CARAN-conferentiebundel 2. Conferentie Neerlandistiek in het Caribisch Gebied 2013

[p. 72]

Het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal (CNaVT)
Kitty Groothuijse, Universiteit van Aruba

Het CNaVT bestaat al sinds de jaren zeventig en werd ontwikkeld voor buitenlandse universiteiten waar het Nederlands gedoceerd werd. Met de oprichting van de Nederlandse Taalunie in 1980 werd het oorspronkelijk Vlaamse CNaVT een Nederlands-Vlaamse samenwerking dat in 1999 is overgedragen aan een Nederlandse en een Vlaamse universiteit. Eerst waren dat de Universiteit van Amsterdam en de Katholieke Universiteit Leuven. Sinds 2009 is de uitvoering in handen van het Centrum voor Taal en Onderwijs van de KULeuven en de Fontys Lerarenopleiding in Tilburg.

CnaVT richt zich op NT2- en NVT-sprekers en jaarlijks worden vijf profielexamens gemaakt die wereldwijd in meer dan 40 landen worden afgenomen onder ongeveer 2500 kandidaten van universiteiten en hogescholen maar ook in het secundair onderwijs en bij prive-instellingen.

In 2012 namen 2519 kandidaten deel in 44 landen. De meeste kandidaten komen uit Belgie en Duitsland, Griekenland en Aruba, maar ook in het voormalig Oostblok is CNaVT populair.

De vijf profielen

Het Profiel Toeristische en Informele Taalvaardigheid (PTIT) omvat de taalvaardigheid die nodig is om sociaal te functioneren in het Nederlands en is vooral gericht op informele communicatie. Dit profiel is bedoeld voor mensen die contacten willen aangaan of onderhouden met Nederlandstalige familie of vrienden of voor mensen die zich als toerist willen redden in het Nederlands of voor mensen die, binnen een niet-professionele context, met Nederlandstalige toeristen in hun eigen land willen communiceren.

Alle vaardigheden zijn binnen PTIT van belang, met de nadruk op mondelinge interactie. Bij het maken en beoordelen van de examens wordt er rekening gehouden met de variatie, bijvoorbeeld in lexicon en uitspraak, die er binnen het Nederlandse taalgebied bestaat.

PTIT komt globaal overeen met niveau A2 van het Gemeenschappelijk Europees Referentiekader (ERK) of Common European Framework of Reference (CEFR).

Het Profiel Maatschappelijke Taalvaardigheid (PMT) toetst de taalvaardigheid die nodig is om zelfstandig te functioneren in het Nederlands, is gericht op meer

[p. 73]

formele communicatie en is bedoeld voor mensen die interesse hebben voor de Nederlandse taal en cultuur en Nederlandse teksten zoals krantenartikelen en nieuwsberichten willen begrijpen. Daarnaast is het profiel ook voor mensen die een langere periode in een Nederlands taalgebied willen verblijven het Nederlands willen begrijpen en gebruiken.

Ook in dit profiel zijn alle (geïntegreerde) vaardigheden van belang. Samen met het eerste profiel (toeristisch) zijn dit de populairste profielen waaraan de meeste kandidaten deelnemen. PMT komt globaal overeen met niveau B1 van het ERK.

Het Profiel Professionele Taalvaardigheid (PPT) omvat de taalvaardigheid die nodig is om professioneel in het Nederlands te functioneren en is ook gericht op formele communicatie. Het is bedoeld voor mensen die het Nederlands nodig hebben binnen administratieve en dienstverlenende functies. Alle vaardigheden worden getoetst en algemene beroepstaal staat centraal; vakspecifieke voorkennis of woordenschat is niet vereist, maar het kunnen omgaan met professionele teksten met onbekende woorden (gebruik van een woordenboek), is wel een vereiste.

PPT komt globaal overeen met niveau B2 van het ERK.

Het Profiel Taalvaardigheid Hoger Onderwijs (PTHO) omvat de taalvaardigheid die nodig is bij aanvang van een opleiding aan een universiteit of hogeschool met het Nederlands als instructietaal. Dit profiel is derhalve bedoeld voor mensen die van plan zijn zich in te schrijven aan een Nederlandstalige universiteit of hogeschool. Zij moeten mondeling en schriftelijk kunnen omgaan met theoretische en abstracte teksten.

Alle (geïntegreerde) vaardigheden zijn binnen het PTHO van belang. Naast inhoudelijke eisen spelen ook vormelijke eisen (grammatica, woordenschat etc.) bij dit profiel een belangrijke rol. Immers, in het hoger onderwijs worden er ook hoge eisen gesteld aan vormelijke criteria.

Het PTHO-examen komt globaal ook overeen met niveau B2 van het ERK.

Het Profiel Academische Taalvaardigheid (PAT) omvat de taalvaardigheid die nodig is om op academisch niveau in het Nederlands te functioneren en is net als de meeste profielen vooral gericht op formele communicatie. Dit profiel is bedoeld voor mensen die aan het eind staan van een opleiding Nederlands als Vreemde Taal of aan het begin van een loopbaan als docent Nederlands als Vreemde Taal. Verder is dit profiel ook geschikt voor mensen die een academische loopbaan - niet noodzakelijk in de letteren - in Vlaanderen of Nederland ambieren. Zij moeten kunnen omgaan met mondelinge en schriftelijke teksten op academisch niveau.

Centraal staat kunnen omgaan met algemene academische taal. Er is geen vakspecifieke voorkennis of woordenschat vereist, wel de vaardigheid om met

[p. 74]

wetenschappelijke teksten met onbekende woorden om te gaan. PAT komt globaal overeen met niveau C1 van het ERK.

Opbouw van het examen

Het examen toetst wat mensen met taal moeten kunnen doen en welke taaltaken ze moeten kunnen uitvoeren en op welk niveau. Het gaat daarbij om de taken: luisteren, mondelinge interactie, lezen, schrijven en spreken. Om een indruk te geven van wat er van kandidaten wordt verwacht volgt hier een voorbeeld van de eisen voor de luistervaardigheid van kandidaten die meedoen aan het PTHO-profiel:

❖	De taalgebruiker kan op beschrijvend niveau de hoofdgedachte achterhalen en de gedachtegang volgen van informatie in teksten zoals tijdens een hoorcollege, een debat, een presentatie, (wetenschappelijke) documentaires.
❖	De taalgebruiker kan op structurerend niveau informatie en instructies selecteren in teksten, bijvoorbeeld bij een opgave tot een groepsopdracht tijdens hoorcolleges, in lezingen, gedurende een onderhoud met een docent, een presentatie.
❖	De taalgebruiker kan op beoordelend niveau informatie, argumenten en conclusies vergelijken in theoretische, academische, literaire teksten.

Woordenschat > De woordenschat is gerelateerd aan het theoretische, academische of wetenschappelijke domein. De teksten bevattenoverwegend algemene academische taal, met af en toe ook vakspecifieke woordenschat.

Grammatica > De zinsopbouw kan complex zijn. Lange, samengestelde zinnen komen vaak voor.

Structuur/Samenhang/Lengte > De teksten zijn overwegend duidelijk gestructureerd. Lange teksten zonder expliciete structuur kunnen nu en dan voorkomen.

Onderwerp > De onderwerpen liggen binnen het theoretische, wetenschappelijke of academische domein.

Register > Het register is overwegend formeel.

Uitspraak > De uitspraak is duidelijk.

Tempo > Het spreektempo is normaal.

(bron: www.cnavt.org)

Ieder examen bestaat uit drie delen: twee gezamenlijke delen en een individueel deel.

Alle kandidaten nemen tegelijkertijd deel aan een auditief examen van ongeveer een uur, bestaande uit twee taken:

[p. 75]

❖	Beantwoorden van (meestal) meerkeuzevragen over een luisterfragment;
❖	Schrijven van een samenvatting naar aanleiding van een luisterfragment.

Daarnaast nemen alle kandidaten gezamenlijk deel aan een schriftelijk examen van ongeveer een uur en 45 minuten waarin zij drie taken dienen uit te voeren:

❖	Tekst lezen en meerkeuzevragen beantwoorden;
❖	Tekst lezen en samenvatten;
❖	Vrije schrijfopdracht, meestal een betoog met minimaal drie argumenten.

Het individuele, mondelinge examen bestaat uit twee taken en duurt circa 25 minuten. De eerste taak is het voorbereiden en houden van een presentatie; de tweede taak is meestal het voorbereiden en voorbereiden van een gesprek waarin de kandidaat een verzoek moet doen. De kandidaat heeft vijf minuten voor de voorbereiding en het gesprek dat volgt duurt ook circa vijf minuten. Daarna stelt de examinator nog enkele vragen. Het gesprek wordt opgenomen.

Ieder examen is een van de taken identiek aan een van de taken van het examen van de voorgaande periode. Dit heeft tot doel om het examen te kunnen ‘ijken’. Door middel van deze identieke taak worden de prestaties van de kandidaten vergeleken met die van het jaar ervoor. Op grond van deze resultaten wordt de cesuur bijgesteld.

CnaVT en UA

Op de Universiteit van Aruba wordt dit examen sinds 2009 twee maal per jaar afgenomen, in november en in mei, onder studenten van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid en de Financieel Economische Faculteit. Ook wordt CNaVT gebruikt als examen Nederlands voor colloquium doctum-kandidaten.

Het examen wordt gebruikt als ingangstoets voor de hoofdfase bij de FEF (na een eenjarige propedeuse volgt een 3-jarig hbo-bachelorprogramma), de lerarenopleiding Wiskunde en voor toelating tot het tweede jaar bij de FdR.

Het examen is verplicht voor alle studenten die vanuit het middelbaar beroepsonderwijs (EPI) instromen en voor havo- en vwo-studenten die voor een van de onderdelen van het eindexamen Nederlands (schoolonderzoek of centraal schriftelijk) een onvoldoende (minder dan 5.5) haalden.

Ieder jaar doen er in november ongeveer 85 kandidaten mee, in mei neemt meestal een groep van ongeveer 25 studenten deel: degenen die gezakt bleken en een klein aantal late colloquium-inschrijvers.

Het aantal geslaagden varieert wereldwijd van iets meer dan 25% (PAT) tot 96% (PTIT). Op grond van het feit dat op Aruba Nederlands de instructietaal in het onderwijs is, zou mogen worden verwacht dat het slagingspercentage hier

[p. 76]

hoger zou zijn dan in landen waar kandidaten veelal veel korter met het Nederlands in aanraking zijn geweest. Die verwachting blijkt onjuist, want het slagingspercentage ligt juist lager dan gemiddeld. Zo slaagde gemiddeld 76 voor versie 1 van het PTHO-examen in 2012 en 86% versie 2 van dit examen. In Aruba slaagde 82% voor versie 1 en 67% voor versie 2. Dit verschil kan ik niet verklaren.

Waarom gebruiken we dit examen?

Hoewel nog niet zo veel universiteiten en hogescholen het certificaat erkennen en we ons ten volle realiseren dat dit examen, net als ieder examen, slechts een momentopname is van de vaardigheden van de kandidaten, vinden we het toch waardevol om dit examen af te nemen. We hebben voor CNaVT gekozen omdat dit een van de weinige examens is waarin zowel de luistervaardigheid, de mondelinge interactie, de lees- en schrijfvaardigheid als de spreekvaardigheid worden getoetst.

Het Nederlandse ministerie van Onderwijs heeft een vergelijkbare (hbo-taal) toets ontwikkeld, maar deze mag alleen in Nederland worden afgenomen.

CNaVT zorgt voor een ijking; een vergelijking van onze studenten met studenten die wereldwijd aan hetzelfde profiel deelnemen. Slagen voor de toets wil zeggen dat de beheersing van het Nederlands van de kandidaat op het moment van het afleggen van het examen op hbo-niveau is. Bovendien is in de loop van de jaren gebleken dat het examen ook een heel aardige graadmeter is bij de FEF om te voorspellen of studenten hun propedeuse halen. In de afgelopen vijf jaar is het maar vijf keer voorgekomen dat een student alle vakken haalde maar zakte voor CnaVT. In alle andere gevallen zakte de student zowel voor de propedeuse als voor dit examen. Waarmee dit examen voor ons een goede voorspeller voor het studiesucces van onze studenten blijkt. Daarbij wordt het studenten gemakkelijk gemaakt om te oefenen; de website bevat voorbeeldexamens en een goed gevulde toetsenbank.

Afnemen van dit examen heeft ook nadelen. Zoals gezegd is het een momentopname, maar daarin is dit examen absoluut niet uniek. Afnemen van het examen vraagt veel tijd van de examinatoren die in de opgegeven week flink wat overuren draaien. Daarbij is afname van grote groepen enigszins problematisch. In principe zouden kandidaten die het mondelinge examen hebben afgelegd geen contact mogen hebben met kandidaten die nog mondeling moeten doen om te voorkomen dat die kandidaten mogelijk met voorkennis aan het examen kunnen beginnen. Maar we zijn meestal drie dagen mondelinge examens aan het afnemen, dus we kunnen bijna niet voorkomen dat studenten er met elkaar over praten. We wijzen de kandidaten er wel op dat zij zichzelf benadelen en fraude plegen als zij anderen vertellen waarover het examen gaat, maar kunnen niet uitsluiten dat kandidaten die later examen doen in een bevoordeelde positie verkeren.

[p. 77]

Ander nadeel is de ondoorzichtigheid van de cesuur (hoe die wordt vastgesteld is voor ons niet inzichtelijk), de relatief lange periode tussen het afnemen van het examen en de uitslag (meestal rond de tien weken) en de vrij hoge kosten

(75 euro per examenronde per kandidaat). Wat ook als een nadeel beschouwd kan worden, is dat kandidaten bij het niet halen van de cesuur alle onderdelen opnieuw moeten afleggen. Het maken van deelexamens is niet mogelijk.

Maar de voordelen wegen ruimschoots tegen de nadelen op, vooral omdat het afnemen van het examen er ook voor zorgt dat studenten hun vaardigheden in het Nederlands extra oefenen.