Dietsche Warande. Jaargang 1
(1855)– [tijdschrift] Dietsche Warande–
Auteursrechtvrij
[pagina 13]
| |
Een schoone historie ofte parabel van den verloren sone,
| |
[Personagiën.Die Vader. D'Outste Sone. Die Verloren Sone. Die Rueckeloose. 't Verdorven Kint. Die Weerdinne. Die Cnape. Lustich Geestken. Lodderlijck Dierken. Die Vrient.] | |
[pagina 14]
| |
De historie van den verloren sone.Ons wort beschreven in 't Heylighe Evangelie, dat op een tijt was een vader des huys-gesins, een machtigh man van goede, welcke machtighe man oft vader des huys-gesins twee sonen hadde, van dewelcke die joncste gheheten wort die Verloren Sone ende dat mits redenen, gelijck ghy dat in dese navolgende Historie in 't langhe hooren sult. Dese vader des huys-gesins was een rijck, machtigh man. Aenghesien dat hy, van outheden, seer onmachtig was, dat hy voortaen die sorghe ende den last sijner goederen ende die sorghe des regiments van dien niet wel ghedoen en conde, dachte in hem selven, dat hy den gheheelen last en dat gheheele regiment van alle sijne tijdelicke goederen sijnen outsten sone in handen stellen wilde. Om welck te volbrenghen, hy sijne twee sonen tot hem gheroepen heeft ende sprack tot den outsten, segghende aldus: De outheyt doet my seer vertragen,
Mijn waerde sone vercoren,
Als dat ick niet meer en can ghedraghen
't Regiment des huys noch daer na ghevraghen;
Daerom wilt ter wijsheyt u sporen,
Om wel te regeeren ons goet,
Ghy die sijt mijn outste sone soet;
Want ick u bevele den last
Ende stellet altemael in u hant;
Daerom wijslijck dat te regeeren past;
Dat bid ick u mijn sone eerbaer.
D'Outste Sone.
Na mijn verstant, vaêr,
Regeer ick ons goet in der waerheyt
Met grooter pynenGa naar voetnoot1.
Die Vader.
Gheen goet sonder arbeyt.
D'Outste Sone.
Sonder arbeyt gheen goet voorwaer;
Maer 't verdriet my in hertsen adere,
| |
[pagina 15]
| |
Dat mijn broeder ons goet daer
Al verdoet, verstadijt, vadere?
Die Verloren Sone.
Seght my, vals verradere,
Waer dede ick oyt overdaet?
Seght archGa naar voetnoot1 slang ende tonghe quaet?
Die Vader.
Mijn kinderen, drijft gheen ongheneuchte,
Ghy hebt goets ghenoech, ist dat ghy 't orboortGa naar voetnoot2
Wijslijck, om by te leven na u gheneuchte,
Daerom en maeckt gheen discoort.
Die Verloren Sone.
Ick en verdroegh hem niet een woort.
Ick ben vele te wulpschen spruyte
Ende de joncheyt moeter uyte.
d'Outste Sone.
Ja, maer als die joncheyt is overbracht
Ende ghy in der outheyt begint te sneven,
Ende dat ghy hebt macht noch cracht,
Waer meendy dan by te leven?
Die Vader.
U broeder pijnt u te gheven
Die waerheyt voor uwen ooghen.
Die Verloren Sone.
Ick versta wel die waerheyt bloot:
Die eene broeder wil des anderen doot!
Die Vader.
Des anderen doot? Jesus, Maria!
Die Verloren Sone.
Des anders doot, ja.
Die Vader.
Ick versta wel sijnder tale bediet.
(tot den Outsten Sone:)
't Is u broeder na den bloede, siet,
Ende niet u broeder na die maniere sijn;
Maer gheen dinck ten verkeert wel in fijnGa naar voetnoot3.
d'Outste Sone.
Verkeeren? hy is veel te obstinaet.
Nimmermeer en sal hij ter deught spoen;
Want noyt en dede hy anders dan quaet,
Noch nimmermeer en sal hy goet doen.
Die Vader.
Ick hope hem God in eenich saysoen
Ter deught sal doen herckenGa naar voetnoot4;
Want wonderlijck sijn Gods wercken.
Die Verloren Sone.
Gaet, hypocrijt, cokijn, apelaert,
Elders doen uwe precagiën.
Verdoe ick iets, dats van mijns selfs paertGa naar voetnoot5
Ende niet van uwer pottagiën.
Die Vader.
Mijn kinderen, sonder kijven, outragiën!
| |
[pagina 16]
| |
Ghy sout u met recht des kijvens schamen;
Maeckt pays, maeckt pays, in Gods name!
Die Verloren Sone.
Wy? wy dienen qualijck te samen.
Vuyl cokijn, wat meendy,
Dat ick mijns vaders goet sonder betame
Ghestolen hebbe? Neen ick, niet meer dan ghy.
Al verdoe ick somtijts iet, seght my:
Wien doe ick onrecht oft discoort?
Die Vader.
Om Gods wille, kinderen maeckt accoort!
Ghy sijt jonc, dat weet ghy wel
Ende men moet die joncheyt supporteren,
Nochtans en meughdy met moede fel
In sulcker manieren u goet niet verteren.
Die Verloren Sone.
Vader ghy laet u wel tromperen.
Dese boeve brenght voort veel abuysen
Ende om u in der outheyt te flatteren
Soeckt hy op my sijn excuysen;
Maer ick en achts niet twee gruysen
Al sijn nijdighen spijt, noch sijn smeckende muysenGa naar voetnoot1.
Ick sal mijnen sin doen altijt;
Wat vraghe ick na sijn verwijt?
Ende of ick vrolijck leve mijn jonghe daghen,
Soude dat deze vuyle hypocrijt,
Mijn broeder, moeten beclaghen?
Bij den dermen! ick en salder niet na vraghen;
Maer doen mijns herten ghereGa naar voetnoot2,
So verre ick op den voet mach wechdraghen.
Ick en achts niet een verrotte pere.
Ke! siet doch desen truckeleereGa naar voetnoot3,
Het dunckt my van 's duyvels jonghen.
'k Soude veel te nauwe sijn bedwonghen
Wilde ick sijnen wil doen eere
Ende sijnGa naar voetnoot4 subject ten huyse ordinere
Gelijck een simple pagie,
Ende al bevende ghelijck een veere,
Segghende: gheeft my pottagie;
So waer ick wel een sotte personagie.
Maer neen, ick wil voortane frequenteren
| |
[pagina 17]
| |
Der jonghelinghen rivagieGa naar voetnoot1,
Metten schoonen vrouwen triumpheren,
Hosse-bossen ende gheneuchte hanteren,
Wien het lief is ofte leet.
Adieu! van my en hebdy anders gheen bescheet.
| |
Hoe de Verloren Sone onder rueckeloos gheselschap quam.Aldus dese Verloren Sone, niet denckende op die qualijck-vaert, ongheluck nocht teghenspoet, so is hy van sijnen vader ende broeder met eenen evelen moede ghescheyden, tot allen ondeugden gheneyght sijnde, soeckende eenich quaet gheselschap om sijnen tijt onnuttelijcken over te brengen; want hy tot alle quaetheyt gheneghen was. Ende heeft so langhe ghegaen dat hy ten lesten twee quade ghespelen ende deughnieten ghevonden heeft, daer af d'een hiet: 't Verdorven Kint ende d'andere: die Rueckeloose; totten welcke, verblijd sijnde omdat hy die ghevonden hadde, seyde hy aldus: Nu siet, wie hadde dit ghedocht?
Ick vinde hier juyst mijn compagnye
Die ick al desen dach hebbe ghesocht;
Des ben ick van herte blye.
Die Rueckeloose.
Ick sweer u by de Maghet Marye,
Dat wy niet en wachten dan na u;
Want ick ons wat weet op die zye.
Maer gheldeken moesty hebben ghye
Ende milde sijn.
Die Verloren Sone.
Laet ons haesten nu
Om te boeten het verlanghen mijn,
Ende seght my terstont sonder verdrachGa naar voetnoot1
Watter wesen mach?
't Verdorven Kint.
Twee die jentste geestkensGa naar voetnoot2 fijn
Die noyt man met ooghen aensach.
Die Verloren Sone.
Waer salt roocken desen dach?
Die Rueckeloose.
Waer duyvelen en hebben gheen regreetGa naar voetnoot3.
| |
[pagina 18]
| |
Al mach u penninghen costen 't ghelach,
Ghy sult sijn in een plaetse secreet.
't Verdorven Kint.
Een 't fraeiste dierken dat men weet
Suldy hebben in uwen armen,
Ende uyt bernende liefde seer heet
Sal sy vriendelijck om u halsken swermen.
Die Verloren Sone.
Ick heb croonen, ducaten, wat wildy kermen!
En sorght niet vry;
Maer terstont leyt my
Daer sonder langhe dralen,
Want wat daer te ghelden sy
Dat sal ick al betalen.
| |
Hoe die Verloren Sone met den Rueckeloose ende met dat Verdorven Kint in 't bordeel ginck.Na desen is die Verloren Sone metten Rueckeloose ende met dat Verdorven Kint in 't bordeel ghegaen, daer hy van den vrouwen ghelijck een Prince ghetracteert is gheweest. Ende die Rueckeloose ende 't Verdorven Kint hebben hem al even ghedienstich gheweest; want hy al te voren gaf, so langhe als hy 't hadde, van den ghelaghe; niet meer wercx maeckende dan oft slijck hadde gheweest. Ende als 't ghelt altemael verdaen was, so seyde die Rueckeloose tot hem aldus: Mijn Heere, ghy sult verstaen
Dat my de vrouwe hier doet vermaen,
Dat u ghelt is al uytghegheven.
Die Verloren Sone.
Wats daer aen bedreven?
Dat en achte ick niet een gruys.
Ick sal gaen tot mijns vaders huys
Ende crijghen daer wat in handen. -
Maer vrouwe, oft ick brachte panden,
Seght my, weerdinne, in rechter trouwe,
En soudy die niet willen houwen,
Ende datGa naar voetnoot1 ick ghelt brochte wechlegghen?
Die Weerdinne.
Heer, 't is een ghemeyn segghen:
Die gheen ghelt en heeft moet pant laten.
Die Verloren Sone.
Ick ga een luttel mijnder straten
| |
[pagina 19]
| |
Tot mijns vaders om mijn bejach.
Daer ick nemen sal al dat ick mach;
Dan come ick wederom eer lanck.
Daer mede adieu. Dat is ganck!
Ende wilt hier een weynich toeven,
Want ick ons ghenoech sal besnoevenGa naar voetnoot1.
| |
Hoe die Verloren Sone sijns vaders juweelen ende silverwerck gaet stelen.Als dan deze Verloren Sone 't selve gheldeken dat hy hadde, onnuttelijcken in 't bordeel metten vrouwen, overbrochtGa naar voetnoot1 hadde, daer hem die Rueckeloose ende 't Verdorven Kint wel toe gheholpen hadden, ghelijck alsulcken gheselschap ghemeynlicken doet, so is hy van sijn gheselschap ghescheyden ende is na sijns vaders huys ghegaen; daer hy omtrent ghebleven is, so langhe wachtende dat daer niemant te huys en was dan een van sijns vaders cnapen. Ende terstont als hy dat wiste, is hy heimelijck in huys ghegaen ende heeft een cantoor ofte kiste openghebroken daer sijns vaders silver inne stont, 't welck hy al ghenomen heeft om met hem te draghen. Ende sijns vaders cnape dat ghewaer wordende, seyde: Wien hoore ick daer binnen?
Die Verloren Sone.
Wat leyt u daer aen, vuyl druyt?
Die Knape.
Wien hoore ick daer binnen?
Die Verloren Sone.
Suldy te rasen beginnen,
Oft wat sal u ghebreken?
Die Knape.
Laet ons met sinnen spreken
Gracelijck, sonder verstoort te sijne.
Die Verloren Sone.
Ick en neme niet dan 't mijne.
Oock en doe ick gheen overmoet,
Want so wel als mijn broeder ick moet
De helft hebben allegader.
Die Knape.
Ja, maer wat sal dan segghen u vader
Als hy des sal sijn vroedere?
Die Verloren Sone.
't Is van 't goet mijnder moedere.
Segghe dat hy segghen wille;
| |
[pagina 20]
| |
Ick weet wel dat hy sal sijn in gheschille
Ende dat hy's sal hebben verdriet;
Maer immers en seght hem niet
Dat ick hebbe gheweest die man.
Die Knape.
Wie sal ick segghen dan
Die hem ghedaen heeft dat leet?
Die Verloren Sone.
Seght dat ghy daer af niet en weet,
Noch hier niemant en hebt vernomen.
Die Knape.
't Moet nochtans tsijnder kennisse comen
Ende gheweten sijn, hoe men 't keert of went.
Want God en is gheen dinck onbekent;
Daerom siet wel wat ghy bestaet.
Die Verloren Sone.
Wat leyter my aen, hoe dattet gaet!
Seght hem vry dat ick 't heb bedreven;
Ick en sal doch niet te trouwelijcker leven,
Dus segghet hem vry.
Die Knape.
Men sout oock anders houden op my. -
Die Verloren Sone.
Ick wil by den schoonen vrouwen,
Sonder verflouwen,
Gaen met dese proye,
Ende schoyen
Al dat ick mach,
Sonder verdrach,
En gheneucht plienGa naar voetnoot1 nu.
Daer mede adieu.
| |
Hoe die Verloren Sone sijns Vaders silver-werck in 't bordeel draegt ende onnuttelijcken verdoet.Met dit silver-werck is die Verloren Sone weder in 't bordeel ghegaen; daer die Rueckeloose, 't Verdorven Kint ende de lichte vrouwen hem 't selve in eenen korten tijt seer onnuttelijcken ende oneerlijcken hebben helpen overbrenghen ende doorslaen, ghelijck sulcken volck ghewoonlick is te doen. Ende als 't altemael overbracht was, is hy weder tot sijns vaders huys ghegaen, daer hy sijnen vader ghevonden heeft, totten welcken hy seyde aldus: Eer, deugt ende ghesondheyt, vadere!
Die Vader.
Och arm! mensch, ghy bederft u te gadere,
| |
[pagina 21]
| |
Ende my oock; des ick lijde groot torment
Van 't aensiene u quaet regimentGa naar voetnoot1,
Dat ick 't verdraghen en can niet meere.
My wondert dat ghy u niet en schaemt seere,
Van armoede suldy u noch so tierenGa naar voetnoot2
Ist dat ghy u anders niet en wilt regieren
Want ghy niet en doet dan loopen ende raveelenGa naar voetnoot3
In tavernen ende bordeelen.
En weet ghy niet in uws herten gronde,
Dat ick duchte ghy comen sult in misval
Als Hy ten Oordeel comen sal,
Daer niemant en sal moghen ontbreken.
Die Verloren Sone.
Hey, hey, salt noch langher duren dit preecken?
Maer ick en ben gheen beeste.
Vader, my is comen in den geeste
Te weten oft ick ben bastaert?
Daeromme eysche ick mijn paertGa naar voetnoot4
Van uwen goede na rechter nature.
Dan wil ick gaen soecken avonture,
Daer my de Fortuyne sal leyden.
Dus, sonder langhe beyden,
Doet so ghy te doene behoort
Ende dat nu rechtevoort;
Want ick wil hebben mijn ghedeelte recht.
Die Vader.
Och, arm kint, van wijsheden slechtGa naar voetnoot5,
Waerom en poogdy u niet te spoene
So wel ter deugt als quaet te doene?
Wie heeft u bracht in desen misquameGa naar voetnoot6?
Ghy sijt van so goeden stame.
Maer lacen! wat ick segghe, ten baet niet.
Die Verloren Sone.
Noyt en heb ick ghedaen iet
Ten was deugdelijck, seg ick goet ront.
Ick en vrager niet na eenen stront,
Al seyt men dat ick ben amoreus.
D'Outste Sone.
Broeder, ghy gaet in plaetsen periculeus,
Daeraen ghy groote dwaesheyt doet.
Die Verloren Sone.
Swijgt, ghy duyvels bloet!
| |
[pagina 22]
| |
Ghy en spreeckt niet dan mits nijdig claghen.
Ick en sal u nimmermeer mijn daghen
Beminnen, vuyl onwetende slockaertGa naar voetnoot1.
Ghy sijt niet dan een flatter ende cockaertGa naar voetnoot2,
Want ghy sout my gheern stellen t'uwer ghenade;
Maer ghy sult noch sien vroech oft spade
Dat ick niet en acht u schempig verwijt.
D'Outste Sone.
Alderliefste vadere, het moet eenich tijt,
Om te volgen sijnen dommen moet,
Ghedeylt worde u goet,
Na sijn ghebod!
Die Vader.
Och, wat deylinghe, waerachtich God!
Maer het moet sijn, mercke ick wel;
Na dat hy 't so stuerlijcken eyst met woede fel.
Ick mach van tghene my is overbleven
Hem twee duysent croonen gheven
In ghelde; van mijn silveren schalen,
Sout-vaten, lampetten, sonder dralen,
Ende eenen water-pot schiere;
Op avonture of hy in eenighe maniere
Tot beternis wilde ganghen.
Dus sal ick 't hem al gaen langhen.
| |
Hoe die Verloren Sone van sijnen vader sijns amptsghedeelteGa naar voetnoot1 van alle sijns vaders goet ontfangt.Na desen heeft die vader een somme ghelts ende een deel juweelenGa naar voetnoot2 ghehaelt, dewelcke hy al te samen den Verloren Sone ghegheven heeft, met eenen droeven moede tot hem segghende, aldus: Nu hout, Sone, daer van 't goet,
Saligher ghedachten uwer moeder soet,
Na dat ghy u deel hebben wilt hier ter stat;
Ende om Gods wille regeert u bat
Dan ghy voortijts hebt ghedaen.
Die Verloren Sone.
En sorgt niet voor my voortaen;
| |
[pagina 23]
| |
Want ten spijte van desen toovaertGa naar voetnoot1,
Mijnen broeder, den nijdighen grovaertGa naar voetnoot2,
Sal ick my so verre gaen pooghen,
Dat ick nimmermeer voor uwen ooghen
Comen sal, al sou men my setten op een rat.
Die Vader.
Och, Sone, ghy doolt seer wt den rechten pat,
Sonder op uws levens eynde te dincken.
Die Verloren Sone.
Die hanghen moet en sal niet verdrincken;
Men machGa naar voetnoot3 maer eens sterven, hoe ment keert oft went.
Die Vader.
Och, Sone, sijde-ghy also ghesint!
Dat is een deerlijck dinck.
Die Verloren Sone.
Noyt kint van vader en ginck
Met sulcken ghenoechte........;
Daerom en sijt niet van moede swaer
Wat fortuyne my toecomen mach:
Want ick gaen wille sonder verdrach
Met desen schat in vreemde landen.
Dus en sorgt niet dat ick u schande
Sal doen, al crijg ick ongeluck stranckGa naar voetnoot4.
Hier met adieu; want dit is ganck.
| |
Hoe die Verloren Sone al sijn goet onnuttelijcken met dobbelen ende lichte vrouwen overbrengtGa naar voetnoot1; ende hoe hem die vrouwen naeckt onteleeden ende wechjaechden.Met die voorseyde juweelen ende ghelt is die Verloren Sone terstont int bordeel ghegaen, by den Rueckeloose, by 't Verdorven Kint ende by de vrouwen, die hem seer blijdelijcken ontfinghen. Metten welcken hy alle sijn ghelt ende juweelen onnuttelijcken overghebracht heeft met dobbelen ende spelen, ende hoereeren, met triumpheren ende met wechgeven; so dat hy ten lesten ghelt noch pant en hadde, ten was al verteert ende overbracht. Ende die Rueckeloose, siende dat die Verloren Sone gheen ghelt noch pant meer en hadde, seyde tot de Weerdinne, aldus: OrsaGa naar voetnoot2! Weerdinne, ghy siet hoe 't gaet
Met mijns jonckers staet.
| |
[pagina 24]
| |
Nochtans om te verlastenGa naar voetnoot1 de somme
Van tghene hy verteert al omme,
Met spelen ende met vrouwen triumpheren,
En sal hy 't ghelt niet moghen finerenGa naar voetnoot2;
Maer hy is noch wel in 't habijt.
Uwen gheestenGa naar voetnoot3 dit adverterende sijt,
Ende al naeckt doet hem ontcleeden,
Ende laet hem loopen dat hem moet geleeden
Die Duyvel van der Hellen.
Die Weerdinne.
Wy sullent so stellen,
Dat hy van hier scheyden sal sonder falen
In 't hembde, ofte hy sal my betalen;
Hy crijghe ghelt daer hy 't crijghen mach! -
Tsa, Heere, betaelt my sonder verdrach;
Ras siet dat ick betaelt sy.
Die Verloren Sone.
Rueckeloose, betaelt haer ghy
Terstont sonder langhe dralen.
Die Rueckeloose.
't Is waer; waer sal ment ghelt halen?
Die Verloren Sone.
Waer is al het ghelt ghebleven,
Dat ick u metten silver hebbe ghegheven?
Siet dat ghy haer te vreden stelt.
Die Rueckeloose.
Fits bloetGa naar voetnoot4! silver-werck ende ghelt
Is al verspeelt ende verteert metten vrouwen.
Die Verloren Sone.
Dat en machGa naar voetnoot5 niet sijn in trouwen.
So veel ghelts ende silvers in so corter tijt!
Die Rueckeloose.
't Is... ende van dien ghy noch t'achter sijt:
Tien croonen van gouwen.
Die Verloren Sone.
Hoe, Rueckeloos! wildy dan houwen
't Ghene dat ghy hebt ghewonnen op my?
Die Rueckeloose.
Dat is sonder syGa naar voetnoot6.
Soudy dat wéder te hebben meenen?
Die Verloren Sone.
Neen ick, in trouwen; maer ghy sullet my leenen
Om die vrouwen te betalen daer met.
't Verdorven Kint.
Niet een mijteGa naar voetnoot7 in vieren ghesplet;
Sy souden sot sijn die dat bestonden;
Want dat ghelt, dat is gewonnen,
En leent men niet gheerne.
| |
[pagina 25]
| |
Die Rueckeloose.
Ick en segghe in ghenen scheerneGa naar voetnoot1:
Leen ick u een myte, quader doot moet ick sterven.
Die Verloren Sone.
Waer sal ick dan ghelt verwerven?
Ghy moet my bystaen in desen staet.
Die Rueckeloose.
Op my en hebt gheen verlaet,
Want ick u gheensins en sal
Leenen ghelt noch pant, ende al
Dat ick ghewonnen hebbe sal ick houwen.
Lustich Geestken.
Wat meughdy al brouwen!
Heere, wat batet nu gesorgt?
Die Weerdinne.
Na dat u niemant en verborgt,
So suldy hier laten u habijt;
Want sonder respijt
Wil ick betaelt sijn eer ghy hier sult scheeden.
Die Verloren Sone.
So moetty my dan ontcleeden?
Die Weerdinne.
Wy sullen u liever al af rapen
Totten hembde toe, sonder blijf.
Dat ghy niet betalen sout, vuyl catijfGa naar voetnoot2!
Men sal u leeren triumpheren.
Lodderlijck DierkenGa naar voetnoot3.
Wel, vuyl druyt, wildy vrouwen hanteren
En 't goeikenGa naar voetnoot4 quisten met grooten hoopen?
Sa, sa, laet ons hem uytstroopen
Dese cleederen, ende daer met ghedaen.
Die Weerdinne.
Nimmermeer en moet ick van der stede gaen,
Noch broot steecken in mijnen mont,
En neme ick hem nu niet al terstont
Dat hy aen heeft, dien vuylen slabbaert!
Die Verloren Sone.
En neemt my doch niet dan den tabbaert,
Ende laet my 't wambeis ende de cousen.
Die Weerdinne.
Hoe ghy 't keert oft went,
't Moeter al blijven, cousen en wambeis met,
Na dat ghy t'onser ghenaden sijt geset.
Her, her, trecket hem al uyt metter spoet.
Lustich Geestken.
Sa, Joncker, licht den voet,
Want ghy moetet hier al laten;
Maer uyt charitaten
Meuchdy aentrecken dees oude broecxkens,
In der manieren van cokijns;
| |
[pagina 26]
| |
Noch eertmen u te seere:
Lodderlijck Dierken.
Ende ghy wildet maecken de Heere!
Hout daer, trecket ane
Die leerskens, dan loopt uwer bane
Ende weest noch amoreus.
Die Verloren Sone.
Och, vals mensche! waerom en comt niet vleusGa naar voetnoot1
Die doot u beroven met felder naciënGa naar voetnoot2
Van 't leven, onbescheen ende rigoreus,
Vermaledijt, niet weerdich der graciën
Te leven in der werelt staciënGa naar voetnoot3.
Och, wat heb ick gestroytGa naar voetnoot4, geschint,
Ick mach wel heeten 't Verloren Kint
Ende van elcken verstecken sijn.
Die Weerdinne.
Gaet, gaet vuyl cokijn!
Ende vertelt wat ghy hier hebt vernomen.
Die Verloren Sone.
Och, God, hoe mocht ick hier toe comen,
Des mach elck van my wel walghen.
Och, al hinghe men my aen eender galghen,
So had ick mijn recht gheheelijck;
Want een regiment seer leelijck
Heb ick gheleyt dat welck my rout.
Lustich Geestken.
Heft u wech, vuyl catijf!
Lodderlijck Dierken.
Wech, wech vuyl rabout!Ga naar voetnoot5
Comdy soecken de gloriën,
Bancketten maecken ende goede cieren,
Sonder te hebben om te volstrenghenGa naar voetnoot6?
Die Weerdinne.
De Duyvelen moestenGa naar voetnoot7 hier met brenghen,
Dat seg ick, ende niemant elGa naar voetnoot8.
Lustich Geestken.
Wy konnen onderhouden wel,
Met blyschappen onghetreurt,
So langhe als 't gheldeken duert
Alle dusdanighe sotten...
Die Weerdinne.
Met lacchen ende met spotten...
Lodderlijck Dierken.
Tot dat 't gheldeken is verdaen.
Lustich Geestken.
Nu Joncker, ghy meught wel gaen
Oft loopen, want ghy en sijt niet verladen
Aen uwe cleêren.
| |
[pagina 27]
| |
Die Weerdinne.
Men sal hem leeren
Metten vrouwen stovende badenGa naar voetnoot1
Al was hy wilt, hy is nu de getemde.
Lodderlijck Dierken.
Hoe meuchde-ghy batGa naar voetnoot2 in 't hembde
Ghestelt sijn?
Wy en willen niet langher gequelt sijn
Met hem, nu 't ghelt verteert is;
Want de ghelt-loose by niemant weert is.
Dus mijn Joncker wilt haselarenGa naar voetnoot3,
Sonder sparen,
Eer daer wat op u backhuys comt ghevloghen.
Die Verloren Sone.
Och Duyvel! ghy hebt my verleyt en̄ bedroghen,
Dats my nu kennelijck voorwaer,
In dese katijvicheyt swaer.
Nimmermeer en sal ick my dorrenGa naar voetnoot4 vertoghen,
Noch comen voor die ooghen
Mijns vaders, noch 'tsijnen huyse binnen.
Och, my dunckt ick sal ontsinnenGa naar voetnoot5,
Aenmerckende mijn sondich bestaen!
Och, wat sal ick aengaen?
My dunckt ick sal opter strate hier
Van hongher sterven schier;
Ende al mocht ick my te dienen keeren,
Ick ben te qualick in de cleêren,
Want ick ben naeckt ende bloot.
Och, waerom en comt niet de doot,
Dat hy my haelde uyt deser ellende!
Vermaledijt sy mijnder dwaesheyt bewendeGa naar voetnoot6!
Och, sorghelijcke compagnie,
Vol oneerlijcke vileynieGa naar voetnoot7!
O, fenijnighe puteynenGa naar voetnoot8 quaet,
Toonende van minnen 't ghelaet,
Maer 't is al bedroch!
Dat merck ick wel, och! och!
So langhe als duerde mijn gheldeken
Wast al: ‘mijn Joncker! ende lief geselleken!’
| |
[pagina 28]
| |
Maer nu sy 't my al quijt hebben gemaeckt
Ben ick totten hembde toe naeckt,
Smadelijck verdreven, verjaegt.
Maer wat batet vele gheclaegt!
Ick moet gaen soecken met ellinde
Oft ick iemant can vinden
Dat ick mochte den cost rapen,
Al soude ick in stroo slapen
Ende teghen den hongher ende dorst groot
Water drincken ende eten droog broot.
| |
Hoe hem die Verloren Sone verhuerde om die verckenen te bewaren ende hoe hy van grooten hongher metten verckenen at.Als dan dese Verloren Sone alle sijne juweelen ende ghelt so onnuttelicken overbracht ende verspeelt hadde, wert hy van den vrouwen totten hembde toe naeckt uyt den huyse ghejaeght, ende opter straten ghedreven van denghenen die hem dat hadden helpen deurbrenghen; ghelijck ghy gehoort hebt, dies hy seer mistroostich was. Want hy en hadde om noch aen, t' eten noch te drincken, ghelt nocht pant. Mits denwelcken hy van grooter armoede hem verhuerde om de verckenen te bewaren ende dat mits den grooten hongher die hy leet; want hy niet broots ghenoech t' eten en hadde, so heeft hy metten verckens ghegheten uyt grooter armoeden. Des hy uyt grooter onghenoechten ende bedroeftheyt des herten tot hem selven seyde, aldus: Och, Heere God van Hemelrijcke!
Wat ellendighen versijckeGa naar voetnoot1.
Hoe heb ick mijn tijt verquist, versleten!
Ick moet nu ghelijck een beeste eten,
Want ick niet en hebbe broot half sat,
Metten verckenen te deser stat,
Draf ende wortelen, der boomen struyck,
Ende met eyckelen vullen mijnen buyck,
Al ist my harde ende stureGa naar voetnoot2.
t Fy, stinkende sonden der luxure
Ende gheselschap vol oneerlijcke tempeesten,
| |
[pagina 29]
| |
Om u leve ick gelijck eender beeste.
t Fy, vleesschelijck vuylen stronck.
t Fy, quade beleydinghe, oorspronck
Ende saecken van veel quaets ende sonden;
Door u ben ick in den dienst te deser stonde,
Daer ick mits mijn sondighe wercken
Moet eten ende leven als een vercken.
Och, God! wilt my doch in staden staen!
Ick weet wel dat ick hebbe misdaen,
Maer believet U, goedertieren Heere,
Al hebbe ick gesondicht grootelijcx en̄ seere,
Wilt op my slaen Uwe ghenadighe ooghen
Ende aen my ontfermherticheyt toghenGa naar voetnoot1.
Och, sal ick altijt dus verdrietelijck sneven
Ende blijven in deser armoede leven?
Het gaet my qualijck hoe langher so meere.
Merck 't goet dat ick ghehad heb wilen eereGa naar voetnoot2,
Want in dusdanighe armoede swaer,
Noch katijvicheyt, voorwaer,
En is, noch en heeft noyt gheweest, by lode!
Mijns vaders alderminste bode.
Orsa! sal ick te hemwaerts schrijden?
En soude hy hem niet verblijden
Saghe hy dat ick te beternis keerde my?
Waerachtelijcken ick dencke wel, ja hy;
Want ick dickwils heb hooren ghewaghen,
God die Heere heeft groot behaghen,
Als een mensche die in sonden leyt,
Tot kennisse comt ende schreyt
Van sijn sondighe regnatiënGa naar voetnoot3.
Dus sal ick sien oft ick in der gratiën
Mijns vaders sal moghen raecken,
Maer eerst wil ick eenen vrient toe-maeckenGa naar voetnoot4,
Die hem voor my bidden sal,
Dat hy my vergheve mijn sondich misval.
Dus ga ick mijnen vrient toe-spreken,
Die ick segghen sal al mijn gebreken.
| |
[pagina 30]
| |
Hoe die Verloren Sone sijnen vader te voete valt ende hoe hem sijn vader in gratie ontfangt ende hem alle sijn misdaet vergeeft.Na desen is die Verloren Sone van grooter armoede ter kennisse sijnder misdaet gecomen ende seer droeflick ghegaen tot een van sijnen vrienden, dien hy den snooden staet sijns levens te kennen ghegheven heeft; seer ootmoedelijcken biddende dat hy tot sijnen vader wilde gaen, om te versoecken oft hy eenigsins in der gratiën sijns vaders soude moghen comen. Welcke vrient terstont tot sijnen vader ghegaen is, vertellende hem die gheleghenheyt sijns soons; den selven vader biddende, dat hy sijnen verloren sone sijne vaderlijcke liefde ende ghenade bewijsen wilde. Denwelcken hy tot hem heeft doen comen. Ende als die Verloren Sone voor sijnen vader ghecomen was, viel hy terstont seer ootmoedelijcken op beide sijn cnyen, seer bitterlijck schreyende ende ootmoedelijcken tot hem segghende: Vader, sijt mijn misdaet verghevende,
DatGa naar voetnoot1 ick, mijn leven, u heb misdaen!
Och, vader! ick was so qualijck beraên.
Die Vader.
Eylaes, arm kint! dat ghy noch sijt levende
Danck ick God, die alle dinck van niet gewrachtGa naar voetnoot2 heeft,
Ende u ter kennisse gebracht heeft
Eer u de doot heeft bevaên.
Die Verloren Sone.
Och, vader, ick hebbe so veel misdaen
Teghen u mits sonden verblent;
So dat ick na mijn dwaes regimentGa naar voetnoot3,
Om mijns honghers commer te boeten
Hebbe metten verckenen eten moeten
Ende die hueden veel tijen.
Maer Christus, die Sone der Maghet Maryen
Door Sijn gratie heeft ghewaerschout my,
Ende ben wederomme ghekeert tot dy
Om ghenade te bidden. O, vadere!
Al heb ick gheweest der deugt versmadere,
Verghevet my ende laet my slecht
Sijn in u huys als een slechtGa naar voetnoot4 enecht
Ende dienaer, tot mijnder vromenGa naar voetnoot5?
| |
[pagina 31]
| |
Die Vader.
Ja mijn sone, ghy sijt ter kennisse ghecomen,
Al ist spade, 't is beter dan nimmermeere.
Dus, door de minne van onsen Heere,
Vergheef ick u al dat ghy hebt misdaen. -
Waer sijdy cnapen! spoet u saen,
Haelt mijn besten tabbaert sonder beyden,
Om hem eerlijck mede te cleyden;
Voorts suldy 't alderbeste calf dooden,
Want ick mijn vrienden wil nooden
Van blyschappen dat mijn sone vercoren
Ghevonden is, die langhe heeft gheweest verloren.
| |
Hoe die vader des huys-gesins eene groote feeste ende maeltijt hielt, omdat sijn verloren sone wederom thuys ghecomen was.Ende die vader des huys-gesins heeft terstont eene groote maeltijt doen bereyden, van blyschappen dat sijn verloren sone thuys ghecomen was. Tot welcker maeltijt hy alle sijn vrienden ende gheburen ghenoot heeft. Ende heeft een van sijne dienaers om sijnen outsten sone ghesonden, die in den velde ontbeydende was, omdat hy ooc ter feeste comen soude. Ende als die cnape nevens hem quam, seyde hy tot hem aldus: Heer, comt ras thuys, want u vader om u sent,
D'Outste Sone.
WanenGa naar voetnoot1 comt dat esbattementGa naar voetnoot2,
Die trompetten die ick hoor dromenGa naar voetnoot3?
Die Cnape.
U broeder is thuys ghecomen
Al naeckt ende bloot ghelijck die rabouwenGa naar voetnoot4;
Maer my dunckt in 't aenschouwen
Dat u vader mits dien, sonder sparen,
Verjonct is van tien jaren.
Ende om te verblijden sijne vrienden al,
Heeft hy doen dooden 't beste calf dat in den stal
Was, ende doen bereyden eene maeltijt groot.
D'Outste Sone.
En̄ - by der doot!...
Ick hebbe altijt mijnen vadere
Ghedient metter hertsen adereGa naar voetnoot5;
| |
[pagina 32]
| |
Maer noyt en dede hy my sulcken samblantGa naar voetnoot1
Als hy doet desen vuylen dantGa naar voetnoot2.
Fits bloetGa naar voetnoot3! om hem ghedoot het beste calf!
Waer toe heb ick gearbeyt, vuyl alfGa naar voetnoot4!
Als hy meer mijnen broeder bemint,
Die mijn goet heeft ghequist, gheschint,
Dan my, die avont ende morghen
Ghearbeyt hebbe met sorghen?
Dus segt hem sonder helenGa naar voetnoot5:
Dat my in der herten doet quelenGa naar voetnoot6
Dat hy om mijnen broeder drijft jolijtGa naar voetnoot7!...
Ende dat ick niet en wil tsijnder maeltijt.
Aldus is die cnecht terstont tot sijnen meester ghegaen, hem segghende, dat sijn outste sone tot sijnder maeltijt niet comen en wilde. Die vader, dit hoorende, is terstont van der tafelen opghestaen ende selve in den velde ghegaen, ter plaetsen daer sijn outste sone was, tot hem segghende: Segt my Sone, 't waerachtich bediet:
Waerom en comdy in huys niet?
Ist omdat u broeder, die heeft
Verloven gheweest ende qualijck gheleeft,
Wederom is ghecomen by my?
D'Outste Sone.
Vader, sonder syGa naar voetnoot1:
Dat is de rechte saecke; des seecker sijt,
Dat ick, die gheensins en heb willen devoyerenGa naar voetnoot2,
Maer altijt my selven employeren
U te dienen neerstelijcker dan eenich cnecht,
Die om u ghelt dient slecht,...
Nochtans voor alle mijnen dienst swaer
En waerdy my noyt so gunstich daer
My te willecorenGa naar voetnoot3 tot mijn begheeren,
Eens met sommighe vrienden te verteren,
Met vrolijckheden int gheselschap, een lam;
Maer so haest als mijn broeder quam,
| |
[pagina 33]
| |
Die verquist heeft u goet,
Moest men terstont metter spoet
't Beste calf dooden dat men vonde
Ende houden tafelronde,
't Welck my deert in 's herten gront.
Dat segghe ick u goet ront
So ghy weten meucht.
Die Vader.
Sone, my is kennelijck u deugt.
Ghy hebt my ghedient sonder discoortGa naar voetnoot1,
Ghelijck 't kint den vader te dienen behoort;
[Ghy sijt van uwer kintheyt af aen]
By my ghebleven sonder afgaen;
Daerom dat ick heb dat is dijne,
Ende dat uwe is, is mijne;
Dus ist t'onser beyden behoeve.
[Ghy sijt mijn lieve weerde kint].
D'Outste Sone.
't Is waer, maer ick ben droeve
Van dat ghy mijn broeder (dit versint!)
Die niet en is dan een boeve
Ende een onnuttich gedrochte,
Die noyt deugt en wrochte,
Doet sodanighe feeste grootlijck.
Die Vader.
Mijn sone, 't was nootelijck,
Om te schouwen meerder dangierGa naar voetnoot2,
Dat ick maeckte dees feeste hier;
Want mijn sone verresen is claer,
Die ick meende voorwaer
Dat doot was, daerom, mijn lieve kint,
Na dattenGa naar voetnoot3 my die Almoghende God sintGa naar voetnoot4
Om ghenade te verwerven sonder ontberen,
Ist niet redelijck dat ick hem sal festeren
Om hem goede hope te gheven?
Al heeft hy in sijnder joncheyt bedreven
Veel ondeugden, tsijnder jeucht verderffenisse,
Ick moet nochtans in sijn beternisse
Verblijden ende hy hem ten laetsten tot my wintGa naar voetnoot5
Die hem beminne met liefde natuerlijck.
Die hem niet en betert, leeft seer stuerlijckGa naar voetnoot6.
| |
[pagina 34]
| |
Daerom, mijn lieve kint,
En weest tot hem niet als een vyant ghesint.
't Is u broeder; ghy en meugt tot ghenen tijt,
Ten sij dat ghy beyde ghevriendenGa naar voetnoot1 sijt,
Behouden sijn, noch hy oock niet.
Wilt ghy ghenade verwerven onghelet
Van God, wy moeten ghenade doen.
Die gheleerden segghen, 't is Gods sermoenGa naar voetnoot2;
Merckt dat wel, opdat ghy niet en wort verdoemt.
D'Outste Sone.
Wel vader, na dat hy weder comt
Uwen wille sal ghedaen sijn!
Aldus heeft die vader den pays ghemaeckt tusschen den Verloren Sone ende tusschen sijnen broeder; metten welcken hy ter tafelen ghegaen is, daer hy sijn vrienden ghelaten hadde. Ende seyde totten Verloren Sone aldus: Orsa! sone, siet uwen broedere,
Dien wellecome heet te deser stonde.
Die Verloren Sone.
God gheve u ghesondeGa naar voetnoot1,
Mijn broeder! ende uwer herten petitiënGa naar voetnoot2.
Al hebbe ick ondeughent gheweest van conditiën
Ende vol aller droefenisse,
Ick bid u ootmoedelijck vergiffenisse;
En draegt tot my gheen quaet vermoghen?
Broeder, ick bid u met weenenden ooghen
Ghenade, ick heb my te beteren ghepast
Ende te schouwen der ondeugden last;
Dus bid ick u dat ghy 't my vergeeft?
Die Vrient.
Sone, hebdy ondeugdelijcken gheleeft
Ende ghedoolt in voorleden daghen,
Stelt u ter beternisseu eer ghy sneeft.
Vliet voortaen de sondighe plaghen
Des vyants, die veel laghen
Leyt, om u in sijn net te houwen,
Ende u Ziel te versmooren.
Die Vader.
Hoordijt, sone, die waerheyt vercoren;
| |
[pagina 35]
| |
Dats ghesproken als vrient van trouwen.
Die Vrient.
Van den bekeerden sondaer verblijden met machte
Die Hemelsche Gheesten vercoren.
D'Outste Sone.
Also schrijven in haer boecken die doctoren.
Die Vrient.
Laet ons dan, wy menschelijcke gheslachte,
Die hemelsche eendrachte houden in allen hoecken;
Want die vyant waeckt altijt om ons te vercloecken;
Ende hebben wy anders gheleeft dan wy souwen,
So moeten wy ten minste ghenade soecken.
Die Vader.
Ghy spreeckt als een vrient vol trouwen.
Die Vrient.
Sone wilt uwen vader eerende sijn
Ende regeert u voortaen wijslijck;
Want voortijts ghy hem ende den broeder dijn
Vertoornt hebt, seer afgrijsselijck.
Maer betert u ende sijt prijsselijck
Die deugt te volbrenghen voortaen.
Die Vader.
Kint, wilt onthouwen
Dat hy u seyt devijsselijckGa naar voetnoot1;
Want t'is ghesproken als vrient vol trouwen.
Die Vrient.
Den Coninck der gloriën sij prijsselijck
Onse ziele, opdat wy sonder flouwen
In deugden volstaen.
Die Vader.
Dats ghesproken als vrient vol trouwen.
Daerom sone, wilt dese woorden cnouwen.
Ick hope, aen God ghepresen,
Dat ghy noch eens [mijne vreuchde] sult wesen:
Die saecke mijns levens [sult] verschoonen;
Al hebdy somtijts ter ondeugden gheresen
Ende uyt gheweest om my te honen.
Die Vrient.
Dit is een onderwijs in 't vertoonen
Seer goet voor die kinderen van goeden stame,
Die 't hare verdoen sonder schame,
Aendoende vader ende moeder druck ende torenGa naar voetnoot2.
Die Vader.
Hier hebdy moghen hooren
Van den onnutten staet,
Ende der armoeden besporenGa naar voetnoot3,
Daer d'oncuysheyt ten lesten in slaet.
Ten is niet dan vuylheyt ende armoede.
| |
[pagina 36]
| |
Want die vuyle puteynen, dat weet elck,
Niet langher en toonen fier ghelaet
Dan 't ghelt duert; dan vergaet
Die vrientschap, want haer nature is sulck.
Daerom wacht u daer voor al ghemeene
Ende blijft bevolen Jesum van Nasarene.
In deser Historie sijn veel personagiën, maer daer sijn maer drie principale, te weten: die Vader ende sijn twee Sonen, van denwelcken die joncste gheheeten wort die Verloren Sone. Ende, moralijck te spreken, so wort God verstaen by den Vader ende by die twee kinderen, twee manieren van menschen in der werelt. By den Outsten Sone worden verstaen die deugdelijcke menschen, die altijt by God, haren Vader, blijven, mits gratiën. Ende by den Verloren Sone worden verstaen die sondighe menschen, die de goedenGa naar voetnoot1 die sy van God Almachtich ontfanghen hebben, dwaeslijcken verdoen ende onnuttelijcken overbrenghen in wellusticheden des vlees ende wereltlijcke gheneuchten. De spijse der verckenen, dats der Duyvelen, daer sy hen begheeren mede te versaden, dat sijn die sonden. 't Vreemde verre lant van God, daer sy in wonen, dat is die stad der sonden; want die sondighe menschen sijn altijt vreemt ende verre van God, totter tijt dat sy wederomme tot hem keeren, mits penitentie, ghelijck die Verloren Sone wederkeerde tot sijnen vader, also de Historie dat bewijst. Ende ghelijck als de Vader also den Sone ontfanghen heeft, sijne misdaet verghevende ende hem ghefeesteert, also ontfangt onse Heere die sondaers die tot Hem keeren, ghelijck geseyt is, die ontfermherticheyt doende ende 't eeuwighe leven belovende ende ghevende. 't Welck ons verleene die Almoghende Vader in der Eeuwicheyt! - Eynde. | |
[pagina 37]
| |
Aanteekeningen.(De oudste druk wordt door A., de andere door B. aangeduid.)
| |
[pagina 38]
| |
|
|