.

¶ Item dese Graue van Werwijc stac doot den Hertoghe van Sommerset inde presencie vanden coninc Heyndric, die den seluen werwijc gaf den staet vanden Rudderschepe ende dese voorseyde Werwijc was so wentelachtich, dat hi den coninc Heyndric van lanckaestre, bi sijnder onghetrauwicheyt of stelde van sinen coninckrijcke van Inghelant, ende hilt hem gheuanghen inde torre te Lonnen. Ende hy trac vp Edewaerdt van Iorck, ende maectene coninc van Inghelant, segghende dat dye croone van rechter gheboorte hem toebehoorde. Aldus so regneirde die coninc Edewaert een wijle tijdts in Inghelandt.

¶ Item desen Werwijc gaf sine dochtere in huwelicken den Loerd van Clarence des conincx Edewaertds broedere Lodewijc dye wiste wel dat die coninc vrient was vanden Hertoghe Kaerle van Bourgoengien. Ende dese voorseyde werwijc was contrarie den Hertoghe Kaerle, nochtanne hadde hi mondelijnghe yeghen hem ghesproken, te Beunen in Pycardyen. Maer hi was so vul valscheden dat hi began te peynsene, hoe dat hi den coninc Edewaerdt of stellen mochte van sijnder croone, ende verdrijuen huyt Inghelant omme te maken sijnder dochter man Coninc van Inghelandt, den Loerd van Clarence. Ende hier toe dede hi al sijn beste, bi den welcken grooten twist vp rees in Inghelandt ende sware bloedtstortijnghe.

¶ Item om dese saken wille, waren vergadert alle die staten van Inghelandt, ende daer was een parlement ghehouden te waesmunstre buyten Lonnen. Ende daer sprac die coninc Edewaerdt den heere van Werwijc, Ic verstae dat ghy eenen nyeuwen coninck maken wilt, ende my verlaten, nochtan hebt ghi selue tot my gheseyt, dat ic recht oor ben van den Conincrijcke, ende dat die croone my van rechts weghe toe behoort, Het welcke ic kenne ende weet wel dat warachtich es Ende ick en meene daer niet of te sceedene maer wildy eenen anderen Coninck maken, so verbeydt emmer alsoe langhe, tot dat ick doodt ben.

¶ Item die Graue van Werwijck dede so vele datter vele volcx te strijde quam yeghen den coninc Edewaerdt. Ende die coninc Edewaerdt bleef altoos in dye eere, maer werwijc hilt hem altijt huter schote, ende bleef bi sijnder subtijlheyt altijt huyt den strijden.

¶ Item daer naer sandt Werwijck byden coninck Reynier van Vranckerijcke, ende seyde hoe dat sijn dochters man Sconincx Heyndricx sone behoorde te wesene coninc. van Inghelant met allen rechten, ende versochte aen den coninc Reynier van Vranckerijcke assistencie om daer toe te commene. Maer dye coninc verantwoorde ende seyde dat hi aengaende sinen persoon dat hy te out was, ende te varre ghepasseirt, soe dat hi hem daer mede nyet moeyen en wilde, omme twelcke die voorseyde graue van Werwijck so vele moeyten dede in Inghelant, wentelende als nv aen deen sijde als dan aen dandere, also dat hy vermaert wiert voor een quaet verradere. Ende hi wordt ghebannen huyt der croone van Inghelant, ende al sijn goet dat hy hadde was gheconfijsquiert, ende gheleyt tot des Conincx Edewaerts tafele.

[Int iaer van M.CCCC.ende.lxix]

¶ Item dese voorseyde Werwijc trac ter zee, ende stelde hem vppe met vele schepen. Ende hi voerde sijn wijf mede, ende vele andere vrauwen. Ende hy quam voor Calis, wanende daer ontfanghen te sine, maer die van Calis sonden om raedt, aen den Hertoghe Karel van Bourgoengien, die welcke gaf antwoorde, dat die van Calis nyement in laten en souden, dan dye goedt ende ghetrauwen den coninc Edewaert van Inghelant aldus was werwijc ontseyt die stede van Calis, ende dit was inde vastene, int iaer van M.CCCC.ende.lxix.

¶ Item dese Graue van Werwijck seere gram sijnde ende ontstelt, versaemde by hem vele quaets gheselscheips van zeeroouers ende allerhande quade bouuen huyt

[fol. C.l.v]

Inghelant, so dat hi quam in April ontrent paesschen vp die zee, met vele schepen ende be nacht dye vlote commende van Rutseele, als Hollanders, vlaminghen, ende zeelanders, ende nam hem lieden wel.xl.schepen met grote vechtinge ende sware bloetstortinghe aen beeden sijden. Ende men sprac om bestant te makene met hem, maer die heere van Werwijc en wasser niet toe gheneghen, maer seyde dat hy al nemen soude dat hy ghecrijghen conde, als waer bi dat die hertoghe Kaerle groote ghereetschap maecte om den voorseyde Werwijck te verwinnene.

[Vp sinte Simoens ende sint Iudendach]

¶ In tselue iaer vp sinte Simoens ende sint Iudendach, so sant dye Hertoghe Kaerle sijn Toysoen die coninc Edewaert van Inghelant, twelcke hem brochte die hertoghe van Crichy. Ende dit gheuiel te westmunstere buyten Lonnen.

¶ Item een oosterlinck ghenaemt Hans voetkin, dye vacht met sijnen schepen yeghens Werwijcx volc inden seluen tijt, ende hi wan Werwijc of een deel van sinen schepen, ende verdranck vele van sijnen volcke.

[Den iare.lxx]

¶ Item binnen deser tijt die Hertoghe Kaerle reedde sijn schepen toe ter Sluys, ende doe soe was daer ter Sluys een wilt gheselle dye een vraukin soe quetste, dat sy daer of starf, ende die gheselle liep vp een kerchof, maer die hertoghe kaerle daer ter Sluys wesende dede den gheselle vanden kerchoue halen, ende was al daer onthooft. Dit gheschiede binnen den iare.lxx.

¶ Item die Hertoghe Kaerle sine schepen mannende met edele mannen ende met andere, ligghende ter Vere ende Termude, doe laghen Amsterdammers gheladen in die baeye, ende en dorsten nyet thuysewaert commen om die vreese van Werwijck.

¶ Item die hertoghe Kaerle sandt aen den Graue van Werwijck boden, ende ontboot hem dat hi die schepen van sinen lande soude ontslaen, ende tgoet restoreren met vrientschepen.

[Den.xxvij.sten dach van April]

¶ Item corts daer naer ontrent den.xxvij.sten dach van April.Anno.M.iiij^c.ende.lxx.so quam die voorseyde WerWijck ter zee voor Ampton in Inghelandt met alle sinne schepen. Ende dye coninc Edewaert worde dies gheware ende sandt aen Werwijc, vraghende wat hi begheerde, ende wat hy daer dede Ende Werwijck gaf antwoorde dat hi daer commen was, omme te besiene wat vrienden dat hi daer vinden soude. Doe was hem gheseyt dat hi gaen soude voor sinen gherechten heere ende coninc, maer hi en wilde niet obedieren, maer bleef dien nacht rijdende vp sinen anckere. Ende des anderen daechs quam met groter voorsienicheyt met Loerd descales, ende hi beuacht den seluen Weerwijck met groter foortse, ende veel van Weerwijcx volcke verslaende. Ende hadde dat grote schip ghenaemt die Tryniteyt, aenghecommen, Weerwijck souder sonder twijfele ghebleuen hebben, maer hy ontquam in een cleen bootkin te Cortoy waert, ende mijn Loerd descales creech weder vanden seluen Weerwijc vele schepen van vlaminghen ende van hollanders die die selue Weerwijc ghenomen hadde, ende die coninc Edewaert ontslouch die voorseyde schepen vriendelic, ende liet se varen elc daert hem lieden gheliefde.

[Den.xxix.sten dach van Meye]

¶ Item vp hope dat die hertoghe Karels schepen ter zee wesen souden, so seylden die voorseyde hollanders huyter baeye, ende Weerwijcx volck worde dat gheware, ende si quamen met .xviij.schepen van orloghe vp dye Hollanders. Ende die hollanders namen hem.xiiij.schepen of, ende alle die hem te weere stelden, dye wierpen si ouer boort, ende si slouger vele doot, ende quetseden, nemende alle dye schepen metten goede, ende stelden dandere hollanders aen tlant, tusschen Calis ende Buenen. Ende dit was den.xxix.sten dach van Meye. Anno.lxx. Ende binnen twee of drye daghen daer naer, so namen Weerwijcx lieden vp die zee wel.vij.of.viij.schepen, ende si verdroncken al tvolc datter in was.

¶ Item een man vander Vere quam huyter somme thuysewaert seylende, ende hi worde drie schepen van orloghe gheware die neerstelick naer hem quamen. Ende dese zeelandere ontuloot al dat hy mochte, ten eynde dese schepen van orloghe toochden teeken van paeyse als niet te mesdoene. Doe bleef die zeelandere houdende. Ende hi sprac yeghens hem lieden, segghende dat hi was huyt zeelant, si seyden, wy en sullen hu niet mesdoen, maer wi beuelen hu huwen prinche te seggene, dat hi seere ghegroet si van-

[fol. C.li.r]

den Graue van Werwijc, verwonderende waer hi so langhe blijuen mach. Ende secht hem als hi comt men sal hem vriendelic ontfanghen, alsomen sulcke vrienden te ontfanghene pleicht. Ende daer mede lieten sy den schipper wech seylen, dies beloofde hi dese boodtschap te doene. Ende dye Loerd van Clarencen die heeft ghetrauwet Werwijcx dochtere, Sconincx Edewaerts broedere, van Inghelant, die es een van Werwijcx capiteynen, ende hi licht te Diepen

[Vp den vierden dach van Wedemaent]

¶ Vp den vierden dach van Wedemaent int selue iaer dede die Hertoghe kaerle te middelburch in Zeelandt onthoofden drie ghebroeders, ende een haren neue, omme dat si een van sinen dienaren doot ghesleghen hadden met beleyder laghe, de welcke dienare een vanden broeders een caecksmete ghegheuen hadde, maer hy presenteirde hooghe beterijnghe, bi heeren ende goede mannen, maer si ontseydent al. Ende doe men den eersten onthoofden soude, ende daer toe alle ghereeschap ghemaect was, sijn haer ghecort, ende sijn oghen verbonden waren, so quam daer een sughijnghe ende gheruchte onder tvolck, so dat die lieden verschoten ende wech liepen, ende nyement en wiste van wanen dat tgheruchte quam.

¶ Item Hertoghe Karel dit vernemende quam haestelic ter maerct waert, meenende datter eeneghe meuterye gheweist hadde ende quam met eender goedgie in sijn hant maer eer hi ter plaetsen quam, die Iugen deden den man onthoofden. Ende hi was die princepale, die den dootslach ghedaen hadde, ende doe waren dander drye onthooft in des Princhens presencie.

¶ [Hoe dye Hertoghe Kaerle van] Bourgoengien, sercours dede den coninc Edewaert van Inghelant,¶ [Hoe dye Hertoghe Kaerle van] Bourgoengien, sercours dede den coninc Edewaert van Inghelant,

wel met.xxiiij.groote schepen, besondere die cleene schepen, omme yeghen den Graue van Werwijck te vechtene.

[fol. C.li.v]

[Vp den.viij.sten dach van Wedemaent]

ITem vp den.viij.sten dach van Wedemaent, doen seylden hertoghe Karels schepen huyte ter zeewaert inne, vromelic voorsien van alle saken, daer den vpper Amymyrael of was mijn here Heyndrick van Borsele here vander Vere. Ende tghetal vanden grooten schepen waren ontrent xxiiij.sonder dye ander cleene schepen dye daer ooc waren.

¶ Item die graue van Werwijc was doe te Rouaen in Normandye, ende hy sandt sijne Ambassaden aen den Coninck van Vranckerijcke, omme bystant ende sercours contrarie den coninck Edewaert van Inghelant, maer die Conincstable van Vranckerijcke, te wetene mijn heere van Simpol, die verstont claerlic die valscheyt van Werwijck. Want Werwijc dede segghen dat hi coninc Heyndricx sone coninck maken soude in Inghelant. Hier inne waren die fransche heeren contrarie, ende rieden den coninck van Vranckerijcke, ende toochden ende seyden dat dye voorseyde graue van Werwijc oyt contrarie gheweist hadde der croone van Vranckerijcke, ende vul van quaden opynioene, deene Coninck makende ende dander verlatende. Ende voort soe seyde die Coninckstable van Vranckerijcke dat sijn schoon neue die Hertoghe van Bourgongien voren hadde den voorseyde Werwijc te ghecrijghene, wat dat hem costen soude. Ende om alle moeyte te schuwene, liet hem die coninck beraden, ende dede verbieden dat nyement Werwijcx gheroofde goet copen en soude, noch ooc herberghen vp grote boete, twelcke dye wreede Graue van Werwijck was ghesien weenende rijden huyt der stede van Rouaen vp dyen seluen tijdt.

[Vp den.xvi.dach van Wedemaent]

¶ Item in dyen seluen tijt begheerde dye hertoghe Kaerle van Bourgoengien.C.xx.duysent croonen tsiaers, drie iaer lanc gheduerende. Te wetene vp alle sijne landen, sonder vp Bourgoengien alleene. Ende het was hem gheconsenteirt vp den.xvi.dach van Wedemaent. Anno.M.CCCC.ende.lxx.

[Vp den.xxij.sten dach in Wedemaent]

¶ Vp den.xxij.sten dach in Wedemaent, int selue iaer, soe track dye Prinche huyt Zeelant te Vlaendren waert, ende hi quam te Brugghe naer die noene, ende het was doe Antworp marckt, ende te Antwerpen in Brabandt waren ghearesteirt alle dye Fransoysen ende die van Doornicke, tgoet ende die lieden, want hertoghe karels van Bourgoengien was ghearesteirt by Parijs, in dye marckt van Lengy, ende oock elders in andere plaetsen in Vranckerijcke.

[Den.ij.sten dach van Hoymaent]

¶ Item hertoghe karels van Bourgoengien schepen aldus ter zee sijnde, als voroseyde es, so gheuielt dat si waren aen dye costen ende lande van Normandyen, ende worden gheware dat dye wreede Graue van Werwijck ter zee quam met alle sinen schepen omme te seylene in Noorddommerlandt,, daer hi seer vele vrienden hadde, maer die heere vander Vere metten andere capiteynen pijnden dat te belettene, ende si iaechden den Graue van Werwijc ende al sijn volc weder aen landt, in Normandyen. Ende die Inghelschen ruymden haer selfs schepen, ende staken selue tvier daer inne. Ende Hertoghe Karels van Bourgoengien volc volchdese so scherpelick aen van achtere, ende ghinghen te lande den Inghelschen beuechten, daer veil volcx doe versleghen bleef aen beede den sijden, maer meest van des Grauen van Werwijcx lieden. Ende diet ghebuerde vp den dach vander visitacie van Marie, den.ij.sten dach van Hoymaent. Anno.lxx.

¶ Item vp den seluen tijt was die hertoghe van Bourgoengien te sint Omaers, daer Ian van Boonem Prouoost vanden heyr crachte byden Prinche quam, om hem alle saken te kennen te gheuene, die hy verstaen hadde. Ende alle dye mannen van der ordonnanchie waren ontboden bi openen mandemente, rasschelic sint Omaers te commene byden Prinche. Dies was als doe binnen der stede van Brugghe ghedreghen eene processye generale, omme te biddene den almoghenden ende goedertieren here om paeys.

¶ Item corts daer naer so rees eenen groten storm inder zee, so dat die heere vander Vere Amyrael voorseyde, hem ;pijnde huyter zee te ruymene met sinen schepen, om den swaren wint diere doe vp rees. Ende dye

[fol. C.lij.r]

Graue van Werwijck met sijnder groter cloucheyt, hy auentuerde dye zee te passereirne met alle sijne schepen, ende met gheluckeghen winde, hy seylde ouer in Inghelant, ende hi ende dye sijne ghinghen daer aen lant, daer hi hem sterck maeckte omme te beuechtene hem allen die hem leet ghedaen hadden. Ende terstont quam hem groot volck te baten.

¶ Item als die coninc Edewaert vernam dat Werwijc in tlant ghecommen was, doe so ghinc hi hem ghereet maken om Werwijck te beuechtene. Ende doe was daer een verradere een groot heere, dye seyde heer coninc blijft in dit casteel, wi sullen wel gheringhe Werwijc ghecreghen hebben, ende in huwen handen leueren. Maer hadde die coninc Edewaert in dat slot ghebleuen, die verraders souden hem daer in gheuanghen hebben oft ghedoot, niet te min die verraders siende dat si dat niet vulbringhen en consten, trocken rechteuoort ghewapender hant aen Werwijcx sijde, contrarie den coninck Edewaert.

¶ Item die coninc Edewaert dit merckende, was seere beureest, want meest al tvolc dat vouchde hem met werwijcke, dies vant hi hem alleene, ende hy vloot heymelicke met cleenen volcke te Ampton in dye hauene, daer doe eeneghe coopuaerders tallen ghe ghelucke laghen, ende hi seylde ouer dach ende over nacht tot dat hi quam ten Bryele en zeelant, ende van daer track hi in Hollant inden Haghe, daer hi een langhe poose hemseluen rustede.

¶ Item ghi sult weten als die coninc Edewaert aldus een wijle tijts in Hollant gheweist hadde, ende hem daer gherust hadde, so quam hi te Brugghe, ende was ghelogiert in thof vanden gruuthuyse, ende een ghedeel volcx met hem, ende daer hilt hy hem langhe tijt. Ende omme deser saken wille tvolck van ontrent den zeecant hier in Vlaendren was seere beureest, dat die Graue van Werwijc mochte commen met menichte van schepen van orloghe vp tlandt om tvolck te roouene ende die huysen te verbarnene, omme twelcke die vanden zeecante scherp aweet hilden, ende die steden vp den zeecant gheleghen ende oock die stede van Brugghe, die welcke dede sommeghe poorten voorsien, ende oock vele engienen ten mueren stellen, ende men hilt scherp aweet dach ende nacht ten poorten ende oock ter marckt des nachts Ende dit gheduerde tot by paesschen. Ende dese waren doe Burchmeesters vander stede van Brugghe, mer Ian de Baens ende Ioris metten eye.

¶ Item eeneghe vanden heren dye metten Coninck Edewaert gheulucht quamen, die seyden tot haren coninck, dat sy trecken, souden bi den Hertoghe van Bourgoengien, ende hem claghen dese deerlicke saken, maer si loghen valschelicken, want si namen orlof, ende trocken te Calis waert, paeys versouckende aen den wreeden graue van Werwijck, als quade ende valsche verraders.

¶ Item het gheschiede dat eeneghe van desen Inghelschen heren waren ghelogiert in die swane bi Sprinchen hof binnen der stede van Brugghe, daer die weert doe hiet Ian die coninc. Ende dese Inghelschen deden haestelicke by nachte maken swarte rijtkeerels, ende si bespraken elc een peert, segghende dat si wilden wesen te Hesdijn waert byden Hertoghe Kaerle van Bourgoengien, maer sy meenden te Calis te treckene.

¶ Item in dese voorseyde herberghe was een ionckman dienende, ende hi drouch desen Ingelschen al dat hem lieden van nooden was, maer dinghelschen spraken altoos quaet tot desen voorseyde ionckman segghende. Luystich spijtich vlaminck. Dese knape en conste dit niet wel verdraghen, hi claechdet sijnen meestere. Die meester ghinc bouen, maer is loochende dye woorden. Daer naer soude die knape weder bouen commen doen soe wilden dinghelschen hem slaen, maer die knape was clouck voor hem seluen, ende hi track een goede dagghe huyt hem voughende byder duere vander camere, soe varre dat si aen hem niet commen en dorsten, ende hi ghinck nederwaert, ende seydt sijnen meestere. Dye meestere sandt om vier of.v.vrome mannen seer wel voorsien, ende hi ghinck weder omme bouen tot den Inghelschen, maer spraken doe schone al en meende sijs nyet. Nyet yeghen-

[fol. C.lij.v]

staende sy souden tsanderdaechs die peerde verhuerers bedroghen hebben ne hadde dye voorseyde Ian die coninck ghedaen, want hy hadde een lucht dat si Thesdijn waert niet en wilden, maer trocken naer Calis als verraders so si waren, met schanden.

[Int iaer.M.CCCC.ende.lx en inde maent van Octobre]

¶ Item als die Graue van Werwijc aldus den Coninck verdreuen hadde, al tmeeste deel van tvolck van Inghelandt was met den Graue van Werwijc toe. Ende het was al Werwijc datmer riep al Inghelant duere, ende te Calis mede der ghelijcke. Ende het volc dat te voren dye Roose ghedreghen hadde, die trocken die roosen van haren Iorneyen, ende si stelden den stock daer aen, dat was Werwijcx cleedijnghe, ende desghelijcx dede men te Calis, ende als tvolc wentelde aen Werwijcx sijde, doe ghinc dye Graue van Werwijc inden thorre te Lonnen, ende hy haelde daer huyt den coninc Heyndric van Lancaestre, die daer ontrent vijf iaren gheuanghen gheleghen hadde. Ende hi dede hem cleeden in conincklijcken habijten, ende hi stelde hem chierlic te peerde, ende Werwijc ghinc bi hem te voet, roepende dit es hu gherechte coninc, ende gheen andere. Niet eygen staende dat die voorseyde Werwijc, metsgaders die stede van Lonnen den voorseyde coninc Heyndric, verdreuen, veriaecht, ende ofghestelt hadde, int iaer.M.CCCC.ende.lx.ende Edewaert die Hertoghe van Iorck Coninck ghestelt in Heindricx stede, nv int iaer.M.CCCC.en.lxx.inde maent van Octobre, es weder dese veranderijnghe gheschiet, soe dat die coninck Edewaert nauwe thien iaer gheregiert en hadde.

[Int iaer van.M.CCCC.ende.lxx]

¶ Item die vernemende Hertoghe Kaerle, so ontboodt hi al sine schepen weder thuys ende hi bedancte sinen amyrael, ende alle die int labuer gheweist hadden hooghelijc van haer lieder moeyte, merct hier tincarnacion van beede die coninghen, deen van bouen nederwaert, ende tdander van beneden vpwaert.int iaer van.M.CCCC.ende.lxx.

H ooghe van moede	K eert hnu ghestichte
E loys doet vreimdelic	C rommen sijn tanden
N eptunus draeyt	R udelick sijn ghesichte
R oosen vellende	O ntcnoopende banden
I herusalems	O rloghe loopt buyten landen
C racht clemt      ♠	I ntfant der deimster zee
V esta heift	E olus wint in handen
S aturnus toocht	D er sonne de snee
D e macht van	X pristoffel bracslupaerts tee
E nde die doode	V errees huyt donckeren wege
L achende schijnckende	D roufheyt te lee
A lst haer past	S chincsche elders seghe
N v anders wacht	V oort hu cause ter deghe
C rancke hoope es	D er auentueren beheet
A l schijnet schoon wedre	R eyn weet sijn pleghe
E lck spieghele hem	A en dit vreimde beleet      ♣
S lapende in rusten	V reest stoorem wreet
G vallen schijnt varre	V lusch commet by
R yguere heescht	V erweeren also elck weet
I nthooft soude      ♠	D iscretie sijn hoet sy      ♠
A l rijstere als nv	E en anderen cry

¶ Ende es te wetene dat die coninc Edewaert van onder vpwaert clemmen moet, want dye Coninc Heyndrick die verdreuen was, die regneirt nv van bouen nederwaert, alst blijct.

¶ Deen coninck gaet of dander coninck es an.
Dat regiersel bewijst fortune den man.

[fol. C.liij.r]

ACh wat groter rauwen hadde (alst goet te bemoeden es) margriete van Ioorck Hertoghinne van Bourgoengien, des conincx Edewaerts sustere siende, dat haren Broedere ende al haer gheslachte aldus verdreuen ende ghescoffiert was met groten onrechten. Ende omme dese veranderijnghe wille, so bedreefmen grote ghenouchte in Vranckerijcke van vieren te makene, ende ander feesten van groter blijschap te houdene.

¶ Item die coninck Lodewijc van vranckerijcke dede verbieden alle sine landen duere dat ne gheen coopman van sinen rijcke, so coene ware dat hi in eeneghe landen van den Hertoghe van Bourgoengien, eenich goet coopen oft vercopen soude, noch eeneghe alyanchie samen maken. Ende die voorseyde coninck dede die Seyne ende die Somme sluyten also varre als hijs machtich was. Ende dye coninc voorseyde dede die marct van Geneueren in Prouencen verlegghen in Vranckerijcke te Lyons sur la Rome, ende aldus so versochte die coninck van Vranckerijcke altoos die eerste moeyte.

¶ Item Hertoghe Karel dit vernemende heeft beuolen sinen volcke, dat nyement handelijnghe houden soude metten fransoysen, maer hy dede raedt soecken, hoe ende in wat manieren datmen der Fransoysen coopman schepe best ontbieden ende ghecrijghen soude sonder hem lieden hier te laten commene.etc.

¶ Item die van Doornicke ghinghen oock grote blijschap maken, als van heylich daghen, van danssene ende van vieren te makene ende speilden diueerse speilkens contrarie den lande van Vlaendren, niet yeghenstaende dat si maer een half iaer daer te voren ghecomposeirt hadden van haer lieder mesbruycken yeghen den voorseyde Hertoghe Kaerle.

[Vp sinte kathelijnen dach]

¶ Item Hertoghe Kaerle dit vernemende hi dede verbieden, dat nyement van sinen Landen ontrent Doornicke ghesetene eeneghe vitaelgie voeren of draghen soude binnen der stede van Doornicke, vp dye verbuerte van lijf ende van goede, also datmen vp sinte kathelijnen dach.M.CCCC.ende lxx.te Doornicke cochte een pont bueters vi.grooten.

¶ Item wy sullen van deser materie wat vertouuen, maer voort spreken vander groter ouerdaet vanden wreeden Graue van Werwijck, ende vander fortune vanden coninck Edewaerdt. Ende dat ghepasseirt sijnde, sullen dan weder commen ter materye die wy hier nv huytstellen. Ende dat doe ick ter goeder waeromme, om datmen des Conincx Edewaerts regnacie, ende vanden Graue van Werwijc hier achteruolghende, soude moghen lesen.

¶ Hier machmen horen hoe dye Coninck Edewaerdt dye vierde voortghinc in sine vreimde regnacie byder rebellicheyt vanden wreeden Graue van Werwijc.      Nota.

[Vp den.xxvi.dach in Decembre]

¶ Ende tes waer, dat int iaer.M.CCCC.lxxvi.vp den.xxvi.dach in Decembre.doe quam die verdreuene Coninck Edewaerdt huyt Hollant in Vlaendren, bynnen der stede van Ardenburch, daer hi voor onse lieue vrauwe sijn pelgrimaedge dede, ende was vp eenen woensdach, ende des donderdaechs daer naer vertrac hy te Oostcamp in thuys van mijn heere vanden gruuthuyse, ende hy bleef daer dien dach, ende des vrydaechs mede daer hi wel ontfaen was. Ende tsaterdaechs daer naer reedt hi naer Aryen tot der moghender Princhersse Ysabeele van Poortegale duwagiereghe vanden excellenten prinche den Hertoge Phelips van Bourgoengien salegher ghedachten, ende daer quam die hertoghe Kaerle ooc bi hem, ende si spraken te samen meer dan.iij.hueren lanck, in grooten secreten.

[Vp den.xiij.sten dach van Lauwe en den.xviij.dach van Sporcle]

¶ Item vp den.xiij.sten dach van Lauwequam die voorseyde coninck Edewaert te Brugghe, ende hi was ghelogiert int hof vanden Gruuthuyse met sinen edelen mannen, ende me Loerd descales was ghelogiert ten huyse van Ioos de bul, maer die coninc met sijnen edelen bleef int hof vanden Gruuthuyse voorseyde, tot den.xviij.dach van Sporcle, het welcke was.v.weken ende.ij.daghen. Ende binnen deser tijt so versochte die coninc Edewaert met beschaemder herten aen den hertoghe van Bourgoengien, om leeninghe te hebben van.xxx.duysent penninghen in sijnen groten noot. Maer die Hertoghe Karele toochde aen den coninc Edewaert sijne groote ende milde edelhede. Ende hi schanc hem te sijnder weluaert hondert duysent rijders

[fol. C.liij.v]

elcke Rijdere te.iiij.schellingen.groten.

¶ Item die Hertoghe Kaerle hielp hem ooc aen een ghedeel schepen van grote ende cleene, by den welcken sconincx Edewaerts volc seere verrijct was in therte, in habijten, in harnassche, ende in schepen. Ende die menichte van sconincx schepen was seere ghewassen die welcke hi al nyeuwe Iorneyen gaf metter witter Roose, voren ende achtere seer rijckelick gheborduert.

[Vp den.xix.sten dach van Sporcle]

¶ Item vp den.xix.sten dach van Sporcle, vertrac die coninc Edewaert te voet, huyt den houe vanden Gruuthuyse, om ten Damme waert te gane, maer tghemeene volck was so nyeuloopt om den coninc te siene, dat hi hem schaemde, ende hi ghinc int huys van meester Ian le gros, tot dat volc wat verschooyt was, ende ghinck doe huyt rechter ootmoedichede totter Speypoorte te voet, so dattene tvolc wel sien mochte.

¶ Item ter speypoorte laghen schepen chierlic bereedt om hem ten damme te voeren, maer om die ghenouchte van den volcke, hy ghinc tot den Damme te voet, maer sine Edele ghingen al meest te schepe. Ende eer hy huyt Brugge schiet, hi dede elcken opelick ende wel betalen Ende hi track voort vanden Damme ter sluys te watere. Ende van daer met sinen schepen te Erremuwen in Zelandt, hem seluen daer auyserende, hoe dat hi in sijn rijcke van Inghelandt soude moghen gheraken. Ende omme te wetene wat gracie dat hem hier of ghebuerde, dat muechdy hier int achteruolch vroedt worden, want aenghesien die grote vrientschap ende eere die hem te Brugghe ghedaen was, so screef hi al sine gheuaernesse aen dye stede van Brugghe, als hier naer volghen sal.