Bzzlletin. Jaargang 28

[p. 80]

[p. 81]

Annelies Passchier & Margot de Jager
Interieur
De kast

Er was eens een konijn Ferdinand, dat geen rust kon vinden op zijn oude dag. Zijn hele leven had hij hard gewerkt, flink gefeest, en zijn nakomelingschap was groot. Het duin waarin zij allen woonden was beroemd -geen van de konijnenfamilies in de wijde omtrek had zo'n groot territorium. Er was reden genoeg om tevreden terug te kijken, maar het wilde Ferdinand niet lukken.

Elke dag wipte hij een paar keer moeizaam door de gangen van zijn oude kast. Hij kende er blindelings de weg. Van alle slaapholen wist hij wie de slapers waren. Zijn oudste kinderen sliepen in de holen vlakbij het zijne. De allerjongsten verbleven helemaal aan de uiterste rand van het duin. Bij een slaaphol met een wel heel kleine opening bleef hij vaak zitten. Dat hol had hij ooit geblokkeerd met een kleine wal, het was het hol van zijn oudste dochter Angèle. Een enkele keer kon hij het niet laten

om in de gang wat zand los te graven en het met een paar lange halen van zijn stramme achterpoten tegen de kleine wal achter hem te werpen. Dan nieste hij eens, wipte met de pijn in zijn lijf weer terug naar zijn eigen hol en dommelde de uren weg.

Op een dag riep hij de oude DrungDrung bij zich, de grote staande pendule uit de vestibule. DrungDrung was nog ouder dan het oude konijn Ferdinand. Hij had een lange staat van dienst bij de familie, hij diende al bij Ferdinands vader, en zelfs nog bij diens vader. ‘DrungDrung,’ zei Ferdinand, ‘ik voel mijn einde naderen. Zou je mij een laatste dienst willen bewijzen?’ ‘Natuurlijk,’ zei Ferdinand, ‘Ik heb nog nooit een opdracht van de heer des huizes geweigerd. Maar ik ben niet meer de jongste, Ferdinand, waar denk je aan?’ ‘Je moet Angèle voor me zoeken, en haar hier brengen.’ ‘Angèle?’ ‘Ja, haar!’ ‘Maar waarom moet juist ik haar zoeken? Is het niet beter dat een van je zonen, die jong en sterk zijn, haar gaat zoeken. Ik ben inmiddels een stramme, oude klok. Wie weet hoeveel dagen het me kost om de duinen over te komen.’ ‘Jij gaat haar zoeken,’ zei Ferdinand beslist. ‘Er is niemand anders met wie ze mee zal willen gaan. Dat weet je zelf ook.’ DrungDrung zweeg. ‘Wat kijk je?’ zei Ferdinand. ‘Is het niet beter haar te laten waar ze is?’ zei DrungDrung. ‘Wat wil je ermee bereiken? Dat ze hier ongelukkig wegmiezert in haar eigen holletje? Terwijl ze ginder...’ ‘Het kan niet zijn, dat ze daar, waar dat ook is, gelukkig is. Wie zijn vader vervloekt zal net zo min rust hebben als de vader zelf. Dat is de reden van mijn verzoek. Ik hield van haar, ik houd van haar, ze moet van mij houden. De sleutel tot haar hart is hier. Ga nu, voordat het te laat is.’

DrungDrung pakte zijn tas en ging. Piepend en met stramme benen ging hij duin op en duin af. Hij deed er vier dagen over om bij de kleine houten windmolen te komen, die op de aarden wal stond die het duingebied scheidde van de bollenvelden.

Achter de molen was een kleine vaart. Langs de lange smalle steiger lagen een paar platbodems afgemeerd. DrungDrung schoof zo goed en zo kwaad als het ging de steiger op. Hij rekte zich uit, sloot zijn ogen en verzonk in gepeins. Rond hem was het doodstil. Tot de kerktoren drie uur sloeg en er uit DrungDrungs bast een zacht getik naar boven kwam. Toen de kerktoren vier sloeg, tikte de oude zwaar en regelmatig. Een uur later viel zijn dingdong precies samen met het slaan van de kerktoren: dingdong, dingdong, dingdong, dingdong, dingdong. Het geluid dat hij voortbracht was weliswaar niet meer zo vol en diep als vroeger, maar wie er oor voor had kon het zeker horen.

DrungDrung rammelde zich wakker. Er ging een oog open. Er ging nog een oog open. Hij zuchtte, er kwam een schurend geluid uit zijn borst. Aan het eind van de steiger zat een bruin konijn met gespitste oren, waarvan de linker telkens even omkrulde. ‘Angèle,’ lachte DrungDrung. ‘Daar ben je!’ Angèle had een houten kastje rond de romp en wipte langzaam naar voren. Het kastje was als een vest rond haar gebouwd. Het was duidelijk vakwerk, ze had net genoeg bewe-

[p. 82]

gingsvrijheid om zich te kunnen redden. Aan de voorzijde was er op de hoogte van haar hart een hartje uitgezaagd. ‘Ben je uit jezelf gekomen, of ben je gestuurd?’ vroeg Angèle argwanend, toen ze vlakbij DrungDrung was gekomen. ‘Het een of het ander, ik ben blij je na al die tijd weer te zien, zeg me eerst eens gedag.’ ‘Gestuurd dus.’ Ze keek opzij als om te zien hoe ze weg kon komen. ‘Ik ben mijn hele leven gestuurd, daar is niks nieuws aan,’ zei DrungDrung goedmoedig. ‘Maar of ik blij ben of ontroerd, daar kan niemand mij toe dwingen noch kan iemand het me onthouden, en nu ben ik blij jou weer te zien, dus...’ Angèle keek hem weer aan, ze wipte op hem toe. Ze drukte haar houten rompje en haar neus tegen het glas.

Angèle hielp DrungDrung naar de grond. De oude klok was erg moe van de lange reis, en het slaan van het hele uur had hem zijn laatste krachten gekost. ‘Waarom ben je gekomen?’ vroeg Angèle toen DrungDrung weer een beetje bijgekomen was. ‘Ik kom je halen. Je vader voelt zijn einde naderen. Hij wil je nog een keer zien voor hij sterft.’ Angèle werd rood van boosheid. ‘Hij had zelf hiernaartoe kunnen komen toen hij nog gezond was. Maar toen had hij geen tijd, hè. Hij had nooit tijd. Nooit, nooit, nooit! Hij had alleen maar oog voor zichzelf, en voor z'n eigen zaakjes. Waarom denk je dat moeder altijd in haar hol lag?’ ‘Ho, ho, meisje,’ zei DrungDrung, ‘nu niet doordraven. Je moeder was werkelijk een zwak en ziekelijk konijn. Daar kon zij niks aan doen, en je vader ook niet. En van al dat geziek werd ze er niet vrolijker op, dat is zo.’ Angèle trommelde met haar voorpoten op het hout van het kastje. ‘Hij had geen oog voor haar, hij had geen oog voor ons, terwijl wij allemaal jonge en sterke konijnen waren.’ ‘Op zijn manier hield hij toch ook van jullie. Maar inderdaad, hij was druk en vaak de hort op.’ ‘Andere vaders dolden met hun jongen, tilden ze op hun nek. Onze vader had alleen oog voor ons als we weer eens moesten worden voorgesteld op de zoveelste ontvangst.’ ‘Maar dan was hij ook apetrots op jullie, echt waar,’ hield DrungDrung vol.

Ze zwegen. Angèle zat nukkig voor zich uit te kijken. DrungDrung lag stil met de ogen gesloten. Na een tijdje zei DrungDrung: ‘Niemand is alleen maar goed of alleen maar slecht. Hij heeft nooit een ander konijn in je hol laten slapen, het is nog steeds jouw hol, je kunt er zo weer intrekken. Het is een apart plekje in de gang, waar hij op bijzondere dagen wel eens iets neerlegt.’ ‘Een graf, maar dan een zonder lijk,’ lachte Angèle grimmig. ‘Zeg eens, zou dat niet de reden zijn waarom hij jou op pad heeft gestuurd? Nu hijzelf met een been in het graf staat, kan hij gewoon niet velen dat zijn graf straks vol is, en dat van mij niet. Mijn hol is een dissonant in die volle kast van jullie.’ ‘Had je dan gewild dat hij dat hol door een ander konijn had laten beslapen?’ ‘Dat was in ieder geval wel duidelijk geweest. Dan was mijn vertrek geaccepteerd, gerespecteerd.’ ‘Maar dat is dus niet zo,’ zei DrungDrung, ‘Het doet hem verdriet, het is iets in zijn leven dat niet klopt, dus... Wil je me nu even op mijn zij leggen, ik krijg dat niet voor elkaar.’ Angèle duwde tegen zijn zij en krakend kantelde DrungDrung op de andere zijde. Hij vroeg om wat water en Angèle haalde dat voor hem.

De volgende ochtend kreeg Angèle de oude klok niet wakker. Zijn gesloten ogen lagen diep in zijn kassen en hij zag een beetje blauw. Angèle legde haar oor tegen het glas en hoorde het zwakke tikken. Bezorgd keek ze de vaart langs, naar de platbodems en de molen. Ze wipte weg en kwam even later met een paar andere konijnen terug. ‘Dit is DrungDrung,’ zei Angèle, ‘een oude vriend van me. Het gaat niet goed met hem, hij wil niet wakker worden. Misschien is het hier voor hem te vochtig op de steiger. Straks komen de mensen van de molen. Ik ben bang dat die hem als grof vuil bij het oude hout zullen gooien. Ik wil hem graag onder de struiken achter de schuur brengen.’ De konijnen hielpen haar DrungDrung de steiger af te schuiven. Het ging langzaam want hij was behoorlijk zwaar. Toen hij onder de struiken lag, deed DrungDrung zijn ogen open. ‘Kunnen jullie me misschien op mijn andere zij leggen? Deze doet zo zeer.’ Met elkaar kregen ze hem eerst op zijn rug, en vandaar op zijn andere zij. DrungDrung glimlachte zwakjes. Angèle bedankte haar vrienden, en bleef alleen bij hem achter.

DrungDrung dommelde weg en Angèle wreef met een doek het glas schoon, ze ging daarbij op zijn buik zitten. Tussen de bladeren van de struiken door keek ze uit op de vaart en het land daarachter. Ze moest aan vroeger denken. Aan de keren dat ze met de hele fa-

[p. 83]

milie, vader voorop, en zelfs moeder daarachter, door het duin hadden gewandeld. Omdat pa vond dat ze verder moesten kijken dan hun neus lang was. Op een dag waren ze ook langs deze molen aan de vaart gekomen. Ze stonden allemaal perplex. De wieken van de molen zwiepten rond, en de lange zilveren vaart sneed als een mes tot aan de horizon door het land. Dat dat kon! Ze hadden op de steiger gegeten, en toen vader riep dat het tijd was om terug te gaan, waren ze allemaal blijven liggen omdat ze geen poot meer hadden om op te staan. Vader had niet gewacht, dan moesten ze maar zien hoe ze thuis kwamen, hij was vast vooruit gegaan. Op aandringen van moeder waren ze uiteindelijk toch weer op pad gegaan. Na een tijdje hadden ze haar moeten dragen, omdat ze niet meer verder kon. Ze hadden zelf hun weg door het duin moeten zoeken, en waren pas ver na middernacht thuis gekomen. Vader lag toen allang te ronken. Alleen de oude DrungDrung was nog wakker. Ze wist nog precies wat hij toen zei: ‘Wat ben ik blij jullie weer te zien, ik was zo ongerust, en het was hier zo stil.’

Angèle keek weer naar DrungDrung. Hij lag naar haar te kijken. ‘Hoe kom je toch aan dat kastje?’ zei hij. ‘Je bent zo'n mooi konijn. Een jonge meid als jij moet toch kunnen rennen en rollen? Ze keek naar haar borst en wreef met haar voorpoten zacht over het hout. ‘Toen ik wegliep van huis, wilde ik eigenlijk niet meer leven. Ik liep en ik liep, en op een gegeven moment ben ik in een kleine kuil in het helm gaan liggen. Ik had niet meer de kracht om een hol te graven. Toen ik wakker werd, zat er een specht naast me. Tobias. Hij gaf me wat te drinken en haalde wat eten voor me. Hij vroeg hoe ik heette en waarom ik zo alleen in een duinpan lag. Ik vertelde hem waarom ik zo ongelukkig was, dat ik een vader had die geen oog voor me had, en een moeder die ziekelijk was en zwak, en dat ik er geen plezier in had om met de andere konijnen mee te doen. Dat het was alsof zij iets hadden dat ik niet had, alsof ze een onzichtbaar, extra vel hadden dat hen beschermde, dat maakte dat ze zich zonder al te veel angst en hoofdbrekens door de dagen heensloegen. Ik voelde mij altijd naakt en weerloos, en werd treuriger en treuriger om mijn eigen treurnis. De tranen liepen over mijn wangen. ‘Angèle, kijk eens,’ riep Tobias. Hij had een petje opgezet, waarvan de klep laag over zijn ogen hing, zijn vleugels had hij voor de borst geslagen en met gekke pasjes liep hij voor me heen en weer. Door mijn tranen heen moest ik toch lachen. Het was zo'n gek gezicht. ‘Hè, gelukkig,’ riep Tobias. ‘Het lachen is je nog niet helemaal vergaan. Ik zal je helpen. Ik timmer een mooi kastje om je heen, dan ben je nooit meer naakt en onbeschermd.’ ‘Maar Tobias,’ lachte ik geroerd, ‘jij kunt toch niet timmeren? En als ik in een kastje zit, dan kan ik toch helemaal niet meer lopen?’ ‘Dan ken je mij nog niet, hoor,’ zei Tobias. ‘Ik timmer alles vast, wat los zit.’ Toen hij dat zei, veranderde hij in een timmerman. Hij pakte me op en stopte me in zijn tas. In de dagen daarna timmerde hij een kastje om mij heen, hij gaf me te eten, stopte me in een lekker warm hok, kriebelde tussen m'n oren. Toen het kastje af was, zette hij me weer in het duin. ‘Loop maar,’ zei hij. ‘Je zult zien dat je er haast geen last van hebt. Als je het zat bent, kom je maar langs, dan help ik je het er weer af te halen.’ Al gauw vond ik deze wal achter de molen, en ik kreeg hier een plaats. In het begin zaten ze wel gek te kijken naar zo'n konijn met een houten vest, maar als ze er grappen over maakten, zei ik altijd: ‘Lach maar, het kan me toch niet schelen, ik ben er blij mee.’

DrungDrung kraakte, hij probeerde iets overeind te komen. Angèle groef vlug wat aarde los en maakte een kleine zandberg achter zijn rug waar hij tegenaan kon leunen. DrungDrung pakte een voorpoot en zei: ‘Ik zal je vertellen hoe je terug moet gaan. Neem de kortste weg, want je hebt weinig tijd. Ga langs de diepe greppel die van deze wal door het bollenveld loopt tot aan de hoge wal aan het einde. Ga daar het duin in langs het prikkeldraad, tot je bij de drinkwaterbekkens komt. Vandaar kom je in het diepe meidoornbos. Als je dat helemaal doorgestoken bent, zul je de duinen wel herkennen.’ ‘Ik wil het helemaal niet weten,’ zei Angèle. ‘Ik ga toch niet.’ DrungDrung kwam nog verder overeind. ‘Je moet gaan. Je kunt je vader zo niet dood laten gaan. Hij wacht op je.’ ‘En jij dan?’ zei Angèle. ‘Moet jij niet terug?’ DrungDrung zuchtte: ‘Ik heb mijn tijd gehad. Ik denk niet dat ik nog terug zal kunnen gaan. Ik blijf hier en wacht tot het ophoudt.’ ‘Ik blijf ook hier,’ zei Angèle. Ze legde haar kopje tegen het glas. ‘Ik blijf bij jou.’ DrungDrung streelde haar vacht. ‘Het is fijn dat je er bent, maar beloof me dat je gaat zo gauw ik er niet meer ben. En daarna ga je die timmerman zoeken, want zo'n mooi jong konijn als jij hoort niet in een kastje. Je bent nu sterk genoeg. Hoor je me? Sterk genoeg!’

[p. 84]

De volgende dag werd DrungDrung moeizaam wakker. Hij at en dronk niets. Vlak voor hij stierf, deed hij nog eenmaal zijn ogen open, en zei: ‘Je kunt niet boos blijven, Angèle, niet je hele leven. Je vader... ‘De rest van zijn woorden ging op in de laatste ademzuchten.

Met haar vrienden droeg Angèle DrungDrung ten grave. De dagen na zijn dood zat zij op de steiger te staren naar het lange mes tot aan de horizon. De vierde dag zei zij 's ochtend haar vrienden gedag, ze vertelde hen dat ze op reis ging, dat ze DrungDrungs laatste wens wilde vervullen, en naar een plek ver weg zou gaan. Haar vrienden gaven haar drinken mee en proviand voor onderweg

Toen het middag werd, nam Angèle afscheid en begon aan haar tocht. Tegen de avond was zij pas aan het eind van de diepe greppel. Ze kwam door het kastje maar moeizaam vooruit, en haar voorraadzak sleepte als een loden bal achter haar aan.

Een dag later kroop Angèle de hoge wal op en daalde aan de andere kant naar beneden. Daar bleef ze bij het prikkeldraad uitgeput liggen. Haar zak had ze onderweg verloren. Ze had niets meer te eten, niets meer te drinken. Ze sloot haar ogen.

Toen ze wakker werd, zat er een specht naast haar. ‘Doe je mond open,’ zei hij, ‘dan kan ik er wat water ingieten.’ Angèle bekeek de vogel beter. ‘Tobias?’ ‘Dat ben ik,’ zei de vogel. ‘Je bent er nog beroerder aan toe dan de vorige keer.’ Angèle schudde haar hoofd. ‘Toch niet,’ zei ze, ‘ik wil niet dood, en ik ben op weg naar huis, maar door het kastje kom ik haast niet vooruit.’ Tobias keek peinzend naar het kastje. Hij klopte er met zijn snavel op. ‘Goed gemaakt, al zeg ik het zelf. Maar het was natuurlijk niet gemaakt om er lekker mee op toer te gaan. Het was gemaakt voor iemand die een plekje zocht om te aarden.’ ‘Dat is waar,’ knikte Angèle, ‘en ik wilde het tot nu ook nooit kwijt, maar nu wordt het m'n dood.’ Ze was nog niet uitgesproken of Tobias begon krachtig met zijn snavel in het hout te pikken. De splinters vlogen in het rond. Het kastje kraakte. Trillend kroop Angèle uit het hout tevoorschijn. ‘Blijf hier maar in de buurt,’ zei Tobias, ‘ik ga even wat te eten halen.’ Even later was hij terug Ze aten samen een heerlijk maal. Ook de volgende dag zorgde Tobias voor eten. Toen Angèle weer op krachten was gekomen, namen ze afscheid. Angèle wipte zo snel ze kon langs het prikkeldraad, toen stak ze het gebied van de drinkwaterbekkens door en kwam in het diepe meidoornbos. Ook dat stak ze helemaal door. Toen ze daaruit tevoorschijn kwam, herkende ze de duinen van haar jeugd. Het was er erg druk. Een haagvan konijnen stond rond het hoge duin waar ze vroeger in had gewoond. Ze vroeg aan een van hen wat er aan de hand was. ‘De oude Ferdinand wordt vandaag begraven,’ zei het konijn. Angèle bleef staan. Even later zag ze vier van haar broers met het lichaam van de dode Ferdinand uit het hol tevoorschijn komen. Plechtig liepen ze langs, op weg naar zijn laatste rustplaats. Als laatste eerbewijs stampten de konijnen in een langzaam ritme met hun achterpoten op de grond. Angèle stampte mee. ‘Ik ben gekomen,’ fluisterde ze naar de stoet die langstrok, ‘ik ben gekomen.’ Ze sloot achter aan.

Onder de noemer ‘Interieur’ werken beeldend kunstenaar Margot de Jager en schrijver Annelies Passchier momenteel samen aan een reeks combinaties van aluminiumdrukken en tekst.
In dit nummer verschijnt de zesde episode: ‘De kast’.
Margot de Jager (1956) voltooide in 1985 haar opleiding aan de Gerrit Rietveld Academie. Sindsdien exposeert zij geregeld. In 1998 had zij een solotentoonstelling bij galerie Oele in Amsterdam.
Annelies Passchier (1955) publiceerde de verhalenbundel Mors (1990) en de roman Een vorstelijk hotel (1993).