De Broederhand. Jaargang 1

Het klokkenlied, naar het hoogduitsch van Schiller, vertaald door J.-F. Brouwenaar. (Getrokken uit de vierde aflevering van het tydschrift het Vaderland.) Antwerpen, 1845.

Geen ondankbarer dichtwyze, dan de didaktische, en toch zitten wy er nog altyd in vast. Welk eene zee van didaktiek overstroomt ons uit de voorleden eeuw! Hoe mild zegenen onze oostendsche en andere rederykers van het oude zoo wel, als van het nieuwe slag ons er nog mede tot heden toe; en wat is dat eerst voor didaktiek! Hoe sterk wortelt zy zelfs nog in de voortbrengsels onzer betere dichters! Wel is waer, zy verschynt daer dikwyls in een' nog al tamelyk dichterlyk kleed, maer de dorre vingers en de beenachtige kaken kan zy toch niet verbergen en waer wy leven meenen te vinden, daer staet er een geraemte voor onze oogen. Om een goed didaktisch gedicht te schryven, daervoor moet men philosoof en dichter van genie in eenen persoon zyn, en helaes! de eersten zyn eene groote zeldzaemheid onder ons, de tweede ten minste even zoo rarae aves en beiden in een persoon

[p. 313]

waren gedurende de laetste eeuwen in ons landje niet te vinden. In Hoogduitschland vereenigden zy zich dikwyls, op het innerlykste en schoonste in Schiller, wiens ‘Lied von der Glocke,’ wel het voortreffelykste is, wat in de didaktische poëzy ooit voortgebragt werd. Daerom juist was het ons ten hoogste willekom, dat hetzelve ook hier eenen vertaler vond en wel eenen, die ons reeds vroeger door verscheidene welgelukte overzettingen heeft bewezen, hoe wel hy zyne roeping heeft begrepen, hoe veel hoop wy voor zyne toekomst mogen hebben. Laten wy nu eens zien, hoe hy zich hier van zyne taek heeft gekweten.

Met het eerste koeplet mogen wy tevreden zyn; ook het tweede is goed weêrgegeven:

By 't wigtig werk, dat wy bereiden,
Past immers een beleidzaem woord;
Als hem gepaste reden leiden
Dan gaet onze arbeid wakker voort.
Dus vlytig willen wy betrachten
Wat groots beleid en kunst gehengt;
Want de onbesuisde is te verachten,
Die nooit bedacht wat hy volbrengt.
Dat is 't wal schrandere menschen teekent;
Daertoe komt hun 't vernuft te baet,
Dat alles weegt en wikt en rekent
Vóór men een hand aan d'arbeid slaet.

Doch is de zin der vier laetste verzen wel gansch die van het duitsch?

Das ist's ja, was den Menschen zieret,
Und dazu ward ihm der Verstand,
Dass er im innern Herzen spüret,
Was er erschafft mit seiner Hand.

Wy zien in die vier regels eigenlyk het programma van het gansche gedicht. Met wegen en wikken en rekenen meenen wy, had de schillersche Mensch niet genoeg; het hart moet er ook mede by het werk zyn. De klokkemeester vergenoegt zich niet, met slechts aan de gezellen te zeggen, wat voor eenen arbeid zy moeten verrichten, maer hy gaet verder, hy beschouwt alles, wat in verband komt met het werk, welks uitvoering hun bezig houdt, en dit zegt Brouwenaar's vertaling niet.

[p. 314]

‘Was unten tief dem Erdensohne das wechselnde Verhängniss, bringt, das schlägt an die metallne Krone, die es erbaulich weiter klingt,’ zingt Sch, verder. Hier staen, gelyk ook in het begin der stroofe, diepte en hoogte schilderachtig tegen elkander over, maer die tegenoverstelling gaet met het schoone beeld der kroon geheel verloren by Brouwenaar, die zegt:

Wat d'aardenzoon ten deel moog vallen,
En wat hem 't wisslend noodlot zond,
Zal haar metalen keel weêrschallen
Die 't ver en verder bauwt in 't rond.

Zoude ‘der Multerliebe zarte Sorgen bewachen seinen goldnen Morgen’ niet beter letterlyk vertaeld zyn, dan door: ‘Het teeder moederlyke zorgen omzweve vry zyn' heldren morgen?’ Ook eenige regelen verder missen wy een schoon vers van Schiller: der Knabe ‘durchmisst die Welt am Wanderstabe.’ Onmogelyk kan men een jarenlang rondzwerven met zoo weinige woorden krachtiger teekenen; de wereld en de staf eens ryzigers! Brouwenaar zegt: ‘Doorzwerft die vaak zoo dorre streken,’ die wy openhartig gezeid, niet wel in overeenstemming kunnen brengen met het vroeger voorkomende.

Dat Brouwenaar de heerlyke verzen:

O zarte Sehnsucht, süfses Hoffen,
Der ersten Liebe goldne Zeil!
Das Auge sieht den Himmel offen,
Es schwelgt das Herz in Seeligkeit.

by al de schoonheid zyner vertaling toch niet zoo gansch wedergeeft, daeraen is de tael schuld, niet de vertaler, want het vlaemsch bezit niet het kostelyk woordje: Sehnsucht. Zieletrilling, wat is dit nevens Sehnsucht! Daerom blyft ook het lieve vers: ‘En onuitspreeklyk diep bewogen voelt zich des jonglings hart’ oneindig tegen het oorspronkelyk ten achter: ‘Da fasst ein namenloses Sehnen des Jünglings Herz.’

‘Und regt ohne Ende die fleissigen Hände’ had ook letterlyk kunnen vertaeld worden in plaets van door: ‘En rept door haar toezigt de vlijtige handen.’ De huisvrouw rept hare eigene handen, zy ziet niet slechts toe. In het vers ‘Met schatten wordt winkel en uitstal beladen’ is Brouwenaar mis; ‘die duftenden

[p. 315]

laden’ zyn de verscheiden laden der kommoden; Laden voor winkel wordt slechts in den singularis gebruikt; syn plur. is Läden.

Berstende in ‘zijn schuren, zijn berstende vol getast’ bevalt ons niet; er ligt iets onestetisch in, iets wat ons kwetst en wy zouden het geerne door een ander woord vervangen zien; des te meer daar het eene taalfout is, en men, om suiver te spreken, tot berstens toe fou moeten seggen. Met ‘zyn hart spreekt uit den trotschen mond,’ zyn wy ook niet volkomen te vrede, zoo weinig als met de volgende dry regelen; de huisvader zegt niet, dat hy vast staet gelyk ‘der Erde Grund,’ maer ‘des Hauses Pracht’ staet, meent hy, zoo vast ‘gegen des Unglücks Macht.’

Zeer wel gelukt schynt ons de vertaling der brandscene, de moeijelykste plaets wel uit het gedicht; slechts de twee verzen, waer Schiller den bliksem laet flikkeren: ‘Aus der Wolke, ohne Wahl, zuckt der Strahl,’ zyn een weinig langdradig uitgevallen:

En van uit het wolkenoord
Rukt, vernielend,
Mensch - ontzielend,
Ook de hliksemstraal hervoort.

‘De ramp kostte aan geen mensch het leven,’ is ook zwak nevens: ‘Er zählt die Häupter seiner Lieben.’

Dat wy de vertaling zoo stiptelyk nagegaen zyn, dit moge den heer Brouwenaar slechts ten bewyze verstrekken, hoe zeer wy zyne pooging weten te waerdeeren. Hy heeft ons zoo vele bewyzen daerin geleverd, dat hy gewetensvol, zorgvuldig stap voor stap ging, en zoo veel als mogelyk trachtte, den zin van het oorspronkelyk ongeschonden te bewaren - en waerlyk, dit is by een klokkenlied geene kleinigheid, - dat het voor ons eene pligt scheen, hem op de aengehaelde minder nauwkeurige plaetsen oplettend te maken, opdat hy deze in eene tweede editie verbeteren kunne. Hy late zich dus daerdoor niet afschrikken, den weg, dien hy met zooveel geluk heeft ingeslagen, krachtig te vervolgen en hy zal den dank van zyne landgenooten in ruime maat kunnen wegdragen.

Wy kunnen onzen lezeren tot ons groote genoegen melden, dat het antwerpsch Muzenalbum voor het loopende jaer eene wel geslaagde vertaling van een gedeelte uit Tasso's Gierusalemme liberata door Brouwenaar zal bevatten.

F.