De 'Disticha Catonis' in het Middelnederlandsch

[p. 25]

tekstkritische noten

De ‘Disticha Catonis’ in het middelnederlandsch.

Proloog.

Dieghene die in haren sinne
Draghen waerlike minne,
Si maker of riim ende liet;
Der minne sone draghic niet:
Der of eist mi al vergaen
Datter minne mach bestaen.
Die wile als ic die minne drouch,
Als ic die minne sach, ic louch:
Nu haticse al in mine sinne,
Die minne draghen entie minne,
Ende hebbe ghekeert minen moet
An die ghenen die siin vroet.
Eer ic dit dede, seide een mijn vrient:
‘Gheselle, die [d]er wijsheit dient,
Dattijs betren loen ontfaet,

Varianten. In A gaat nog vooraf:

hier beghint de boec van catone
Die machtech was van groten doene
Tote Roeme, in die port,
Daer hi sinen kinde gaf voert,
Ende leerde hem met sinne sere
Vroscap, wetentheet ende eere.
Verstaet. Die in haren sinne
Draghen - (enz.).

Vs. 1-46 incl. volgens M. Vs. 2 A wareleke. B wairlike. d weerlijcke; zie Aant. 3 D maken daer of. H daerop. 4 A Diere minne ne garic niet. B D d so en draghic. H en drage ick. 5 A Want het is. H Daerom eest. B Der om ist. D Want mi es al dat. d Want nu es al dat. 6 H d Dat der. Na vs. 6 in A Ende kere minen moet, An de ghene die sijn vroet. 7 A Wilen doe. d Wijlen doen. H Dicwijle doe. B Die wille dat. D Ter wilen doen. 8 A Doe ic. Alle teksten droech: loech. 10 B D ende minnen. d ende die. 13 A Er dit was - mi mijn. D Eer ict. 14 M ter: [d]er zie Inl. p 18. A vroetheet. D ter tijt wijsheit. 15 A H B D Dat hijs. d Dat hij des.

[p. 26]

 

Dan die ter minnen dienste staet.’

 

Hier om hebbic dies begonnen;

 

Si hebben onrecht, dies mi verjonnen.

 

Nu bidt alle met mi te Gode,

20

Dat hi mi sende sine(n) bode,

 

Die mi wise ende leere

 

Hoe ic mi ter wijsheit keere.

 

Alle(n) die vroet willen wesen

 

Een bouc es dattie clercken lesen,

25

Alsi eerst ter scolen gaen,

 

Die hem wijsheit doet verstaen

 

Vele meer dan eenich doet:

 

Hier om peinsic in minen moet

 

Dat icker u bi wille leeren

30

Hoe ghi u herte suit bekeeren

 

Ter wijsheit, Nu mercket dan

 

Wiene maecte. Het woonde een man

 

Tote Rome wilen eer,

 

Die des wijsdoms wiste meer,

35

Dan eenich die levet nu;

 

Hi hiet Cathoen, dat segghic u:

 

Hi hadde een kint, dat hiet also

 

Alse hi dede: des was hi vro.

 

Alst metten kinde was vergaen

40

Dat mochte onthouden ende verstaen,

 

Riep hijt, ende sprac te hem:

[p. 27]

 

‘Men seit, sone, dat ic bem

 

Wijs ende vroet; nu mercket dan:

 

Ic sal u leeren dat ic can.’

45

Hi seide ende begonste aldus:

 

‘Si deus est animus’.

16 H ter mijne (14, 15, 16 zie Aant.). 17 H Hierom soe. d des. 18 B veronnen. D vergonnen. Na vs. 18 in A: Omdat hic gaerne helpen soude, Elken nu ter duegt waert houde, So dat hire an mochte leren, Vroescap, ende comen ter eeren. 19 A lieve kinder nu bidt Gode. 20 M sine, zie p. 18. H sijn gebode. A B D sinen bode, d zijnen. 21 A Ende hi mi. 22 A minen sin. H dat ick mijn ter. d vroetheyt. 23 M Alle. B Allen; zie Aant. 24 A der clerken boec moeten si lesen, Of in dietsch of in latine, Als ick v (het overige is weggesneden). 25 B als sij ierst. D Als si. In H eerst vs. 26, dan vs. 25. 28 H peijse ick. 29 d daer by. 30 A nu moegt keren. H u herte bekere. 31 A wisseit waert. B merket an. D vroetheit. H merckt hier aan. A laat volgen: Wat wilen seide en vroet man; ende penst om dese woert, Die hic u hier sal secghen voert. 32 A Het woende wilen en rike man Daer hic af wel spreken can. D Wien maecte. d Wient maeckte. 33 A ioe wilen eer. B tot Romen. D d Te Romen; zie Aant. 34 A Die wijsdoems. B D H der wysheit. 35 A enich doet. B enich man. D Dan yemant. 36 A Catoen. B D Cathoen. H Caton. d Cathoo. 37 A kint ende hiet. H dat hiet hy. 38 H Alsoo hat hyt, des. d Alse hyt noemde. 39 A Alst der kintscap was ontgaen. 40 B Dat mocht dy onth. D dat mocht o. saen. H onth. en oeck verstaen. 41 A Hi riept voert ende. B D d Riep hy. B D tot hem.

42 A Sone, men segt nu dat. 43 A Vroet ende wys; nu merke dan. B d merket an. D Wys vroet. H merct hier aen. 44 A Ic wildi. 45 C Dit seide Catoen ende sprac aldus. A Doe seidi. B d Doe seyde hy ende began. D begonst. H begon. 46 H Sy deus est animus nobis ut, etc. Zie Aant.
I. 1. Volgens C. Vs. 1, 2 A Sone, maerc wat hic di bediede, Ende oec mede di ghebiede. d ghebiede. Ende wat dat is dat ick u ghebiede. 3 A daer toe s.k. B sulte. H Du selste dy daer, sone, keren. D sout. d sult. 4 A Te Ghode, altoes so saltu leren. M D Gode emmer suit e. B sulste. H d sult. D sout.
I. 2. Volgens C. Vs. 1 A Ende smarghen vroe opstaen. M smorghens vro B sulste vroe. H Du sulstu smorgens vroeg. D souts - vroe. d Ghy sult sm. vroech. 2 M diin A ombe. d¹ Ende om u be-erve. d² beerne. 3 A Hic segdi - slapt. M seit. (In H ontbr. vs. 3, 4). 4 A Dattene de. M de slaep. B d den s. D die s. Zie Aant.
I. 3. Volgens C. Vs. 1 A mens niet ne segt M d Wachtu (In H ontbr. vs. 1, 2). D d seyt. 2 A leegt. D aen di leyt. d aen u leyt. 3 A Men segt: mengherhande t. B b D d Want menigherhande t. H M seit dat m.t. 4 A Ne sittet niemen ghoeder w. M En sit niemens. B En voeghet niemant w. b En voecht niemant g.w. H En voget nimant godes w. D Voeghet nyemant g.w. d En voecht niemants g.w. Zie Aant.
I. 4. Volgens C. Vs. 1 A Doe alzo alse. b als die wite (sic). H doet. 2 A Die in hem heeft ghestaden m. M Die hevet ghestaden m. H. Die daer heeft gestadige m. d ghestadighen.