Bzzlletin. Jaargang 28

[p. 95]

[p. 96]

Annelies Passchier & Margot de Jager
Interieur
Het bed

‘Als we nooit meer bij elkaar slapen,’ zeiden wij tegen elkaar, ‘als we hier niet meer zijn, als we elkaar niet meer altijd zien, dan staat het bed hier zonder ons. Leeg.’ We lagen naast elkaar op bed. We keken naar het dakraam boven ons. Het regende. Het water golfde over het glas. Buitenspelen kon niet. We keken naar de grote, logge stoel naast ons bed.

‘Laten we kijken hoe dat is,’ zeiden we, ‘als we hier niet meer zouden zijn.’ We klommen over de stoel heen, en kropen onder het oude bureau van onze vader dat vol lag met mappen en stapels papier van zijn werk. Bij speciale klussen zit hij wel eens op onze zolder te werken. Hier is het lekker rustig. We lagen op onze buiken. Het bureau was een wal geworden en wij keken spiedend uit naar vijanden aan de overkant.

Er was weinig beweging te bekennen. We zagen het lege bed. Het licht viel door het dakraam op de rand en op een deel van de oude stoel. We rilden. Opeens hadden we het koud. ‘Misschien moeten we het licht aandoen,’ zeiden we. We gaven elkaar een hand, we bleven zitten. Het was niet alleen koud, het was ook stil geworden op zolder. We hoorden onszelf ademen.

Toen zagen we een klein beestje over de zitting van de grote stoel kruipen. Het was geen vlieg, het was geen mier. Het fladderde even omhoog en daalde weer op de zitting Het was een bruin, duf dingetje, een motje.

We stonden tegelijk op. We klommen op het bureau en huilden als indianen. We sprongen over de stoel heen op het bed, we loeiden, we sprongen van het bed op de stoel, van de stoel op het bed. Heen en weer, heen en weer. Tot onze moeder onder aan de trap riep of het niet wat minder kon.

‘De mot moet dood,’ schreeuwden we in koor.

We sprongen: ‘De mot moet dood.’

We stampten: ‘De mot moet dood, de mot moet dood.’

Moeder sloeg op de gong. Etenstijd.

's Avonds lagen we in bed. We keken naar het dakraam boven ons. Het regende niet meer. Grijze wolken joegen langs. We keken naar de donkere schaduw van de grote stoel naast ons bed. ‘Het is nu onze stoel,’ zeiden we, ‘meneer De Roos is dood.’ De nieuwe bewoners hadden de stoel op straat gezet. Wij hadden hem mee naar huis genomen. Moeder was eerst boos en zei dat ze hem niet op zolder wilde hebben. ‘Dat oude lijk,’ zei ze, ‘komt er hier niet in.’ Maar wij zeiden dat het een mooie oude stoel was, en dat meneer De Roos daar altijd op gezeten had. Wij zeiden ook dat de stoel niet dood was, maar meneer De Roos. We namen dus helemaal geen lijk mee naar boven.

Gelukkig vond onze vader het wel goed. 's Avonds hielp hij ons het gevaarte de trap op te slepen. De vlieringtrap was het moeilijkst, omdat het trapgat erg smal was. Onze vader moest ervan vloeken. Moeder stond er boos bij te kijken. Even waren we bang dat hij het erbij zou laten zitten. Maar toen zei onze moeder dat hij het zelf toch ‘zo'n mooi idee had gevonden, zo'n oude stoel op zolder van iemand die aan het hemelen was’. Toen werd vader boos op moeder, en gaf een enorme ruk aan de stoel. Die schoot als een raket door het trapgat heen. We moesten gewoon achteruit springen om het ding niet op onze voeten te krijgen. We gingen rechtop zitten en keken nog eens goed naar de donkere stoel. ‘Als we doodgaan,’ zeiden we, ‘dan houden we eerst op met ademen. Dan liggen we stil, maar hebben we wel onze kleren nog aan.’ We gaven elkaar een hand en lieten ons terugzakken in de kussens. We rechtten de benen, we hielden de adem in. We wisten wat we dachten. Ssst, we zijn in een grot, we liggen in ons graf, en niemand kan ons horen. Maar wij hoorden des te meer. Uit de muur kwam een raspend geluid, dat telkens terugkeerde. Dat moest de stoel van Oscar zijn, onze broer. Die maakte na het eten altijd zijn huiswerk. Dichtbij klonk zacht het geroek van duiven. Dat moesten de duiven van Jongejans zijn. Die vliegen 's avonds altijd rond to t het donker wordt. In het weekeinde laat hij ze wed-

[p. 97]

strijdvliegen. Als ze terugkomen van een vlucht, gaan ze altijd eerst bij ons in de dakgoot zitten. Pas daarna vliegen ze over naar zijn schuur. We hoorden ook de stem van onze moeder ratelen, beneden in de tuin, en de wat donkerder ratel van de buurvrouw. We konden niet horen wat ze zeiden.

We keken elkaar aan. ‘Maar als we dood zijn,’ zeiden we, ‘van wie is dan ons zwaard, van wie de rode fiets en de blauwe met de standaard? Wie neemt onze hengels mee, en onze ballen? En wanneer is het niet meer van ons? Meteen als we dood zijn? Of pas als we begraven zijn? Waarom weten we dat niet?’ ‘En,’ zeiden we, ‘is het niet beter als onze spullen na onze dood van ons blijven, maar dat anderen ze wel mogen gebruiken? Maar dan alleen als ze er echt van houden.’ We pakten een kladblok en scheurden een velletje tot reepjes papier. Op het oude houten hobbelpaard plakten we een reepje met ‘oma’ erop, omdat we wisten hoe dol ze op het hobbelpaard is. Op de kalender plakten we ‘papa’, omdat hij van kalenderscheuren houdt, op onze hengels plakten we de namen van onze neven Harm en Timon, die al op snoek vissen. Het was een heel werk. Moeder riep of we het licht uit wilden doen. We beloofden het. Bij onze schooltassen wisten we echt niet wie we erop moesten plakken, en ook niet bij onze verzameling kevers en schelpen. ‘Weet je wat,’ zeiden we, toen we het bij onze autootjes ook al niet wisten, ‘als we begraven worden, dan nemen we onze mooiste spulletjes gewoon mee in het graf.’

Dat kon best; onze moeder kan heel goed tassen pakken. Als we op vakantie gaan, neemt ze het halve huis mee, en toch hoeven we allemaal maar één tas te dragen, en vader twee koffers. Ze zegt altijd dat het een kwestie van organiseren is. ‘Dat moet ons ook lukken,’ zeiden wij.

We schreven op wat ons het allerliefste was: de grote bruine beer, de brandweerwagen, het pingpongballetje en de batjes, de wigwam en onze bogen. We schreven maar door. Het zou wel vol worden in onze kist. Toen moesten we aan onze boomstronk denken, die achter in de tuin lag. Op een dag hadden we die uit het bos meegesleept naar huis. We hakten er hout uit, zodat het een bankje was geworden. ‘De stronkbank gaar nooit in de kist,’ zeiden we, ‘die is veel te dik, dan kunnen wij er nooit meer bij.’ We zouden misschien een brief kunnen achterlaten waarin we vragen om een heel grote kist, dachten we, eentje zo groot als ons bed en zo hoog als onze kamer. Dan moest er natuurlijk wel een vrachtwagen komen om ons op te halen, of een vorkheftruck, dat was misschien nog beter. Die zouden ze dan versieren met zwarte vlaggetjes en lintjes. En de chauffeur zou een zwarte cape omhebben en op het hoofd een zwarte hoed. Net als Zorro. Voor ons uit zouden acht motoren van de politie rijden. Met tachtig zouden we door de straten van de stad racen. Op alle kruispunten zouden politiemannen staan die iedereen tegenhielden. Eenmaal op snelheid zou de chauffeur de hef omhoog laten komen, nog hoger dan de stuurcabine. Aan onze kist zouden zwarte rouwvaandels waaien, en kleurige van de voetbalclub, de avondvierdaagse, van Opa Boon's familiewapen, van onze zus Henriëtte die graag grote vlaggen en tenten maakt, omdat ze pas een naaimachine heeft gehad van tante Lien. Op de begraafplaats zou een bulldozer staan, want we zouden een enorm gat nodig hebben...

We zwegen.

We keken naar de stoel van meneer De Roos, die groot en donker naast ons bed stond.

‘Die stoel is van meneer De Roos,’ zeiden we. ‘Die stoel is niet van ons. Hij moet weg. Zonder meneer De Roos is hij van niemand.’

Op woensdagmiddag vroegen we Oscar en twee van zijn vrienden of zij ons wilden helpen om de stoel weer naar beneden te krijgen. Moeder was gelukkig niet thuis; die was vast flauwgevallen als ze ons de trap had zien afgaan.

We sleepten het gevaarte naar het landje achter de grote flat. Midden in ons landje was een bouwput die vol water stond. Er dreef kikkerdril in de hoeken. Tussen het bouwafval zochten we naar kleine houtjes en legden die rond de stoel. We propten er ook papier tussen. Met een lucifer staken we krantenproppen aan. Na een tijdje vatte de stoel vlam -het eerst de latjes onder de zitting. De stof van zitting schroeide vooral, een dikke rookwolk steeg omhoog Wat later vatte de stoel echt vlam en na een paar minuten stond hij in lichterlaaie. Rond ons stond een kring van kinderen. Wij zeiden: ‘Dit is de stoel van de oude meneer De

[p. 98]

Roos. Hij is dood. Niemand anders mag op zijn stoel zitten. Dat wil hij niet.’ De kinderen knikten. ‘Hij was onze vriend. Wij mochten altijd zijn postzegels zien, en dan vertelde hij ons over Angèle, zijn vrouwtje. Die was dood. En soms las hij ons voor... Dit was zijn liefste stoel, die wil hij niet delen. Die moet ook dood.’ Niemand zei meer wat tot de grootste fik eruit was.

De volgende dag gingen we terug naar ons landje. Van moeder hadden we allebei een leeg jampotje meegekregen. Op de plek waar de stoel had gestaan, was de aarde helemaal zwart. Er lagen verkoolde stukken hout. Met een lepel schepten we as in de jampotjes en namen dat mee naar huis. We zouden de as uitstrooien over het meertje als er sterren aan de hemel zouden staan.

De jampotjes zetten we op de schoorsteen in de kamer. Onze moeder vond het maar niks. ‘Wat een gedoe om zo'n oude stinkstoel,’ zei ze. We konden beter kikkervisjes vangen, dat deed zij vroeger ook. We zeiden niks. We wisten dat onze vader wel met ons mee zou gaan als het donker was.

Die avond liepen we met zijn drieën naar het stille landje achter de flat. In de lucht schitterden wel duizend sterren. De maan scheen in het rimpelloze water, dat oplichtte in het donkere land eromheen. Over het meertje hadden we ooit met andere kinderen van drie planken een loopbrug gemaakt. Waar de planken elkaar raakten, lagen in het water eilandjes van aarde en brokken steen. Het was een echte brug, als je eroverheen liep veerden de planken.

Vader bleef aan de rand van het meertje staan. Wij schroefden de doppen van de potjes en legden die bij hem in het gras. Met een potje in onze hand liepen we de plank op. Op de middelste plank bleven we staan. We keken omhoog. We keerden de potjes om. Er ging een briesje over het water en de as kwam in twee lange slierten op het water neer en dreef meteen uiteen. We bleven staan tot we de as niet goed meer konden zien. We liepen verder naar de overkant. Bij de struikjes die daar op de aarden hopen groeiden, stond vader. We gingen bij hem staan. Rond ons was het heel stil. Voor de struikjes dansten glimwormpjes.

‘Kom,’ zei vader na een tijdje, ‘kom, we gaan, het is bedtijd.’

Onder de noemer ‘Interieur’ werken beeldend kunstenaar Margot de Jager en schrijver Annelies Passchier momenteel samen aan een reeks combinaties van aluminiumdrukken en tekst.
In dit nummer verschijnt de achtste en laatste episode: ‘Het bed’. Margot de Jager (1956) voltooide in 1985 haar opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie. Sindsdien exposeert zij geregeld. In 1998 had zij een solotentoonstelling bij galerie Oele in Amsterdam.
Annelies Passchier (1955) publiceerde de verhalenbundel Mors (1990) en de roman Een vorstelijk hotel (1993).