Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Van Ferrant van Portingale den xx.Graue, dye welcke tgraefschap behuwede aen vrau Iehanne dochtere vanden Keyser Boudin van Constantinoble.

¶ Dat.xxvi.Capittel.

[fol. xxxvij.v]

ALs die mare in Vlaendren quam dat dye Keysere Boudin doot was, men ghinc te rade om eenen nyeuwen prinche int lant van Vlaendren te hebbene. Ende die coninc phelips van Vranckerijcke dye toewijsede tlant van Vlaendren der vrauwe Iehanna svoorseyde goede Boudins van Mons ende.K.van Constantinoble dochtere. Ende byden toebringene van Machtilt huer moeye van poortingale, die wedewe was van Phelips van elsaten, so sprac si metten coninc phelips, dat hi maecte dat huwelic van sijnder nichte, ende van Ferrant van poortegale hueren neue, die si ontboodt te Parijs bi heur te commene. Ende die feeste vander brulocht was ghehouden te Parijs in des conincx sale, ende Ferrant dede manschip den coninc phelips vanden graefschepe van Vlaendren, ende nam oerlof ende quam te Vlaenderwaert met sijnre moeye Machtilt, ende met Iehannen sinen wijue. Ende te Duway commende, so wiert Iehanne seer sieck, ende bleef daer ligghende met harer moeye Machtilt, ende Ferrant voer in Henegauwe, ende si ontfinghen hem daer, als graue van Henegauwe van Iehannen sijns wijfs weghe. Ende doe quam hi al Vlaendren deure, ende die vlaminghen ontfinghen hem met grote eeren, als hueren behuweden here. Phelips van Namen vrauwe Iehannen oom, ende Ian die heere van Nyuelle die casteleyn van Brugghe voeren met Ferrante in alle die smalle steden, ende al omme waren si wel ontfanghen. Maer omme dat die van Vlaendren, ende specialic die drie steden, ende sonderlinghe die van Ghendt nyet gheroupen en waren, noch gheen kennessen en hadden vanden huwelicke, noch vander brulocht vanden seluen Ferrant, ende van huerder vrauwen Iehannen, ende datmen haer ghegheuen hadde eenen vreimden man, eenen poortegaloys, dye gheen duytsch en conste, noch en verstont, ende sonder haer lieder weten of consente, commende te Ghendt, si en wilden hem niet ontfanghen, want si seyden dat si niet en wisten of hy met Iehannen haerder vrauwen ghehuwet was, metsgaders dat sijer niet gheroepen en waren. Phelips van Namen ende Ferrant si waren seer beschaemt, en trocken te Cortrijcke, daer sy tamelicke ontfanghen waren. Ende etende snoens ter maeltijt met sijnen edelen, die bi hem waren, so quamen daer Rache van gauere ende Aernout van Oudenaerde, ghesonden van die van Ghendt, met eene menichte van rudders, ende van ghemeene lieden wel ghewapent, niet weltevreden sijnde dat si ter brulocht niet ghenoot en waren, ende dattet sonder haerlieder consent ghedaen was, ende si hadden leedt dese twee casteleyns, omme dat si Ferrant rekeninghe ghedaen hadden van sommege sticken, die den graue toebehoorden van.vij.iaren, vanden tijt dat den Graue Boudin huyt vlaendren reysde naer venegien, ende naer Gasara, totter tijt dat die.G.ferrant in brugge was ontfanghen. Die officiers van ghendt hildent som ten profijte van hemlieden, ende som ten profijte vanden lande. Ende dye prinche ter tafele sittende, quamen dese twee met hueren volcke, als voorseyde es, ende worden slaende vp Ferrants volc. Ende si lieden merckende datmen vp hem lieden wilde, si lieten die maeltijt, ende lieten haerlieder iuweelen, ende al dat daer was, ende vloden huyt Cortrijcke, ende braken die brugghe of, om datmen van achtere vp hemlieden niet commen en soude, ende reysden so naer Duway, ende namen Iehannen met hem lieden, in een osbaer, ende quamen daer naer met eenen groten heercrachte voor Ghendt, ende Ferrant beleyde ghendt, metsgaders Iehanne sinen wijue, die van ghendt dit ouermerckende dat Ferrant een vroom Prinche was, ende dat oock sijn wijf by hem was, si versochten pays, ende gauen Ferrant drie duysent penninghen.

¶ Item dese Ferrant dede manschip den Keyser Otto van den lande die onder den Keyser behoorden, ende die Keyser hadde oerloghe metsgaders den coninc van Ingelant die sijn oom was yeghen den coninc Phelips van vrancrijcke, het gheuiel dat Reynoudt van dammartijn die de coninc hadde verheuen, dien gaf hi dat graefschip van Beunen om sommege fayten van wapenen die hi gedaen hadde ter eeren vander vrancscher croonen, ende liet hem vermyeden vanden coninc.van Ingelant, ende vanden.K.Otto als dat hy hemlieden beloofte te doen, so wat si wilden ende hemlieden te doen bystandicheyt al waert ooc te vechtene yeghen den coninc van vrancrijcke, ende si hadden hem ooc so belooft, want sy in-

[fol. xxxviij.r]

formierden Ferrant hoe die coninc van Vranckerijcke onthilt den graue van Vlaenderen vele landts, als Aryen, sint Omaers, Calis, Aerden, tlant van Guyse, Bethunen, Orchyes, ende Rijssele, ende dat hijt soude pijnen weder te ghecrijghene, ende annex den lande van Vlaendren te maken, alsoot in tijden van sinen voorsaten gheweest hadde. Ferrant die ondersochte dat aen die van Vlaendren oft annex gheweest hadde, ende men seyde hem iaet. Doen swoer Ferrant dat hi sijns wijfs palen noch huer lant nyet en soude laten vercorten. Ende Reynout dye graue van Beunen seyde dat hy, ende die keyser Otto, ende dye coninc van Inghelant souden hem alle bystandicheyt doen met lijue ende met goede omme Westvlaendren weder te conquesteirne. Ferrant aldus byden instekene van Reynaut, ghinc sint Omaers, te Aryen, ende te Calys, te Ghijsen, ende waer dat hi ghinc si seyden hem dat si behoorden onder den Coninck van Vranckerijcke. Doen ghinc Ferrant met Reynout, den graue van Beunen, int lant van Ghijsen, ende stichtede brandt in sommeghe dorpen. Die coninck van Inghelant ontboot Ferrant, wildi hebben schat of ghelt, ofte eenich volc, hy soudt hem doen hebben. Dit vernemende die coninc Phelips van Vranckerijcke, voer te Calys, ende van daer ten Damme by Brugge, ende Ferrant metter hulpe vanden Inghelschen, ende metten graue van Beunen quamen met een menichte van schepen gheseylt ende gheroeyt in dye achter gaerte vanden coninc Phelips, ende si ghecreghen veel schepen, ende die coninc Phelips hadde grote schade, als waer omme die coninc Phelips ten Damme commende, so ghinck hi te Brugghe, te Ypre, te Cassele, stellende saudeniers, ende nam wt allen steden vanden rijcxsten ende machtichsten poorters, die alle waren in Vranckerijcke gheuoert in diueerschen vanghenessen, ende die coninc ghecreech groot goet van hem lieden, eer si waren ghedeliureirt. Die wijle dat die coninc van Vranckerijcke in Vlaendren was so ghinc Ferrant ende dede manschip den coninc van Inghelant. Ende die coninc toochde Ferrant sinen schat, ende versach Ferrande van eenen groten schat, ende van een menichte van lieden van wapenen, ende badt hem dat hy wilde gaen in Gascoengyen, ende in Guyenne, daer si wonder deden, al dat lant bederuende ende destruerende, ende dat aerm volc vloot in allen steden in Vranckerijcke, claghende dat grote ouerlast dat Ferrant metsgaders den Inghelschen daer dede. Dye coninck dit verhorende, sandt terstont sinen sone Lodewijc, die heer was van Westvlaendren, omme dat te verwaren, twelck sijne was, ende ghegeuen met sijnder moedere den coninc Phelips in huwelicke, vanden grauen Phelips van Elsaten, sonder dat consent van die van Ghendt, ende den ghemeenen lande van Vlaendren. Lodewijc des conincx sone horende datmen aen hem screef dat hi soude verwaren Guyse om te wederstane den coninc van Inghelandt, quam derwaerts terstont. Ende als Lodewijc des Conincx sone in Guysen quam, doen ghinc Ferrant te scepe, ende voer te Calys ende te Burburch. Ende die wijle dat Lodewijck was te sint Omaers, te Aryen, ende wederkeerende te Guysen, so ghinc Ferrant ende roofde ende destrueirde alle die sloten ende casteelen, ende verbrandese, ende destrueirde al dat lant ontrent den zeecant tot Hesdin toe, also datter niement luschen en mochte, ende verslough al dat hi inden weghe vant, ende Reynout die graue van Beunen was bedectelick in Ferrants hulpe, ende sijn toeuerlaet, ende trac van daer tot lens ende so voor hesdin, destruerende ende rouende al dat lant daer ontrent ghelegen. Die coninc phelips verhorende die grote schade ende schande die die fransoysen hadden dat si altemet hare graefschepen ende heerlicheden verloren, ende datmen dat volc dootslouch, ende veriaechde, ende tlant roouede, die huysen verbrande, steden, casteelen, ende sloten destrueirde al omme daer men mochte, hy vergaderde een groot heercracht, ontbiedende alle sine leenhouders ende edele mannen die vroom ter wapene waren, als wt Langhedoc, Borbon, Auergne, Bourgoengne, Berry, bar, champaengnen, Orlyens, Toureyne, ende hi disponeirde hem omme te commene beuechtene Ferrant ende Reynout van Bolloengnen, die welcke Aryen beleydt hadden, ende nyement en halp dye van Aryen. Dit vernam Ferrant dat die coninc Phelips met so groter menichte van fransoysen vp hem quam, ende ontboot den coninc van Inghelant dat hy hem hulpe ende

[fol. xxxviij.v]

bystant doen soude, ende die coninc van Ingelant sandt sinen broedere den graue van salsbery te vlaenderen waert met.iij^m.mannen van wapenen wel gheacoutreirt, ende Ferrant trac totten keyser te Aken, die welcke by hem hadde den Hertoge van Brabant ende van Loreynen, den.G.van caetsenelleboghe, ende daer toe een groot heercracht van rudders en baroenen, ende ander goede lieden van wapenen. Ende die keyser quam ter bede van Ferrant met alle sijnder macht te Valenchene, ende Reynoudt van Beunen met Willem van Salsbery metten Inghelschen ende met dye van Henegauwen, ende met den vlaminghen quamen alle te Mortaengnen bi Dornicke. Ende die coninck van Vranckerijcke verhorende die comst vanden keyser, hadde gheerne gheteyst, maer die.G.van Aussare seyde dat sy souden blijuen ter brugghe van Bouuynes, ende ontbeyden den keyser, ende dat si hem bereeden souden omme huer biechte te sprekene, ende in bedinghen te sine, vp dat hemlieden god te bet soude helpen, want hy seyde, heer coninc wi hebbent schone ghenouch, want onse vianden die sijn die vianden gods, ende vianden vanden kersten gheloouen, om twelcke ons god sal helpen dat wi vercrijghen sullen die victorie, want al voren die keyser heift ghedaen yegen dat beuel vanden paeus, om twelcke hi es verwaten, ende Reynout van Beunen die es een valsch verrader vander franscher croone, Hughe van Bouuynes dyer ghelijcke, ende Ferrant sijn beede fugytiuen ende versworen mannen. Doen sprac die Hertoghe van Bourgoengnen, heer coninc het ware goet dat ghi troct te Lens, ende wi sullen hier wel vechten yeghen dese brantstichters, roouers, moordenaers, verwatene versworene ende valsche verraders. Doe antwoorde die coninc, varre moet dat van mi sijn, dat ic soude vlien ghesont wesende, ende laten mijnen lieden die ghewillich sijn om met mi te vechten, te leuen, ende te steruene, ik wil dye laetste sijn die huyten strijde ende wijghe gaen sal, oft endelick te steruene, of met glorieuse victorie te leuene. Die Keyser Otto dye Fransoysen siende van varren, ende dat si hem ordonneirden bi scharen, hi riet datmen vp hemlieden gaen soude, ende men slouch die trompetten omme die peerden, ende ooc den volcke moet te gheuene. Ende die drie grauen Ferrant, Reynout, ende Salsbery met vryen moede, slougen in dye eerste schare vanden fransoysen, ende quetseden ende scoffierden seere die eerste schare. Dat merckende die graue van Aussare, riedt dat si hem deelen souden, die.ij.andere scharen vanden coninc, ende dat dit eene schare van achtere souden slaen int heer vanden keyser, ende die andere schare droomende naer Ferrant. Dye fransoysen namen sulcken moet, dat si ghecreghen Reynout den.G.van Beunen, ende Willem den.G.van salesbry, ende Ferrant dye bleef altoos vechtende. Dit merckende dye van Henegauwe datter twee grauen gheuanghen waren, vloden si, ende die van Brugge metten vlaminghen. Item dat peert vanden keyser was onder hem so ghequetst, dat hi viel van sine coursyer, ende met groter pijnen was hy weder ghestelt op een ander peert, ende hi vloot, ende die Hertoge van Lorayne, ende van brabant alle dier ghelijcke, Ferrant dye bleef altijt vechtende, ende men sach den standaert metten leeu van Vlaenderen dicwils gheuelt, maer altijts nieuwe lieden van die bi ferrante waren, quamen ende hieuene weder vp. Dit aenmerckende tvolc, wel tot.iiij^m.mannen toe, namen ende maecten eenen moet, omme te helpene den G.Ferrant, maer eer si daer toe gherochten, so worde Ferrant gheuelt huyt sinen sadele, ende worde gheuanghen, ende daer worden ooc gheuanghen een deel duytschen ende edele lieden huyt Brabant, ende vanden Rijne, ende van Ardanen, ende die graue van caetsenelleboghe ende noch tot.C.ende.xxvij.baroenen, ende rudders, ende vele heerlijcke schildtknapen, ende goet van wapenen, ende si waren alle gheuoert in Vranckerijcke ende gherantsoeneirt.

¶ Item daer bleuen bedt dan.iiij.hondert Brabanders, ende van andere diuersche nacien bedt dan.vij.duysent persoonen, ende oock van des Conincx volck bleeffer wel.iiij.duysent versleghen, sonder die ghene die seere ghequetst waren, hadden die van Henegauwe ende die Keyser niet gheuloden, die Fransoysen hadden alle ghescoffiert gheweest, ende si haddent ooc leelicst ghehadt, dese heeren gheuanghen sijnde, Reynaut van Dammartijn, die graue van Beunen, was simpelick gheuoert te Pyronen, daer hi niet alte wel en was Willem de graue van salsbery was te sint quijn

[fol. xxxix.r]

tens geuoert. Ende die graue van caetsenelleboghe met veel duytsche heren was gheuoert te Doornicke, mer Ferrant was te Parijs waert gheuoert, ende wijlent gheleet te voet, ende somwijlen te peerde of te waghene, ende alle mannen liepen, waer dat sy leden, om Ferrant te siene, ende met hem te spottene ende te begheckene, si ghinghen al fleytende ende pijpende voor hem, haer tonghen op hem huytstekende, ende deden hem alle den schimp ende cleynicheyt die si mochten. Ende al Vranckerijcke deure was groote blijschap, dat Reynaut ende Ferrant beyde gheuanghen waren, want si hadden dat landt van Poytau Guyenne, enyau, Gascoengnen, tlandt van Hesdijn, van Guysen, van Pyronne, ende tlant van Pycardyen, al verdoruen, tvolc veriaecht, ende doot gheslegen. Desen strijt ende wijch van Pont de bouuynes gheuiel den.xxv.dach van Hoymaent. Anno domini.xij^c.ende.xiiij. Binnen deser tijdt dat Ferrant nyeuwelicx gheuanghen was wordt Vlaendren al te seere gheplaecht met brande, by messchieve in vele steden ende dorpen, ende ooc met sterften ende ooc met zeevloet, want die zee brack inne te vele steden, ende schuerde die dijcken, so dat ontrent Brugghe vier mijlen varre, oost west, ende suydt, wast al een watre, so datter in diueersche plaetsen vele lieden ende beesten verdroncken. Dese Ferrant bleef.xi.iaer en de een half in die vangenesse, maer ter bede vanden coninc van Castylien, ende den Coninc van Poortingale, so lietene dye coninc Lodewijc gaen te Vlaendren waert, tot Iehanne sinen wijue, des conincx van Vranckerijcke recht sweernede, ende hi bleef te Rijssele bi haer wonende, ontrent.iij.iaren, altijt siec ende quelende, ende starf te Rijssele Int iaer ons heeren.xij^c ende.xxxiij.ende sijn wijf dedene begrauen in haer cloostre te Marckette, dat si selue dede stichten. Item men wilt segghen dat desen hooghen outaer in dat cloostere staet, ter plaetsen daer den boom stont daer die Keyser van Constantinoble ende den goeden Boudin van mons aen ghehanghen was, bi schalckernye ende behendighede van Ferrant van Poortegale. Dese Ferrant en hadde gheen kinderen by Iehanne sinen wijue. Aldus soe nam si eenen anderen man naer die doot van Ferrant. Ende dat byden rade vanden coninck sinte Lodewijc, ende dat was Thomaes van Sauoyen. Dese voorghenoemde Ferrant was die.xx.graue van Vlaendren.