Dits die Excellente Chronijcke van Vlaenderen

Beghinnende van Liederick Buck den eersten forestier tot den laetsten, die door haar Vrome feyten, namaels Grauen van Vlaenderen gemaect Worden [...]

¶ Hoe die Graue Phelips, den Eerdtbisschop van Ryemen sandt aen den Coninc van Vranckerijcke, om Paeys te maken.

[fol. xxxij.v]

GOd die here ende coninc vanden warachtegen payse sandtbi sijnder godlijcker gracie in den.G.Phelips eene goedertieren vermurwinge, want hi sandt eenen Ambassaet aenden eerdtsbisscop van riemen, dat hem soude ghelieuen te commene sprekene metten graue Phelips van elsaten. Och hoe blijde was die Coninck als hy dat hoorde, die welcke badt den eerdtsbisschop van Ryemen dat hem gheliefde so te sprekene tusschen beeden, dat men mochte een middel vinden datmen niet en vochte. Die eerdtsbisscop commende byden graue Phelips, vraechde hem sine beliefte, ende waer omme dat hi hem ontboden hadde, onder andere vriendelijcke woorden die si te samen hadden, so syde die graue phelips. Mi is leedt dat dye vlamingen hem moeten weeren ende vechten yeghen haren ouerheer den Coninc van Vranckerijcke, my verwondert seere dat die coninck mijn landt ende mijn erue, ende sijn landt dat ick van hem te leene houde, scelgieren ende verderuen wille, ende wat mach hem lusten sijn volc ende kinderen doot te slane, ende te verderuene, het ware betere dat hy paysyuelicke leuede, ende dat hem sine leenhouders met weerdicheden ghetrauwelick dienden, ende met obediencien, dan dat hijse veriaechde van hem, ende daer yegen vochte, of dootslouge. Doen sprac die eerdtsbisschop van Ryemen. Soudt ghy willen pays maken, ende commen den coninc van Vranckerijcke ter ghenaden ende staen te sinen seggene. Phelips die sprac, het ware betere pays dan onvrede, ende ic wilde wel dat die coninck sijn volc in payse liete. Ick weet wel als ouer my sprekende, ende ouer mijne landen die ic vander croone houde, als Artoys, Vermandoys, ende Vlaendren, tusschen der schelde ende der zee, nyement en esser die wille of meeninge heift yegens den Coninc te vechtene, het en ware yegens den graue van Cleirmont, yegen Radulf van couchij ende yegens dye kinderen van cleirmont, diemen heet Clement, die den coninck ingheblasen hebben te confisquierne, mijn lant van vermandoys, ende aertoys, om dat selue te besittene, alsoot baerblijckelic is, ende als van te stane ten wille vanden coninck, als hem ghenade te biddene, daer toe segghick dat ick noeyt en misdede yeghen den coninc, Als van chierburch so segghic dattet was een roofnest, daer vele roouers inne waren, het scoffierde die gheheele croone, ende al kerstenheit deure. Als vander iusticie binnen Vlaendren ghedaen vp die edele van Normandye. Ick segge dat die keyserlijcke kindren van prusen dye holpense vangen, ende sagense iusticieren, twelc was grotelic ter eeren vander crone van vranckerijcke, ende hadmense te lijue ghelaten, alle dye crone van Vranckerijcke hadder of gheschoffiert gheweest, ende al kerstenheyt deure. Phelips dye seyde, vadere spreickt doch ten besten yegen onsen here den coninck ende wilt hi niet vechten, so ghedraghicx mi in hem, ende ic wil gheerne staen tsinen dienste, eest hem van node, ic wil gheerne auentueren lijf ende goet tsijnder eeren, om die croone te beschermene ende in eeren te helpen houdene. Die bisscop maecte een bestant van.viij.dagen lanc, huyter name vanden coninc. Ende die bisschop byden coninc commende, ende die sprake vanden graue van Vlaendre vertreckende, die coninc was wel ghepaeyt in die antwoorde vanden.G.phelips maer die coninc en wilde inder schande niet blijuen, ende begeerde aen phelips vier speciale casteelen, Couchy, Mondidier, Torrette, ende Calmachus, ende die heerschappie van Amiens, maer al dat remenant, artois, sinte quintens, henpyrone, vermandois soude hi paysiuelic besitten, ende ghebruycken sijn leuen lanc, ende hi soude met payse sine lieden te vlaender waert doen gheleeden, ende vp dese condicie soudemen den pays doen publyeren in allen steden, in vranckerijcke, ende in die lande vanden G.Phelips, ende in desen pays waren mede besloten die van Henegauwe. Och lieue here wat groter blijscap was alle vranckerijcke deure van desen onvoorsienlicken pays so cortelicken toe commen, ende een eynde vanden swaren ghescille ende felle oorloge. Binnen deser tijt so quam die grote salladijn, ende die coninc van Ihrl'm, ende ghecreghen dye stadt van Iaffa, ende ooc dye casteelen, steden, dorpen vanden conincrijcke van akers, ende si verslougent al ten sweerde, priesters, monicken, nonnen, ende verbernden alle dye kercken ende gods huysen ende destrueirden den tempel in Ihrl'm, daer dat helich graf was, ende dooden den bisscop van bethleem, ende dye kerstenen die daer woonden, ende si destrueirden.s.ians hospitael datmen hiet

[fol. xxxiij.r]

Lazarus huys, ende sloughen sint Ians broeders doot, ende ooc die susteren, ende quamen bet dan.C.ende.xl.duysent sterc, ende ghinghen in Damasco ende in Cesarien, ende so waer kerstenen ghewoont hadden, si verbarndent, ende versloughent al ten sweerde. Dyt gheschiede int iaer ons heren, alsmen screef.xi^c.ende.lxxxviij Tunc translata est gloria domini ab ysrael. Item binnen desen iare was gheboren Lodewijc die eerste sone vanden coninc phelips bi Elizabette der coninghinne sinen wijue, der nichte vanden graue Phelips, die dochtere van Margriete, die sustere vanden Hertoghe Phelips. Corts naer der tijt dat Lodewijc was kersten ghedaen, (Nota dat dye selue Elizabeth daer te voren drie kindren ghehadt hadde byden Coninck Phelips, maer si waren alle ionc ghestoruen) Die Coninc phelips met sinen princhen van Vranckerijcke, hertoghen, grauen, Eerdtsbisscoppen, ende met sinen behuweden oom Phelips van Elsaten namen aen dat heleghe cruce, ende seylden ouer zee, naer dat helege lant, omme te sercoursene den coninc van Akere, want die stede was beleydt vanden groten Saladijn, ende hadder wel.viij.maenden voren gheleghen. Die coninghen van Vranckerijcke ende van Inghelant, quamen ouer te Iaffa. Dit verhorende die sarasijnen, dat die coninghen van Vranckerijcke ende van Inghelant, commen waren om hem lieden te beuechtene. Die sarasijnen bedoluen hem lieden met groten vesten, datmense van gheender side beuechten en mochte, dan vander side van Iaffa. Ons lieden commende voor Akers, die van Akers waren seere verblijt vanden fransoysen ende vanden Inghelschen. Ende dye coninc van Vranckerijcke begheerde terstont yegens die sarasijnen te vechtene, sonder langhe beyden. Ende dye sarasijnen huyt hueren vesten commende voor Akers, dye van Akers quamen huyt ghesleghen met blijden moede, ter hulpe van den twee coninghen, van Vranckerijcke ende van Inghelant. Die sarasijnen begonsten eerst te vechtene yeghen die fransoysen. Daer began eenen vreeselicken strijdt, ende Phelips van Elsaten commende in die battaelye metten swarten leeu verwapent, die hie daer te voren vp den coninc van Abelijnen vechtender hant ghewonnen hadde. Die sarasijnen van Abelijnen ende van Samaryen siende desen swarten leeu, verloren alle den moet, ende vloden, achterwaerts vliedende, so versmoordender grote menichte in haerlieder vesten, daer si hem lieden mede bedoluen hadden. Ende die Saladijn, ende al sijn gheselschap, als si vernamen dat Phelips van Elsaten daer was, so vloot hi tot Cesarien, met seer luttel mannen. Ende desen strijt gheduerde bet dan.xij.heuren, als van smorgens totter vespertijt. Ende aldaer bleuen bet dan xl.duysent sarasijnen, onder verdroncken ende doot ghesleghen. In welcken wijch ende strijt was gheuonden doot ghesleghen eenen Soldaen, ende.x.coninghen gheuanghen, ende drie doot ghesleghen, ende vele Amyralen ende edele mannen verdroncken, int deysen in huerlieder selfs vesten. Die.G.phelips dede daer eene horrible moordt in die Sarasijnen. Desen wijch ghesciede int iaer ons heren.xi^c.ende.xc. Die sarasijnen ghescoffiert traken naer Iherusalem, ende tharen lande waert. Int hende vanden seluen iare, doen beual dye grote Soldaen van Alkare in Egypten, ende ontboot alle dye Soldanen, coninghen, ende Amyralen, diemen heet Ducen, als hertogen ende grauen vp haer lieder leenen ende ander goeden te verliesene, dat si souden zijn voor meymaent, tusschen Ihrl'm ende cesarien, byden berch van Lybano. Ende si quamen alle daer, alsoot den groten Salladijn beuolen hadde. Daer vergaderden.x.Soldanen, ende.xxix.coninghen, ende bet dan.iij^c.Amyralen, Ende die principale sarasijnen ghingen beleghen Akers, ende si dedender assaut vp, ende beclomment, maer die van binnen weerden hem soe vromelicken, ende menich sarasijn worter van den muere ghesteken, ende braken den hals, ende vele versmoordere in die vesten. Die van akers ontboden in Griecken, in candia, te Roome, ende al kerstenrijcke deure, hoe si vanden sarasijnen beleyt waren, ende datmen hemlieden haestelic sercours doen soude, want die macht vanden sarasijnen was so groot, dat sijt niet en souden mogen houden, maer souden moeten haer liederstede verliesen. Eene menichte van kerstenen vergaderden, wel tot xxxvi^m. ende voeren ter zee deur Griecken te Syrien waert, ende eer si quamen in Surien, so wort Akers ghewonnen vanden sarasijnen, ende sy verslougen al dat in Akers was, weer man, wijf of kijndren, ende die kerstenen commende in Suryen,

[fol. xxxiij.v]

Ariueirden tusschen Iaffa ende Akers. Ende dye sarasijnen dyt vernemende, quamen huyt alle sloten, ende omringden die kerstenen, die welcke waren seer cleene menichte, yeghens den grooten hoop vanden sarasijnen. Aldaer was seere gheuochten, want dien wijch ende strijt gheduerde twee daghen lanc, vp den eersten dach so warender alte vele sarasijnen versleghen, maer vp den anderen dach, so bleuer vele kerstenen doot, wel tot.lx^m.waer inne waren veel edele heren, als bisscoppen, grauen hertogen, ende phelips van elsaten was int middel vanden sarasijnen, daer hi grote vromicheyt dede. Ende dit ouermerckende die Soldanen ende heydensche coninghen, si deden grote poogheruye omme phelips van elsaten te verslane, ende also weder den swarten leeu vp hem te winnene, emmer byder hulpe van gode die graue ontghinc daer huyt dien strijdt, maer hi wort daer so ghewont dat hi daer of starf, vp den xxij.dach naer den groten wijch, twelc was vp den.x.dach in meye, ende dye.G.phelips ouerleet vp den eersten dach in wedemaent. Int iaer ons heren.xi^c.ende.xci.ende wort begrauen in sinter Nyclaeus kerckhof, buyten der stadt van Akeren, in welc kerchof waren ooc begrauen bet dan vijftich Bisscoppen, grauen, hertoghen, ende lantheren, dye inden voorseyde groten strijt bleuen, of daer so ghequetst waren, dat sijer of storven. Item dit sijn die heydensche ende sarasijnsche princhen, die inden voornoemden strijt waren. Item.x.soldanen, eerst van Alkare in Egypten, Daniette in Alexandrien, Rochebrun mecha, in arabia Persen, Cordes, Persydes, Affrica, Damasco, Bauldas. Item.xxix.coninghen, eerst Ihrl'm, Abelijne, Egypten, Olofernen, Iherico, Surs, Damascene, Becaes, Swartberch, Labre, Lybea, die doode zee, sarcken vander rooder zee, Melyden, Thunes, Armenye, tartarie, Turckye, Barbarye, sarbas, Borgerye, garnate, Yuore, Auoriantu, Antefijs, Galylee, Anthiocie, Nichee, Balakye, ende commanye. Binnen desen iaren dat den groten wijch gheschiede voor Akers, die coninghinne Machtilt van Poortingale weduwe vanden. G. phelips van elsaten verhorende die mare, hoe dat haer man seere gequetst was voor Akers, ende daer of starf, ende begrauen was terplaetsen alstvoorseyde is, ende meer dan.lx.edele met hem, die alle verslegen waren vanden sarasijnen. Dye voorseyde vrauwe Machtilt ghinc te clereuaulx, daer haers mans eerste wijf begrauen was, ende dede daer maken een schone cappelle, ende.iij.sepultueren daer inne, deene voor phelips haren man, ende eene voor zijn eerste wijf vrauwe elysabette van vermandoys, die si dede ontgrauen, ende in die nieuwe sepultuere leggen. Ende dede halen phelips dode lichame van bi akers, ende bringhen te Clereuaulx, ende dedet daer begrauen, ende eene seere schone huytvaert doen ouer sine siele, twelck gheschiede int iaer.xi^c.ende xciij. Dese phelips hilt tlant van Vlaendren in groten payse ende in eeren, deur al dat hy ten ij.stonden oorlogede yeghen die Normans, ende ooc yeghen Hollant, ende zeelant, ende eygen die Fransoysen. Item hi was die edelste van alle sine voorsaten in rijcheden van state, ende vul van eeren, oueruloeyende, in vroedscepen ende van goedenrade, moedich ende vroom in fayten, van wapenen, altoos seghe ende victorie hebbende, muegende ende machtich, ende rechtueerdich in iusticien ende vonnessen, nyement die quaet daden so groot die hy spaerde, met allen rechten mochtmen hem compareren een vanden Machabeeuschen, den monicken ende religieusen boot hi alle weerdicheyt, hi eerde die clergye, hi beschemde den aermen, ende bi wijlen hoorde hi die causen vanden religieusen, alsmen lieden ongelijck dede, hem lieden helpende yegen sine baroenen ofte rudders, ende yegens die edele die hemlieden haren thienden, ofte eenich ander goed onthouden wilden, ofte haerlieder renten. Ende alsmen in Vlaendren ende in Artoys hoorde dat hi doot was, tvolck was buter maten seere bedruct, ende vul van rauwen, want Vlaendren wierdt ghedeelt in drien, want die eertsbisscop Willem van Ryemen, die welcke hadde te verwarene des conincx recht, ende was rechtsweere vanden coninc, dye begheerde in vorme van rechte tonderhoudene, also dat dye graue phelips toe gheseyt hadde sijnder nichte der Coninghinne van Vranckerijc, om dat huer houdtste kint die coninc Lodewijc hebben soude, dese naervolghende heerlicheden, te wetene Bapames, Atrecht, Aryen, Hesdijn, sint Omaers, Tcasteel van Ruhout, Lens, tgraefschip van Saint pol, van Guyse

[fol. xxxiiij.r]

ende alle die voorseyde consenteirde ende gaft den coninc van Vranckerijcke met sijnder nichte, als haer die coninc nam in huwelijcke, maer het was een bespreck dat dye graue phelips alle dye voorseyde heerlicheden besitten ende ghebruycken soude, sijn leuen lanck gheduerende. Dit ander deel gaf hi in Duwaryen te haren lijve die coninghinne Machtilt van poortingale sinen wijue, Als Rijckele, Duway, Orchies, met vele ander steden daer ontrent gheleghen, als Cassele, Watene, Berghen, Borburch, ende alle den zeecant tot Nyeuport. Dat derde parcheel Ghendt, Brugge, ende Ypre, tlant van Aelst, Oudenaerde, Cortrijcke metten noordt ende Ostvrye ghecreech Boudin van henegauwe, als van Margrieten weghe, sijnder ghetrauter gheselnede, die welcke sustre was van den Graue Phelips van elsaten. Dese Phelips was die.xvij.Graue, ende licht begrauen te Cleiruaulx, als voorseyde is.