De 'Disticha Catonis' in het Middelnederlandsch

(1885)–Anoniem Duytschen Catoen, Den– rechtenstatus


[IV] IV. Praef. Sone, doet dat hic di ghebiede Ende merke wat hic di verbiede: Di sal Ghod eren ende alle liede, Dit salre af wesen dine miede.
IV. 1 Rijc te sijn tonmaten Salstu scouwen ende haten; Ende deel dijn goet den armen mede, So sulstu na dijnre tijt hebben vre(de).
IV. 2 Sone, doe alse die wise, Ende houti an die selve spise Daer du mede best ghevoet, So mach dijn leven sijn behoet.
IV. 3 Al eist dat sake, datti hiet In engher sake wijs messciet, Dune salt gheluc blent scelden niet, Dat op sinen vrient wel siet.

[pagina 47]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten IV. 4 Du macht den penninc minnen wel Om nutscep ende niewet el: Men segt dat noit helech man Ne leide sinen sin daer an.
IV. 5 Alstu goet heves ende have, Du salter di ghemac doen ave: Wat helpet goet ende scat, Daer niemen of en heeft te bat?
IV. 6 Du salt vroe ende spade, Staen naer dijns vader rade: Laetstuut, het lachtren (di) dine dade, Ende oec [macht] di wel comen te quade.
IV. 8 Du sult gheerne een lettel gheven, Alstu dat grote wils beweven: Die D' es een goet ghewin, Die den D' brenghet in.
IV. 10 Sone, du souts onmate vlien, Men seit dats die vroede plien; Hout mate ende volghet hare, Want onmate es ongheware.
IV. 13 Als di vernoy toe gaet, Soect an dine vrienden raet: Die vrient, die trouwe heeft, Is die beste troest die leeft.

[pagina 48]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten IV. 17 Oftu wilt dat men te quade Niet vertelle dine dade, So doe so vele, alse du leves, Alstu best doot, dattu prijs heves.
IV. 18 Dune salt, sone, metten ouden Weder scop no sceeren houden: Want so die oude langher levet So hi der wijsheden min hevet.
IV. 19 Vare so, dattu werdes vroet: Doetstu dit, hets di goet; Wanneer so di tgheluc ontgaet, Datti die wijsheit bistaet.
IV. 20 Wat so segghen ofte werken Die lieden, ne saltu niet merken Stillekine: want bi der tale Mach men den man kennen wale.
IV. 21 Wiltu connen ende leeren Vele, so saltu di bekeeren Vroedelike an mine leere: Doestut, di comtre af groot ere.
IV. 24 Te vele eten ende drinken Soutstu scuwen, ende d[i]ncken: Wie hem hout an dit ghelaghe, Hi corter mede sine daghe.
IV. 27 Du salt leeren ende weder leeren, Ende an die vroetheit di bekeeren: Al can een vroetheit, diere afstaet, Soe teglijt ende tegaet.

[pagina 49]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten IV. 28 Al becomt di een mensche wele, Dune saltene prisen niet te vele: Of hi di noch doet quade treken, Dattune met eeren macht verspreken.
IV. 29 Alstu twifeles ieweren of, Leerdstu dat, du heves lof: Die niet en can ende niet en leert, Hi es an bosen raet ghekeert.
IV. 30 Droncken te sine van wine, Ende in hoerdome te sine, Daer af en comt ander recht Dan als strijt ende ghevecht.
IV. 31 Die ghene die zwighen ende lettel spreken, Si conen vele quader treken; Men seit: die vloet, die stille staet, Soe es dieper dan die harde gaet.
IV. 32 Alse dijn gheluc ghevet min Dan du ghers in dinen sin, Mercstu dan, du best onvroet, Eens anders have ende sijn goet.
IV. 33 Dattu doen macht, doe (al) dat; Wilstu meer (doen), du werds mat: Hijs sot die vorder hem wille strecken Dan sine cleedre hem moghen recken.

[pagina 50]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten IV. 34 Ieghen den goeden enten rechten Ne saltu striden (nochte) vechten: Eene dinc es die God gherne wreect, (Dats) datmen sinen vrient verspreect.
IV. 35 Al bestu arem ende sonder have, Ne wes te zeerich niet daer ave: Die vroede merct ende verstaet, Dat have comt ende tegaet.
IV. 36 Hets vernoy ende groot toren, Als iemene hevet langhe te voren Ontspaert, ende hem een ongheval Doet dat ghewin verliesen al.
IV. 37 Ne beheet di selven niet Langhe te levene, want men ziet Den man wandelen ende gaen Heden, ende marghin eist ghedaen.
IV. 38 Du salt offeren gherne Gode, Want het segghen sine ghebode, Die dor Gode gherne gheven, Dat si met hem sullen leven.
IV. 39 Den ghelucke wes onderdaen. Alst ti te dienste heeft ghestaen,
[pagina 51]
Ende dankes Ghode ember mede, Daer du best in elker stede.
IV. 40 Alstu heves ghedaen mesdaet, Castie di selven, dats mijn raet: Want hets den man grote ghenade, Die hem [selven wroghet in rade.]
IV. 41 Al hevestu eenen ouden vrient, Die di bi wilen hevet ghedient, Ne doemene niet: want die vroede Ghedinct wel van den ouden goede.
IV. 43 Bloetheit te vliene ende wesen coene, Sit den goeden man wel te doene: Want eer die blode hevet noet, Seit hi, hi wil wesen doot.
IV. 44 Al hevestu dierne ende knechte Gecocht, nochtan merc bi rechte, Dat si sijn lieden alse du, [Al staen si di] te dienste nu.
IV. 45 Alstu ghedincs in dinen moet Hoe dat wilen metti stoet, Dune salt di keeren niet in dien Dattu dat selve willes plien.
IV. 46 Al es een man bedocht so spade, Dat hi stervet bi bosen rade, Mercstu dat, du does quaet, Dune weets eerst hoet metti vergaet.

[pagina 52]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten IV. 47 Al hevestu wijf ende lettel goet, Ne dincke niet in dinen moet Vrec te sine ende quaet: Want grote have saen vergaet.
IV. 48 (Gelijkluidend met IV. 21. Zie Aant. op II. Praef. e.) Het nu volgende uit A en H wordt in de Disticha Catonis te vergeefs gezocht, maar is voor een deel ook elders te vinden. Hic segdi, sone, wat hic di rade: Laetstut, het sal comen di te quade; Du sals wesen altoes onderdaen Den gheden, ente sinen dienste staen.Ga naar voetnoot1) Scouwet toorn en quade wive Ende toe verne by dine live.Ga naar voetnoot2) Graet haestelick daer men versaemt, En snellike soe weder went. Weest ree te doen alle dinck, En wes men dyn doer dat gedenct Dattu met pine bejage heves, Amen.Ga naar voetnoot3) Andere niet tot den Cato behoorende strofen vindt men in de Aant. op I. 18. III. 22. IV. 13. IV. 30.	[tekstkritische noot]IV. 4. Volgens A. Vs. 1 L Du moghe .. nen wel. d¹ Ghy moghet t ghelt winnen wel. d² ghelt w. 2 L Dair (Dan? hs.) nutscap e. niet el. d¹ Door nutschap e. niet el. d¹ Voor. 3 L Men seit d.n. heylich m. d Men seyt daer noyt heylich m. 4 L En leyde sijnen s. dairan. d En leyde zynen s.d. aen. Zie Aant. IV. 5. Volgens C. Vs. 1 D hebste. C have. D Neemt u gh. daer ave. 3 D helpt. 4 C hevet bat. D Des nyemant e. heeft te bat Zie Aant. IV. 6. Slechts in C.V. 3 lachtren dine. 4 maghet di. Zie Aant. IV. 8. Volgens M. Vs. 1 B sulte gaerne dat luttel g. 2 B Ofstu dat wils b. 3 B Die hellinc is een goet ghewin. 4 B Die den pennic (sic) brenghet in. Zie Aant. IV. 10. Volgens D. Vs. 1 L Sone du selste o. vlyen. D Du souts ommate. d Ghy sult die onmate. 2 L plyen. d Men seyt dat vroede pl. 3 L Hout moet e. volghet h. d Mate te houden ende volghen hare, 4 L ontbr. d¹ Want onmaten. d² Mate, onmate is. Zie Aant. IV. 13. Slechts in D. Zie Aant. [tekstkritische noot]IV. 17. Slechts in C. Zie Aant. IV. 18. Volgens C. Vs. 1 C houden. A saels. 2 A Sceren, no dijn scop niet houden. 3 A ouder. 4 A hi wysdoems emmer men heeft. Zie Aant. IV. 19. Slechts in C. IV. 20. Slechts in C. Zie Aant. IV. 21. Slechts in C. Zie Aant. op II. Praef. e. IV. 24. Slechts in D. Vs. 2 dencken. Zie Aant. IV. 27. Slechts in C. Zie Aant. [tekstkritische noot]IV. 28. Slechts in C. Zie Aant. IV. 29. Slechts in C. 2 dat dattu. Zie Aant. IV. 30. Volgens C. Vs. 1 A dicke van w. 2 A hoerdome mede te s. 3 A Daer ne comt. 4 A Danne ghescelt ende g. Zie Aant. IV. 31. Volgens C. Vs. 1 A De ghene. 2 A Die conen menegherande. 3 A Seght de. 4 A Es dieper dan die ghaet. IV. 32. Volgens C. Vs. 1 A di ghevet men. 2 A beghaers - sen. Zie Aant. IV. 33. Naar C A. Vs. 1 C macht doen, doe dat. 2 C Wiltu meer du. A Wiltu m.d. 3 A die hem vorder wille. 4 A Dan hi sine cleder mach gherecken. In H slechts 3 en 4. Hys sot die syn voet wil steecken, Voorder dan syn cleeder reycken. Zie Aant. [tekstkritische noot]IV. 34. Volgens C. (In A is de volgorde der vss. 3, 4, 1, 2). Vs. 1 A Scieghen. 2 C Ne saltu striden [of] vechten. Kausler, Dm. II. 608. 2) ‘In der HS. ist of ausradiert.’ A Ne saltu niet met talen vechten. 3 A Dats ene d. dat m. 4 C A Dat men sinen. Zie Aant. IV. 35. Volgens C. Vs. 2 A Ne wes te drover. 3 A maerc. 4 A commet ende gaet. Zie Aant. IV. 36. Volgens C. Vs. 1 A ende oec toren. 2 A een man langhe t.v. 3 A Heeft ghewonnen. In A nà 4: Sone, castidi wel daer of, So saltu meerren dinen lof. Zie Aant. IV. 37. Volgens C. Vs. 1 A oec di. H En gelove emmer dy selve niet. 2 C ment. 3 C Deen. A H Den man. H wanderen. 4 H Huden ofte morgen eest al.Zie Aant. IV. 38. Volgens C. Vs. 1 H selste gerne o.G. 2 A Ende houden wel. 3 A Doestu dit te ghoeder trowen. H ghevet. 4 A Diesne sal di niet berouwen. H Die besitten dat ewige leven. In A 5 en 6: Die dor Ghode g. gheeft, Ghod lonet alse hijs te doene heeft. Zie Aant. IV. 39. Volgens A. Vs. 1 H Weest den g. 2 H Alset dyn ten d. wilt staen. 3. 4. H Sulc heeft geweest, diet versprac, Geluc dat hem selve wrac. 4 A selve. Zie Aant. [tekstkritische noot]IV. 40. Slechts in C. Vs. 4 selven vroet es in rade, verbet. door Jbl. Zie Aant. IV. 41. Slechts in C. Vs. 1. 4. C houden. Zie Aant. IV. 43. Slechts in C. IV. 44. Slechts in C. Vs. 4 Alse staen si te d.n., door Jbl. verbeterd. IV. 45. Slechts in C. Zie Aant. IV. 46. Slechts in C. Vs. 3 mercstu dattu does, door Jbl. verbet. Zie Aant. [tekstkritische noot]IV. 47. Slechts in C. Zie Aant. voetnoot1) In A (ed. V.d.M.) vs. 331-334. De uitgever, B.v. Catone, p. 43 zag er overeenkomst in met IV. 39: Kausler Dm. III. 355 ¹) zegt dat deze strofe ‘offenbar ein späteres Einschiebsel ist.’ Hij wil in plaats van den gheden, niet, als V.d.M., den goeden maar (Aen?) Gode lezen. voetnoot2) In H. vs. 187-188: sterke corruptie van Bouc v. Seden vs. 203 en 4, ed. Kausler, Dm. II: óók voorkomende op naam van Cato in hs. S 77 kon. bibl. te 's Hage; zie beneden Bijlage I. voetnoot3) In H. vs 250-254 incl.: Vs. 1, 2, 3, 4 vormen misschien een zéér bedorven strofe. Vs. 5 = I. 39 vs. 1, zie ald.

Vorige Volgende

[IV]

IV. Praef.

IV. 1

IV. 2

IV. 3

IV. 4

IV. 5

IV. 6

IV. 8

IV. 10

IV. 13

IV. 17

IV. 18

IV. 19

IV. 20

IV. 21

IV. 24

IV. 27

IV. 28

IV. 29

IV. 30

IV. 31

IV. 32

IV. 33

IV. 34

IV. 35

IV. 36

IV. 37

IV. 38

IV. 39

IV. 40

IV. 41

IV. 43

IV. 44

IV. 45

IV. 46

IV. 47

IV. 48 (Gelijkluidend met IV. 21. Zie Aant. op II. Praef. e.)