|
| |
| |
| |
De Denker.
No. 103.
Den 17. December 1764.
Vervolg van No. 100.
IK verwondere my geenzints, myne waarde Nigt, dat uwe Moeder op een spoedig vervolg myner gedagten over 't geen tot een gelukkig Huwelyk behoort, zo ernstig aandringt. Ik mogt myne beloften, zegt zy, naderhand door andere bezigheeden vergeeten of versloffen; en zy heeft de vriendelykheid om dit als een verlies voor u te beschouwen. Ik voorzag, dat haare en uwe genegenheid te mywaards uwlieder oordeel over myne geringe aanmerkingen voor een gedeelte bepaalen, en dezelve meer waardy toeschryven zouden, dan ze wezenlyk verdienen. Gelyk het, ondertusschen, uw nut is, dat ik bedoele, zo zal ik my van dat gunstig vooroordeel bedienen, om myn oogmerk des te gemakkelyker te bereiken. Inderdaad, anderen mogen u beter raaden; maar niemand zal u zyn raad met betere gemoedsgesteltenis mededeelen.
Ik heb my duizendmaal verheugd, myne waarde! over de loflyke opvoeding, welke uwe braave Moeder u, zelfs tegen de gewoone vooroordeelen en valsche grondregels der zogenaamde fraaije werreld aan, gegeeven heeft; en ik verheug 'er my nu meer over, dan ooit te voren. Men leert uwe Sexe doorgaans niets, dan 't geene strekken kan, om dezelve behaaglyk te vertoonen, zonder het wezenlyk te worden; men
| |
| |
versiert uwe lighaamen, terwyl men uwen geest verwaarloost, en gy schittert uitwendig, terwyl gy van binnen duister blyft; een verschillenden trant heeft men met u gehouden; men heeft uwen geest door gepaste vraagen en onderrigtingen ontzwagteld; men heeft uwe kundigheeden uitgebreid, uwe vooroordeelen opgeklaard; men heeft u, met één woord, door een verstandigen omgang en goede boeken tot een Mensch gemaakt. Zie daar weder een zeer noodzaakelyk vereischte om een gelukkig Huwelyk te maaken; 't is buiten dit onmogelyk, om een verstandigen Egtgenoot op den duur te behaagen. Een Vrouw, die geen smaak heeft in de verstandige aanmerkingen van haar Man, die speelt in plaats van denken, of geeuwt als zy moest antwoorden; een Vrouw, welke altoos met beuzelingen vervuld, niet anders dan over huishouden, opschik en visites praat, moet een lastig gezelschap voor een redelyk Man verstrekken. Is 't wel wonder, myne Nigt, als men de gewoone onkunde en den geest der beuzelingen uwer Sexe beschouwt, dat zo weinige Vrouwen een behaagelyk gezelschap aan haare Egtgenooten verschaffen kunnen, en dat dezen verpligt zyn buiten 's huis te zoeken, het geen zy daar binnen niet vinden kunnen? 't Is met enkele toegeevenheid, met enkele goedhartigheid zelfs, van uwe zyde, niet te doen; dat zoet walgt, als 't niet door een behoorlyk mengzel van verstand getemperd wordt. En het eerste is in de Mans, het laatste in de Vrouwen van grootere waarde, naar maate het zeldzaamer wordt gevonden. Gaa dan voort op dien voet, als gy thans begonnen hebt; uwe meerdere kundigheeden, de verbeteringen van uw verstand, zullen u in duizend gevallen te passe komen, en uwe smaak voor onderrigting zal den verstandigen Man, dien gy verkiest, een onuitputbaare bron van geduurig genoegen in uw waard gezelschap doen vinden; het zal hem door de tederste agting aan u verbinden, en mogelyk vaster snoeren, dan uwe deugden zelve.
Ik wil geene geleerde Vrouw van u maaken; ik wil u niet doen schitteren met dorre kundigheeden van uitgediende taalen, oudheeden of dergelyken, wel- | |
| |
ken, in plaats van een voordeeligen invloed op uw gedrag te hebben, uw huishouden daarentegen ligtelyk benadeelen zouden, als eene valsche eerzugt u te verre daar in vervoerde. Ik zoek u alleenlyk tot eene verstandige, tot eene redelyke Vrouw te maaken. Uwen Godsdienst in zyn waaren aart te kennen; dien niet op 't gezag van een Catechizeermeester, maar op eene beredeneerde overtuiging aan te neemen; u zelven en de byzondere pligten te kennen, welke in de verschillende omstandigheeden van uw leeven te passe komen, zyn de eerste en voornaamste weetenschappen, die ik u aanprys; uwen geest verder met eenige Historische kundigheeden te versieren, de lotgevallen, de zeldzaame lotgevallen van ons waarde Vaderland in 't byzonder te kennen, een smaak van goede boeken te hebben, en vermaak te scheppen in een verstandig gesprek. Zie daar de geheele studie, die ik u aanprys: eene studie, welke u niet slegts een allerwezenlykst genoegen voor u zelve geeven, maar, ik herhaale het nogmaals, eenen braaven Egtgenoot op eene byzondere wyze aan u verbinden, en hem in staat stellen zal, om, op die tyden, als de meeste getrouwde lieden elkanderen niets te zeggen hebben, als zy kwynend te saamen zitten, of een verveelenden tyd elders gaan te zoek brengen, uwe zwaarigheeden op te helderen, uwe twyfelingen te ontknoopen, en u zyne bondige aanmerkingen met een verdubbeld genoegen mede te deelen, om dat gy ze met genoegen hoort.
Tedere en beminnelyke Plant! hoe wenschelyk zal uw groey, hoe vaardig uw waschdom zyn, door zulk eene waarde hand gekweekt! en wat zie ik een zuiver vermaak te gemoet uit zulk eene redelyke vereeniging van twee deugdlievende zielen! Uwe Egtgenoot, van zyne bezigheeden afgesloofd, zal de aangenaamste rust in uwe armen en de grootste verkwikking in uw waard gezelschap vinden. In plaats van Speelpartyen, van Drink-Collegies, van luidrugtige vermaaken op te zoeken, zal hy zig haasten naar het zoet onderhoud van zyne beminde wederhelft; door dit heugelyk uitzigt opgewakkerd, zal hy zyne bezigheeden vaardiger en met minder last verrigten; zyne arbeid zal ligter
| |
| |
worden, en de rimpels, welke de gewoone moeijelykheeden in zyn voorhoofd graaven, zullen onder uwe hand verdwynen. Die tedere hand, zonder aan den last te raaken, zal dien egter helpen draagen, en zonder zig te vermoeijen, zal zy alles schraagen.
Gelooft niet, myn waarde, dat die Vrouwen gelukkigst leeven, welken eene kwalyk begreepen vryheid te verre uitstrekkende, die zelfde onafhankelyke vermaaken in hun Huwelyk blyven bejaagen, daar zy zig in hun ongehuwden staat aan overgaven, en zig met de gemeene belangens niet verder bemoeijen, dan om 'er een goeden brok voor hunne kostbaare divertissementen uit te haalen. Zy willen by haare verbintenis, zeggen zy, niet verliezen, zy moeten haare wil hebben van de Werreld! Laaten wy het beter uitdrukken; gy moet by uwe verbintenis winnen, gy moet gelukkiger leeven; ja! maar om dat einde te bereiken, moet gy dat geluk met uwen Egtgenoot genieten; de uitwendige pligten van welvoegelykheid moeten waargenoomen worden; de wetten der beschaafdheid zyn heilig, en deverschillende bezigheeden, welke onze en uwe Sexe natuurlyker wyze ten beurt vallen, verdeelen van zelve onzen tyd; de vriendschap vordert haare regten, en een meêwaarig medelyden met de elendigen neemt onze tederheid in; de schoonheeden der konst of natuur baaren in gevoelige harten eene billyke verwondering, en trekken onzen aandagt af; zie daar zoo veele strydige werkzaamheeden, naar het schynt, welke gehuwde Lieden van den anderen afleiden, en welke inderdaad egter, zo 'er eene waare agting en genegenheid by beiden plaats heeft, niet anders kunnen, dan dezelven langs een aangenaamen omweg, weder by malkander brengen, en steeds met een nieuw genoegen by malkander brengen. Alle de gemelde byzonderheeden, myne Nigt, moeten uwen tyd, maar niet uwe ziel verdeelen; alles wat uwen Gemaaal onverschillig voor u zou maaken, al wat uw beeltenis uit zyn hart verbannen zoude, is strydig niet alleen met het oogmerk des huwelyks, maar ook met het waar genoegen; dat waar genoegen is in eene tedere Ziel, in onder- | |
| |
linge agting, en in eene stille eenzaamheid, voornaamelyk te vinden. Luidrugtige vermaaken; talryke zaamenkomsten, daar het hart geen deel in heeft; pragtige feesten, daar de Ziel kwynt, naar maate het lighaam overlaaden wordt; plaisierpartyën, meer geschikt om den geest te verdooven dan te vervrolyken; zie daar de zo geroemde voordeelen, welke de Dames du bel air genieten, zie daar die vryheid, die zy, ten nadeele van haar huisgezin en kroost, mee zo veel drift verdedigen, en die ik wel verzekerd ben, dat gy haar niet benyden zult.
Nog eens; het waar geluk is in uw huis, en by uwen verstandigen en tederen egtgenoot voortaan alleen te vinden; maar het dwaaze vooroordeel eener volstrekte onafhankelykheid in 't Huwelyk, doet het den meesten Vrouwen missen. Leer gy, myne waarde, gezonder bevattingen van zaaken maaken: de waare vryheid is, dat men de Wetten van betaamelykheid en pligt alleen behoeft te erkennen; maar hier van is en blyft men in alle omstandigheeden volstrekt afhankelyk. Gy zyt niet minder vry, om dat gy u op geene belaggelyke wyze kleeden moogt, en ik krenk uwe vryheid even weinig, als ik u raade, om uw waaragtig geluk niet met den voet te stooten. Met de verandering van omstandigheeden veranderen de betrekkingen, en de pligten die 'er uit geboren worden; en 't geen u, in uwen ongehuwden staat vrystondt, verandert van aart, na dat gy de heiligste verbintenis hebt aangegaan. Aan 't hoofd van een Huisgezin, dat zyne rust, zyn geluk, zyn welvaart van uwe zorgen wagt, zyt gy een ander wezen, om zo te spreeken, dan toen gy niets, dan uwe eigen belangen hadt in agt te neemen; het is de aanzienlyke rol eener eerwaardige Meesteres, eener beminlyke Egtgenoot, eener tedere Moeder, welke gy op u genoomen hebt, en 't is thans niet genoegt, de deugd in uw hart te voeden, maar dezelve moet zig in alle die verschillende karakters uitwendig vertoonen. Eene jeugdige losheid moet nu allengs in eene vriendelyke Deftigheid, Geestigheid in Verstand, en Aardigheid in een agtenswaardig Gedrag veranderen; dit brengt de ver- | |
| |
andering van uwen staat onvermydelyk mede; dit kwetst uwe vryheid niet, en die vordert uwe roem en geluk volstrektelyk. Ik vind u dus, 't is waar veeltyds in uw huis en by uwe familie; maar ik vinde u daar altoos vergenoegd en vrolyk; ik zie uwen man naar die heugelyke wykplaats spoeden; ik hoor uwe dienstboden, onder hunnen vrolyken arbeid uwen lof verkondigen; ik zie hen op uwe wenken passen, en hun vermaak in uwe goedkeuring zoeken; ik zie uwe lieve kinderen om u speelen, zie hen gezond, om dat het nauwziend oog der tedere Moeder zelf voor alle hunne behoeftens waakt; ik zie hen zoet en levendig, om dat zy by Moeder mogen zyn, en de belofte alleen, dat haar dit geluk morgen welder zal gebeuren, doet hen blymoedig naar de kinder kamer gaan. Gy ziet ze na met een gezigt vol tederheid, en een hart vervuld van erkentenis voor Gods gunst; onze oogen ontmoeten malkander, en wy weenen beide in eene stille vreugd. Zie daar, myne waarde Nigt, de naare gevolgen van dat nauw verband, daar ik de getrouwde Vrouwen onderlegge; men toone my die zelfde aandoeningen eens op de talrykste assemblées, of in de luidrugtigste plaisierpartyën.
Myne voorschriften moeten gewisselyk gestreng voorkoomen aan Vrouwen, die geen juist denkbeeld van 't waar genoegen des levens maaken, die zig aan schyn vergaapen, en 't geluk onophoudelyk naloopen, zonder het ooit te kunnen vinden; maar gy, die beter begrip van zaaken hebt, zult alles onpartydig wikken, en de ondervinding zal u in het vervolg overtuigen, dat ik u wel geraaden heb. By u durf ik het derhalven waagen, om die schynbaare strengheid nog te vermeerderen, en by het aangepreezen huisselyk leeven, den arbeid te voegen. Gelyk de ledigheid de Moeder is van kwaad, zo is 'er een werkzaam leven het beste behoedmiddel tegen. Naarstigheid is een deugd op zig zelve, en eene wet, van welkers verpligting geen sterveling is uitgeslooten; maar 't is uw eigen genoegen alleen, dat ik met dit voorschrift weder bedoel. Gy zult zelf uwen tyd aangenaamer slyten, naar maate gy denzelven beter waar neemt; ver- | |
| |
sta my wel, myne waarde; 't is niet een enkel tydverdryf, dat ik u aanpryze, 't is geen werken om uwe uuren te korten, dat ik vordere, maar een geduurige bezigheid, om iets nuttigs voor u zelve of anderen te verrigten; de oogmerken van uwen arbeid kunnen anders niet bereikt worden, en de tydkorting zelf zou gebrekkig zyn, zo gy niets anders bedoelde, dan om den tyd te korten. Uw voorbeeld moet alle uwe Huisgenooten aan 't werken helpen, en uw gedrag klem aan uw bevelen geeven. De smaak voor nyvere bezigheid aan allen, die u omringen, ingeboezemd, zal als natuurlyk aan uwe kinderen worden, en deeze zullen met deeze voorbeelden opgebragt, hun grootst vermaak in 't betragten hunner pligten leeren vinden.
Ik moet, ondertusschen, niet ontveinzen, myn waarde, dat het eene groote taak is, die ik u thans oplegge. Zyn 'er enkele dienstboden, die hun tyd naarstig waarneemen, daar zyn veel meer laage zielen, welke alleenlyk zoeken denzelven door te brengen, en wier verbetering ik dus aan uw voorbeeld en zorgen stelle. Gelyk deze, of hunnen taak verzuimen, of 'er hunne makkers mede zoeken te belaaden; gelyk dit, of verwaarloozing uwer huiffelyke belangens, of een geduurig gemor onder uwe bedienden moet veroorzaaken, zo raade ik u in dit opzigt eenige byzondere lessen by die schrandere vrouwen te neemen, welke met weinig boden veel weeten af te doen. Eene allereerste regel is, gewisselyk, zelf het oog op alles te hebben, en geen werk, dat gy zelf in de handen hebt, kan zo gewigtig wezen, dat het u van de verpligting ontslaan zoude, om uw huis ten minsten eens daags rond te zien. Eene andere regel is, dat elk der bedienden zyn bepaald werk nauwkeurig weet, op bepaalde uuren, en op de zelfde wys verrigte. Niets is van meer dienst tot eene goede orden; niets maakt meer spoed in alle verrigtingen, dan deze eenpaarigheid; laat de eene dag, zo veel moogelyk, naar den anderen gelyken; laaten de uuren van opstaan en slaapen steeds op den zelfden tyd vallen. Ik weet, dat dit somtyds zyn last kan hebben; maar ik verzeker u,
| |
| |
dat het, over 't geheel genoomen, nuttig wezen zal; en zo wy zelve ons aan de orden des Huisgezins onderwerpen, ook dan, als ons gemak schynt te vorderen dat wy die breeken, is 'er geene uitvlugt voor de dienstboden over, en de gewoonte zal hen die pligten, welke zy eerst op uw bevel onderhielden, allengskens ligt maaken, en eindelyk zelve doen verkiezen. Dit rad eens, ter deegen in beweeging gebragt, zal voortaan van zelve draaijen, en eene kleine bots zal genoeg zyn, om deszelfs traageren loop naar uw welbehaagen te versnellen.
Dewyl het egter niet te verwagten is, dat uwe dienstboden hun pligt altoos betragten, zo zult gy in tyds bedagt moeten zyn op de wyze, hoe dezelven te bestraffen, en de middelen, om ze te verbeteren. Laat ik u voor alle dingen raaden, om hunne kleine fouten der kennis van uwen man doorgaans te onttrekken, en zyne rust door geene ontydige bestraffingen te stooren. De vrees, dat my deze aanmerking mogt ontslippen, en eene ongunstige waarneeming, hoe zeer dezelve dikwils van de beste vrouwen verwaarloosd wordt, hebben ze my hier doen plaatsen, schoon ik anders voor heb van de bestraffing der dienstboden in myn volgenden nog een woord te spreeken.
Ik ben enz.
Deze Vertoogen worden uitgegeven, te Amsterdam, by de Boekverkoopers K. van Tongerlo en F. Houttuyn, en zyn, ieder Maandag, by dezelven te bekomen; en, wyders, te Dordrecht by A. Blussé, Haarlem J. Bosch, Delft E.v.d. Smout, 's Gravenhage E. Boucquet en Comp., Leiden P.v.d. Eik, Rotterdam R. Arrenberg, Middelburg P. Gillissen, Utrecht G.v.d. Veer, Leeuwaarden H.A. de Chalmot, Franeker J. Brouwer, Harlingen F.v.d. Plaats, Sneek Zylstra en Groningen J. Crebas.
|
|
Auteursrechtvrij