Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Dit naer volghende, es tinhouden vanden paeyse tusschen den Prinche ende die van Ghendt.

PHelips des conincx Ians sone van Vranckerijcke, Hertoghe van Borgoengien, graue van Vlaendren, van Artoys, van Borgoengien, Palatijn, Graue van Nyueers, van Retheers, heere van Salynes, ende van Mechelen. Ende wi Margriete Hertoghinne ende Graefnede vanden landen ende steden voornoemt, alle den ghenen die dese letteren sullen sien ofte horen lesen saluyt Wi doen te wetene dat onse wel gheminde subgijten, Schepenen, Dekenen, raet, ende al tghemeente van onser stede van ghendt, hebben ootmoedelic ghesupplieert, onsen here den coninck, ende ons dat wy van hem lieden wilden hebben, ontfarmenesse ende ghenade. Ende dat onse voorseyde here, ende wi hem lieden alle offensien ende mesdaden bi hem lieden, ende haren medepleghers ghedaen ende gheperpetreirt, yeghen onsen voorseyde heere ende ons vergheven wilden, ende van dyen in gracien ende in submissien ontfanghen. Ende onse voorseyde heere ende wi hebbende ontfarmenesse ende compassie van onsen voorseyde subgijten, byden anderen letteren ons voorseyde sheren ende die onse, ende die causen ende articulen daer inne begrepen, hebben vergheuen onsen voorseyde subgijten van Ghendt, ende haren medepleghers die voorseyde offensien ende mesdaden. Ende oock hem lieden gheconfirmeirt hare preuilegien, vryheden, goede oude costumen, ende vsaegien in tstick daer sy vulcommelick souden commen ter onderdanicheyt van onsen voorseyde heere ende ons, die welcke gracie die van Ghendt ende hare medepleghers ootmoedelick ontfanghen van onsen voorseyde heere ende van ons, ende bi haren letteren ende boden eerlicken ende in groten nombre die si ghesonden hebben bi onsen voorseyde heere ende ons, binnen der stede van Doornicke, hebben ghedanckt onsen voorseyde heere ende ons, vander gracie ende vergheuenesse voorseyt. Ende sijn weder ghekeert ter rechter onderdanichede van onsen voorseyde heere ende ons, belouende ons dat sy van nv voort aen sijn sullen goede ende onderdanighe subgijten ons voorseyde heren sconincx, als haren souuerain heere ende ons hertoghe, als haer lieder natuerlicke here ende prinche, bi causen van Margriete onser gheselnede, als haerlieder natuerlicke ende warachteghe erfachteghe vrauwe. Waer omme wi coninck ende Hertoghe voorseyde, onse voorseyde subgijten van Ghendt, ende hare medepleghers, hebben ontfaen in onse gracie, vergheuenesse ende verlatenesse, puerlic ende gheheelicken, ende huyterlicke metsgaders die restitucie van haren preuilegien, costumen, vsaegien, ghelijc dat dese dinghen bet ende claerlicker blijcken byden inhoudene vanden letteren, die onsen voorseyde subgijten van Ghendt naer alle verlatenesse ons ouer ghegheuen hebben, in sekere supplicatie, die welcke wi hebben ontfaen, ende ghedaen ouersien, ende neerstelicke visenteren bi onsen raetslieden, bi groter ende rijper deliberacie, dye welcke

[fol. lxxiiij.v]

ouersien, omme tghemeene profijt vanden lande, ende om te schuwene alle gheschillen die daer huyte voort mochten spruyten van onser gracie, ende om die minne ende complacentie van onsen voorseyde subgijten, hebben gherordonneirt vp die voorseyde supplicatie, inder manieren als hier naer volcht. Eerst vp tghene dat si ons ghesupplieert hebben, dat wi wilden confirmeren die preuilegien vander stede van Cortrijcke, van Oudenaerde, ende van Gheertsberghe, Denremonde, Repelmonde, Aelst, Hulst, Bieruliet, Deynse, ende generalic alle casselrye, ende tplatte landt vander seluer stede gheordonneirt, dat die habitanten vander voorseyde stede commen sullen ende bringhen hare preuilegien, die welcke wi sullen doen visenteren ende ouersien bi die van onsen rade. Ende dye ouersien sijnde, wy sullen daer nae daer soe in doen, dat onse voorseyde goede subgijten van ghendt daer inne met goeden redenen wel sullen ghepaeyt sijn. Ende warender eeneghe vanden voorseyde preuilegien verloren bi quader auentueren of andersins, wy sullen daer of doen goede informacie. Ende die gesien, wi sullen daer inne voorsien alst voorseyde es.

¶ Item vp tghene dat si ons ghesupplieert hebben, aengaende tfaeyt vander coopmanschepe. Wi hebben gheconsenteirt ende willen dat die coopmanscepe loop ende cours heift vrylic ende al omme binnen onsen lande ende graefscip van Vlaendren, iae betalende die rechte costumen vanden voorseyde lande

¶ Item vp tghene dat si supplieren waert dat eenich van onsen habitanten

van onsen voorseyde stede van Ghendt of van haren medeplegers in toecommende tijden worden ghelet ofte ghemolesteirt in eenich landtschip, buyten onsen landen van Vlaendren om eenich occusoen vanden gheschille voorseyde, wi hebben hemlieden ghewillecuert, dat waert so dat yement ghearresteirt worde ter causen als bouen, dat wy die daer of souden beschudden, helpen ende conforteren naer onser machte, yeghen alle den ghenen die wi bi eeneghen weghen of faeiten hemlieden eenich grief of belet wilden doen, also een goet here schuldich es te doene sijne goede ende ghetrauwe ondersaten.

¶ Item vp tghene dat si ons supplieren, dat alle die gheuanghene die ghehouden hebben haerlieder sijde, die welcke bi ons of onsen ondersaten ghehouden sijn, dat wi die souden doen reliuereren. Wi ordonneren daer vp dat die gheuanghenen, vp dat si hem ghestelt hebben te rentsoene, betalende die rentsoenen ende redelicke costen sullen ghedeliuereirt worden. Ende waert dat eenege gheuanghene of vrienden of maghen van haren wege eenich huystaen hilden of secreit, dat sy dat keeren sullen in onsen handen. Ende des ghelijcx sullen sijn ghedeliuereirt die gheuanghenen ghehouden by onse voorseyde ondersaten van Ghendt oft van haren medepleghers.

¶ Item vermeersende ende verbreedende onse gracie, hebben gheordonneirt ende ordonneren dat alle dieghene die omme toccusoen ende ter causen vanden gheschille die laestwarf hebben gheweest in onsen lande van Vlaendren ghebannen sijn van onser goeter stede van Brugghe, van Ipre, of van anderen steden, of yeghenoden van onsen voorseyde lande van Vlaendren, sijn weder ghestelt ende gherestitueirt in die vryheden ende ghebruyc vanden steden ende plaetsen, daer si huyt ghebannen ende huytgheseyt waren. Ende ooc alle die ghene die ghebannen hebben gheweest by iusticien ende wetten van onser voorseyde stede van ghendt, of wetteloos ghewijst, ofte die hemlieden gheabsenteirt hebben, worden gherestitueirt ende sullen weder moghen commen, ende blijuen in onse voorseyde van Ghendt, behouden dies, dat die ghene die ghehouden hebben die sijde vander stede van Ghendt en de yeghenoode vanden lande, alst voorseyde es, sullen in onse voorseyde stede van ghendt doen eedt inden handen van onsen officiers, als hier naer volcht. Also saen als si binnen der stede commen sullen. Dats dat si sullen verwaren ende onderhouden den paeys ende sekerhede vander voorseyde steden, ende vanden habitanten van diere, ende niet en sullen prochathieren by eenegen weghen direct of indirectelic eenege scade der voorseyde stede ofte haren habitanten te doene. Ende des ghelijcx sullen sweeren alle die ghene die weder commen sullen binnen onser stede van ghendt, die ghebruycken ende obedieren sullen dye gracie van onsen voorseyde heren ende der onsere, ende yeghenwoordelicke commen tonser onderdanichede, of vanden ghenen die absent sijn, binnen der tijt die hier naer wort gheordonneirt,

[fol. lxxv.r]

sullen sijn gherestitueirt thaerlieder leenhuysen, ende renten, ende eruen, in so wat steden dat si sijn, niet yegenstaende alle ofwinninghen of verbuerten toeghecommen byden occusoene vanden gheschille voorseyde, ghelijc ende inder manieren dat sise hilden voor die date vanden voorseyde gheschille.

¶ Item eest dat eeneghe van die van Ghendt of haerlieder medeplegers sijn huyt der voorseyde stede huyten lande van Brabant, van Hollant, Zeelant, Henegauwe, van camersijs, ende vanden bisschopdomme van luydeke, ende si commen ter onderdanicheyt van onsen heere, ende van ons, ende doen den eedt dye hier naer verclaerst sal sijn, ons oft den ghenen dye wy daer toe committeren sullen binnen twee maenden naer thuytroupen vanden voorseyde paeyse, si sullen ghebruycken vanden seluer, gracie, ende vergheuenesse voorseyde Ende die ghene die sijn in Ingelant, in Vrieslant, in Almaengien, ende in andere landen aen dese sijde der groter zee, ende commen sullen ter onderdanichede binen.iiij.maenden naer tvoorseyde huytroupen sonder fraude, ende sweeren als voren gheseyt es, si sullen ghebruycken die gracie ende vergheuenesse voorseyde. Ende oock die ghene die hebben ghebannen gheweest, wetteloos, of absent omme toccusoen vanden gheschille buyten onser stede van Ghendt, dye sullen wesen gherestitueirt te haerlieder leenen, renten, huysen, ende eruen, so wanneer dattet hem lieden ghelieuen sal.

¶ Item dan vanden catteylen diemen draghen mach, dye ghenomen hebben gheweest, aen deen side noch aen dander side en sal gedaen worden gheene restitucie, maer sullen daer of quijte blijuen alle dye ghene diese ghenomen hebben, ende ooc vander obligacie ghemaect huyten occusoene van sulcken cattheylen, het en ware dat eeneghe om haerlieder conscientie te quijtene, dat wilden weder gheuen.

¶ Item dat die besittere of onthoudere van sulcken huysen of eruen die gherestitueirt sullen sijn also wel vander eender partye als vander andere, niet en sullen moghen of doen noch verminderen eeneghe materien vanden voorseyde huysen, als loot of ysere, of yet dat nageluast es. Maer die voorseyde besitters der voornoemder huysen sullen moeten ruymen binnen eender maent naer den huytroupene van deser presente letteren.

¶ Item al thgene dat ontfanghen es gheweest van huyshueren, vruchten, renten, eruen, ende van sulcken reuenuen sal blijuen sonder restitucie, ende tghene datmer of schuldich es. Ende ooc die renten, vruchten, reuenuen sullen ghegheuen sijn ende ontfanghen paeysiuelicke by den ghenen die si toebehooren, ende schuldigh sijn tontfanghene

¶ Item al eest dat eeneghe van onsen ondersaten van Ghendt, ofte hare medeplegers hebben manschip ghedaen vanden leenen die si hilden, aen andere heren dan diese toebehoorde, ende bi dien huere leenen hebben verbuert. Dit niet yeghenstaende wi willen van onser gracie, dat die leenen hem by blijuen, ouermidts ons manschip doende, ende van ons ghehouden worde sonder middel, ende van onsen vassalen inder ghelijcke, van wien men die schuldich es van houdene Ende wi ooc auctoriseren bi speciaelder gracien die onteruenessen ende eruenessen, ende kennessen ghedaen by wetten, tusschen partyen yeghenwoordich.

¶ Item dat onse voorseyde ondersaten van Ghent, Schepenen, Dekenen, raet, ende tghemeente van onser voorseyde stede van Ghendt ende hare medepleghers, bi onser onderdanichede ende haren goeden wille, hebben wederroupen ende wederroupen alle alyancien, eeden verbanden, trauwen, ende manschepen, die si of eenich van hem lieden hadden ghedaen den coninck van Inghelant ofte eeneghe van sinen ghecommitteirden huyt sijnder name, ende alle andere die niet en souden sijn welwillende onsen voorseyde heeren ende die onse. Ende ons ghedaen hebben eedt te wesene voort aen eewelicke goede, ghetrauwe, ende warachteghe ondersaten, ende onderhooreghe subgijten ons voorseyde sheeren, ende haren souuerain here den coninck van Vranckerijcke, ende sinen naercommers, ende ons als haerlieder gherechte heere ende vrauwe, ende onsen naercommers grauen ende graefneden van vlaendren, ende ons te doene alsulcken dienst, ende onsen naercommers, als goede ondersaten schuldich sijn te doene haren goeden heere ende vrauwe, ende te verwaren onsen lichame, eere, erue, renten, ende rechten te betalene. Alle dye ghene die contrarie souden willen toebringhen, dat

[fol. lxxv.v]

die te wetten voor ons ende onse officiers commen sullen, behoudende haerlieder preuilegien ende vryheden.

¶ Item te dien heynde dat onse voorseyde goede ondersaten van onser stede van Ghendt tallen daghen blijuen in goeden paeyse, ende in warachtegher onderdanichede van onsen voorseyde heere den coninck, ende van ons, ende van onsen hoyrs, ende naercommers grauen van Vlaendren, omme te schuwene alle debaten ende gheschillen, dye gheuallen souden moghen. Wi willen ende ordonneren dat die pointen ende artijclen voorseyde ghehouden ende ghewacht sullen worden sonder breken. Ende verbieden al onsen ondersaten vp al dat si mesdoen moghen yeghen ons, dat si om toccusoen vanden gheschille datter gheweest heeft deen den anderen niet en mesdoen, noch en doen misdoen, bi eeneghen weghe direct of indirect, in daden, noch in woorden, noch dye van Ghendt of haren medepleghers te seggene eenich lachtere, of verwijt, of onrechten.

¶ Item waert dat yement der contrarie dade, ende yement veronrechte of schade dede ter cause vanden occusoene vanden gheschillen voorseyde, dat wi ofte onse officiers huyt onser name ouer alsulcke persoonen iusticie ende correctie doen sullen, naer tfaeyt gheleghen, tsy cryminael ofte anders, als ouer soendijnbrekers, in haren lijue ende goede naer den stijlen ende wetten vanden plaetsen daert ghebueren soude. Ende redelicke beteringhe ghedaen sijnde de partye ghequetst, vanden goede vanden quaetdoenders dat het remenant gheappliquiert worde tot ons, ofte ten heeren daert behoren sal, behouden den preuilegien vander stede ende yeghenoode. Ende waert dat eeneghe vanden poorters van onser voorseyde stede van Ghendt waren ghemaect wetteloos of ghebannen om brekinghe vanden seluen paeyse, al eest dat byden preuilegien vander voorseyder stede, voor die pointen van desen niet en souden verliesen haerlieder goet. Nyet yeghenstaende datte, omme desen paeys te bet tonderhoudene, sullen dat nochtan verliesen, ende van dien goede sal beteringhe ghedaen worden der ghequetstere partye, alsoot voorseyt es, ende dat remenant sal commen ten gherechten hoyre daert behoort van hem lieden, ghelijck of si verstoruen waren, behouden in allen anderen saken dye preuilegien vander voorseyde stede. Ende waert sulcke quaetdoenders niet en mochten worden gheuanghen, men soudse bannen ende maken wetteloos, ende van haren goede soude sijn gheordonneirt alst bouen verclaerst es. Ende voort so ordonneren wi dat in die absentie vanden officiers of dienaers van iusticien, elc sal moghen vanghen alsulcke mesdoenders, ende die bringhen inden handen vanden wethouders ende iusticiers daer dat behooren sal.

¶ Item waert dat yement bi woorden of anders mesdade yeghen onse voorseyde ordonnancie, ende dat quame ter kennesse van onsen iusticiers of wethouders van eeneghen steden of plaetsen, wy willen dat die ghepunieert worde arbitralijck, soe, ende in sulcker manieren, dattet allen anderen een exempel sy, naer rechten ende wetten van sulcken steden als dat behoort, behouden elcx preuilegien ende vryheden.

¶ Item waert dat eenich gheestelijck persoon quame, of dade yeghen den voorseyde paeys, hi soude sijn ghedeliuereit sinen ordinaris, ende die soude daer of punicie doen als vanden soendijnchbrake naer ghelegentheyt der saken.

¶ Item dat desen goeden ende warachteghen paeys tusschen ons ende onsen goeden ondersaten, ghepublieert, ende huytgheroupen sal sijn binnen onser voorseyder stede van Ghendt, ende in allen anderen van onsen goeden steden van onsen lande van Vlaendren.

¶ Item waert dat eeneghe donckerhede of twijfele toe quame in toecommenden tijden vp die articulen, poenten, circumstancien, of appendanten daer toe behoorende, wy souden die verclaersen ende doen verclaersen, ende interpreteren in onsen raet redelick, ende in sulcker manieren, soe dat alle dye ghene diet aengaen mochte sullen sijn ghepaeyt. Ende wy Schepenen, Dekenen, ende Raedt, ende ghemeente vander stede van ghendt ouer ons ende ouer onse medepleghers, wie si sijn, hebben ontfaen ende ontfanghen ootmoedelicke die gracie, vergheuenessen ende goedertierenheyt, ons ghedaen byden coninc Kaerle onsen souuerain here, ende byden voorseyde Hertoghe ende Herto

[fol. lxxvi.r]

ghinne, Graue, ende Graefnede van Vlaendren onse gherechte natuerlijcke heere ende vrauwe. Ende vander voorseyde gracie ende vergheuenesse bedancken hemlieden met goeder herten also vele als wy moghen. Ende belouen den coninck onsen souuereyn here, onsen here ende vrauwe, loyalijcken ouer ons ende onse medepleghers vp die peynen bouen verclaerst te houdene, te vulcommene, ende te vuldoene ghestadelic ende sonder verbreken, alle die articulen ende pointen inden voorseyde paeys ghenarreirt, die welcke wy alle ende elc sonderlinghe, danckelic, bequamelick, ende ooc moedelick ontfaen hebben. Ende indien daer yement yeghens of ter contrarie dade, so belouen wi te helpene ende te veruolghene naer onser macht, dat die ghepuniert sullen worden so dat behoren sal, ende ghestelt in warachteghe onderdanichede vanden coninc ende van onsen gherechten here ende vrauwe alst voorseyde es. Ende als van allen alyancien, eeden trauwen, verbonden, of manschepen, die wi of eenich van ons lieden ghedaen hadden, of hebben ghedaen den coninc van Ingelant, sine ghecommitteirde of ghedeputeirde lieden of officiers, ende allen anderen die niet en souden sijn met onsen voorseyde souuereynen here, ende met onsen natuerlicken here ende vrauwe, die renuncieren wy ende gaen te buyten. Ende hebben ghesworen ende sweeren in onser loyaelhede, dat van nv voort aen eewelicken ende tallen daghen wi sijn, ende sullen sijn goede ende ghetrauwe ondersaten des conincx onsen souuerain here, ende sinen naercommers, coninghen van Vranckerijcke, ende onsen gherechten natuerlijcken here ende vrauwe, ende haerlieder naercommers, grauen ende graefneden van Vlaendren, ende sullen doen die diensten die goede ende ghetrauwe ondersaten schuldich sijn te doene haren gherechten heere ende vrauwe, ende bewaren haerlieder lichame, eere, eruen, ende rechten, ende beweeren alle die ghene dye ter contrarie souden willen doen of veruolghen. Ende dit doen wi te wetene onsen natuerlicken heere ende vrauwe, ende haerlieder naercommers, ende allen haren officiers, inder manieren bouen verclaert, behouden allen onse preuilegien, vryheden, goede costumen, ende oude vsaegien. In orcondtschepen ende van welcken saken, wy Hertoghe ende Hertoghinne voorseyde, hebben onse seghelen ghedaen, hanghen aen dese letteren, ende wi Schepenen, Dekenen, ende raet, ende tghemeente vander stede van ghendt. Ende voor wi Hertoge ende Hertoghinne voorseyde hebben ghebeden ende versocht, bidden ende versoucken onser lieuer gheminde moye, der Hertoghinne van Lutcenburch ende van Brabandt, ende onsen gheminden broedere den Hertoghe Aelbrecht in Beyeren. Ende wi schepenen ende raet der stede van Ghendt, supplierender hoogher ende moghender princerssen der Hertoghinne van Lutcenburch ende van Brabant, ende hooghe ende moghende Prinche den Hertoge Aelbrecht van Beyeren bouen ghenoemt. Voort wi Hertoge ende Hertoghinne van Borgoengien, ende wi Schepenen, Dekenen, raet, ende alle tghemeene vander stede van Ghendt, versoucken ende bidden alle den Baroenen ende edelen vanden lande van Vlaenderen hier naer ghenoemt, ende der goeder stede van Brugghe, van Ipre, ende tlant vanden vryen, ende der stede van Mechelen, ende van Antwerpen, dat si omme dye duecht vanden paeyse, ende versekerthede, ende in oorconden der waerheyt van alle den dinghen voorseyde souden willen haerlieder seghelen hanghen aen dese letteren. Ende wi Iehanne byder gracien van gode, Hertoghinne van Lutcenburch ende van Brabant ende van Lymburch, wy Hertoghe Aelbrecht in Beyeren, Baliu ende gouuernuerende erfachtich vanden lande van Henegauwe, van Hollandt, van zeelant, ende vander heerschepye van Vrieslant, wi Willem oudtste sone Tsgrauen van Namen, heere vander Sluys, Hughe heere van Aurijnchburch, Graue van Ghendt, Ian heere van Ghistele ende van Arnes, Heyndrick van Beuere, heere van Dixmude ende van Auredam, Ian heere van Gheerdtsberghe ende vanden Gruythuse, Aernout van Gauere here van Scoresse, Phelips heere van Axele, Lodewijc gheseyt die hase bastaert van Vlaendren, Gheeraert van raseghem here van Baesseroode, Wouter heere van halewijn, Phelips heere van massemine, here van eecke, ian vileyn here

[fol. lxxvi.v]

van sint Ians te steene, Ian van outreburch graue van Ipre, Lodewijc here van boulaer, Rudders, wi burchmeesters, voocht, schepenen, ende raet vander stede van Brugghe, ende van Ipre, wi Phelips monfrant van eessene, ende Phelips van bueckemare vanden vryen ouer ende huyter name vanden seluen lande, twelc gheenen ghemeenen seghel en heift. Ende wy commuyn meestere, schepenen, ende raet der stede van Mechelen, ende van Antwerpen hebben ter bede ende begeerde voorseyde, omme tgoede vanden paeyse, ende meerder versekerhede ende oerconde der waerheyt van alle den saken voorseyde, ende van elcken besonderlinghe hebben ghehanghen ende ghedaen hanghen onse seghelen, ende die seghelen vanden steden voornoemt aen dese yeghewoordeghe letteren, ghemaect ende ghegheuen te Doornicke, den.xxviij.dach van Decembre. Int iaer ons heeren alsmen screef.M.iij^c.ende.lxxxv. Ende corts daer naer so quam dye Hertoghe Phelips van Borgoengien, ende Margriete sijn wijf des grauen Lodewijcx van Malen dochtere binnen der stede van Ghendt, dat si met groter eeren ende weerdicheden ontfanghen waren, ontrent den Derthiendach. Ende die Graue swoer met die van Ghendt, ende die van Ghendt met hem, den princhen hemlieden een goet ghetrauwe here te sijne, ende si lieden hem te sijne goede ende ghetrauwe ondersaten, behouden hare rechten, vryheden, ende preuilegien.

[Int iaer xiij^c.ende.lxxxvi]

¶ Item dese paeys ghemaect sijnde, die coninck van Vranckerijcke dede versamen groote menichte van vitaelgien ende van aertilgerye, sulc als men ter oerloghe behoeft, ende quam ter Sluys daer hy vele schepen dede ghereet maken ende vitaelgieren om te treckene in Inghelandt. Ende daer waren schutters ghecoren in Vlaendren, ende hemlieden was ghegheuen ghelt ende laken. Binnen deser tijt dede die coninc van Vranckerijcke ter Sluys een basseye vp rechten, daer Tcasteel ter sluys vp wiert ghemaect vanden coninck ende daer souden walen vp woonen, omme dat te houdene yeghen die Inghelschen ende vianden vander croone. Dit was int iaer xiij^c.ende.lxxxvi. Die coninc van Inghelandt was yegens desen comste wel voorsien, ende vp sijn hoede, so dat die coninc in sinen raet vandt dat hi naer Inghelant niet en reysde. Hier omme waren vele edelen van sinen volcke seere verstoort, dye haer goet ende lant gestelt hadden omme met hem te commene Ende des conincx volc begonste veil quaets te doene binnen den lande, ende beroofden die landtslieden die wat vergadert hadden, so dat si niet en behilden, maer moesten vlien te Ghendt, ende in andere steden, want sconincx volc en hil van niemende niet, maer begonsten ooc te rouene ter Sluys, ende te Brugghe in die herberghen, daer si ghelogiert waren. Ende te Brugghe worden al bedectelijcke vele fransoysen, bortoenen doot ghesleghen, metsgaders den ouerlaste dat si den volcke daden. Ende ooc die Hertoghe van Berry, des conincx van Vranckerijcke oom, die ooc broeder was van Phelips van Borgoengien die Graue van Vlaendren was, dese was vp dye carmers Brugghe so ghesleghen, dat hi moeste dalen van sijnen peerde, dat hijt wel een maent besief, want hi seere ghewont was. Dit was ontrent sinte Maertins messe. M.CCC.ende lxxxvi.

[Vp den.xxvij.dach in April]

¶ Int iaer ons heren.M.CCC.ende lxxxvij.soe waren te Ghendt ghesleghen die Roosebekers guldenen, ende ooc selueren penninghen, die welcke was die munte van twee landen, van Vlaendren ende van Brabant. Ende vp den.xxvij.dach in April, twelc was den saterdach voor die brugge marct, wast gheboden datmen gheene andere munte bieden noch gheuen en soude in die Brugghe marct. Ende twas beuolen al Vlaendren duere datmen tsgrauen Lodewijcx munten yet bieden noch ontfanghen en soude, vp tghelt te verbuerene, ende ooc noch eenderhande boete daer toe, ende datmen dat ghelt soude bringhen ter wissele, als bilioen.

[Int iaer.xiij^c.ende.lxxxviij]

¶ Item int iaer.xiij^c.ende.lxxxviij.die Hertoge van Ghulick ende sinen sone dye Hertoghe van Ghelre deden vele schaden in Brabant, si roofden, si branden, ende vinghen die lieden. Die Hertoge van Borgoengien die claechdet den coninc van Vranckerijcke, hoe dat men sijnder moeye sulcke schade ende ouerlast dede. Die Coninck haddet gheerne of gheleydt, maer hi en conste, ende wort vanden Hertoge Willem van Ghelre ontseyt. Ende die coninc vergaderede sijn volck, ende

[fol. lxxvij.r]

track darwaert met groter macht. Ende dye Hertoghe van Ghelre wasser wel vp voorsien, ende hadde groot herte den Coninc te beuechtene. Ende die coninck kaerle quam int lant van Ghulick, ende wan een stede dye den Hertoghe van Ghulick toe behoorde. Ende dye Hertoghe quam in des Conincx handen, ende die heeren ende die prelaten mede, ende daer was ghemaect een bestant tusschen der Hertoghinne van Brabandt ende den hertoghe van Ghulicke, ende sinen sone den hertoghe van Ghelre.

[Int iaer.xiij^c.ende.xcij]

¶ Item int iaer.xiij^c.ende.xcij.die hertoghe Phelips dede so vele, ende dwanc so die van Vlaendren, dat si lieten dye obediencie vanden paeus Vrbaen van Roome, ende moesten commen ter obediencie vanden paeus van Auengioen, diemen hiet den paeus Clement. Ende vele priesters, canonicken, prochiepapen, cappellanen, beghijnen, ende vele leecke lieden, lieten te Brugghe haerlieder benefictien, huysen ende goeden, ende si voeren wonen te Kuelen, te Luydeke, ende in anderen steden, ende dat byder predicatie van eenen meester Ian van Waes, prochipape van sinte Ouburghen, die welcke liet sijn beneficie te Brugge, ende voer wonen te Ludeke, so dede oock eenen meester Iacob van Oostburch. Ende si preicten ende seyden dat alle die Clementijnen verwaten waren, ende vermalendijt, daer omme dat dye van Brugghe van meneghen menschen gheschuwet waren. Ende in brugghe quam een groote beroerte omme die.ij.paeusen bi sommeghe poorters. Ende daeromme die hertoghe Phelips dede een vanden principaelsten vanghen Pieter van Roesselare, ende was te Rijssele gheuoert, ende daer onthooft. Die van Ghendt bleuen altoos onder dobedientie vanden paeus Vrbaen, ende daer omme vele lieden van Brugge ghinghen int eynde vander vastene haerlieder biecht spreken te Ghendt, ende ontfinghen daer dat heylich sacrament. Dye kercken van Brugghe waren des sondaechs ende des heleghen daechs al ydele, want die lieden schuweden die kercken, om dat die priesters alle Clementijnen waren.

[Int iaer ons heren.xiij^c.ende.xciij.]

¶ Int iaer ons heren.xiij^c.ende.xciij.die eerweerde vader in gode heer Lodewijck van Latrimoelge, Bisschop van Doornicke ghemaeckt, te Auengioen vanden Paeus Clement, dye quam ontrent Sinxen te Brugghe, in meeninghe die heleghe oordene te celebrerene in sine kercke te sinte Saluators te Brugghe, ende dat vp der Triniteyts auent, maer omme datter nyement vp den Sinxen dach tsinte Saluators ter kercken en quam, daer omme reedt hi des vrydaechs in die Sinxen weke ter Sluys waert, meenende sdaechs daer naer oordene te gheuene in onser lieuer vrouwen kercke ter Sluys. Maer wat gheuiel vp sinte Triniteyts auent, eer hy ter kercken quam om hem te bereedene, omme die oordene te celebrerene, tusschen den vij.ende.viij.hueren smorghens, soe rees eenen grooten brandt in onser Vrauwen prochye ter Sluys, als waer omme dat die bisschop moeste laten die oordene te celebrerene, ende tvolc ende dede den bisschop gheen eere noch weerdicheyt, omme dat hy clementijn was. Ende si seyden dat si te wers voeren ende dat si die schade vanden brande hadden, omme dat hi inder sluys was. In dit veers staet dat incarnacion. Arsit sublare sluys cum colitur trinus et vnus.

[Int iaer ons heeren.xiij^c.xciiij]

¶ Item int iaer ons heeren.xiij^c.xciiij.Peter van der belle ende sijn gheselschap, hadden vp ghestelt datmen sdaechs naer sinte Gillis dach, alsmen te Brugghe die wet vermaken soude, datmen alle die heeren vander wet soude doot ghesleghen hebben. Maer Wouter vanden scake, ende een cupere gheheeten Pieter van sietseele, die gauent vp sinte Augustijns dach te kennen. Ende Pieter vander belle wordt gheuanghen, ende sommeghe van sinen medeghesellen dye volden huyter stede van Brugghe. Ende sdaechs naer sint Ians dach huytgaende Ougst, soe was Pieter van Belle vp dye marckt, voor tbeelfroot sijn achstere onthooft.

[Int iaer ons heeren.xiij^c.ende xcvi]

¶ Item int iaer ons heeren.xiij^c.ende xcvi.dye graue van Oosteruanck was in Vrieslandt, ende verbarnde dye stadt van Stauere, ende sinte Benedictus clooster, ende beroofdet.

[Vp den vierden dach in Nouembre]

¶ Int selue iaer vp den vierden dach in Nouembre. Die Coninck van Inghelandt ghenaemt Ridsaert, nam te wijue ende trauwede des machteghen conincx Karels dochtere van Vranckerijcke.

[Anno domini.M.CCC.ende.xcvij.]

¶ Anno domini.M.CCC.ende.xcvij.

[fol. lxxvij.v]

die Sarasijnen ende die turcken deden vele iammers ende groote schade onder dye kerstenen, bi Hongheryen, ende byder stede Nycopolis, ende daer bleef menich kersten doot. Ende dye Sarasijnen vinghen Ian van Dygioen, des Hertoghen Phelips van Borgoengien oudtste sone, ende in thende vanden iare wart hi ghelost, yeghen den Amyrael Bakin.

[Int iaer ons heeren alsmen screef.xiij^c.ende.xcix]

¶ Item int iaer ons heeren alsmen screef.xiij^c.ende.xcix.die Inghelschen versloughen ende dooden den coninck Ridtsaert, ende sy sonden wedere die coninghinne van Inghelandt des Conincx Ridtsaerts wedewe in Vranckerijcke, totten Coninck Kaerle haren vadere.

[Int iaer van.xiiij^c]

¶ Item int iaer van.xiiij^c.soe was te Roome grooten aflaet, ende dat iaer van gracien, ende al die weerelt liep te Roome om te hebbene dat aflaet a pena et al culpa. Ende int selue iaer wast grote sterfte vander Epedimye ofte bootse.

[Anno domini.iiij^c.ende.iij en int iaer daer naer xiiij^c ende.iiij]

¶ Anno domini.iiij^c.ende.iij.soe quamen vp sinte Brictius nacht te Ooostende acht groote waluisschen, dye daer bleuen ligghende op tsandt. Ende elck van desen visschen was bet dan lxx.mans voeten lanck, die nuese gaten waren alsoe groot datmer in stack eens groots mans vuyst, die muyle was gheschepen als eenen Inghelschen wulle sack. Ende elc van desen visschen hadden inne wel.xxiiij.harinc tonnen smouts. Ende alsmen die visschen hauwen ende slijten soude, men moestere met leederen inne clemmen, van bouen inden buyck. Ende inden buyck van elcken vissche, so mochten staen.xiiij.of.xv.mannen, elc met eender schuetele omme tsmout ende bloet te vergaderene, ende sommeghe hadden haecxkens ende bijlen, omme die visschen in sticken te hauwene, ende dese lieden stonden inden buyck van dien visschen, of sy ghestaen hadden in eenen vloer. Dit es tincarnacion in latijne, nemende die ghetal letteren. Octo capit lete pre grandia flandria cete, elck d dye doet v^c. Dit es tincarnacion in vlaemsche. Ende hier so maken.ij.dd oock een duyst. Oosthende weet dat Brictius nachten, gheuanghen waren waluisschen achte. Item int iaer daer naer xiiij^c ende.iiij.vp den goeden vrydach, binnen der voornoene, binnen der tijt datmen te Duynkercke dye Passie preecte, tvolck liep al huyter kercken ter zee waert. Ende daer quam eenen grooten waluisch, dye daer met grooter pijne ende arbeyt gheuanghen wort, ende subtijlick ghecreghen ende hy was wel.lxxx.ghemeten voeten lanck.

[Xxvi.dach van April]

¶ Anno domini.xiiij^c.en.iiij.so starf die hertoghe Phelips van Borgoengien Graue van Vlaendren vp den.xxvi.dach van April, in Brabandt tonser vrauwen te Halle, ende was van daer gheuoert ende begrauen in tcloostere vanden Saertrucsen, buyten Dygioen in Borgoengien, welc cloostere hi hadde selue ghedaen stichten. Dese Hertoge Phelips voorseyde hadde bi Margrieten sijnen wijue, des Grauen Lodewijcx van Male dochtere.vi.kinderen.iij.sonen ende drie dochteren. Die outste sone hiet Ian, ende was hertoghe van Borgoengien, Graue van Vlaendren, Graue van Artoys, van Borgoengien, here van Salynes, ende vander stede van Mechelen. Dandere hiet Anthonis, Hertoghe van Brabant ende van Lymburch, Marcgraue des helichs rijcx. Die derde sone hiet Phelips, Graue van Nyueers, ende van Retheers. Doudtste dochtere hadde te manne, den hertoghe Lupold van Oostenrijcke, ende si starf sonder hoyr. Dander dochtere hadde te manne den Graue Willem van henegauwe, van Hollandt ende van Zeelandt, ende heere van Vrieslant, ende si hadder by eene dochtere, die hiet Iaquemijne, dye Graefnede van Henegauwe bleef naer dye doot van hueren vadere ende moedere, van Holland, van Zeelant, ende vrauwe van Vrieslandt. Ende si hadde.iij.mannen, eerst Sconincx sone van Vranckerijcke Ian Hertoghe van Tourayne, Dolphijn van Vyanen. Daer naer hadde si te manne Hertoghe Ian van Brabant. Die derde was, here Vrancke van Borssele graue van Oosteruanck, ende sy starf sonder hoyr van haren mans. Die derde dochtere vanden hertoge phelips le hardy voorseyde, die hadde te manne den Hertoghe van Sauoyen, ende si hadde by haren man. iij.sonen. Doudtste was here van Geneuren, dander Prinche van Beemont, dese twee storuen beede sonder hoyr. Die derde had-

[fol. lxxviij.r]

de te wijue tsconincx dochtere van Cips, hi hadde.ij.susteren, doudtste was coninghinne van Cecilien, dandere hadde te manne Galyast den Hertoghe van Mylanen, ende storuen beyde sonder hoyr.

¶ Item desen voornoemden hertoghe Phelips le Hardy huwede al sijne kinderen binnen sinen leuende lijue, ende bewees elck sijn goet, eer hi starf. Ende hi sprack met vrau Iannen sijns wijfs moeye Hertoghinne van Brabandt, ende met den lande van Brabandt soe, dat Anthonis sijn tweeste sone wardt ghemaeckt rewaert van Brabant, ende naer hare doot hare heerschapye te besittene, ende dat by consente van sijnen oudsten broedere. Ende Margriete sgrauen Lodewijcx van Male dochtere Hertoghinne van Borgoengien, graefnede van Vlaendren, van Artoys, van Borgoengien, Palatijne, vrauwe van Retheers, van Salines, ende van Antwerpen, ende van Mechlen die regneirde naer haren man.

[Int selue iaer vp sinte Lijsbetten dach]

¶ Item int selue iaer vp sinte Lijsbetten dach was sulc een tempeest in die zee, so dat dye zeedijcken in braken, in vlaendren, in die vier ambochten, ontrent der Sluys, Ardenburch, Oostburch, ende ontrent Bouchoute, ende Biervliet, ende Hughensvliet, so datter vele beesten, ende ooc lieden verdroncken, ende vele schoons lants bedoruen wordt, alsmen noch hedent te dage sien mach.

[Vp den.xxi.dach in maerte]

¶ Int selue iaer vp den.xxi.dach in maerte, doe starf vrauwe Margriete van Borgoengien des grauen Lodewijcx van Male dochtere, ende was begrauen te Rijssele, dye welcke wedewe was vanden Hertoghe Phelips le hardy voornoemt. Ende haer oudtste sone Ian van Dygioen hertoghe van Borgoengien die verstarf dat graefschap van Vlaendren, van Artoys, van Borgoengien, die heerlichede Palatijn, van Salines, van Antwerpen ende van Mechelen. etc.