Bzzlletin. Jaargang 14

[p. 25]

‘In de literatuur bestaan geen grenzen’
Peter Swart in gesprek met Gerben Hellinga

Hoe zien je dagen eruit; ben je altijd maar met schrijven bezig? Ja, inderdaad! Ik sta op als ik wakker word en als ik ontbeten heb dan ga ik hier aan tafel zitten schrijven. Als het mooi weer is dan werk ik buiten, ik zit ook wel boven op m'n werkkamer. Het liefste probeer ik metéén met mijn schrijfwerk te beginnen - 's ochtends op mijn nuchtere maag. Ik zeg wel ontbijten, maar zo is het helemaal niet; even douchen en dan een kop thee of koffie of wat dan ook, en dan ga ik meestal aan de slag.

Sta je op met het idee: ‘Dat moet ik doen’ of ‘Daar ben ik gisteren gebleven?’

Ja, ik weet waar ik gebleven ben, ik maak meestal aantekeningen als ik al een tijdje aan een boek bezig ben. Ik probeer dan twee pagina's per dag te schrijven - ik schrijf direct op de machine - twee A-4's, maar ik hoop natuurlijk elke keer dat het er drie of vier of vijf worden: dat is helemáál prima, maar het moeten er tenminste twee zijn, dat is het minimum. Dat lukt me niet altijd.

Het ontbreekt je dus niet aan discipline, je klinkt heel gewetensvol....

Nou, gewetensvol, ik vind dat het niets met geweten te maken heeft. Ik vind schrijven gewoon ontzettend prettig. Ik vind het helemaal niet makkelijk om aan het werk te komen, hoor, om tot een boek te komen, maar ben ik eenmaal aan het schrijven, dan vind ik het niet zo moeilijk. Het schrijven geeft mij een hoge mate van bevrediging. In de periodes waarin ik aan het schrijven ben heb ik altijd, dat als het goed gáát - en het gaat eigenlijk altijd goed, al zit ik wel eens vast natuurlijk - dat ik me dan ook goed voél, dan voel ik me heel ontspannen. Het zijn de tijden dat ik niet aan het schrijven ben, op zoek ben naar iets, ergens tussenin zit, begrijp je, dat ik het leven ook meteen een stuk moeilijker vind. Het schrijven is dus blijkbaar ook een soort uitlaatklep, met iets bezig zijn, een vorm van concentratie, dat je de hele dag, waar je ook bent, met een bepaald gegeven bezig bent. Dat vult je hoofd. Ik denk dat ik dat mis als ik niet aan het schrijven ben. Als je met een boek bezig bent, dan zit je hoofd vol met allerlei ideeën en gedachten die daarmee verband houden, begrijp je? Intussen ben je niet met andere dingen bezig. Je kan maar met één ding tegelijk bezig zijn. Als je je kop vol stopt met allerlei gegevens, en dat doe je als je een boek aan het schrijven bent, dan blijft er heel erg weinig ruimte over voor andere dingen. De eenzaamheid van de schrijver waar ze het wel over hebben, die bestaat er volgens mij uit, dat je hoofd zo vól komt te zitten met dingen waarvan niemand anders weet kan hebben, omdat het eigenlijk alleen maar in die tekst van jou bestaat; tegen de tijd dat een boek af is kunnen dat tienduizenden details zijn, die zich in je hoofd hebben opgestapeld. Je werkt ermee, als een computer: elke keer als je ernaar kijkt weet je meteen weer precies alle problemen. Dat maakt dat er maar heel weinig ruimte overblijft voor andere mensen, andere dingen, zelfs voor andere belangstellingen. En dat is een soort vereenzaming, een vorm van gekte, maar dan onder controle....

Hoeveel versies schrijf je van een boek?

Ik werk vreselijk veel aan één pagina, eindeloos, ik schat dat ik alles bij elkaar zo'n vier versies schrijf. Ik voltooi eerst een versie en begin dan weer opnieuw. Rechtstreeks op de schrijfmachine dus. Ik heb geen vast ritueel, wat ik schrijf moet me bevállen. Het heeft ook niets te maken met verschillende genres; als ik schrijf ben ik met een boek bezig. Eén ding tegelijk. Als ik ergens aan werk ben ik over het algemeen niet met iets anders bezig. Ik ben niet zo'n duivelskunstenaar die twaalf dingen door elkaar doet. Dat is misschien wel niet erg ambitieus, maar ik hoef niet zo nodig van alles tegelijk te doen: daar houd ik niet van. Ik ben liever met één ding bezig, totaal.

Gerben Hellinga.

Hoe kom je aan de namen van je personages, en hoe belangrijk zijn die namen voor je?

Zoeken!! Op zeker moment heb ik een naam die blijft. Ik vind die namen heel belangrijk. Een naam roept een bepaalde verwachting op. In Amerika hebben ze daar wel eens onderzoek naar gedaan. Als jij een naam hoort heb je daar onherroepelijk een beeld bij, heb je er een bepaalde voorstelling van. Om die stelling te toetsen gaven ze bij zo'n onderzoek bijvoorbeeld twee foto's van hele mooie meisjes - allebei blond, dus daar kon het ook niet in zitten - aan een onderzoeksgroep. De ene noemden ze laten we zeggen Gertrud, en de ander Marilyn. Als ze de namen verwisselden en dezelfde vraag voorlegden aan een andere onderzoeksgroep dan kreeg de Gertrud uit de eerste ronde weer alles in bed, omdat ze nu Marilyn heette. Namen roepen verwachtingen op... Er is trouwens ook een hele categorie namen die daaraan ontsnapt, Jos (de Spin) is een vrij neutrale naam, actief, maar je kan hem toch niet pakken; je kunt er nog alle kanten mee uit. Maar neem nou, je hebt iemand, die heet... Sven, maar je weet niet wie dat is... dan

[p. 26]

denk je toch onwillekeurig aan een beer van een Zweed! Komt er dan een klein ventje met een bochel en een hinkepoot binnenstrompelen, dan denk je toch: dat had ik niet verwacht! Sid is een getilde naam. Iemand die Sid heet, nou dat zal dan wel heel wat zijn; een kanjer. Dat valt in de praktijk dan ook niet tegen. Ik had geloof ik eerst alleen Stefan en heb er toen later nog Sid voorgezet.

Die boeken met Sid Stefan in de hoofdrol: Dollars, Messen en Vlammen uit 1966/67, leven die nog voor je?

Ik heb ze wel eens herlezen omdat ik absoluut niet meer wist wat erin stond, maar nu weet ik het weer!! Ze zijn onlangs voor de tweede keer opnieuw uitgegeven. In de jaren zeventig werden ze in een omnibus uitgebracht, en nu dus weer in aparte delen.

Had je een band met de reclamewereld; de achtergrond die je Sid Stefan hebt meegegeven?

Nee, daar wist ik helemaal niets van! Ik had een geschikte achtergrond nodig. De enorme welvaart, het Grote Geld waarover steeds meer mensen kunnen beschikken, dat had je toen nog niet, dat was veel minder algemeen. Behalve dan bijvoorbeeld in die reclamewereld, daar had je de mensen die al vliegtuigen pakten, die leefden al zoals de rest later zou gaan leven.

De Sid Stefan-boeken zijn in de eerste persoon geschreven. Vond je dat niet moeilijk te hanteren?

Ja, maar dat geldt toch eigenlijk in gelijke mate voor een ‘hij’-figuur? De meeste beginnende schrijvers werken met een ‘ik’-figuur, veel ongepubliceerde schrijvers doen dat ook. Maar ik heb hem wel zo ver mogelijk van me afgelegd. Die ‘ik’ was ik dus niet. Ik had dus voldoende afstand, het kon me geen reet schelen toen, en dat is natuurlijk de juiste instelling. Je moet er absoluut geen last van hebben in de ‘ik’-figuur te schrijven; het moet een vrij, ongebonden ego kunnen zijn. Sid Stefan is dan ook niet lullig, wordt niet gehinderd door allerlei hang-ups; in zekere zin is hij vrij van vervelende dingen. En dat is lekker natuurlijk, dat hebben niet zoveel mensen.

Als je de tijd waarin de Sid Stefan-boeken verschenen vergelijkt met de tijd waarin we nu leven, wat zie je dan voor verschillen?

Nou, het is heel anders nu, toch? De wereld is vooral veranderd! Kijk, wat je kan zien in die boeken, die hebben nog iets vrolijks. Hoewel, het zit er allemaal al wel in, de akeligheid. De Vietnam-oorlog is bijvoorbeeld al aan de gang, zelfs al een hele tijd. Sid Stefan weet dat toevallig, om hem heen niemand, en zo wás het ook echt. Ik weet nog goed dat ik in die tijd in Italië was en daar een Amerikaanse familie leerde kennen. Die man bleek hoofd van de CIA te zijn in één of ander Afrikaans land. Dat zei hij natuurlijk niet, maar dat kon je afleiden uit wat hij wél vertelde. Die man praatte ook over Vietnam, gaf prognoses over het verdere verloop van de oorlog. Ik vond dat toen al wel interessant, maar wat wist je van de CIA? Dat was een Geheime Dienst, niemand wist daar nog iets van!! De boeken van Philip Agee waren nog niet verschenen, er was nog maar nauwelijks iets bekend over ‘defectors’. Sid Stefan zag dat wel allemaal, blijkbaar keek die er beter tegenaan dan de gemiddelde krantenlezer of journalist. Neem nou dat andere boekje: Messen, dat gaat om te beginnen over een neo-fascistische bende. Dat was er dus toen al. Je moet niet vergeten dat het boek wel in 1966 is verschenen, maar eigenlijk nog een tijd terug speelt. De Russen zijn net weg, of zoiets, ik geef wel een soort tijdsafbakening. In dat boek rolt Stefan samen met een Tjechische Geheime Dienst-man - het is wel een dwerg, maar hij werkt wél voor een geheime dienst - een neo-fascistisch complotje op in Oostenrijk. Dat heeft dus met James Bond helemaal niets te maken. Bond was wat toen de toon aangaf. Ik zag Messen toch ook als een soort anti-James Bond. Dat werd vast niet als zodanig herkend, maar zelf zag ik dat natuurlijk wel zo. Ik werd toen al een beetje moe van al dat fervente anticommunisme in al die spionage-boekjes. Ik wist dat er nog heel andere dingen gaande waren. Dat gegeven van die neofascistische bendes was autobiografisch. Dat was al in 1957, dat ik wist dat die bende bestond in Wenen. Wie dus dat boekje een beetje scherper leest zal begrijpen dat dat neo-fascisme toen al bestond, dat het altijd underground bestaan heeft.

Je goochelt in die Sid Stefan-boeken nogal eens met het vertelpersspectief, laat hem de boeken waarin hij rondloopt zelf schrijven. Heb je plezier beleefd aan deze trucs?

Ja, ik vond dat grappig! Ik heb het trouwens ook niet zonder reden gedaan. Het heeft te maken met die ik-figuur. Ik blijf het gek vinden dat die mensen onophoudelijk ik-ik-ik zeggen en geen boeken schrijven...

Ze was een tijd lang stil, toen zei ze: ‘Ik dacht dat jij een schrijver was.’ ‘Ben ik ook. Ik heb er een boek over geschreven. Het ligt in mijn tas op de achterbank.’ Ze draaide zich om, pakte mijn twee boeken die boven in de tas lagen en bestudeerde ze een tijdje. ‘Ze zien er wel goed uit,’ zie ze toen. ‘Vind ik ook.’ ‘Maar misschien zijn de omslagen toch een beetje te druk.’ ‘Dat zeggen wel meer mensen. Iemand heeft geschreven dat ze eruit zien als reclamepakjes voor een nieuw wasmiddel.’ Ze lachte even en vroeg toen: ‘Wat betekenen die woorden die erop staan?’ Ik vertaalde de flapteksten voor haar en ze floot goedkeurend tussen haar tanden. ‘Dus jij bent een non-conformist?’ ‘Ben je mal. Dat is een reclameslogan van de uitgeverij.’ ‘Wat ben je dan?’ ‘Ik weet 't niet schat, Ik laat me maar wat drijven. Ik pak wat ik pakken kan en voor de rest wil ik nergens iets mee te maken hebben.’
Fragment uit: Vlammen.

Ik heb dat trouwens nog een keer gedaan in dat andere boek van me, in De Ochtendverse Schoen zit er een gezelschap op een terras, er komt iemand voorbij en men groet elkaar. Iemand vraagt dan: ‘Wie is dat, die je net gedag zei?’ ‘Oh,’ laat ik dan terugzeggen, ‘dat is Sid Stefan, dat is een geflipte copywriter.’

Op de drie Sid Stefan-boeken volgt in 1969 De A van Afbraak, met een hoofdpersoon, die wel vier namen heeft, maar eigenlijk geen tastbare identiteit...

Ja, dat is inderdaad een vrij pathologische verschijning, die geen eigen karakter heeft. Maar de zaak waarop De A van Afbraak is gebaseerd is een echte zaak. Ik kreeg een dossier van de KLM toegespeeld. Een hoge functionaris van de KLM - een station-manager ergens in Afrika - had samen met een assistent een geldtransport beroofd. De zwarte mensen die van de diefstal beschuldigd waren zaten in de gevangenis. Er kwamen advocaten bij te pas en zo. Maar er viel Niets te bewijzen!! Het toenmalige hoofd van de KLM-Veiligheidsdienst - die man is inmiddels allang gestorven - was ervan overtuigd dat die twee de boel bestolen hadden, maar ze konden hen niet pakken, ze hadden geen póót om op te staan. Die KLM- man was toen zo gefrustreerd, dat hij mij die papieren heeft gegeven, en tegen me heeft gezegd: ‘Godverdomme, doe er wat mee!!’

Ik heb wel het een en ander veranderd natuurlijk, maar daar komt het feitelijke idee vandaan.

‘Als de machine uit Johannesburg geland was, bracht ik de zakken weer persoonlijk naar het vliegtuig, plaatste ze in het laadruim, hield toezicht op het laden van het overige vrachtgoed, deed de load-sheets in de boordtas en sloot de laadruimen af.’
‘Was Meringa daarbij aanwezig?’
‘Een enkele keer. De kist uit Johannesburg kwam om elf uur binnen. Meestal had ik de leiding. Alleen bij speciale waardezendingen kwam Meringa ook wel eens.’
‘Wat voor waardezendingen?’
‘Goud. Of diamanten uit Zuid-Afrika.’
‘Kwam dat vaak voor?’
‘Een of tweemaal per maand.’
‘Wat moesten jullie dan doen?’
‘Niets. We hoefden zelfs de ruimen niet te openen, want voor ons stukgoed was dan een apart ruim gereserveerd. Maar we bewaakten het vliegtuig.’
‘Waarom?’
Rippers haalde zijn schouders op. ‘Het vliegveld lag afgelegen. Klein, donker. Midden in de nacht. Soms was er voor miljoenen aan boord!’
Fragment uit: De A van Afbraak.

[p. 27]

In je laatste boek Merg en Been maak je gebruik van een soort overlap-techniek. Je vertelt een aantal gebeurtenissen vanuit verschillende personages. Waarom heb je gekozen voor deze opzet?

Ik heb dat van tevoren niet in mijn hoofd, ook de plot niet, helemaal niks. Nooit. Ik ben zelf op zoek terwijl ik schrijf, ik weet ook niet waar ik uitkom; ik ben altijd ontzettend nieuwsgierig hoe mijn verhalen af zullen lopen. Ik krijg de indicaties voor de voortzetting van een verhaal door wat ik schrijf. En ik kom natuurlijk zo af en toe vast te zitten, dat kan niet anders; dat gebeurt. Maar dat hoort er ook bij. Kijk, toen ik in Merg en Been die mensen allemaal liet eten bij Opa Knil in dat koffiehuis, die biefstukken, weetjewel, toen had ik ze daar allemaal in de buurt van Jos De Spins huis, dus toen dacht ik, nou, dan zal het daar wel aflopen! Je hebt ze nou allemaal bij elkaar, dacht ik. Maar tot mijn verbazing ging die Coca-Inez naar dat busje toe en die hijackte de hele handel, die ging er mee aan de haal... terwijl ik dus dacht dat ik Jezus Christus bijna klaar was had ik opeens weer een hele lap to go... Maar ja, ik zag ook wel in dat dat moest, dat het juist was: die hele Werner-figuur moest nog naar boven komen!

Drie personages in je laatste boek vinden baat bij hulp van psychologen of psychiaters. Is dat willekeurig of bedoel je er iets mee?

Tja, dat is waar. Ik bedoel daarmee niet te zeggen dat iedereen iets heeft aan deze tak van hulpverlening. Deze drie personages - Schetsky, Coca-Inez en De Spin - vinden het normaal van deze hulp gebruik te maken. Zoals het ook normaal is om naar de dokter te gaan. Als ik er iets mee bedoeld heb, dan is het dat het iets zegt over de conditie van de wereld. Het is op het ogenblik toch een zeer geaccepteerd gegeven.

Gerben Hellinga.

Zoals in sommige kringen het gebruik van drugs zeer geaccepteerd is. Er wordt in Merg en Been ruim ingenomen....

Het boek gáát over drugs. Ik wilde een boek schrijven over drugsgebruik in Amsterdam. Dat is ‘mijn uitgangspunt geweest. Wat ik daar zo'n beetje over te weten ben gekomen en wat ik geobserveerd heb. Maar het is helemaal niet moralistisch: ik heb niet willen vertellen hoe het wél moet of hoe het niet moet. Het gaat over mensen die leven in de onderwereld, in de jungle. Die Fijnaut zegt dat in een artikel in Vrij Nederland, dat de klassieke Noord-Westeuropese onderwereld, de misdaad dus, dat die altijd in een onderwereld georganiseerd is geweest. Daar ga ik in Merg en Been ook van uit. De mensen die in die onderwereld leven hebben hun eigen codes, hun eigen moraal, en zonder dat dit verder expliciet wordt gemaakt, zit dat er gewoon in, in het boek, dat is iets heel vanzelfsprekends. Neem nou bijvoorbeeld die eh, hoe heet ze?, die Josefina, die zo'n beetje de enige normale is, supernormaal, die heeft geen psychiater nodig, die heeft een hele cleane manier om naar de mensen te kijken. En De Spin zelf, die is bijvoorbeeld heler, nou, dat vinden ze heel erg, dat schijnt iets heel abjects te zijn, en het is natuurlijk ook niet best als je van junkies televisies koopt en die weer verkoopt, dat is goor, dat is smerig, maar dat doet-ie dus wel. Wat dat betreft heeft-ie dus niet de moraal van de bovenwereld.

Toch hoort dat moraliseren bij hetzelfde genre waar je een heleboel facetten wél van overneemt...

Ja, maar ik heb geprobeerd om dat om te buigen. Er zit bijvoorbeeld iets heel gecompliceerds, iets troebels in die Schetsky. Politie en crimineel, jager en wild, dat lijkt in wezen heel sterk op elkaar, en dat duurt erg lang. Dat is wat je ook altijd hoort over infiltratie-technieken; dat de politie erdoor besmet raakt. Daar gaan toch eigenlijk ook al die Amerikaanse films over: dat ze te weinig afstand kunnen nemen en ten slotte toch plat gaan. Deze Schetsky gaat dan weliswaar niet plat, maar wat-ie doet mag niet, hij maakt gebruik van allerlei illegale methodes ook, en heus, dat is heel bar hoor, die Duitse politie.

Frau Cola, ik bevind mij hier op de vijftiende verdieping van een kantoorgebouw in een grote Duitse stad. Op het ogenblik hangt jouw man, door twee van mijn medewerkers aan zijn voeten vastgehouden, buiten het raam. Als ik naar beneden kijk zie ik een groot plein met trams en druk verkeer. De mensen op straat zijn zo klein als mieren. Een woord van mij en mijn medewerkers laten Eduards voetjes los en hij valt als een steen naar beneden. Tenzij hij zo high is dat hij zweven kan. Hahaha! De chef lachte luid en in de luidspreker hoorde je zijn medewerkers in de verte meelachen. ‘Als Herr Eduard naar beneden valt, dan kunt u hem met een lepel van de straatstenen komen afschrapen, Frau Cola.’ Er werd in het kantoor weer gelachen. ‘Ik zal u nu eerst even uw man te spreken geven. Du Eduard, deine Gattin möchte dich sprechen.’ Er klonken weer even wat verwarde geluiden en toen hoorden ze de stem van een volwasen man in doodsangst, geknepen, waardoor hij als een klein jongetje klonk: ‘Inez... help me... ze gaan me vermoorden... Inez... asjeblieft...’
Fragment uit: Merg en Been

Dus dat het de boeven slecht vergaat; dat ‘crime doesn't pay’, dat straalt ook over op de politie zelf, begrijp je wel? Die hoofdfiguur is innocent, en omdat-ie zijn handen nergens vuil aan maakt gebeurt er niks met hem; loopt-ie eruit, hij raakt eigenlijk alleen zijn vriendinnetje kwijt. En hij heeft niet eens in de gaten waarom het zo gelopen is.

Jos de Spin is weliswaar de hoofdpersoon, maar je laat ook andere personages aan het woord, er is een alwetende verteller. Wat wilde je bereiken met deze opzet?

Het gaat over Jos de Spin, maar er is inderdaad ook zo'n alwetende verteller, die staat nog wat verder weg, die weet het blijkbaar allemaal, die trekt aan de touwtjes. Je zou kunnen zeggen, maar dat kun je natuurlijk nooit als lezer ervaren, dat er in het verhaal een soort desoriëntatie zit, hè, je weet 't, en je weet het niet helemaal, net als hijzelf. Dat komt door die verschillende standpunten en perspectieven, door die dieren die er een rol in spelen. Maar toch wordt op het einde alles helder. Het idee daarachter was - eigenlijk een heel onbereikbaar ideaal, hoor - dat wat de drugsgebruiker voelt; die stonede diffuusheid die de werkelijkheid iets anders maakt dan-ie is, dat wilde ik in het boek verwerkt hebben. Als je kijkt naar The Thin Man van Dashiel Hammett, dat gaat over de prohibitie in New York, het speelt in allerlei ‘speak-easies’, een fantastisch boek. Iedereen is in dat boek eigenlijk altijd een beetje dronken. Als je dat boek leest word je zelf zo'n beetje tipsy. Dat hele boek is

[p. 28]

een beetje tipsy. Dat komt door de tipsy-constructie. Mensen zeggen dingen tegen elkaar, maken dingen mee, die ze ook weer vergeten. Dat heb ik niet zozeer willen nadoen, maar daar heb ik het idee van. Die personages in Merg en Been snuiven coke, blowen de hele dag; die zijn eigenlijk nooit helemaal ‘focused’. Ze weten nooit precies waar ze zijn...

Tot op heden mochten dieren alleen in stripverhalen praten, denken en er gevoelens op na houden. In Merg en Been staan een paar honden soms centraal in het verhaal. Waarom doe je dat?

Kijk eens, in de literatuur zijn er géén grenzen, er bestaan géén grenzen. Die worden alleen aangebracht door meningen waar mensen zich aan gebonden voelen. Ik vind het wel interessant om in een bepaalde traditie te werken, dat geeft een bepaald kader, een zekere veiligheid, het is als wonen in een bestaand huis. Maar-ik-wil-daar-dan-wel-helemaal-zelf-iets-mee-doen. Ik heb er geen zin in alleen maar in die traditie verder te werken, dat wordt dus nakauwen, en dat is al een miljoen keer gedaan. Ik léés het niet, dus waarom zou ik het schrijven? Wat ik wil doen is die bestaande grenzen verleggen. Ik zie niet in waarom honden niet zouden mogen - die honden zijn personáges in dit verhaal!! Toevallig is het inderdaad zo, dat ik persoonlijk van mening ben dat honden met elkaar kunnen praten, dat heb ik zo langzamerhand wel geobserveerd, maar in dit verhaal kan het óók, in een ander verhaal zou ik het niet doen. Maar volgens mij kan ALLES!! Er zijn trouwens genoeg voorbeelden van pratende honden in de literatuur, misschien zijn er wel niet erg veel voorbeelden van pratende honden in detectives, in thrillers. Dan zijn die twee maar de eerste! De uitdaging is, dat het erg moeilijk is om in thrillerland met iets nieuws te komen; dat vind ik ook meteen het leuke!

Mens en dier staan op gespannen voet met elkaar in Merg en Been. Er wordt met zorg een rat vermoord, honden doden mensen, die op hun beurt weer honden doden... Zit er een diepere filosofie achter dit sombere beeld?

In thrillers vallen toch altijd veel dooien? Nou, hier vallen dus ook dooien!! Dood is dood, het blijft natuurlijk vreselijk... hoewel, soms moet 't, die rat, dat moest, want anders zou Opa Knil zijn vergunning kwijtraken, hahaha!! Maar het is waar: de mensen maken de dieren dood. Als je naar mijn persoonlijke mening vraagt, ik ben wel degelijk van mening dat er heel veel zou moeten veranderen aan de manier waarop wij in onze cultuur over dieren denken. Ik denk ook dat dat wel zal gebeuren, maar dat zijn historische processen, die nog lang niet zijn uitgewerkt. Als je de discussies volgt die gaande zijn, dan zie je dat het zich nog in een welles-nietes-sfeer bevindt, in een heel eenvoudig stadium. Ik geloof dat mensen wel degelijk dierenmoordenaars zijn, en dat dieren wel degelijk een soort bewustzijn hebben, een zieleleven. Het is weliswaar superbegrensd alleen maar binnen hun eigen waarneming zal ik maar zeggen - maar naar mate ik ouder word begin ik te denken dat zo'n beleving niet zo veel begrensbaarder is dan mijn eigen waarneming: ik begrijp ook niet veel meer van de wereld!

Een laatste vraag over Merg en Been: heb je iets aan specifieke research gedaan?

Nee, geen specifieke research, gewoon een aantal jaren leven... goed mijn ogen open houden, in bepaalde kringen verkeren. De achtergrond voor dit boek is dan die van de onderwereld, maar ik zou net zo goed iets kunnen situeren in de toneelwereld of in de filmbusiness zonder dat dat nou veel verdere voorbereiding met zich zou meebrengen.

Wat vind je van de stand van zaken in de misdaadliteratuur, volg je dat enigszins?

Nee. Vroeger las ik vrij veel. Maar als je me nou vraagt: lees je dat nou allemaal wat er uitkomt, nee, dat is mij onmogelijk. Ik denk dat ik destijds thrillers las om te kijken hoe ze geschreven werden. Maar ook toen las ik lang niet alles; ik informeerde me over het beste en dat las ik dan. Ik ben ook altijd op zoek naar de ándere schrijver; de mainstream dat geloof ik meestal wel. Sommige boeken zijn de moeite waard. Ik moet trouwens zeggen dat ik niet zo'n scherpe grens trek tussen spy-stories, thrillers en literatuur. Een boek is een boek, en het allerbelangrijkste is dat het goed geschreven is en of het interessant is. Een goed geschreven en interessante thriller zegt mij veel meer dan een middelmatige literaire roman. Mensen kiezen soms voor bepaalde genres, houden bijvoorbeeld niet van thrillers en detectives. Ik vind dat heel acceptabel. Zo houd ik bijvoorbeeld absoluut niet van romans over het studentenleven. Die boeken van Van der Heijden, dat vind ik verschikkelijk moeilijk om te lezen, dat is nou zo ongeveer het saaiste wat je me kunt voorschotelen.

Jij maakt geen waardebepalend onderscheid tussen literatuur en thriller, maar de kritiek doet dat wel, de lezer doet dat ook.

Moet je luisteren, schrijven is een vak, een métier. Je kunt ook met olieverf werken of graveren, begrijp je, zoiets is het ook. De beste thrillerschrijvers zijn veel betere schrijvers dan de meeste romanschrijvers/literatoren. De literatuur verdwijnt, de thriller blijft. Neem nou die boeken van Raymond Chandler, dat zijn toch niet weg te denken klassieke boeken! Het maakt dus blijkbaar niet uit hoe het genre heet waartoe een boek behoort, iets wat goed is, blijft overeind!

Je zult voor je thrillers waarschijnlijk minder waardering oogsten dan voor je andere, laten we zeggen literaire boeken, terwijl er net zo veel werk in zit. Doet dat je iets, dat gebrek aan waardering?

Nee, dat doet me niets, volkomen niets. Wás het natuurlijk maar zo, dat het een beetje meer aanzien had. In Nederland heeft het schrijven sowieso zo'n lage status, dat, ach, wat maakt het uit... Ja, serieus! Schrijven betekent zo ontzettend helemaal niets, dat eh, dit kan er nog best bij, hoor! De status van de schrijver is vooral laag in het literatuurbedrijf zelf, lezers staan daarbuiten. Terwijl in Nederland de algemene filosofie is: ‘Doe maar gewoon, dan ben je al gek genoeg,’ kennen we in Nederland het speciale verschijnsel van de Grote Schrijver. Nederlandse critici roepen bepaalde figuren uit tot Grote Schrijvers. Er wordt dan vervolgens respectvol gesproken over Een Groot Schrijver. Je hebt dus een categorie Grote Schrijvers, dan een héle tijd niks, en dan komen de mensen die dat beroep uitoefenen, die hebben een hele láge status in dat vak. Bij de critici, bij de boekhandelaren, in de kranten, in de publiciteit en uiteindelijk bij de belasting. Dat gaat vrij ver, de manier waarop het Ministerie van WVC je toespreekt, de formulieren die je moet invullen. Eigenlijk is het wat dat betreft zo'n beetje of je in Rusland bent. Ik zie het zo: we leven in een land met een middenstandscultuur, waarin de kunstenaar, en dan zéker de schrijver, helemaal onderaan de sociale ladder staat. Kijk, ik heb niet zo de behoefte dat te zien veranderen, mij geeft het de mogelijkheid om een vrij leven te leiden, maar als je kijkt naar een land als Frankrijk, dan zie je dat het schrijversvak daar een geaccepteerde status heeft in de samenleving, terwijl ik denk dat dat hier veel minder het geval is. Waarbij ik moet zeggen dat het de paar schrijvers die dat dan wel bereikt hebben, tóekomt, dat vind ik absoluut. Maar het hele vak functioneert hier op een buitengewoon gebrekkige manier. En dan hoor ik iedereen alweer roepen: hoho, dat is helemaal niet waar!! Maar het is helaas wél waar. En daar is niks aan te doen. We hebben hier in Nederland nou eenmaal een cultureel bestel zoals ze er in Frankrijk of Engeland ook één hebben. Dat verander je niet door te zeggen dat het allemaal anders moet, of door er vreselijk veel geld tegenaan te gooien, zo is het hier! Persoonlijk vind ik dat hele literatuurbedrijf maar een mies zooitje, neem me niet kwalijk dat ik dat zeg!!

Je hebt voor de televisie geschreven, voor toneel, een soort roman, die thrillers, waar kun je nou het meeste in kwijt?

Dat weet ik eigenlijk zelf niet. Kijk, ik bent ooit met die thrillers begonnen omdat ik me wilde oefenen in het schrijven. Ik had geen zin om met een literair debuut onmiddellijk te worden ingedeeld in een bepaalde categorie, een bepaald plaatsje te krijgen. Ik weet nog niet hoe ik verder ga. Ik heb al een gedeelte van een nieuwe thriller liggen, maar misschien is mijn volgende boek wel een roman, wie weet?