Bzzlletin. Jaargang 14

[p. 3]

[Nummer 137]

‘Ik schrijf literaire romans. Ik zeur alleen niet over het feit dat mijn vader gereformeerd was en mij geen zakgeld gaf’
Johan Diepstraten in gesprek met Tomas Ross

Over de Nederlandse thriller heb je eens gezegd: ‘Het recept is altijd eender. Er zijn twee agenten, zij zijn alletwee hartstikke tof. Het onderwerp is Chinatown, een dooie Chinees in de gracht of een paar hippies. Er moet altijd een café zijn dat met een knipoog beschreven is naar de vriendjes van de schrijver: kijk wat iedereen daarvan herkent.’ Hoe erg was het met de Nederlandse thriller?

Hoe erg is het met de Nederlandse thriller? Het is nu wat beter, sinds de jaren tachtig gaat het goed. Er is een golf van Nederlandse thrillerschrijvers gekomen die het genre serieus behandelt. De Nederlandse misdaadroman is daarvóór altijd beschouwd als een soort vrijetijsbesteding van politici, hoogleraren en huisvrouwen, maar nooit professioneel aangepakt. Je ziet het genre in de jaren zestig en zeventig goed tot ontwikkeling komen in Engeland en Amerika. Dat begint nu langzaam haar sporen na te laten in de Nederlandse misdaadroman. Daarvóór was het inderdaad kleinschalig, een kleine moordzaak, een toffe politieman, duidelijk in de avonduurtjes geschreven. Het waren romans met weinig impact, die ook niet werden vertaald en die geen enkele invloed hadden op het buitenland zoals wij dat wel andersom hebben.

Dat het nu beter gaat, heeft ook te maken met de waardering in de pers. Het genre wordt eindelijk serieus genomen en dat beïnvloedt elkaar wederzijds. Het lang volgehouden vreemde onderscheid tussen literatuur en lectuur waartoe de misdaadromans altijd worden gerekend, verdwijnt langzamerhand. Dat is een gunstig teken.

Wat is er inhoudelijk veranderd?

Het is harder geworden en internationaler omdat er in de Nederlandse maatschappij dingen zijn veranderd de laatste jaren. Ik hoef maar één ding te noemen: het feit dat Koninklijke Hoogheid Bernhard von Lippe Biesterfeld betrokken is geweest in het Lockheed-schandaal is van zeer grote positieve betekenis voor de misdaadliteratuur in Nederland. Het betekende dat Nederland niet zo klein is met klompjes, molens en dooie Chinezen in de gracht. Er is zwendel op grote schaal, een minister-president kan de zaak bezwendelen. Dat heeft zijn weerspiegeling in de misdaadliteratuur. De samenleving is harder geworden.

Schaduwen uit Gethsemane, je laatste roman, heeft als uitgangspunt de moord op de vier IKON-journalisten. Waarom juist deze gebeurtenis als onderwerp?

Ik kende één van hen, de cameraman. Ik vond dat de Nederlandse regering er schandalig weinig aan heeft gedaan, zij heeft geen enkele druk uitgeoefend op wat er exact is gebeurd in El Salvador.

Nu kun jij zeggen: schrijf er een documentaire over of een nonfictie boek. Maar die zijn er al over gemaakt. Ik vind het wel eens verstandig om een wat meer populaire vorm te nemen om een hele groep andere lezers te pakken. Het is een afschuwelijk gegeven, de dood van vier journalisten in zo'n land. In mijn roman wordt een duidelijke beschuldiging geuit naar de regering en naar de Partij van de Arbeid die de bescherming van de mensenrechten hoog in haar vaandel moet hebben.

Een jaar nadat de journalisten zijn vermoord gaat er een delegatie naar El Salvador. De personen heten Van Dam, De Vries en Van de Heuvel. De laatste heeft een Kaiser Wilhelm-snor en is lid van de PvdA. Van der Louw en Harry van de Berg hebben model gestaan, lijkt me. Waarom heb je niet één van de twee gekozen?

Tomas Ross. Foto: G. Bos.

Ik heb Van de Heuvel gemodelleerd naar die twee omdat het naar mijn idee salonsocialisten zijn die veel geld verdienen en weinig uitvreten. Omdat ik vrij authentiek wilde zijn, kon ik niet één van die twee namen gebruiken. Noch Van der Louw, noch Van de Berg zijn ooit met een parlementaire delegatie naar El Salvador geweest. Het was dus verstandiger om een pseudoniem te nemen. Het is doorzichtig en ook in de pers is het onthuld. Maar ik vind dat de nadruk daar wel iets teveel op is gelegd.

Je beschrijft Van de Heuvel als iemand die alleen uit is op publiciteit.

Maar zo is het toch ook. Van de Berg komt terug uit Turkije van de parlementsverkiezingen en zegt dat alles democratisch is toegegaan, terwijl een kind ziet dat het niet waar was. Vervolgens geeft hij een ellenlang interview aan het blad Playboy waarin hij zichzelf voortdurend in ijdelheid steekt. Ik vind dat die man niet deugt en aangepakt moet worden. Een beetje persoonlijke rancune, het is heel goed als schrijvers dat hebben.

Hoe waarheidsgetrouw zijn je romans?

De feiten kloppen, ik doe veel journalistieke research, de oplossing is voor honderd procent verzonnen.

Je boeken spelen in Moskou, El Salvador, Indonesië. Ik neem

[p. 4]

niet aan dat de royalties zo hoog zijn dat je voortdurend naar die landen kunt gaan.

Ik durf niet eens te vliegen, ik durf nauwelijks een trein in. Sinds de uitvinding van de video bekijk ik banden. De VARA is in El Salvador geweest, ik haal de videobanden en kijk me vier maanden suf en noteer dingen die anderen niet opvallen. Bijvoorbeeld: er rijdt een gele Peugeot in El Salvador. Dan schrijf ik op: taxi's in El Salvador zijn geel. Ik bel iemand op die er geweest is en vraag welk merk sigaretten er daar gerookt wordt. Of ik vraag wat je ruikt als je de hoek om gaat: benzine, urine? Dat noteer ik allemaal braaf en achteraf wordt er gezegd: o, wat een couleur locale. Maar niemand van de lezers is er geweest, dus ze kunnen het niet controleren. Hoeft ook niet, ik hou me aan de feiten.

Martin Finch is jouw vaste hoofdpersoon. Hij reist met de delegatie mee naar El Salvador. Waarom een internationale naam voor een gewone Hollander?

Het heeft ermee te maken dat ik geen Nederlandse misdaadromans wil schrijven. Het klinkt arrogant, maar ik wil niet verzeilen in die kleinschaligheid. Om iemand nu Jaap Jansen, het is een prachtige naam hoor, te noemen, is niet acceptabel. Ik wilde Martin Finch internationale mogelijkheden geven en daarom heb ik hem het kind laten zijn van een Royal Airforce piloot die in de oorlog boven Nederland is neergeschoten. Op die manier kon ik hem een gemakkelijke introductie geven in Engelstalige landen. Want van een Nederlander zeg je al gauw: wat heeft die in het buitenland te zoeken?

Het is kritiek die ik vaak hoor op mijn boeken: Martin Finch is ambtenaar bij de BVD, een dienst die heel weinig mensen kennen en waar nogal karikaturaal over wordt geschreven. Wat doet een BVD'er in het buitenland? Zoals je weet was mijn vader ambtenaar bij de BVD en hij was veel in het buitenland. Het is onzin om te denken dat de BVD alleen maar radio-amateurs afluistert of linkse studentenorganisaties oprolt.

In Het Poesjkin Plan verdedig je de B VD. Iedereen kent de verhalen over de documenten die bij een groenteboer werden aangetroffen, over de sukkel die gefilmd werd door een omroep, iedereen kent de blunders, maar de successen van de geheime dienst zijn niet bekend.

Zo is het toch. Als je succes hebt, kun je dat niet vertellen. Mijn vader deed dat ook nooit. Hij tekende een loyaliteitsverklaring natuurlijk. De BVD is een dienst met duizend ambtenaren, met een behoorlijke post die niet op de Rijksbegroting voorkomt, die niet in het parlement wordt besproken, met een zeer kleine parlementaire controle. Zo'n dienst met ook nog eens vijfduizend free-lancers kan een boel. Nederland is een schakelland in de NATO, heeft de grootste haven ter wereld, het is een land met een gigantisch hoge technologische kennis. Het zou onzin zijn te zeggen dat Nederland niets voorstelt in de geheime-diensten-wereld.

Hoe is het karakter van Martin Finch?

Dat weet ik niet. Ik vind karakters niet belangrijk. Het klinkt vreemd misschien, maar voor dit genre vind ik het verhaal, de plot, de acceptabelheid daarvan en de authenticiteit het belangrijkste. Van James Bond weet je alles: hoe oud hij is, hoe hij met vrouwen omgaat, in wat voor auto's hij rijdt, maar de plots kloppen niet. Bond is een karikatuur geworden.

Ik heb Martin Finch redelijk oningevuld gelaten, er wordt doorgaans te veel aandacht besteed aan het geven van karakters. Dat is niet goed voor het genre.

Je had het gegeven van de moord in El Salvador, je bedacht een Nederlandse delegatie die daar naartoe vertrekt, en je hebt Martin Finch. Hoe construeer je vervolgens een roman?

Ik kom altijd op een idee door een krantebericht. In dit geval las ik dat de Nederlandse regering een getuige had ontvangen uit El Salvador die claimde dat hij erbij was geweest toen de vier journalisten werden vermoord. Niet de guerilla, maar de officiële regeringstroepen waren de schuldigen. Die getuige heeft een verklaring afgelegd hier in Nederland voor een parlementaire commissie en vervolgens is hij verdwenen. Niemand heeft ooit nog iets van hem gehoord. Na die verklaring heeft de Nederlandse regering niets meer ondernomen, het hele geval is in een doofpot gestopt. Wat is er allemaal gebeurd, vraag ik me dan af. Ik begin te denken wie erachter hebben gezeten. Ik ga research doen, heel nauwgezet en vervolgens schrijf ik trefwoorden per hoofdstuk op kladblaadjes en plak die tegen een muur. Als ik eenmaal weet hoe alles in elkaar zit, kan ik gaan schrijven. Dat gaat heel snel, een week of zes.

Hoe je een plot maakt, weet ik niet. Patricia Highsmith zegt: opeens wéét je het, natuurlijk, zó moet het gegaan zijn, zo smerig, zo dubbel, dát moet het zijn geweest. Bij mij is het ook zo.

Een thriller moet spannend zijn en geloofwaardig, maar bovendien moet je de clichés vermijden. Is dat moeilijk?

Ik heb op mijn donder gekregen omdat ik in Schaduwen uit Gethsemane een aantal clichés over vrouwen zou hebben gebruikt. Er is me seksisme verweten, en daar heb ik hard om moeten lachen. El Salvador is een warm land, daar lopen dure vrouwen wel eens in doorkijkjurken. Een feministische journaliste heeft me daarover onderhouden. Wat een onzin.

Het is geen cliché van de thriller, het zou er ook een van Harry Mulisch kunnen zijn. Natuurlijk moet je de clichés vermijden. Je laat een held of anti-held niet meer rondrijden in dure, snelle auto's of veel schieten. Dat doe je niet meer. Je probeert je hoofdpersoon zo gewoon mogelijk te laten zijn, je probeert de alledaagse werkelijkheid net zo te beschrijven als in de gewone literatuur. Maar je bent wel onderhevig aan een aantal dogma's. Elk hoofdstuk moet spannend eindigen om eens iets te noemen, net als in een stripverhaal.

Schaduwen uit Gethsemane is verteld vanuit het gezichtspunt van Martin Finch, maar andere hoofdstukken vanuit Fischer, de Amerikaanse journalist.

Na een zevental romans vind ik het vervelend worden om ieder hoofdstuk weer vanuit dezelfde persoon te starten. Ik schrijf meestal vanuit het ‘ik’-perspectief, dat is al moeilijker dan vanuit een ‘hij’. Omdat ik het niet goed vind om mijn hoofdpersoon meer karakter te geven en er toch een keer de behoefte aan had om dat ergens eens te doen, heb ik een ander gecreëerd. In hem kon ik alles kwijt.

Iemand heeft ooit gezegd: detectiveschrijvers geven geen karakters, want daarvoor zijn ze te slecht, ze kunnen het niet. Dat is natuurlijk onzin, maar aan de andere kant is het wel gemakkelijk om het niet te doen, want dan hoef je niets van jezelf weg te geven. Het zit ergens tussenin: ik zie bij meer schrijvers dat zij hun hoofdpersoon blanco houden en andere personages invullen: die krijgen een karakter met al hun hebbelijkheden en onhebbelijheden.

Schrijven vanuit twee personen heeft het voordeel dat je niet vast komt te zitten. Je begint gewoon aan een ander hoofdstuk als je geblokkeerd wordt.

Hoe moeilijk is het om dialogen te schrijven?

Ik schrijf godzijdank zeer en zeer snel. Ik werk voor de televisie en voor de film, dus ik ben gewend om dialogen te schrijven. Veel moeilijker zijn de beschrijvingen. Je weet dat lezers van thrillers ongeduldig zijn, zij lezen een thriller vooral om de actie. Je zit soms uren te zweten op een fraaie natuurbeschrijving vanuit de trein in de Russische steppe. Zou er wel of niet een fabriek in de verte staan? Daar ben je een hele avond mee bezig, maar je weet dat je lezers denken: steppe, poesta, doorbladeren, wat gaat er verder gebeuren.

Dat is inherent aan het genre. Je weet dat het onderschat wordt. Je werkt net zo hard als een gewone romancier. Maar je lezers zijn mensen die het boek kopen op Schiphol, ze lezen het in het vliegtuig om hun angst te vergeten en donderen het in de vuilnisbak als ze op hun eindbestemming aangekomen zijn. Het is wel triest.

Als je jouw boeken vergelijkt met die van bijvoorbeeld Felix Thijssen, dan ben je nogal terughoudend in het beschrijven van geweldscènes.

Het ligt er maar aan hoe agressief je zelf bent. Mijn vrouw vindt het uitstekend wat ik doe, ik schrijf het tenminste. Net als in beschrijvingen over sex moet je ook in geweldscènes jezelf beperkingen opleggen. Het is bijna een dogma in de thriller: je moet hier en daar geweld gebruiken. Het hoeft niet eens echt, denk ik. Maar er moet wel iets zijn van een gevecht of de dreiging ervan. Dat zit in het genre verwezen. Felix Thijssen kiest

[p. 5]

voor een hele harde benadering.

Ik vind dat ik in Schaduwen uit Gethsemane wel mijn best heb gedaan. De held bespringt een bloedhond en steekt het beest dood met een tak. Eerlijk gezegd is het wel te veel hoor.

In je debuutroman, De honden van het verraad, gaat een aantal Molukkers terug naar Indonesië om daar het RMS-ideaal te verwezenlijken. Ik had haast de indruk dat ik een geschiedenisboek las.

Een thriller moet natuurlijk spannend zijn. Maar hij is pas echt goed als er een tweede laag aanwezig is. Ik word wel eens bekritiseerd om mijn geheime agent, maar een paar maanden geleden hebben we wel al die spionage-affaires gehad tussen Oost en West. Het bestaat dus wel degelijk. Een thriller behoort net zo goed een maatschappelijke weerspiegeling te zijn.

Over de RMS en de Zuid-Molukkers heb ik geen documentaire geschreven of een geschiedenisboek, ik heb de historische gegevens vermengd met fictie. Dat heb ik ook gedaan met de Lockheed-affaire. Tot mijn verbazing bleken heel weinig mensen te weten wat die affaire precies inhield, wat precies de beschuldigingen tegen Bernhard waren, hoe het onderzoek verliep. Als televisiedocumentaire zouden veel mensen de knop hebben omgedraaid of hebben overgeschakeld naar een ander net. Het klinkt bijna evangelisch wat ik zeg, maar ik denk dat het verstandig is om met een soort sandwich-formule te werken. Een thriller kan net zoveel lagen hebben als de boeken die men in dit land tot de officiële literatuur rekent. Ik zal nooit de invalshoek kiezen van de mooie meiden en de moord op de hoek, dat moeten anderen maar doen.

Tomas Ross in gesprek met Johan Diepstraten. Foto: G. Bos.

Vanwaar je belangstelling voor de RMS?

Dat had te maken met mijn studie culturele antropologie, ik heb voor mijn stage Leeronderzoek Java en de Molukken behandeld. Ik kende veel Molukkers en ik vond het een intrigerend wereldje. Daar komt bij dat ik pal naast de Houtrusthallen ben opgegroeid waar de RMS elk jaar haar republiek herdenkt. Ook als journalist had ik ermee te maken. Ik had dus stof te over.

Maar waarom schreef je een thriller?

Na de dood van mijn vader heb ik één hoofdstuk geschreven over het pand van de BVD. Voor mezelf was dat een poging om de dood van mijn vader van me af te schrijven. Voor uitgeverij De Haan had ik net een boek gepubliceerd over het monster van Loch Ness. Toen dat uitverkocht was, vroeg De Haan me om een nieuw boek. Ik liet dat ene hoofdstuk lezen en Jan Geurt Gaarland, de redacteur van De Haan, moedigde me aan daar iets mee te gaan doen.

In die periode las ik een essaybundel van mijn oude hoogleraar Wertheim, die veel over Indonesië publiceerde. Hij beweerde dat de coupe in Indonesië doorgestoken kaart was. Dat kon hij aantonen met een telegram van de Amerikaanse ambassadeur waaruit bleek dat Soeharto in het diepste geheim steun had gevraagd aan de Amerikanen om Soekarno's bewind omver te werpen.

Je weet nooit precies hoe het gaat maar de combinatie: kennis van Indonesië en dat rare telegram, waren voor mij voldoende om eraan te beginnen. Mijn vader had zich voorgenomen na zijn pensionering een roman te schrijven over zijn ervaringen met de BVD, na zijn dood hebben we een halve politieroman aangetroffen. Ik was ‘begeesterd’ van de BVD, ook omdat die dienst in de literatuur niet terug te vinden was.

De opdracht in De honden van het verraad luidt daarom natuurlijk: ‘Voor mijn vader, die de kans niet kreeg het zelf te schrijven, maar het zo ongetwijfeld ook wel goed zou hebben gevonden’. Maar hoe kwam je op het idee Zuid-Molukkers naar Indonesië te sturen om dáár het RMS-ideaal te gaan verwezenlijken?

Ik las een artikel in de krant waarin Molukkers zeiden dat het indiaantje-spelen hier in Nederland maar eens afgelopen moest zijn. Die jongens heb ik min of meer als hoofdpersoon genomen. Maar alles bij elkaar genomen: de roman is te uitgesponnen. De actie begint pas na een pagina of zestig.

Je hebt overwogen om een roman te schrijven over de zaak King Kong.

Mijn vader was één van de twee rechercheurs die Lindemans heeft gearresteerd. King Kong dus. Er zijn genoeg oud-BVD'-ers met wie ik over die zaak zou kunnen praten. Ik heb het uiteindelijk niet gedaan omdat ik alleen maar een koningshuisplot kon bedenken. Bernhard zat zo dicht tegen Lindemans aan dat ik me alleen maar kan voorstellen dat hij een vreselijk misse rol heeft gespeeld. Maarom nu weereen roman over het koningshuis te schrijven....

Van koninklijke bloede gaat over 1,2 miljoen dollar die Bernhard kennelijk nodig had.

Ik had twee mogelijkheden. In eerste instantie wilde ik een roman schrijven waarin prins Willem Alexander ontvoerd werd door de IRA, daar was toentertijd ook sprake van. De andere opzet was de Lockheed-affaire zoals alles zich heeft afgespeeld. Prins Bernhard komt er in mijn roman goed vanaf: ik gooi alles op de verzonnen figuur Laman-Trip die het kwade genius is achter de Prins. Nou ja, Bernhard had een vriendin en een kind, maar dat heeft uitgebreid in de boulevardbladen gestaan. De buitenlandse kwaliteitskranten hadden dat nieuws ook. Maar ik moest natuurlijk wel verzinnen waarom een man als Bernhard die 1,2 miljoen dollar nodig had. Waarom heeft hij dat bedrag op zo'n stupide manier aangepakt? Hij had het kunnen lenen, hij had het van Juul kunnen krijgen. De reden kon alleen een vorm van chantage zijn.

Mijn uitgever (Unieboek) koos natuurlijk voor de eerste opzet, maar daar kwam ik niet uit. Vervolgens stelde hij voor om de naam Bernhard te vervangen door Prins Herman. Een lachwekkend voorstel natuurlijk, dat heb ik geweigerd. Overigens heeft Prins Bernhard het boek gelezen en ik heb gehoord dat hij het een amusant boek vindt.

De grote geldverdienende auteur Rien Poortvliet dacht er anders over. Hij zat toen nog bij Unieboek. Hij is huisvriend en buurman van Bernhard, die twee staan gewoon over de heg met elkaar te lullen. Poortvliet las Van koninklijke bloede en kreeg steeds rodere konen. Hij moet heel sterk in zijn polsen zijn, want hij scheurde de roman in vier stukken en probeerde die door de w.c. te spoelen. Plee verstopt. Hij belde vervolgens Unieboek en beval dat de drie directeuren onmiddellijk naar hem toe zouden komen. De toilet moest gemaakt worden en Tomas Ross moest uit het fonds gedonderd worden. Dat laatste heeft Unieboek niet toegestaan.

Het verraad van '42 gaat over het Englandspiel. Wat had je eraan toe te voegen?

Ik was een keer in Edinburgh en ik kreeg een encyclopedie over wereldberoemde spionnen in handen. Onder het lemma Nederland vond ik natuurlijk Mata Hari, maar vreemd genoeg ook de namen van een paar Duitsers die in de oorlog bezig waren met het Englandspiel. Ik wist toen niet dat er Nederlandse agenten waren verraden. Mijn moeder vertelde me dat De Jong het heeft over een paar agenten die ontsnapt waren. Het gekke is dat mijn vader die mensen geholpen heeft. Hij heeft geprobeerd die agenten met een kano naar Engeland te brengen. Die kano is omgeslagen en uiteindelijk zijn die agen-

[p. 6]

ten via België en Frankrijk ontsnapt. Maar wéér had mijn vader er iets mee te maken. Daar kwam ook nog eens bij dat het een van de bekende doofpot-affaires was. Na het schrijven van Van koninklijke bloede had ik geen schandaal en ik had schoon genoeg van mijn BVD-man, ik wist niet wat ik met Martin Finch aanmoest.

Wat had ik eraan toe te voegen? Ik los het Englandspiel op mijn manier op. In Het verraad van '42 komt de raadselachtige figuur Van 't Sant naar voren, die al vóór de Tweede Wereldoorlog herhaalde malen beticht was van spionage. Het is vreemd dat de Engelse geheime dienst nooit zijn dossiers geopend heeft. Het zijn intrigerende zaken, het enige dat ik heb toegevoegd is de oplossing.

Je bent nu bezig met een thriller die te maken heeft met de Greenpeace-affaire. Martin Finch komt er niet in voor.

En dat vindt mijn uitgever dus niet leuk. Ik heb geen Nederlandse invalshoek gekozen, hoewel het wel gekund had. Er was per slot van rekening een Nederlandse Portugees aan boord van de Rainbow Warrior. Maar in Schaduwen uit Gethsemane zit al iets soortgelijks en ik wilde niet hetzelfde stramien behandelen. Er gaat een Nederlander dood in den vreemde en hup, daar gaat mijn man weer.

Is het moeilijk om je aan de feiten te houden?

Ik heb ooit Ken Follett geïnterviewd voor Vrij Nederland bij de presentatie van zijn boek Op de vleugels van de adelaar waarin hij de gijzelingen in Teheran heeft beschreven. Hij zei toen tegen me dat hij zich aan de feiten heeft gehouden, maar ook hoe moeilijk dat was. Hij kwam dingen tegen waar hij niet omheen kon, maar waarvan hij dacht: mijn god, wat is dit naïef gebeurd, als thrillerschrijver zou ik dit niet hebben dúrven verzinnen, zo lullig waren ze.

Met de Greenpeace-affaire kom ik hetzelfde tegen. Herejezus nee, denk ik dan, maar toch vermeld ik die feiten en in het voorwoord zal ik me ervoor moeten verontschuldigen. Het is een heel ingewikkelde affaire, er is een Engelse, Franse, Nieuwzeelandse en Polynesische kant.

De hoofdpersoon is een Parijzenaar, een politieagent, die te maken krijgt met een eenvoudige moordzaak in Parijs. De eigenaar van een reisbureau en zijn vrouw zijn op een niet al te frisse manier om het leven gebracht. Ze denken aan roofmoord, totdat die politieagent iets ontdekt in het reisbureau, iets met een telexmachine. Hij komt er langzaam maarzeker achter wat er aan het gebeuren is. Hij wordt tegengewerkt door heel Parijs tot aan de Franse regering toe. Er wordt immers een aanslag op de Rainbow Warrior voorbereid en niemand mag daartussen komen.

Maar het is allemaal zo stom gegaan. De Franse veiligheidsdienst heeft een dame laten infiltreren in Greenpeace-Nieuw-Zeeland, zodat men iemand ter plekke had om Parijs te informeren over de Rainbow Warrior. Zij is gewoon dat Greenpeace-kantoor in Auckland binnengestapt en vroeg: hebben jullie iemand nodig. Ja, zeiden ze bij Greenpeace, want ze waren bezig met het voorbereiden van acties in Frans-Polynesië en hadden iemand nodig om te vertalen. In mijn boek weet je binnen een minuut dat die vrouw zo fout is als een deur. Als het fictie was geweest, had ik het anders aangepakt. Wat hadden Franse geheime agenten kunnen doen? Vliegen naar Nieuw-Zeeland, mijnen onder het schip leggen en vertrekken. Dat hebben ze niet gedaan. Een geheime agent huurde onder valse naam en vals paspoort een jacht. Zijn geboortedatum in het paspoort klopte niet. Vervolgens vergiste hij zich in een hotel in zijn leeftijd. Die dingen zijn te flauw om te verzinnen, maar het is wel gebeurd.

In Engeland kochten Franse agenten een rubber dinkie die ze aan boord moesten hebben. Er werd betaald met nieuwe vijfponds biljetten. Een exportformulier om de BTW terug te krijgen, werd niet ingevuld. Vanuit een ouderwets Londens hotel werd naar Parijs gebeld dat alles in orde was. Wat die geheime agent vergat was dat telefoonnummers in zo'n hotel weken blijven geregistreerd. Toen men de Franse betrokkenheid wilde nazoeken, was het uiterst simpel. Voor een fictieve roman bedenk je wel iets anders natuurlijk.

Ik heb een plot gemaakt met twee tegenspelers. De Parijse politieagent tegenover een professionele huurmoordenares. De Franse geheime dienst heeft mensen ingehuurd die niets met Frankrijk te maken hadden. Toen de Rainbow Warrior ontplofte, dacht iedereen: het is geen ongeluk, wie heeft het meeste baat bij een aanslag? Frankrijk, want Greenpeace ging actie voeren tegen de Franse atoomproeven in de Atlantische Oceaan. Als voorzorgsmaatregel had de Franse geheime dienst buitenlanders in dienst genomen, zodat de schuld op een terroristische organisatie geschoven had kunnen worden. De fout die Frankrijk ook gemaakt heeft, is dat een Frans echtpaar in Nieuw-Zeeland was om de boel in de gaten te houden.

Het wordt een omvangrijke roman. Hoe gedisciplineerd moet je zijn als schrijver?

Ik probeer iedere ochtend van negen tot twaalf uur achter mijn bureau te zitten en als een echt kantoormannetje minimaal één pagina per uur te schrijven. Ik probeer ongeveer dertig tot veertig pagina's per week te halen en die lees ik voor aan een goede vriend die tot heden toe altijd heeft meegelezen. Een redactrice van mijn huidige uitgeverij leest ook mee. Zij hebben het talent om mij aanwijzingen te geven over tierelantijnen en overbodigheden die eruit moeten. Daar ben ik heel gevoelig voor. Ik ben zo intensief met een roman bezig dat ik dóór wil, ik wil naar het einde toe. Een tweede of derde versie kan ik niet aan.

Zou de kwaliteit hoger worden als je een manuscript een jaar liet liggen?

Als je ervan wilt leven, moet je ieder jaar een nieuwe roman uitbrengen. Die vaste regelmaat gaat zelfs zo ver dat je ieder jaar op hetzelfde tijdstip moet verschijnen. Als je zes of zeven titels hebt, dan gaat het lopen. Kijk maar naar Van de Wetering, Baantjer. De moeilijkheid voor debuterende auteurs is het ontbreken van de regelmaat. Voor mijn manier van werken zou een jaar pauzeren niet veel uitmaken. En bovendien: broodschrijvers kunnen niet een jaar wachten.

Je schrijft scenario's. Je bent nu bezig met Gangreen van Jef Geeraerts en je hebt acht televisiescenario's geschreven die verfilmd gaan worden. Het lukte je niet om een scenario te maken van De Kroongetuige van Maarten 't Hart. Waarom niet?

De Kroongetuige is een heel kleinschalig verhaal, ten hoogste goed voor veertig minuten televisiecrimi. De eerste de beste Tatort heeft meer vaart, 't Hart is goed in het beschrijven van karakters, maar hij is geen misdaadschrijver. Ik kreeg de opdracht er een spannend iets van te maken. Maar er waren te weinig personen. De intrige is dat er iemand verdwenen is en de vondst van een vrouwenlijk tussen zeekoeien is prachtig, maar die is goed voor één scene, meer niet. Ik kon er niet mee uit de voeten, er waren te weinig elementen om er een filmverhaal van te maken.

Vooral uit jouw lange essay voor dit BZZLLETIN-nummer blijkt je afkeer voor de officiële literatuur. Het lijkt haast op rancune.

Ik ben dol op wat jij noemt officiële literatuur, maar dan lees ik wel Updike, Bellow of Norman Mailer. In de jaren zestig of zeventig hebben Nederlandse schrijvers alleen maar over zichzelf gezeurd. Zij zijn bijna allemaal van hetzelfde bouwjaar als ik, 1944, ze hebben dezelfde religieuze achtergrond, ik ken het door en door. Ik heb het achter mijn kiezen, ik kan het niet meer lezen. Er is me gevraagd het nieuwe boek van Boudewijn Buch te bekijken, De kleine blonde dood.

Een mooi boekje hoor, maar het gaat weer over hemzelf, over zijn zoontje dat dood is, over zijn vader die heeft geleden onder de oorlog.

Ik heb niet te klagen over aandacht en verkoop, daarom ben ik juist één van de minst verdachte personen om te zeggen dat er meer over de Nederlandse misdaadroman geschreven zou moeten worden. Je krijgt anders nooit een traditie.

Heb je ooit overwogen literaire romans te schrijven?

Ik schrijf literaire romans, maar verhalen, geen autobiografieën. Ik zeur alleen niet over het feit dat mijn vader gereformeerd was en mij geen zakgeld gaf. Wat hij trouwens wél deed!