De Denker. Deel 12 (1774)

[p. 81]

De Denker.
N^o. 585. Den 14 Maart 1774.
[Rynzang, Dichtlief toegezongen.]

-- ceciditque superbum
Ilium ---

Virgilius.

Rynzang,
Dichtlief toegezongen.

DICHTLIEF! roem der Kunstgenooten!

Die my stof tot zingen geeft,

En den zangrei helpt vergrooten;

Waerdoor gy onsterslyk lee ft

'k Zong onlangs verheugd van zinnen,

Onder 't bladenryk geboomt',

Daer de Ryn te Katwyk binnen^(a)

Langs den groenen oever stroomt,

(a) Zie over des naems oorsprong van Katwyk, de Roomsche Mogenheid van Oudaen pag. 16; ook de Aentekeningen op de Rynlandsche Oudbeden door H.v.R. pag. 500 en 501, en de Nederlandsche Oudbeden van Guicuardyn pag. 242.

[p. 82]

 

Mag 't myn Dichtnimf nu gebeuren,

 

Datze aen u deez' zangen biedt?

 

Gy ô Ryn! die langs de deuren^(b)

 

Van myn Dichtliefs wooning vliets:

 

'k Dank u voor de lekkernyen,

 

Die gy schafte op onzen disch!

 

Blyf ons verder zoo verblyen,

 

Met uw smaekelyken visch.

 

Gy verschaft dien zo veel Steden,

 

Tot verkwikking van den mensch,

 

Dat ik u nooit tegenheden,

 

Maer gestaedig voorspoed wensch.

 

Gy hebt hier uw' tol gegeeven^(c)

 

Van uw schatten, hoog geschat:

 

Maer wie had het Huis verheven,

 

Daer voorheen uw Heer op zat;^(d)

 

En dat nu door zilte baeren,

 

Is bedekt en weggespoeld?

 

Ja gy hebt in vroeger jaeren,

(b) Zie over den loop des Ryns de Katwyksche Oudheden van A. Pars, pag. 39 tot 63.

(c) Dat op 't Huis te Britten den Tol ontvangen werd van de goederen, die op en af kwaemen, bewyst Pars in zyne Oudbeden pag. 4, 196 en Oudaen pag. 26.

(d) Zie welk gezag de plaetsbewaerders vau 't Huis te Britten over den Ryn, en andere wateren hadden, by genoemden Pars pag. 190 en 233.

[p. 83]

 

Met uw stroomen, 't Huis bewoeld,

 

't Prachtig Huis der oude Britten,

 

Dat geen kruin meêr boven steekt:

 

Zo vergaet dat wy bezitten....

 

Zacht! my dunkt, de Rynvoogd spreekt?

 

Ja hy zegt ‘'k worde opgetogen,

 

Nu gy van myne oudheid zingt.

 

Hoor dan welk een grootvermogen,

 

Schoon men nu myn magt bedwingt,

 

Ik bezat in oude tyden;

 

Toen men schier geen poelen vond,

 

Noch bedwang my stond te lyden,

 

Wyl ik in den open mond

 

Van den Oceaen mogt vallen,

 

Daer ik bly ontvangen wierd;

 

Dus ik toen met recht mogt brallen,

 

Dat men my dus had bestierd.^(e)

 

'k Heb meer kielen toen gedraegen,

 

Ryk met goud eh goed bevracht,

 

Schier als 't Y in deeze dagen,

 

Schoon het roemt op overmagt.

(e) Zie op welk een wyze, de Ryn, te Katwyk, in de Zee geloopen heeft, breedvoerig beschreven in de Roomsche Mogenbeid van Oudaen pag. 25 en vervolgens.

[p. 84]

 

Hadde ik steeds myn' loop behouwen,

 

'k Weet gewis, dat gy een Stad,^(f)

 

En geen Dorp hier zoud beschouwen:

 

Want de Rykdom, dien ik had

 

Van de neeringryke Stranden,

 

Lokte toen den Koopman hier;

 

'k Schonk dat voordeel aen de landen

 

Van den dappren Batavier.

 

Batavieren, oude Hessen,

 

Bragt ik 't eerste hier te Land:

 

Toen zag ik myn Ryngodessen,

 

Vrolyk danssen hand aen hand.

 

Na de Cimbren, Kelten, Belgen,^(g)

 

Heen gevlucht door watervloed,^(h)

 

Hadde ik schier geen menschentelgen,

 

In eene eeuwe tyds begroet.

 

'k Deede u ook den Man ontvangen⁽ⁱ⁾

(f) De Heer A. Goos noemt Katwyk een Stad, in zyn Nederlansch Kaertboek, pag. 138.

(g) Wie begeerig is breedvoerig over deeze volkeren te leezen, zie het Tooneel der Vereenigde Nederlanden door den sierelyken Hai ma, op de naemen Cimbren, Kelten en Belgen, waer men vindt hunne afkomst, woonplaetsen, en den tyd hunner aankomst hier te lande.

(h) Zie over deezen vloed, Oudhoven in zyn vernieude cimbren.

(i) Willebrod. Hy vertrok uit Engeland, in den jaere 690. Zie de zekerheid zyner komste hier te Lande by den Professor Matthaeus; ook de Nederlandsche Oudheden door Verstege pag. 100 en vervolgens, en zyne wonderen by den zelfden Schryver pag. 158 en vervolgens: ook pag. 188 en 189, benevens de daar bygevoegde Aantekeningen.

[p. 85]

 

Die alle eeuwen blyft vermaerd;

 

Om dat hy door wondre gangen,

 

Wondre werken heeft verklaerd.

 

Doch de landen toen verbolgen,

 

Om het groeien van myn magt,

 

Wyl wy telkens brokken zwolgen,

 

Voort gestuwd door Eöols kracht,

 

In myn' mond ontelbre brokken,

 

Dat ik my van dag tot dag,^(k)

 

Door het geene ik in moest slokken,

 

Van de Zee gescheiden zag.

 

Die deed my myn heil ontbeeren,

 

Door haar onweerstaenbre magt,

 

'k Zag de landen toen vermeêren,

 

En vermindren myne pracht.

 

Zints ik nu ben toegeloopen,

 

Leed ik daardoor groot verdriet,

(k) Onzeker is 't te bepaelen, wanneer de keel des Ryns hier eigenlyk ten eenemaele verstopt zy. Scriverius stelt het jaer 760. van Loon 839 jaeren na Christus geboorte; Zie de beschryving van oud Batavia door Scriverius pag. 7 en 8. en van Loon Aeloude Hollandsche Histori 2de deel pag. 69 en 70, benevens Orlers beschryving van Leiden, pag. 13 en 14.

[p. 86]

 

En ik kan geene uitkomst hoopen,

 

Schoon men my nog bystand bied.^(l)

 

Nochtans 'k ben niet gansch bedorven,

 

Door dat smertlyk ongeluk;

 

'k Heb weêr andre vreugd verworven,

 

Die my troost geeft in myn druk.

 

Lek en Yssel door geschooten,^(m)

 

Brengen my weêr voordeel aen;

 

Maer het heeft my toch verdrooten

 

Dat ik hier niet door bleef gaen.

 

Maer wat zal ik nu antwoorden

 

Op de vraeg in uw gedicht;

 

Wie aen 't einde myner boorden,

 

't Huis te Britten heeft gesticht?

 

Zie in de oude stroomkronyken,

 

't Twisten om den vasten man;

(l) In den Jaere 1571 en 1572 heeft men een vaert gedolven om den Ryn te Leiden in Zee te brenge; zie Oudaen.

(m) Zynde deeze rievieren twee armen van den Ryn; de Lek scheid zich van den Ryn, by Wyk te Duurstede, en vermengd zich met de Merwe en Maes, en heeft dus een taemelyke Scheepvaert; zie verder van haere bedyking in den Jaere 860 de oude Hollandsche Kronyk de 3de afdeeling, 95 hoofdstuk.
De Yssel, die ter rechte hand by Ysseloort afgaet, stroomt naer Doesburg, en word daer van den ouden Yssel vervangen.
Of nu die twee rievieren opgegraeven zyn door Drusus. Germanikus, of Civilis of Corrulo, bepaelen wy niet.

[p. 87]

 

Doch het zal u 't beste blyken,

 

Spreekt ge 'er gryze aêlhoudheid van;

 

Want gy zult dan ondervinden,

 

Wie de Stichters zyn geweest:

 

Gy kunt u aen één niet binden,

 

Zo gy voor een dwaeling vreest;

 

Want men zal u Kajus noemen,⁽ⁿ⁾

 

Of een ander Agrippyn,

 

Dan hoort men Civilis noemen,

 

Schoon 'er toch maer één kan zyn,

 

Die de stichting heeft begonnen

 

Van dat wyd vermaerd gebouw,

 

Dat men niet zou vinden konnen,

 

Als me 'er nu naer zoeken wou;

 

Want 't is nu geheel verdweenen,

 

Door het boos en dwaes gebroed

 

Van de Nooren en de Deenen,

(n) Wie de eigendlyke Stichter zy geweest van dit prachtige gevaerre, word heevig betwist. Wy voor ons hellen meest na Agrippyna, Gemalin van den Romeinschen Veldheer Germanirus, en Moeder van Keizer Caligula, en meenen, dat deeze gedachten gegrond zyn op de acht bewystukken, die de beminnaeren van oudheden kunnen vinden in de Aêloude Hollandsche Histori van de Heeren van Loon, I deel pag. 55, 100, 101, 160 en 161. En in hoe verre Caligula, Civilis, Drusus en veele anderen voor mede-Stichters kunnen gehouden worden, toont gemelde van Loon pag 45, 50, 70 en 73.

[p. 88]

 

Dat hier zo veel menschen bloed

 

Onbezonnen heeft vergooten,

 

Dat me 'er nog om zuchten hoort.

 

ô! Wat had ik sterke sloten,

 

Aen myn' groenbegraesden boord,

 

Die nu alle zyn verbroken,^(o)

 

Zo door water, vuur, als stael....

 

Maar ik heb genoeg gesproken:

 

Zyt vernoegd met dit verhael.’

 

'k Hoorde dus den Rynvoogd zingen.

 

Dichtlief! 'k wy' aen u myn kunst.

 

Blyf gestaedig my omringen

 

Met uw vriendelyke gunst!

 

Mag ik verder die erlangen,

 

'k Wy' aen u dan beetre zangen.

G.B.

(o) De tyd, wanneer deeze verwoestinge aangerecht is, schynt niet zeker te kunnen bepaald worden; eenige stellen 't Jaar 847, andere 856. Men leeze hier over Scriverius in zyne beschryving van oud Batavia pag 22. en vooral de oudheden en gestichten van Leiden, vertaeld en opgehelderd door R.v.H. in octavo pag. 617, en de Katwyksche Oudheden pag 131, en 132.