Bzzlletin. Jaargang 14

[p. 35]

Peter Wezel
Bibliografie van Nederlandse vertalingen van Toergenjew

De momenteel in de Sowjet-Unie verschijnende uitgave van de Volledige Verzamelde Werken van Iwan Sergejewitjs Toergenjew zal uiteindelijk dertig delen omvatten, waarvan er achttien aan zijn epistolaire nalatenschap gewijd zijn. Van de resterende twaalf banden is de verdeling ongeveer als volgt: drie delen romans, een deel jagersverhalen, vier delen overige verhalen en novellen, twee delen toneelwerk, één deel dichtwerk, gedichten in proza en herinneringen, en ten slotte een deel essays en artikelen.

In de loop der tijd is Toergenjews literaire oeuvre grotendeels in het Nederlands vertaald: alle zes romans, alle vijfentwintig jagersverhalen, dertig van de vijfendertig overige verhalen, de gedichten in proza en de herinneringen; echter geen dichtwerk en slechts twee van de tien toneelstukken, alsmede één essay en een redevoering.

De eerste uitgaven van Toergenjew in Nederland verschenen nog tijdens diens leven, te weten de romans Vaders en zonen (1869), Rook (1869), Aan de vooravond (1872) en Nieuwe gronden (1878), voor zover na te gaan alle vertaald uit het Frans en/of Duits. Dat het werk van Toergenjew toen al op ruime schaal beschikbaar was in die beide talen is niet zo verwonderlijk, als men bedenkt dat de schrijver zelf het grootste deel van de tijd in West-Europa vertoefde en door zijn contacten met uitgevers en zijn assistentie bij het vertalen, met name in het Frans, veel bijdroeg tot de verspreiding van de Russische literatuur (en uiteraard ook van zijn eigen werk) in het Westen. Een hernieuwde opleving van de belangstelling voor Toergenjew in Nederland viel te bespeuren in de jaren 1918-1923, met maar liefst elf nieuwe vertalingen, inmiddels veelal uit het Russisch. Daarna werd het weer twee decennia stil, maar sinds 1946 verschijnen er met grote regelmaat werken van Toergenjew in de Nederlandse boekhandel, die bovendien alle rechtstreeks uit het Russisch vertaald zijn. De meest opmerkelijke gebeurtenis was wel de uitgave van de Verzamelde Werken in vier delen in Van Oorschots Russische Bibliotheek (1955-1958, in 1970-1979 herdrukt), waardoor vele romans en verhalen voor het eerst in Nederlandse vertaling beschikbaar kwamen, of althans in een eigentijdse variant.

De Verzamelde Werken mogen als de meest gezaghebbende uitgave van Toergenjew in het Nederlandse taalgebied beschouwd worden. Daarnaast beleven de populairste werken regelmatig aparte herdrukken bij diverse uitgeverijen (Vaders en zonen, Jagersverhalen, Eerste liefde, Als lentestromen, Asja, Een koning Lear van de steppe). Door de vertaling van Toergenjews herinneringen in 1974 en een aantal nog niet eerder verschenen verhalen in 1984 is inmiddels het leeuwedeel van zijn literaire oeuvre voor de Nederlandse lezer toegankelijk geworden. Een tweetal aangekondigde bundelingen van brieven kan het beeld van Toergenjew alleen maar vervolmaken.

In de hierna volgende bibliografie van Toergenjews werken in Nederlandse vertaling zijn de Verzamelde Werken als richtlijn genomen. Dat wil zeggen dat de aldaar gebezigde titels als maatgevend beschouwd worden en dat in de lijst van vertalingen zoveel mogelijk de chronologische volgorde van de Verzamelde Werken gehandhaafd is.

Verzamelde werken

Verzamelde Werken. Amsterdam, Van Oorschot, 1955-1958. 4 delen. De Russische Bibliotheek.

Deel 1:

Roedin, Het Adelsnest, Aan de vooravond, Vaders en zonen. Vertaald door Karel van het Reve. (1e dr. 1955, 2e dr. 1970, 3e dr. 1976, 4e dr. 1984).

Deel 2:

Jagersverhalen en andere verhalen. Vertaald door Wils Huisman. (1e dr. 1955., 2e dr. 1972). [Bevat naast de 25 jagersverhalen tevens de volgende vertellingen: ‘Andrej Kolosow’, ‘Drie portretten’, ‘Drie ontmoetingen’, ‘Moemoe’, ‘Twee vrienden’, ‘Jakow Pasynkow’, ‘Polesjo’, ‘Asja’ (vertaald door Jan van der Eng)].

Deel 3:

Verhalen. Vertaald door Carl en Rebecca Ebeling. (1e dr. 1955, 2e dr. 1979). [Bevat de volgende verhalen: ‘Eerste liefde’, ‘De hond’, ‘De geschiedenis van luitenant Jergoenow’, ‘De brigadier’, ‘De ongelukkige’, ‘Een vreemde geschiedenis’, ‘Een koning Lear uit de steppe’, ‘Lentebeken’, ‘Klop... klop... klop!’, ‘Poenin en Baboerin’, ‘Het horloge’, ‘Het verhaal van vader Aleksej’, ‘Fragmenten uit eigen en andermans herinneringen’, ‘Na de dood’, ‘Het einde’].

Deel 4:

Rook; Een maand buiten; Nieuwe gronden. Vertaald door Karel van het Reve. (1e dr. 1958, 2e dr. 1973).

Romans

Roedin: zie Verzamelde Werken

Het Adelsnest: zie Verzamelde Werken

Liza [= Het Adelsnest]. Vert. door Jean H.P. Jacobs. Hasselt, Heideland, 1956. Jubel-reeks.

Aan de vooravond: zie Verzamelde Werken

Insaroff en Ellen [= Aan de vooravond]. Heerenveen, N.A. Hingst, 1872.

Vaders en zonen: zie Verzamelde Werken

Vaders en zoons. Een verhaal uit het moderne leven. Vert. door J.J.A. Goeverneur. Utrecht, Gebr. v.d. Post, 1869.

Vaders en zonen. In een nieuwe vertaling uit het Russisch, met een overzicht en een nawoord van Arn. Saalborn. Amsterdam, J.M. Meulenhoff, 1918. Meulenhoff-editie No. 83.

Vaders en zonen. Uit het Russisch door Else Bukowsky. Amsterdam, Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur, 1919. Wereld-bibliotheek No. 378.

Vaders en zonen. Vert. door Aleida G. Schot. Amsterdam, J.M. Meulenhoff, 1948. De Nieuwe Meulenhoff-editie No. 20.

Vaders en zonen. Vert. door Aleida G. Schot. 2e herz. druk. Amsterdam, De Bezige Bij, 1955. (3e dr. 1974).

Vaders en zonen. Vertaald en ingeleid door Aleida G. Schot. 3e druk. Amsterdam, J.M. Meulenhoff, 1967. Meulenhoff-editie No. E140.

Vaders en zonen. Vert. door Else Bukowsky. Amsterdam, L.J. Veen, 1964. Amstel-boeken No. 149/150. (2e dr. 1974, 3e dr. 1982).

Rook: zie Verzamelde Werken.

Omslag van ‘Verzameld werk’.

[p. 36]

Rook, of het leven te Baden. Een Russische roman. Deventer, C. Zwaardemaker, 1869.

Nieuwe gronden: zie Verzamelde Werken

Jong-Rusland [= Nieuwe gronden]. Naar de Hoogduitsche en Fransche vertalingen onder toezicht van Gerard Keller. Met eene inleiding over den schrijver en zijne werken door Prof. Dr. Allard Pierson. Arnhem, P. Gouda Quint, 1878.

Maagdelijke zielen [= Nieuwe gronden]. Naar het Russisch. Utrecht, H. Honig, 1913. [De vertaling is identiek aan die van Jong-Rusland uit 1878].

Het onbetreden land [= Nieuwe gronden]. Uit het Russisch door Suzette van Lennep en Ljoeba Dworson. Amsterdam, Em. Querido, 1920.2 delen in 1 band.

Verhalen

Alle hierna volgende verhalen en novellen staan tevens in de Verzamelde Werken, behalve waar anders vermeld.

Jagersverhalen. Vertaald en ingeleid door Wils Huisman. Amsterdam, Contact, 1949. De onsterfelijken. Een reeks meesterwerken uit de wereldliteratuur. (Identieke heruitgaven in 1952 en 1954).

Jagersverhalen. Vert. door Wils Huisman. 2e druk. Amsterdam, Contact, 1974. Maxi-kaderreeks.

Verhalen. Vert. door N. Obolonsky en J.N. Hagg. Utrecht, Het Spectrum, 1959. Prisma-boeken No.432. [Met een nawoord en een levensbeschrijving van Toergenjew door N. Obolonsky. Bevat de volgende verhalen: ‘De drie portretten’, ‘Lentestromen’, ‘De hond’, ‘De levende relikwie’, ‘Het afspraakje’, ‘De zangers’. De laatste drie vertellingen zijn afkomstig uit de Jagersverhalen].

Faust en andere verhalen. Vert. door Marja Wiebes en Yolanda Bloemen. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1984. Grote ABC No. 482. [Bevat de volgende, niet in de Verzamelde Werken verschenen verhalen: ‘Petoesjkov’, ‘Dagboek van een overtollig mens’, ‘De herberg’, ‘Een briefwisseling’, ‘Faust’, ‘Verschijningen’, ‘Het lied van de triomferende liefde’].

De laatste romanticus [= Jakow Pasynkow]. Vert. door René de Vries. In: Omnibus der Russische groten. Amsterdam, LJ. Veen, 1965.

Asja. Uit het Russisch door J.C. van Wageningen. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf, 1921. Daalders-editie No. 50.

Asja. In: Russische verhalen. Een bundel vertellingen uit de 19e eeuw. Samengesteld en vertaald door J. v.d. Eng. Utrecht, Het Spectrum/z.j./Prisma-boek 104.

Asja; Een koning Lear van de steppe. Vert. door Dunya Breur. Amsterdam, L.J. Veen, 1965. Amstel literaire paperbacks No. 3. (2e dr. 1975, 3e dr. 1976, 4e dr. 1985 als Amstel klassiek). Een koning Lear van de steppe. Uit het Russisch vertaald door S. van Praag. Amsterdam, Em. Querido, 1919. Een koning Lear van de steppe. Vert. door Aleida G. Schot. Amsterdam, Amsterdamsche Boek- en Courantmij, 1951. De Muidertoren, 3e jaargang, No. 4.

Eerste liefde. Amsterdam, Craft & Co., 1906. Craft's kleine Roman-bibliotheek No. 2.

Eerste liefde. Uit het Russisch. Utrecht, A.W. Bruna & Zn., 1911.

De eerste liefde. Uit het Russisch vertaald door Ljoeba Dworson. Amsterdam, Em. Querido, 1921.

Eerste liefde. Borculo, Algemeene Drukkers- en Uitg.-Mij, 1921. Novellen van de beste schrijvers No. 1.

Eerste liefde. Vert. door Aleida G. Schot. Amsterdam, Contact, 1947.

Eerste liefde. Vert. door Aleida G. Schot. 2e herz. druk. Amsterdam, Contact, 1958. De onsterfelijken. Een reeks meesterwerken uit de wereldliteratuur. (3e dr. 1973).

Eerste liefde; Als lentestromen [= Lentebeken]. Vertaald door Dunya Breur en J.L van Wageningen. Amsterdam, L.J. Veen, 1964. Amstel-boeken No. 151/152. (2e dr. 1975, 3e dr. 1976, 4e dr. 1983).

Als lentewateren. Uit het Russisch door J.L. van Wageningen. Arnhem, Uitg.-Mij Van Loghum Slaterus & Visser, 1919.

Als lentewateren. Vert. door J.L. van Wageningen. Herdruk. Antwerpen, Het Kompas, 1946. De Feniks, 12e reeks, No. 5.

Als lentewateren. Vert. door J.L. van Wageningen. Brussel, Arbeiderspers, 1952. Reinaertreeks No. 22.

Lentestromen. In: Toergenjew. Verhalen. Utrecht, Het Spectrum, 1959 (zie aldaar).

‘De geschiedenis van luitenant Jergoenov.’ In: Russische misdaadverhalen. Vert. door A.W. van Agtmael en F.J.M.C. van Schoonderwalt. Utrecht, Het Spectrum, 1969. Prisma-boeken No. 1351. (Heruitgave Amsterdam, Van der Velden, 1980).

‘De geschiedenis van luitenant Jergoenov’. In: Liefdesverhalen; door Poesjkin, Lermontov, Toergenjev, Ljeskov en Tsjechov. Gekozen en uit het Russisch vertaald door Wim Hartog. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1972. Kattengat-boeken.

Eene ongelukkige. Bewerking van E.J.v.T. Amsterdam, Cohen Zonen, 1919. Globe-editie. [Bevat ook ‘Punin en Baburin’ en ‘Lukerja’; dit laatste is de vertelling ‘De levende reliquie’ uit de Jagersverhalen].

De levende reliquie. In: Meesters der Russische vertelkunst. Bijeengebracht en vertaald door Aleida G. Schot, met inleiding. Amsterdam, J.M. Meulenhoff, 1948. (2edr. 1950, 3e herz. dr. 1956, 4e dr. 1964, 5e dr. 1965).

De levende relikwie. In Toergenjew. Verhalen. Utrecht, Het Spectrum, 1959 (zie aldaar).

Een overtollig mensch. Uit het Russisch vertaald door J.C. van Wageningen. Amsterdam, Em. Querido, 1923. [Bevat nog andere verhalen van Toergenjew].

De fatalist [= Klop... klop... klop!]. Amsterdam, Bauer & Co., 1899. Moderne auteurs No. 1.

Klop... klop... klop. Uit het Russisch vertaald door Z. Stokvis. Amsterdam, Maas & Van Suchtelen, 1907. Bibliotheek van Russische literatuur No. 5. [Bevat ook ‘Twee gedichten’, een van de Gedichten in proza].

Het verhaal van vader Aleksej. Uit het Russisch door N. van Wijk. Assen, Van Gorcum & Comp., 1932. Van Gorcum's Volksboekerij No. 5. [Bijlage van Kerken Wereld].

Klara Militsj [= Na de dood]. Uit het Russisch vertaald door Else Bukowsky. Amsterdam, Maatschappij voor goede en goedkoope lectuur, 1920. Wereldbibliotheek No. 398.

De liefde van Klara Militsj [= Na de dood]. Vert. door Else Bukowsky. 2e druk. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1961. Wereldboog-pocket No. 143.

Toneelwerk

Eene boedelscheiding. Blijspel in één bedrijf van Ivan Turgenjew. Vertaald [uit het Russisch] door J.A. Holtrop. Zutphen, Schillemans en Van Belkum, 1893. Tooneel-bibliotheek No. 680.

Een maand buiten: zie Verzamelde Werken.

Overig werk

Gedichten in proza. Uit het Russisch vertaald en met een inleiding van Aleida G. Schot. Amsterdam, Wereldbibliotheek, 1940. (2e dr. 1957).

Herinneringen. Vertaald en van aantekeningen en een nawoord voorzien door Charles B. Timmer. Amsterdam, De Arbeiderspers, 1974. Privé-domein No. 26.

Hamlet en Don Quichote. Uit het Russisch vertaald en ingeleid door Aleida G. Schot. Amsterdam, J.M. Meulenhoff, 1947. De Eik No. 8 [Essay].

‘Rede van Toergenjew’. In: Poesjkin. Verhalen. Vertaald en ingeleid door Aleida G. Schot. Den Haag, L.J.C. Boucher, 1936. [Uit de rede, uitgesproken op 7 juni 1880, in de openbare vergadering van het ‘Genootschap van Liefhebbers der Russische Letteren’, ter gelegenheid van de onthulling van het standbeeld voor Aleksander Sergejewitsj Poesjkin, te Moskou.] (2e dr. 1949.)

Brieven

De literator en de holbewoner. Honderd brieven [van Iwan Toergenjew en Lew Tolstoj], bijeengezocht, vertaald en van commentaar voorzien door Karel van het Reve. [De brieven van Toergenjew zijn vertaald door Jozina Israël]. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1964. Stoa-reeks.

Zowel de Arbeiderspers als Van Oorschot hebben een bundeling van Toergenjews brieven aangekondigd.